‫امواج مغزی و رابطه آنها با مراقبه‬

‫در دوره جامع «ماورای طبیعی شدن» اصطالح امواج مغزی را زیاد خواهید شنید و از زبان دکتر جو‬

‫دیسپنزا بارها می شنوید که برای دسترسی به سیستم عامل ذهن ناخودآگاه باید وارد سطح آلفای‬

‫عمیق شوید‪ .‬پس بیایید به سراغ کتاب «شکست عادت‌های کهنه» برویم و در این دفترچه‌ی آموزشی‬

‫انواع امواج مغزی را به خوبی بررسی کنیم‪...‬‬

‫به احتمال زیاد می‌دانید که مغز ماهیتی الکتروشیمیایی دارد‪ .‬وقتی سلول‌های عصبی فعال‬

‫می‌شوند‪ ،‬اجزای بارداری را مبادله می‌کنند که سبب ایجاد میدان‌های الکترومغناطیسی می‌شود‪.‬‬

‫رایج‌ترین فناوری‌ای که دانشمندان از آن برای ثبت تغییر فعالیت الکتریکی مغز استفاده می‌کنند‪،‬‬

‫الکتروسفالوگراف (‪ )EEG‬است‪.‬‬

‫تحقیقات تاکنون طیف وسیعی از فرکانس‌های مغزی انسان را کشف کرده است‪ ،‬از سطوح بسیار‬

‫پایینی که در خواب عمیق مشاهده می‌شود (امواج دلتا)؛ تا حالت برزخی بین خواب عمیق و بیداری‬

‫(تتا)؛ حالت خالق و تخیل‌گر (آلفا)؛ فرکانس‌های باالتری که در حین تفکر آگاهانه مشاهده می‌شود‬

‫(امواج بتا)‪ .‬در ادامه به شرح مختصری در رابطه با هر کدام از این امواج خواهیم پرداخت‪.‬‬

‫دلتا‪:‬‬
‫از بدو تولد تا دو سالگی‪ ،‬مغز انسان بیش‪‎‬تر اوقات در پایین‌ترین سطح کار می‌کند‪ ،‬یعنی بین ‪ 0.5‬تا‬

‫‪ 4‬سیکل بر ثانیه‪ .‬این محدوده‌ی فعالیت الکترومغناطیسی امواج دلتا نام دارد‪ .‬بزرگساالن در حالت‬

‫خواب عمیق در دلتا قرار دارند؛ به همین دلیل است که نوزاد نمی‌تواند بیش از چند دقیقه بیدار‬

‫بماند‪ .‬وقتی کودک دو ساله بیدار است‪ ،‬هم‌چنان بیش‪‎‬تر اوقات در دلتا قرار دارد و اطالعات دنیای‬

‫بیرون بدون ویرایش‪ ،‬تفکر انتقادی و یا قضاوت‪ ،‬وارد مغزش می‌شود‪.‬‬

‫امواج دلتا برای بیش‪‎‬تر ما بیانگر خواب عمیق هستند‪ .‬در این قلمرو هشیاری خودآگاه چندانی وجود‬

‫ندارد و بدن دارد خود را بازیابی می‌کند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬
‫وقتی ما وارد حالت‌های مغزی با امواج کوتاه‌تر می‌شویم‪ ،‬در واقع وارد دنیای درونی ذهن ناخودآگاه‬

‫شده‌ایم‪ .‬عکس این مطلب نیز صادق است‪ :‬وقتی وارد حالت‌های با امواج مغزی باالتر می‌شویم‪،‬‬

‫بیش‪‎‬تر آگاه می‌شویم و به دنیای بیرون توجه می‌کنیم‪.‬‬

‫تتا‪:‬‬
‫از سنین دو تا پنج یا شش سالگی‪ ،‬کودک الگوهای باالتری از ‪ EEG‬را نشان می‌دهد‪ .‬این فرکانس‌های‬

‫تتا بین ‪ 4‬تا ‪ 8‬سیکل در ثانیه هستند‪ .‬کودکانی که در سطح تتا قرار دارند‪ ،‬معموالً بیش‪‎‬تر به دنیای‬

‫درون خود وصل هستند‪ .‬آنان در عالم انتزاع و تخیل زندگی می‌کنند‪ .‬در این مرحله‪ ،‬جمالتی مانند‬

‫این تأثیر شگرفی دارد‪ :‬پسر که گریه نمی‌کند‪ .‬دختر باید فقط دیده شود و صدایش در نیاید‪.‬‬

‫خواهرت از تو باهوش‌تر است‪ .‬اگر سردت شود‪ ،‬سرما می‌خوری‪ .‬این نوع جمالت به طور مستقیم‬

‫وارد ذهن ناخودآگاه می‌شوند‪ ،‬چون حالت‌های با امواج پایین در قلمروی ناخودآگاه قرار می‌گیرند‪.‬‬

‫در بزرگساالن‪ ،‬امواج تتا در حالتی که افراد خود را نیمه‌خواب و نیمه بیدار می‌یابند (ذهن خودآگاه‬

‫بیدار است‪ ،‬اما بدن تا حدودی خواب است)‪ .‬این همان حالتی است که هیپنوتیزگر می‌تواند در آن‬

‫به ذهن ناخودآگاه دسترسی پیدا کند‪ .‬در حالت تتا‪ ،‬ما برنامه‌پذیرتر می‌شویم‪ ،‬چون هیچ حجابی‬

‫بین ذهن‌های خودآگاه و ناخودآگاه ما وجود ندارد‪ .‬این دقیق ًا همان حالتی است که قبل از خواب‬

‫شبانگاهی در ‪ 5‬دقیقه پایانی بیداریتان تجربه می کنید‪ .‬همانطور که بارها گفتهایم مراقب ‪ 5‬دقیقه‬

‫پایانی بیداری تان باشید و مراقب باشید با افکار منفی به رختخواب نروید؛ زیرا افکار منفی در‬

‫دقایق پایانی بیداری به راحتی وارد ذهن ناخودآگاه می شود و به ذهن ناخودآگاه آسیب می‌زند‪.‬‬

‫زیرا در این دقایق در سطح تتا قرار داریم‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬
 ‫آلفا‪:‬‬
‫بین سنین پنج تا هشت سالگی باز هم تغییر دیگری در امواج مغزی رخ می‌دهد و امواج به فرکانس‬

‫آلفا می‌رسد‪ 8 :‬تا ‪ 13‬سیکل در ثانیه‪ .‬ذهن تحلیلی در این مرحله از تکامل کودک شکل می‌گیرد؛‬

‫کودکان شروع می‌کنند به تفسیر و استنتاج قوانین زندگی بیرونی‪ .‬در همین حین‪ ،‬دنیای درونی‬

‫تصورات نیز به اندازه‌ی دنیای بیرونی‪ ،‬واقعی است‪ .‬کودکان در این گروه سنی معموالً در هر دو دنیا‬

‫حضور دارند‪ .‬به همین دلیل است که این‌قدر خوب تقلید می‌کنند‪ .‬برای مثال‪ ،‬اگر از کودکی بخواهید‬

‫ادای یک ابر قهرمان را در بیاورد‪ ،‬خواهید دید که یک ساعت بعد هم او هم‌چنان در آن شخصیت‬

‫مانده است‪.‬‬

‫بتا‪:‬‬
‫از سن ‪ 8‬تا ‪ 12‬سالگی فعالیت مغز به فرکانس‌های باز هم باالتری می‌رسد‪ .‬وقتی فرکانس از‬

‫‪ 13‬سیکل در ثانیه باالتر رفت‪ ،‬امواج بتا خود را نشان می‌دهند‪ .‬از آن به بعد تا بزرگسالی بتا باالتر‬

‫رفته و قوی‌تر می‌شود؛ و این نشانگر تفکر آگاهانه و تحلیلی است‪.‬‬

‫بعد از ‪ 12‬سالگی‪ ،‬درب بین ذهن خودآگاه و ناخودآگاه معموالً بسته می‌شود‪ .‬در واقع بتا به سه‬
‫طیف امواج بتای پایین‪ ،‬متوسط و باال تقسیم می‌شود‪ .‬وقتی کودک به نوجوانی می‌رسد‪ ،‬معموالً از‬

‫بتای پایین به بتای متوسط و بتای باال می‌رسد‪ ،‬یعنی همان سطحی که در بیش‪‎‬تر بزرگساالن مشاهده‬

‫می‌شود‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬
 ‫امواج مغزی‬

‫شکل ‪ .1‬پیشرفت امواج مغزی از دلتا در نوزادی به بتا در بزرگسالی‪ .‬به تفاوت سه طیف بتا دقت‬
‫کنید‪ :‬بتای باال می‌تواند دو برابر بیش‪‎‬تر از بتای متوسط باشد‪.‬‬

‫امواج مغزی‬

‫شکل ‪ .2‬مقایسه بین الگوهای مغزی مختلف در بزرگساالن‬

‫‪4‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬
 ‫حالت بتای تداوم یافته مغز را دچار اختالل می‌کند‬

‫برای درک موضوع‪ ،‬به عملکرد طبیعی مغز به مثابه ی بخشی از سیستم عصبی مرکزی که تمام‬

‫سیستم‌های دیگر بدن را کنترل و هماهنگ می‌کند‪ ،‬فکر کنید‪ :‬مغز ضربان قلب را حفظ می‌کند‪،‬‬

‫غذا را هضم می‌کند‪ ،‬سیستم ایمنی را تنظیم می‌کند‪ ،‬نرخ تنفس را تنظیم می‌کند‪ ،‬هورمون‌های بدن‬

‫را تنظیم می‌کند‪ ،‬ساخت و ساز شما را کنترل می‌کند و مواد دفعی را برای‪‎‬تان دفع می‌کند‪ .‬تا زمانی‬

‫که ذهن منسجم و منظم بماند‪ ،‬پیام‌هایی که از طریق نخاع از مغز به بدن می‌رسد‪ ،‬سیگنال‌های‬

‫هماهنگی تولید می‌کنند که سبب ایجاد یک بدن متوازن و سالم می‌شود‪.‬‬

‫اما بسیاری از مردم اوقات بیداری خود را در حالت بتای باال سپری می‌کنند‪ .‬برای آن‌ها همه چیز‬

‫اورژانسی است‪ .‬مغز پیوسته در دور بسیار تند قرار دارد و این به کل سیستم فشار وارد می‌کند‪.‬‬

‫زیستن در این محدوده‌ی باریک از امواج مغزی‬

‫مانند این است که ماشین را در دنده‌ی یک قرار دهیم و پدال‬
‫گاز را تا آخر بفشاریم‪.‬‬

‫این افراد این‌طور زندگی می‌کنند؛ تمام زندگی‌شان را با دنده یک می‌رانند‪ ،‬بدون این‪‎‬که هرگز به‬

‫تعویض دنده فکر کنند‪ .‬تکرار مداوم این افکار بقا‪-‬محور احساسات خشم‪ ،‬ترس‪ ،‬اندوه‪ ،‬دلهره‪،‬‬

‫افسردگی‪ ،‬رقابت‪ ،‬پرخاش‪ ،‬ناامنی و آشفتگی را در آن‌ها ایجاد می‌کند‪.‬‬

‫بتای باالی طوالنی مدت‪ ،‬سبب تولید معجون ناسالمی از مواد شیمیایی استرس‌زا می‌شود که مغز را‬

‫از تعادل خارج می‌کنند‪ .‬بخش‌هایی از مغز ممکن است دیگر با سایر بخش‌ها هماهنگ کار نکنند؛‬

‫بخش‌های کاملی از مغز به تنهایی و در تقابل با سایر بخش‌ها کار می‌کنند‪ .‬مغز مانند خانه‌ای که‬

‫اعضایش چند دسته شده باشند‪ ،‬دیگر به شیوه‌ی سازمان یافته و هماهنگ ارتباط برقرار نمی‌کند‪.‬‬

‫البته وقتی سیگنال‌های نامنظم و ناهمدوس مغز‪ ،‬پیام‌های الکتروشیمیایی آشفته و درهم را از طریق‬

‫سیستم عصبی مرکزی به باقی سیستم‌های فیزیولوژیکی می‌رسانند‪ ،‬این امر بدن را از توازن خارج‬

‫می‌کند و تعادل آن را به هم می‌زند؛ و راه را برای بیماری باز می‌کند‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬
‫اگر ما برای مدت طوالنی در این حالت آشفته‌ و پُرتنش زندگی کنیم‪ ،‬قلب از آن اثر می‌پذیرد (آریتمی‬

‫یا فشارخون باال)‪ ،‬سیستم هاضمه دچار اختالل می‌شود (باعث سوء هاضمه‪ ،‬رفالکس و عالئم دیگر‬

‫می‌شود) و سیستم ایمنی تضعیف می‌شود (باعث سرماخوردگی‪ ،‬آلرژی‪ ،‬سرطان‪ ،‬آرتروز و غیره‬

‫می‌شود)‪ .‬تمام این پیامدها از عدم توازن سیستم عصبی ناشی می‌شود؛ سیستمی که به خاطر امواج‬

‫مغزی بتای باال‪ ،‬دچار عدم انسجام شده است‪.‬‬

‫در بتای باال‪ ،‬دنیای بیرون واقعی‌تر از دنیای درون به نظر می‌رسد‪ .‬توجه و هشیاری آگاهانه‌ی ما‬

‫عمدت ًا به تمام چیزهایی معطوف می‌شود که محیط بیرون‌مان را بر می‌سازند‪.‬‬

‫وقتی بیش از حد روی دنیای بیرون تمرکز کرده‌ایم‪ ،‬تمرکز روی واقعیت درون‌مان برای ما دشوار‬

‫است‪ .‬چرا این‌قدر سخت است که دنیای بیرون را رها کنیم و به دنیای درون برویم؟ مغز در حالت‬

‫بتای باال به راحتی نمی‌تواند دنده عوض کند و وارد محدوده‌ی خیالی آلفا شود‪ .‬الگوهای مغزی ما‪،‬‬

‫ما را در بند همان اجزای دنیای بیرون نگه می‌دارد‪ ،‬گویی که این اجزا واقعی باشند‪.‬‬

‫وقتی در حالت بتای باال گیر افتاده باشید‪ ،‬یادگیری سخت است‪ :‬شما چندان منطق قوی‌ای نخواهید‬

‫داشت و افکارتان عاری از وضوح خواهد بود‪.‬‬

‫در این حالت شما از میدان کوانتومی جدا افتاده‌اید و نمی‌توانید به امکان‌های جدید فکر کنید‪.‬‬

‫مغز شما در حالت آفرینش قرار ندارد؛ در حالت بقا گیر افتاده است و سرگرم بررسی بدترین‬

‫سناریوهای ممکن است‪ .‬وقتی همه چیز مانند بحران به نظر می‌رسد‪ ،‬مغز شما بقا را اولویت قرار‬

‫داده است‪.‬‬

‫مراقبه های دکتر جو دیسپنزا به گونه ای طراحی شده اند که شما را از بند این امواج بتای باال رها‬

‫میکنند و شما را وارد امواج مغزی آلفا میکنند‪ .‬البته نه هر آلفایی! آلفایی عمیق و منسجم‪ .‬همانطور‬

‫که در دفترچه های آموزشی هفته دوم توضیح دادیم یکی از اهداف اصلی مراقبه عبور از ذهن‬

‫تحلیلی است‪ .‬آنچه ذهن خودآگاه را از ذهن ناخودآگاه جدا می‌کند‪ ،‬ذهن تحلیلی است‪ .‬وقتی‬

‫سرعت امواج مغزی‌تان را کاهش می‌دهید و وارد سطح آلفا می شوید‪ ،‬از ذهن خودآگاه و مغز متفکر‬

‫خارج می‌شوید‪ ،‬از ذهن تحلیلی عبور می‌کنید و وارد سیستمعامل ذهن ناخودآگاه می‌شوید که تمام‬

‫‪6‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬
 ‫برنامه‌های خودکار و عادات ناخودآگاه در آن وجود دارند‪.‬‬

‫اگر آموزههای دفترچههای آموزشی هفتههای گذشته را به خوبی فرا گرفته باشید میدانید که یکی‬

‫از بهترین روشها برای کند کردن امواج مغز تکنیک تمرکز همگرا و واگرا است‪ .‬دکتر جو دیسپنزا‬

‫چند دقیقه اول تمام مراقبههای خود را به این تکنیک اختصاص میدهند و از شما میخواهند ابتدا‬

‫بر روی نواحی مختلف بدن خود تمرکز و سپس بر روی فضای خالی اطراف آنها تمرکز کنید‪.‬‬

‫‪.........................................................................................................................‬‬

‫با مطالعه این دفترچه با امواج مغزی آشنایی پیدا کردید و متوجه شدید که در هنگام مراقبه باید‬

‫وارد سطح آلفا شوید تا بتوانید به سیستم عامل ذهن ناخودآگاه‌تان دسترسی پیدا کنید‪ .‬بنابراین‬

‫طی هفته های آینده هنگامی که در ابتدای مراقبه دکتر جو دیسپنزا از شما می خواهد توجه خود را‬

‫به فضای اطراف قسمتی از بدن خود معطوف کنید‪ ،‬دلیل این کار را می دانید‪ .‬باید قبل از ورود به‬

‫قلمروی کوانتومی وارد سطح آلفا شوید!‬

‫این دفترچه را چندین بار مطالعه کنید و در صورتی که ابهامی در رابطه با امواج مغزی داشتید‬

‫سوال خود را در تاالر گفتگوی سایت رویالمایند مطرح کنید تا بیشتر به بحث و گفتگو در این مورد‬
‫بپردازیم‪ .‬در ضمن برای کسب اطالعات بیشتر از مبحث امواج مغزی‪ ،‬کتاب «از ذهن تا ماده» را‬

‫مطالعه فرمایید‪ .‬این کتاب در بخش محتوای ویژه سایت در دسترس است‪.‬‬

‫‪7‬‬
‫‪royalmind.ir‬‬