ნიღბის მნშვნელობა პიკასოს ნამუშევრებში (მაგიური რეალიზმი)

ნიღაბი ასრულებს მრავალმხრივ და დამაინტრიგებელ როლს ხელოვნებისა და

ლიტერატურის სფეროში. გამოყენებულა, როგორც ძლიერი სიმბოლო, რომელიც
ცდება კულტურულ და ისტორიულ საზღვრებს. ნიღბის სხვადასხვანაირი აღქმა
არსებობს ხელოვნებაში.რადგან საუბარია მე-19 - მე-20 საუკუნეების ხელოვნებაზე
ხაზგასასმელია აღწერილი სამი მიმდინარეობა. მაგიურ რეალიზმში შევხვდებით
ნიღაბს, რომელიც ასახავს ადამიანის მეორე მეს, ნიღაბი, რომელიც არის ადამიანის
ბედისწერისგან არაგანპირობებული, ნამდვილი სახე. სიმბოლიზმის სფეროში
ვხედავთ ნიღაბს, როგორც იდენტობის დამალვისა და ფარული ჭეშმარიტების ძიების
ხელსაწყოს. მე-19 საუკუნის ბოლოს და მე-20 საუკუნის დასაწყისში სიბოლისტი
მხატვრები ცდილობდნენ გამოეხატათ აბსტრაქტული და მეტაფორული იდეები
ვიზუალური და ლიტერატურული საშუალებებით. ნიღაბი, კი ამ კონტექსტში
გახლდათ ძლიერი მეტაფორა. კლასიკურ მოდერნიზმში, ეპოქაში, რომელიც
პირველი მსოფლიო ომის შემდგომ ვითარდება და ცდილობს ტრადიციულო
ღირებულებების გადაფასებას, ნიღაბს რთული და შემაშფოთებელი მნიშვნელობა
ენიჭება. ამ ეპოქის მხატვრები ცდილობდნენ გამოეხატათ, თანამედროვე იდენტობის
ფრაგმატული ბუნება და კითხვის ნიშნის ქვეშ დაეყენებინათ დამკვიდრებული
ნორმები. სწორედ ამისთვის, ნიღავი, მისი ისტორიული და კულტურული
რეზონანსით, აღმოჩნდა ძლიერი სიმბოლო, რომლის მეშვეობითაც მხატვრებმა
თანამედროვე სამყაროს გამოწვევები და გაურკვევლობა გამოსახეს.
მე-20 საუკუნის დასაწყისში მაგიური რეალიზმის ფრონტზე ვხვდებით პაბლო
პიკასოს, ჩვენს სათაურს ყველაზე მეტად ეხმიანება მისი ნამუშევარი, „ავინიონელი
ქალწულები“ ასევე აღსანიშნავია, „გერტრუდა სტეინის პორტრეტი“, რომელიც
კარგად დაგვანახებს ნიღბის მნშვნელობას მაგიურ რეალიზმში. აღსანიშნავია, რომ ამ
მხატვრის ნამუშევრებში გამოყენებული ნიღბების ისნსპირაცია აფრიკული,
ოკიანეთის და იბერიული ნიღბებიდან მოდის. რასისა და სქესის საკითხების
აღმოფხვრას ცდილობს პიკასო თავის ნამუშევარში, პიკასო იყენებს ნიღაბს, როგორც
ეგრეთ წოდებულ კოსტუმს ისმისთვის, რომ ზედმეტად შემზღუდველი
კულტურული ცნებები, მოვიხსნათ, რომლებიც ყოფს ჩვენს საზოგადოებას, თუნდაც
რასით და სქესით. პიკასო „ანდროგენული“ ფიგურების გამოყენებით გამოიწვევს
ჰეტერნორმატიულობას. რასა, ასევე სქესი აგებულია პიკასოს ნახატებში და ნიღბები-
როგორც კოსტუმები - ამ კოსტრუქციის დიდი ნაწილია. რაც შეეხება, მის ნამუშევარს
„ავინიონელი ქალწულები“, პიკასოს პროტოკუბისტური შედევრი 1907 წელს არის
დასრულებული. ნახატი გამოირჩევა გარკვეული საოცრად მოდერნისტული
თვისებებით, მათ შორის მისი ანტიკლასიკური სტილი, ფრაგმენტაცია და
შესაბამისად თანდაყოლილი არასტაბილურობა. ნახატის მოდერნისტულ სტილს
ასევე ვატყობთ მის შოკისმომგვრელ შინაარსში სადაც ასახულია სიშიშვლე,
სექსუალობა თემატიკა კი მოიცავს 5 მეძავეს. ნახატში ვხედავთ ძალადობას,
სიმახინჯეს ანტირეალიზმს, ასევე დაკრავს მითიური ეგზოტიკური ელემეტები და
თვითრეფლექსურობა. ამ მოკლე ნახატის აღწერაც კი ადასტურებს, რომ მსგავსი
არაფერი არასდროს არ დახატულა, თუმცა ყველაზე უჩვეულო და
დამაინტრიგებელი დეტალი ამ ნახატის ნიღბებია. ნახატზე გამოსახულ ხუთივე
ქალბატონს ნიღაბი უკეთეთია, ორ ცენტრალურ ფიგურას იდენტიფიცირებენ,
როგორც იბერიელს და ორ ყველაზე მარჯვენას, როგორც აფრიკელს, კრიტიკოსები
ამტკიცებენ, რომ პიკასო მონების დასავლურ კლასს ადგილობრივებთან აიგივებს.
ორივენი არიან პოტენციური ვაჭრობის მსხვერპლნი და ორივე ჰიპოთეტური
მამრობითი მაყურებლის პოტენციური ობიექტია. იმის მაგივრად, რომ ასახული
ქალები მსხვერპლად გამოჩნდნენ, ცშიშის მომგვრელები არიან. მათი მზერა
„არაფერია მომხიბლავის გარდა“, ყვლეაზე გარე ფიგურა კი საშინელი და შიშის
მომგვრელია. ეს არ არის ტრადიციული მეძავის გამოსახულება, ეს არის მამაკაცების
მიერ დომინირებული სისტემის პროტესტი. კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ეს
ნამუშევარი დასცინის სექსუალურობას და არანაირად არ არის მიმზიდველი და
მორჩილი. აღსანიშნავია, რომ ასახული ნიღბების მსგავსი სახეები იდუმალი და
პირქუშია, ასევე მსგავსი ნიღბები სექსუალურად განსუსაზღვრელს ხდის ასახულ
პერსონაჟებს რაც უფრო ამტკიცებს ზემოთ განხილული პროტესტის იდეას. ნიღბების
გამოყენებით პიკასომ გააერთიანა ეს რასები. მან დააკავშირა დასავლეთის ქალები და
აფრიკელი და იბერიელი ადგილობრივები, ცივილიზაცია და ველურობა,
კლასიკური და პრიმიტიული. ხუთეული ამრიგად ბინადრობს მრავალი იდენტობისა
და შესაძლებლობების ზღურბლში.
არ შეიძლება არ ვისაუბროთ, პიკასოს მომდევნო ნამუშევარზე, „გერტრუდა
სტეინის პორტრეტი“, ნამუშევარი, რომელიც მან „ავინიონელ ქალწულებამდე“ ერთი
წლით ადრე დაამთავრა. პორტრეტი საკმაოდ კლასიკური და ბანალური ჩანს.
ნახატზე გამოყენებული მდუმარე დედამიწის ტონები და დაჩრდილული ფონი
თითქოს გარშემო ეხვევა სტეინს. თუმცა, უფრო დეტალურად დათვალიერებისას,
შესამჩნევია მრავალი უხეშად გასმული ხაზები, განსაკუთრებით უკანა კედელზე.
ასევე სტაინის ტანსაცმელზე ვხედავთ ყავისფერ და ყავისფერი ფერის სხვადასხვა
ჩრდილებს. საინტერესოა, რომ ოთხმოციანი წლების შუა ხანებში, ორმოცდამეათე
პორტრეტზე მჯდომმა პიკასომ შესძახა მის ნამუშევარს, „აღარ გხედავ“ და წაშალა
სტეინსის დახატული სახე. ზაფხულის შემდეგ მხატვარი დაბრუნდა პარიზში და
დაასრულა პორტრეტი, რომელიც ფარავს სტეინის სახეს ფრთხილად მოხატული
ნიღბით. ისევე, როგორც წინა განხილულ ნამუშევარშიც, აქაც დახატული ნიღაბი
საშუალებას გვაძლევს რასა და სქესი ერთ ცენტრალურ ფიგურასი განვასახიეროთ.
კრიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ პიკასომ სტეინის პორტრეტში სინამდვილეში
ნეოკლასიკოსი მხავრის ჟან ინგრეს სახე ასახა. ნახატზე გამოსახული ფიგურა, მისი
ფართო მხრებით, მუხლზე ხელი ოდნავ დახრილი, მიზანმიმართულია და საზეიმო
მზერით იყურება. მისი დიდი, ღია პიჯაკი, მაღალი ღილები თეთრი პერანგი და
შეკრული თმა, ეს ყველაფერი ხელს უწყობს მსგავსებას. სტეინზე ასახული ნიღაბი,
წარმატებით ხელახლა განსაზღვრავს ქალურობის ტრადიციულ ცნებას, და როგორც
წინა ნამუშევარი თითქოს პროტესტის გამომხატველია.

საბოლოოდ, პიკასოს შესრულებული ნამუშევრები არამარტო კარგი

მაგალითია, მაგიური რეალიზმის, არამედ უკეთ გვაცნობ ნიღბის მნიშვნელობას,
ხელოვნებაში. პიკასოს ნამუშევრები, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ერთ-ერთი საწყისი
წერტილია, რასისა და სქესის დისკრიმინაციის აღმოფხვრის. და სწორედ ამ
დისკრიმინაციისა და ჰეტერნორმატივების დასამალად იყენებს პიკასო ნიღაბს.

გამოყენებული მასალა:
https://joss.tcnj.edu/wp-content/uploads/sites/176/2012/04/2010-Hynes.pdf