Professional Documents
Culture Documents
System Polityczny USA - Wprowadz
System Polityczny USA - Wprowadz
Wprowadzenie
Przeczytaj
Schemat
Sprawdź się
Dla nauczyciela
Bibliografia:
Historia demokracji w Stanach Zjednoczonych sięga drugiej połowy XVIII wieku, kiedy to
trzynaście kolonii brytyjskich postanowiło ogłosić i wywalczyć niepodległość. Podstawą
demokracji amerykańskiej były założenia oświeceniowych filozofów, odwołujących się do
zasady równości, suwerenności narodu i trójpodziału władzy. Takie właśnie są współczesne
Stany Zjednoczone i takim ideom hołdują ich obywatele. Również dzisiejszy ustrój
terytorialny Stanów Zjednoczonych odwołuje się do tradycji kolonii brytyjskich i dlatego jest
to państwo federalne, z dużą suwerennością władz stanowych. Ukształtowany w XVIII
wieku reżim prezydencki to kolejna historyczna cecha dzisiejszych Stanów Zjednoczonych,
które są jednym z najstarszych państw demokratycznych, a system opiera się na równości
obywateli wobec prawa i tradycji społeczeństwa obywatelskiego.
Twoje cele
Konstytucja USA
Konstytucję Stanów Zjednoczonych Ameryki
Północnej uchwalono w 1787 roku w Filadelfii.
Duży wpływ na jej kształt wywarła filozofia
Johna Locke’a i Charlesa Louisa de
Montesquieu. Konstytucja USA jest wyjątkowo
krótka. Zasadniczy tekst składa się ze wstępu
i siedmiu artykułów. Wstęp nawiązywał do
zasad państwa opartego na idei
suwerenności ludu i państwa liberalnego.
Dwa pierwsze artykuły dotyczą władzy
ustawodawczej, tzn. Kongresu, oraz władzy
wykonawczej – prezydenta. Trzecia pozycja
przypadła sądownictwu. Artykuł czwarty
poświęcony jest relacjom władzy federalnej
i stanów, zapewniając tym ostatnim szeroki
zakres samodzielności. Artykuł piąty określa
sposób zmiany konstytucji – procedura ta
wymaga wniosku 2/3 izb Kongresu albo
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki –
zwołania konwencji konstytucyjnej celem
strona pierwsza.
wprowadzenia poprawek do konstytucji na Źródło: domena publiczna.
wniosek legislatur 2/3 stanów. Zmiany
konstytucji wymagają akceptacji 3/4 stanów i nie zostają bezpośrednio włączone do jej
tekstu, lecz stanowią uzupełnienie jako poprawki uchylające moc odnośnych postanowień
zasadniczego tekstu. Same poprawki do konstytucji uchwalane były natomiast w różnym
czasie, różne jest także ich znaczenie. Tylko niektóre z nich miały zastępować wybrane
i małe fragmenty oryginalnego tekstu konstytucji.
Na ogół uzupełniają go, nie modyfikując jednak systemu rządów i nie zmieniając
kompetencji przysługujących stanom. Do chwili obecnej przyjęto zaledwie 27 poprawek
nienaruszających głównych zrębów przyjętego modelu ustrojowego. Artykuł szósty określił
podstawowe zręby systemu pisanych źródeł prawa, zaliczając do najwyższego prawa Unii
konstytucję i zgodnie z nią wydane ustawy Stanów Zjednoczonych oraz traktaty zawierane
z innymi państwami. Kreowana w ten sposób tzw. klauzula supremacji podkreśla
nadrzędność ustawodawstwa federalnego nad stanowym. Obowiązuje ona również
w zakresie władzy sądowniczej. Ostatni, najkrótszy artykuł siódmy, stwierdził, że
konstytucja wchodzi w życie po ratyfikowaniu jej przez co najmniej 9 stanów (nastąpiło to
22 czerwca 1788 roku).
Federalizm
Zasada federalizmu oznacza podział kompetencji w rządzeniu krajem między władze
federalne i stanowe. Kompetencje władzy federalnej noszą nazwę delegowanych i odnoszą
się do uprawnień Kongresu i władzy wykonawczej. Delegowane prawa Kongresu dotyczą
m.in. nakładania podatków, emisji pieniądza, finansowania armii, regulowania handlu
międzynarodowego. Delegowane prawa federalnej władzy wykonawczej obejmują tylko
prawo prezydenta do kierowania armią i polityką zagraniczną. W ramach kompetencji
władz stanowych pozostają wszystkie te sprawy, które nie zostały zastrzeżone dla władz
federalnych lub zakazane stanom. Związane są one z utrzymaniem porządku, szkolnictwem,
kontrolą nad administracją lokalną, opieką zdrowotną. Oprócz tego władze federalne
i stanowe mają uprawnienia równoległe, np. nakładanie i pobieranie podatków,
ustanawianie i wprowadzanie w życie prawa, ustanawianie i utrzymywanie sądownictwa.
Innymi słowy, każdy z organów sprawujących władzę – a więc prezydent, Kongres, Sąd
Najwyższy – wykonuje swoje podstawowe funkcje w sposób niezależny. Jednocześnie
w mechanizm ich funkcjonowania wmontowano pewne elementy mające na celu ich
wzajemne powściąganie się, do których można częściowo zaliczyć nakładanie się
kompetencji oraz uprawnienia kontrolne.
“
Ewa Gdulewicz
Ustroje państw
Rozpatrując Konstytucję Stanów Zjednoczonych, można dostrzec, że
przez ponad 200 lat w formalnym kształcie pozostała ona w zasadzie
niezmieniona. Pomimo że jej treść ulega ciągłej modyfikacji, żaden
z trzech głównych organów państwowych nie dysponuje monopolem
na interpretację amerykańskiej ustawy zasadniczej. W efekcie jej treść
ulega takim przeobrażeniom, do których można zaliczyć
ustawodawstwo Kongresu, sądową kontrolę konstytucyjności ustaw,
tradycję czy zwyczaj.
Źródło: Ewa Gdulewicz, Ustroje państw, 2002, s. 176–177.
Słownik
federalizm
liberalizm
Polecenie 1
Jerzy Waszyngton
Aleksander Hamilton
Beniamin Franklin
Thomas Jefferson
James Madison
W 1787 r. Madison brał udział w Konwencji Konstytucyjnej. Podczas prac nad projektem
konstytucji optował za silnym rządem federalnym i trójpodziałem władzy. Uważał bowiem,
że ludzie pełniący funkcje publiczne mogą łatwo nadużywać władzy. Z powodu jego
umiejętności mediacyjnych i skłonności do kompromisów często określa się go mianem
„ojca amerykańskiej konstytucji”. W roku 1809 został 4. prezydentem USA.
John Dickinson
Gouverneur Morris
Edmund Randolph
Źródło: domena publiczna
Edmund Randolph
Roger Sherman
James Wilson
George Wythe
W 1779 roku objął pierwszą katedrę prawa w Stanach Zjednoczonych. Do jego studentów
należeli: Thomas Jefferson, John Marshall, James Monroe i Henry Clay. Uczestniczył
w Konwencji Konstytucyjnej, jednak odgrywał tam nieznaczną rolę i dokumentu nie
podpisał.
Ćwiczenie 2
Oceń, który z twórców miał największy wpływ na kształt konstytucji. Uzasadnij swoje zdanie.
Polecenie 2
Zapoznaj się z mapą USA, która przedstawia 50 stanów, a także terytoria zależne. Następnie
wykonaj ćwiczenia.
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Kraj: Utah stolica: Salt Lake City
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Wartość: 0
Ćwiczenie 4
Artykuł II
Źródło: Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 26.10.2020 r.].
USA w 1861 r.
kolor niebieski – stany Unii (Union States)
kolor czerwony – stany Konfederacji (Confederate States)
kolor niebiesko-czerwony – stany graniczne Unii, w których panowało niewolnictwo do końca wojny
(Border States)
kolor beżowy – zorganizowane terytoria USA (Territories)
Oprac. na podst.: Krótka analiza historii formowania się USA i UE, 21.06.2019, salon24.pl [online, dostęp:
27.10.2020].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4 醙
Źródło: Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych, dostępny w internecie: pl.wikisource.org [dostęp 26.10.2020
r.].
Uzasadnienie:
Ćwiczenie 6 難
“
Maciej Gach
Cechą władz lokalnych w USA jest to, że jak w żadnym innym państwie
na świecie obywatele aktywnie uczestniczą w strukturach władzy
i procesie współtworzenia polityki. Wynika to z tego, że w tych małych
miasteczkach amerykańskich istnieje niezwykłe poczucie wspólnej
odpowiedzialności za życie gminy, osiedla itd. Tam człowiek poświęca
kilka godzin w tygodniu na rzecz działalności społecznej w radzie szkoły
czy przy udzielaniu pomocy najbiedniejszym. Na przykład dość
specyficzną instytucją okręgów położonych w stanach Nowej Anglii jest
bezpośredni udział obywateli w podejmowaniu decyzji w ramach tak
zwanego „zebrania gminnego”. Podczas niego mieszkańcy gminy
decydują na przykład o budowie budynków, instalacji użytku
publicznego, czasem też o budżecie lub doborze urzędników
wykonawczych. Zresztą tam burmistrz czy radny jest
najzwyczajniejszym społecznikiem, który nie pobiera żadnych diet,
utrzymując się z pracy, którą na co dzień wykonuje. Dlatego jeśli ludzie
widzą, że ktoś chętnie działa i pomaga, to niewątpliwie będą dążyli, aby
kogoś takiego popierać.
Źródło: Maciej Gach, System polityczny w USA, 22.07.2020 r., dostępny w internecie: histmag.org [dostęp 26.10.2020
r.].
Źródło: Cechy systemu prezydenckiego, dostępny w internecie: szanujflage.pl [dostęp 26.10.2020 r.].
Uzasadnienie:
Ćwiczenie 8 難
“
Alexis de Tocqueville
Źródło: Alexis de Tocqueville, O użytku, jaki Amerykanie czynią ze stowarzyszeń, [w:] O demokracji w Ameryce, 1835.
Cytat za: liberte.pl, [dostęp 10.11.2020 r.].
Określ, jakie działania Amerykanów, zdaniem Alexisa de Tocqueville, wpłynęły na
ukształtowanie się w Stanach Zjednoczonych reżimu demokratycznego.
Dla nauczyciela
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
Uczeń:
Cele operacyjne:
Uczeń:
Strategie nauczania:
konektywizm;
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
analiza tekstu źródłowego;
praca z mapą;
praca w grupach.
Formy zajęć:
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
Faza realizacyjna
Faza podsumowująca
Praca domowa:
Materiały pomocnicze:
Schemat może być wykorzystany jako wstęp do oceny demokracji amerykańskiej. Można też
zlikwidować jedną z grup i w zamian przedstawić multimedium.