Ruminacja co to, gdzie jest, z czym się wiąże str.

162

Natrętne powracanie do świadomości niechcianych myśli na temat własnych

niepowodzeń i negatywnych stanów emocjonalnych z przeszłości. Skłonność do
ruminacji jest czynnikiem nasilającym popadanie w depresję w razie doznania
niepowodzeń. Kobiety mają silniejszą skłonność do ruminacji i to ta różnica płci
jest w dużym stopniu odpowiedzialna za fakt, że kobiety cierpią na depresję
kilkakrotnie częściej od mężczyzn.

Funkcje samooceny str. 191-198

 Ochrona przed lękiem

 Teoria opanywania trwogi zakłada, że świadomość swojej
śmiertelności prowadzi do dwojakiego rodzaju obrony. Po pierwsze
do wiary w prawdziwość światopoglądu głoszonego przez własną
kulturę (wszystkie kultury tworzą światopoglądy, które obiecują
nieśmiertelność pod warunkiem realizowania zawartego w nich
wzorca godziwego życia – podobnie jak religie). Po drugie, do
przekonania o własnych spełnianiu wyznaczanych przez ten
światopogląd standardów, co jest warunkiem zasłużenia na
nieśmiertelność i stanowi źródło wysokiej samooceny.
1. Wzmocnienie samooceny osłabia lęk wywoływany myślami
o śmiercią
2. Wzmocnienie samooceny osłabia lęk wywoływany innymi
zagrożeniami, jako że lęk przed śmiercią jest pierwowzorem
wszystkich lęków
3. Wzmocnienie samooceny hamuje dostępność myśli o śmierci
4. Myśli o śmierci nasilają skłonność do podbudowywania
samooceny na różne sposoby np. pozytywny myślenie o
osobach, które chwalą naszą grupę

Teoria opanywania trwogi zakłada ma rozległe i zróżnicowane wsparcie

empiryczne, problem polega na tym, że ludzie bardzo rzadko
spontanicznie myślą o śmierci, choć bardzo często podbudowują sobie
samoocenę. Trudno to pogodzić z ideą, że główną funkcją samooceny jest
obrona przed trwogą egzystencjonalną.
 Zapobieganie wykluczaniu społecznemu

 Socjometr, czyli wskaźnik bieżącej akceptacji jednostki przez jej

otoczenie społeczne.
1. Monitoruje otoczenie społeczne z uwagi na sygnały
odrzucenia i wykluczenia przez innych
2. Sygnalizuje jednostce wystąpienie takich sygnałów za
pośrednictwem negatywnej reakcji afektywnej

W myśl tej koncepcji ludziom zależy nie na samoocenie jako takiej, ale na
przynależności do wspólnoty, samoocena zaś jest o tyle tylko pożądana, o
ile sygnalizuje jej możliwość. Wysoka samoocena wynika z akceptacji
społecznej, a jej spadki oznaczają groźbę wykluczenia społecznego.
Teoria socjometru, podobnie jak teoria opanywania trwogi, słabo
tłumaczy podstawowy fakt związany z samooceną – jej pozytywny
charakter u znacznej większości ludzi.

 Wspomaganie realizacji celów

 Klasyczna teoria motywacji zakłada, że jeden z kluczowych
wyznaczników bieżącej siły motywu stanowi subiektywne
prawdopodobieństwo sukcesu – motywacja jest tym silniejsza, im
większe przekonanie jednostki o możliwości osiągnięcia celu.
Wysoka samoocena wiąże się z uogólnionym, podwyższonym
prawdopodobieństwem sukcesu w różnych dziedzinach życia.

Wspomaganie realizacji celów to najważniejsza rola samooceny,

dzięki niej jednostka podnosi subiektywne szanse sukcesu własnych
działań. To powoduje wzrost wysiłku wkładanego w działanie, co
prowadzi do wyższych wyników, a to z kolei zwrotnie podwyższa
samoocenę. Z reguły pozytywna samoocena jest dobroczynna dla
jednostki, choć w specyficznych warunkach (kiedy nasila realizację
celów szkodliwych bądź niemożliwych do osiągnięcia) może
prowadzić do niekorzystnych efektów.
Deformacje procesu atrybucji str. 136-139

Podstawowy błąd atrybucji – skłonność do przypisywania cudzych zachowań

czynnikom wewnętrznym przy niedocenianiu roli wyznaczników sytuacyjnych
tych zachowań.

(np. Uczeń pokłócił się z wychowawcą. Wychowawca prawdopodobnie

uzasadni zachowanie ucznia jego krnąbrnością i nieposłuszeństwem. Pominie w
ocenie fakt, że uczeń miał (na przykład) zły dzień.)

Egotyzm atrybucyjny – tendencja di wyjaśniania własnych zachowań w

pochlebny dla siebie sposób.

( np. Gdy uda nam się dobrze wykonać jakieś zadanie, na przykład zdamy
egzamin na dobrą ocenę, to w naszym własnym interesie jest wytłumaczenie
sukcesu raczej w sposób dyspozycyjny („Mam dużą wiedzę”) niż sytuacyjny
(„Egzamin był łatwy”).

Egocentryzm atrybucyjny – przecenianie własnego wkładu w jakiś wynik

osiągany wspólnie z innymi osobami.

(np. Małżonkowie zapytani, jaki odsetek różnych obowiązków domowych jest

wykonywany przez nich, a jaki przez partnera. Ich zsumowane procenty
odpowiedzialności przekraczały 100%, co oznacza, że przynajmniej jedni z nich
przeceniało swój wkład.)

Efekt fałszywej powszechności – przecenianie stopnia rozpowszechnienia

własnych poglądów, zachowań i preferencji.

(np. dziewczynki zawsze są spokojniejsze i sprawiają mniej kłopotów

wychowawczych niż chłopcy).

Samoutrudnianie str. 166-168

Angażowanie się w działania, które obniżają szanse sukcesu, ale zwalniają z

osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w
przypadku powodzenia.

Zachowania samoutrudnieniowe szczególnie występują w sytuacjach

zagrażających poczuciu własnej wartości i w warunkach niepewności
przyszłych wyników. Samoutrudnianie może przyjmować różne postaci takie
jak, zaniechanie wysiłku podczas przygotowywania się lub wykonywania
zadania, wybór bardzo trudnego zadania uniemożliwiającego odniesienie
sukcesu, wybór nieodpowiedniego partnera do jego realizacji, a nawet
pomaganie rywalowi w zwycięstwie.

(np. X świetnie zapowiadał się jako poeta, jednak popadł w alkoholizm i jego
talent nie może się ujawnić – jest to lepsze niż zdradzenie, że talentu się w ogóle
nie ma).

(np. Student dzień przed egzaminem idzie na melanż. Na kacu oświadcza sobie i
kolegom, że na pewno obleje ten egzamin. Tak się dzieje, ale wszyscy łącznie z
nim są przekonani, że powodem nie był brak zdolności czy inteligencji, lecz
chwilowa niesprawność umysłowa (kac).

Samoutrudnianie wyraża się nie tylko zachowaniami, lecz także odczuwaniem i

demonstrowaniem własnych słabości.

 Lęk przedegzaminacyjny – uczyłem się i wszystko umiałem, ale

pod wpływem lęku czuję pustkę w głowie
 Hipochondria – skłonność do nasilonego odczuwania dolegliwości
somatycznych, których fizjologicznego podłoża nie daje się wykryć
za pomocą metod medycznych

Samoutrudnianie może też przejawić się także w pewnym sposobie

spostrzegania i interpretacji sytuacji – skłonności do spostrzegania zadań jako
trudnych, a warunków ich rozwiązywania jako nieprzyjacielskich.

(np. Student może myśleć, że wynik egzaminu zależy od przypadku lub

widzimisię egzaminatora, co oczywiście jest interpretacją skłaniającą do
zaniechania wysiłków i powodującą obniżenie osiąganych rezultatów.

Ja realne, idealne i powinnościowe str. 152

Ja realne – rzeczywiste informacje na własny temat

Ja idealne – jaki człowiek chciałby być, czyli formułowane pod własnym

adresem pragnienia, nadzieje i aspiracje

Ja powinnościowe – jaki człowiek swoim zdaniem powinien być, czyli

przekonania o własnych obowiązkach, powinnościach i obligacjach
Pojawienie się lub uwypuklenie rozbieżności między ja realnym i ja idealnym
prowadzi do przeżywania emocji depresyjnych , takich jak smutek,
rozczarowani i apatia. Natomiast rozbieżności między ja realnym a
powinnościowym wiodą do syndromu pobudzenia, czyli wiązki emocji o silnie
zaznaczonym pobudzeniu, takich jak niepokój, strach, poczucie winy i wstyd.
Depresja i lęk to dwa najczęstsze rodzaje cierpienia – zwykle wyraźnie się one
wyodrębniają, choć są wzajemnie powiązane w tym sensie, że osoby lękliwe
częściej wpadają w depresję i odwrotnie.

Typowym przypadkiem rozbieżności pomiędzy ja realnym i ja idealnym jest

poniesienie porażki, natomiast typowym przypadkiem rozbieżności między ja
realnym a ja powinnościowym jest transgresja moralna (skrzywdzenie innego
człowieka czy złamanie normy społecznej).