Professional Documents
Culture Documents
Wprowadzenie Do Psychologii. Historia I Współczesność Wykład 8
Wprowadzenie Do Psychologii. Historia I Współczesność Wykład 8
HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ
WYKŁAD 8
BLISCY KUZYNI
Jakie zwierzęta są aktualnie najczęściej badane w kontekście podobieństwa do ludzkiego umysłu?
(prymaty, czyli naczelne)
✗ szympans zwyczajny
✗ szympans karłowaty, czyli bonobo
✗ rezus, czyli makak królewski
Jakie aspekty zachowania małp badamy?
✗ inteligencję – czy inteligencja ludzka jest porównywalna do szympansa? jak szympans
wypadłby w testach inteligencji?
✗ procesy poznawcze – rozwiązywanie problemów, myślenie, pamięć, możliwości językowe
✗ mózg
✗ zachowania społeczne – np. szympans zwyczajny ma strukturę hierarchiczną z samcem alfa
na czele, a szympans karłowaty ma „demokrację” i równość społeczną
✗ oszustwa, kłamstwa – kłamanie wymaga wyrafinowanych procesów poznawczych, by
intencjonalnie wprowadzić do czyjegoś umysłu pewne fałszywe treści, trzeba wiedzieć, co
dzieję się w umyśle osoby okłamywanej
✗ seks, związki, rodzina – np. u szympansa karłowatego seks jest uprawiany rekreacyjnie, jest
sposobem rozwiązywania konfliktów
X różnica cech
Y wartość relacji
PRZESĄDY U GOŁĘBI
1. Przegładzano gołębie.
2. Wydawano pokarm bez związku z tym, co ptak aktualnie robi.
3. Utrwalano „dziwaczne” reakcje gołębi (czyli np. jak ptak stał na jednej nodze).
Jak to funkcjonuje u ludzi?
✗ przesądy wspólne – transmisja kulturowa
✗ przesądy indywidualne – np. Kazimierz Górski (trener) nie golił się przed meczem, bo raz
się nie ogolił i udało się wygrać, a więc w razie czego przestał się golić przed meczami
RAKIETA STEROWANA GOŁĘBIEM
Skinner w czasie II wojny światowej pracował nad pociskiem sterowanym przez gołębie. Gołębie
nauczone, by dziobać w miejsce, gdzie na monitorze jest okręt, wkładano do rakiet z pociskami.
Kiedy okręt znajdował się na wprost pocisku, gołębie dziobały w środek monitora i rakieta leciała
prosto. A jeśli dziobały obok środka, rakieta zakręcała.
GATUNKI UDOMOWIONE
✗ pies
✗ kot
✗ koń
Im większy wskaźnik encefalizacji (wskazuje ile razy większy lub mniejszy jest przeciętny mózg
osobnika danego gatunku od mózgu, jakiego należy się spodziewać u zwierzęcia o rozmiarach
typowych dla tego gatunku), tym bardziej inteligentny gatunek.
WIELKA PIĄTKA
Wielka Piątka to teoria cech osobowości. Teoria ta przyjmuje, że osobowość człowieka składa się z
pięciu głównych składowych, których natężenie możemy opisać na skali. Ze względu na pięć
podstawowych obszarów Wielka Piątka znana jest również jako Pięcioczynnikowy Model
Osobowości.
Główne składowe:
✗ ekstrawersja
✗ otwartość na doświadczenie
✗ emocjonalność
✗ sumienność
✗ ugodowość
GATUNKI „SPECJALNE”
✗ delfin – komunikacja
✗ słoń – altruizm
✗ kruk – zachowania narzędziowe (potrafią używać narzędzi)
RELATYWIZM ETYCZNY
W wersji mocnej dobro lub zło jest kwestią względną zależną od umów społecznych i osobistych
osądów (sumienie?).
W wersji słabej dobro lub zło jest bezwzględne, ale norma postępowania jest względna – pojawia
się konflikt wartości (mniejsze zło, większe dobro).
UTYLITARYZM ETYCZNY
Liczą się skutki naszych działań, a nie normy abstrakcyjne. Dobre jest to, co użyteczne (ale nie w
sensie „samolubne”).
Co jest użyteczne?
✗ działanie jest moralnie dopuszczalne (≈ dobre), jeśli suma netto skutków pozytywnych i
negatywnych jest większa, niż w przypadku działania alternatywnego
✗ decyzje utylitarne a decyzje deontologiczne
✗ czy odbierzesz życie jednej osobie, aby uratować pięć?
✗ czy złamiesz tajemnicę zawodową, aby uchronić dziecko?
ETYKA BADAŃ
✗ unikanie szkód fizycznych – szczególnie w trakcie badań nad zwierzętami lub z
wykorzystaniem różnych substancji
alkohol jednorazowo w dużej dawce osłabia proces hamowania, zaburza proces utrwalania
wspomnień, utrudnia przypominanie, alkohol przyjmowany często i w dużych dawkach
prowadzi do demencji, ALE jednorazowo może być zbawienny – problem polega na tym, że
człowiek nie zna umiaru i trudno mu pozostać przy pojedynczej, małej dawce
✗ unikanie szkód duchowych
✗ wyzwalanie negatywnych emocji – celowe wyzwolenie np. poprzez obrazki, które są
nacechowane emocjami
✗ agresja – badania Bandura, Ross&Ross na temat uczenia się dzieci agresywnych
zachowań na podstawie widoku agresywnych osób dorosłych; pytanie czy wolno im
było eksponować dzieci przedszkolne na agresję?
✗ poczucie niekompetencji – celowo daje się ludziom testy nierozwiązywalne,
zmienną zależną jest czas rozwiązywania zadania; poziom kompetencji maleje z
ilością czasu spędzonego nad rozwiązywaniem zadania bez rozwiązania
✗ obniżona samoocena
✗ okłamywanie osób badanych – nie możemy powiedzieć człowiekowi, że
prowadzimy badania na temat np. kłamania i kłamstwa, bo znacząco zmieni swoje
zachowanie
✗ „odkładamanie” (debriefing) – osobom badanym wyjawia się prawdę, że były
manipulowani, by uzyskać obiektywny wynik; ryzykowne etycznie, bo rodzi się
nieufność wobec psychologów
EKSPERYMENT MILGRAMA
Ludzie, na polecenie badacza, aplikują szok elektryczny osobie popełniającej błędy.
Ze względów etycznych przez długi czas nie wykonywano tego eksperymentu, ale w ostatnich
latach zreplikowano go dwa razy.
Jak uniknąć ryzyka etycznego (bez kłamania)?
✗ symulacja - „wyobraź sobie, że ____, co byś zrobił/a?”
takie badanie słabo się replikuje, bo hipotetyczne ludzkie decyzje niewiele mają wspólnego
z faktycznymi
✗ wirtualna rzeczywistość
takie badanie lepiej się replikuje
ETYKA BADAŃ
✗ podejmowanie „niebezpiecznych” tematów, np. kontrola zachowań, konformizm
czy wiedza może być niebezpieczna?
✗ publikowanie „niebezpiecznych” wyników
czy wolno zataić wynik?
✗ fałszowanie wyników, „poprawianie” wyników, plagiat, autoplagiat – czy badaczowi wolno
powielać to samo w różnych kwestiach?
✗ współautorstwo
✗ kto jest autorem pracy zespołowej?
✗ kto jest głównym autorem?
✗ współautorstwo promotorów
✗ łatanie wyników wiedzą potoczną – trzeba umieć powiedzieć „nie wiem”
✗ wybór tematu – wygodnictwo, np. „darmowe” zmienne niezależne (płeć)
✗ pogoń za wynikiem, brak replikacji, powstrzymanie się od publikacji
RELACJA PSYCHOLOG-KLIENT
Relacja: wyższości, niższości, partnerska?
✗ wyraźny podział ról
✗ nie fraternizować się
✗ powinien pobierać honorarium (czyści relacje)
zaspokajanie własnych potrzeb emocjonalnych
wykraczanie poza kompetencje (interwencje, załatwianie pracy itp.)
związki osobiste z klientem
TAJEMNICA ZAWODOWA
Jest względna czy bezwzględna?
Jeśli względna, to co decyduje? Drastyczność przypadku? Adresat ujawnianej tajemnicy? (np.
rodzic, nauczyciel, pracodawca)
Kto może zwolnić z tajemnicy?