Έκθεση Φωτογραφιών & Αρχιτεκτονικών σχεδίων

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν. ΚΙΛΚΙΣ

Κείμενα -Αρχειακό υλικό του Θανάση Βαφειάδη

Η Αρχιτεκτονικη στο Κιλκις

ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΚΙΛΚΙΣ

13-21 Απριλίου 2024
ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Α/ Η ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ
1. Η παλιά πόλη του Κιλκίς
2. Το τέλος της παλιάς πόλης
3. Το οθωμανικό λουτρό
4. Η Καθολική Μονή Καλογραιών

Β / ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ
5. Η παλιά Νομαρχία
6. Δημόσια κτήρια
7. Εκκλησίες
8. Σχολικά κτήρια
9. Το Νοσοκομείο
10. Οι Καπναποθήκες

Γ / ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ
11. Οι προσφυγικές κατοικίες
12. Στην οδό Μητροπόλεως
13. Κατοικίες του Μεσοπολέμου
14. Στα χωριά του Κιλκίς
15. Λαϊκή Αρχιτεκτονική
16. Οι πρώτες πολυκατοικίες

Δ / ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ
17. Οι προπολεμικοί μηχανικοί
18. Εργατικό δυναμικό
19. Οικοδομικά υλικά
20. Φάσεις κατασκευής

Ε / ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
21. Τα πρώτα ρυμοτομικά σχέδια
22. Οι δρόμοι της πόλης
23. Οι πλατείες
24. Διαχρονική εξέλιξη της πόλης
 Η
αγάπη για τον τόπο μας και η αγάπη για την αρχιτεκτονική,
αυτές οι δύο ισχυρές δυνάμεις μας ένωσαν σε αυτή την
έκδοση. Άλλωστε η αγάπη για την Αρχιτεκτονική είναι ΚΑΙ η
αγάπη για τον τόπο.

Ο Mies Van Der Rohe είπε κάποτε πως “η Αρχιτεκτονική δεν είναι
τίποτε άλλο παρά η επιθυμία μιας εποχής εκφρασμένη στον χώρο” και αυτό
ακριβώς επιθυμούμε να διαπιστώσουμε στο τεύχος αυτό: το πώς η πόλη
δηλαδή, και η αρχιτεκτονική της κατάφεραν να εκφραστούν στον μικρό και
παραμεθόριο τόπο μας, που με σθένος δίχως πλούτο, μακρά ειρήνη ή
φυσικές ομορφιές κρατήθηκε στον χρόνο, δομήθηκε και εδραιώθηκε μέσα
από τις στάχτες των μαχών και τη δίψα των προσφύγων για ειρήνη και
προκοπή.

Όμως η Αρχιτεκτονική είναι έκφραση, είναι τέχνη, είναι πράξη και

θεωρία, πραγματικότητα αλλά και ουτοπία, και δύσκολα δομείς το μέλλον
δίχως τη γνώση και κατανόηση του παρελθόντος σου, αυτό πιστεύουμε και
θεωρούμε εμείς στον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Ν. Κιλκίς: ότι η γνώση, η
ανάλυση και η προβολή της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς θα αποτελέσει
τη βάση ενός φωτεινότερου μέλλοντος, με όραμα για μια πόλη εύκολη, μια
πόλη φιλική και άνετη που δεν θα μας στενεύει, δεν θα χει ασχήμιες και δεν
θα μας πληγώνει.

Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στο τεύχος αυτό, που με πλούσιο

αρχειακό υλικό, κειμένων, φωτογραφιών, σχεδίων και ζωγραφιών του
τόπου, των ανθρώπων, των μέσων και των εργαλείων που με περίσσια
προσοχή επιμελήθηκε ο Θανάσης Βαφειάδης συνάδερφος Κιλκισιώτης
Τοπογράφος Μηχανικός και παράλληλα συγγραφέας, και πλέον επίτιμο
μέλος του Συλλόγου μας.

Ευχόμαστε και επιθυμούμε η έκδοση αυτή να αποτελέσει την αρχή

μιας μακράς σειράς εκδόσεων και δράσεων για την αρχιτεκτονική και τον
τόπο που θα βρει ανταπόκριση σε όλους.

Γιάννης Φαχουρίδης
Πρόεδρος Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Ν. Κιλκίς.
 Σ τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 θυμάμαι τον Άρη Κωνσταντινίδη
στο κατάμεστο αμφιθέατρο της αίθουσας 301 του Τμήματος
Αρχιτεκτόνων στην Πολυτεχνική Σχολή του Α.Π.Θ., χαμηλόφωνα με
τη σεμνότητα που τον χαρακτήριζε να μιλά για τη σημαντικότητα της κατανόησης
του οικοπέδου, του τόπου, στη διαδικασία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης.
Η Αρχιτεκτονική – αυτό που μας ενώνει εδώ- ορίζεται ως τέχνη και
επιστήμη παράλληλα, δεν οφείλει δηλαδή μόνο την ικανοποίηση των ανθρώπινων
αναγκών στον χώρο μέσω σχεδιασμού μεθόδων και κατασκευών ως
εφαρμοσμένη επιστήμη αλλά και ως μία από τις Καλές Τέχνες “αποτελεί το σοφό,
το σωστό και καταπληκτικό παιχνίδι των μορφών κάτω απ’ το φως”, που τόσο
εύστοχα περιέγραψε ο Le Corbusier.
Όταν το 2011 μαζευτήκαμε είκοσι αρχιτέκτονες από τον Νομό Κιλκίς,
οραματιστήκαμε δράσεις σαν κι αυτή, δράσεις που θα μένανε στον τόπο και θα
χαράσσονταν στη μνήμη των συμπολιτών μας. Εύχομαι το τεύχος αυτό και η
εκδήλωση που αυτό συνοδεύει να γίνει η αφορμή να θυμηθούνε οι παλιοί και να
εμπνευστούν οι νεώτεροι.
Ας ξεκινήσουμε να κατανοούμε τον τόπο μας, ώστε να εδράσουμε εδώ
τα θεμέλια της πόλης που ονειρευόμαστε.

Τζήμητρα Ζωή
Γραμματέας και ιδρυτικό μέλος
του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Ν. Κιλκίς

Ο Άρης Κωνσταντινίδης 1933. Παγκόσμιο συνέδριο αρχιτεκτονικής

φωτογραφίζοντας την Ο Le Corbusier και η ιταλική ομάδα ταξιδεύουν
Ακρόπολη προς τον Πειραιά για το 4ο CIAM
 ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ Ν. ΚΙΛΚΙΣ
Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Κιλκίς δημιουργήθηκε το 2011 με 21
μέλη, που είναι απόφοιτοι αρχιτεκτονικών σχολών, ζουν και εργάζονται στην πόλη
του Κιλκίς. Όπως αναφέρεται και στο καταστατικό του έχει σαν σκοπό την ανάδειξη
του αρχιτέκτονα στη νοοτροπία και αντίληψη των πολιτών, καθώς και τη συνένωση
για τη διερεύνηση και προώθηση θεμάτων που αφορούντο επάγγελμα, την
εκπαίδευση και επιστημονική ενημέρωση, την πολιτιστική και κοινωνική παρέμβαση
των μελών του.
Στον επαγγελματικό τομέα σκοπός του συλλόγου είναι, η αποκατάσταση
του ρόλου του αρχιτέκτονα, η κατοχύρωση των επαγγελματικών του δικαιωμάτων
και η διάκρισή του από άλλες ειδικότητες με τις οποίες νομοθετικά και πρακτικά
υπάρχει σύγχυση αρμοδιοτήτων.
Η αναβάθμιση του ρόλου του αρχιτέκτονα στα διάφορα τοπικά κέντρα λήψης
αποφάσεων που απασχολούν άμεσα ή έμμεσα τον κλάδο των αρχιτεκτόνων, η
συνεργασία με άλλους επαγγελματικούς και συλλογικούς φορείς για την επίτευξη
κοινών στόχων.
Στον τομέα της εκπαίδευσης και της επιστήμης σκοπός του Συλλόγου
είναι η ενημέρωση για την πρόοδο και εξέλιξη των επιστημών και της τέχνης της
Αρχιτεκτονικής, Πολεοδομίας και Αστικού Σχεδιασμού, η ανάπτυξη εκδοτικής
δραστηριότητας, σχετική με την αρχιτεκτονική, την οικιστική ανάπτυξη, αλλά και τη
δραστηριότητα του συλλόγου.
Στον πολιτιστικό και κοινωνικό τομέα ο σύλλογος, επιδιώκει τη
συστράτευση και αφύπνιση των εμπλεκομένων φορέων για τη διαφύλαξη και
ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, εκφράζεται δημόσια σε ζητήματα
τοπικής αναπτυξιακής πολιτικής ή μειζόνων κοινωνικών θεμάτων.
Δραστηριοποιείται πολιτιστικά (με εκθέσεις ζωγραφικής των μελών, ομιλίες
σχετικού θεματικού ενδιαφέροντος, παρουσιάσεις έργου αναγνωρισμένων
αρχιτεκτόνων, κ.α.).
Διοργανώνει εκδρομές με σκοπό την γνωριμία από κοντά τόπων με ιδιαίτερη
αρχιτεκτονική και πολιτιστική παράδοση.

ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ – 2012

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Νομού Κιλκίς

οργάνωσε την πρώτη - και μοναδική μέχρι
σήμερα - έκθεση εικαστικών του στην αίθουσα
“Κούρος Ευρωπού” της Τέχνης Κιλκίς, με έργα
των μελών του Μελετιάδου Μένη,
Μισόπουλος Φώτης, Σπυρλιάδου Σοφία,
Τζήμητρα Ζωή, κ.α.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ - ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ – 2014

Συνδυάζοντας τα παραπάνω ο Σύλλογός μας -

στον επαγγελματικό τομέα, στον τομέα της εκπαίδευσης και
επιστήμης και τέλος τον πολιτιστικό και κοινωνικό τομέα -
συμμετείχε στο κάλεσμα του Δήμου Κιλκίς για τον
εορτασμό των 100 χρόνων από την απελευθέρωση της
πόλης, μαζί με άλλους φορείς του τόπου και σε συνεργασία
με τον Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας
Εκπαίδευσης δημιούργησε το πρόγραμμα “Ιστορικοί
περίπατοι στο Κιλκίς - Περπατώντας στην πόλη του
Κιλκίς με έναν αρχιτέκτονα”. Στο πρόγραμμα αυτό τα
μέλη του Συλλόγου επέλεξαν 14 ιστορικά κτίσματα και
κατασκευές της πόλης, για τα οποία συνέταξαν ένα κείμενο
όπου αυτά αναλύονταν αρχιτεκτονικά, ιστορικά και κοινωνικά.
Το κείμενο τεύχος ενήλικα - που συντάχθηκε από τον Σύλλογό μας - είχε ως
στόχο να αποτελέσει το υπόβαθρο σε μία αρχιτεκτονικά προσανατολισμένη
εκπαιδευτική διαδικασία στα δημοτικά σχολείο της πόλης. Η δράση περιελάμβανε
επιτόπιες επισκέψεις / ξεναγήσεις και εργασίες στην αίθουσα του σχολείου με τελικό
στόχο την κατανόηση από το παιδί της αξίας της αρχιτεκτονικής της πόλης του.
Το παραπάνω πρόγραμμα κρίθηκε παιδαγωγικά κατάλληλο με το με
αρ.πρ.Φ32/265/54088/Δ1(02-04-2015) έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού,
Παιδείας και Θρησκευμάτων, και εφαρμόστηκε σε όλες τις πέμπτες και έκτες τάξεις
των δημοτικών σχολείων της πόλης, καθώς και σε αρκετές μικρότερες τάξεις τους,
αλλά και σχολεία άλλων οικισμών του τόπου. Οι ξεναγήσεις έγιναν από τα μέλη του
Συλλόγου και η εμπειρία των μαθητών κρίθηκε απ’ τους ίδιους όχι μόνο
επιμορφωτική αλλά και ευχάριστα
διαφωτιστική.
Η επιτυχία του εκπαιδευτικού
προγράμματος, αλλά και η επιθυμία
των πολιτών σε συνδυασμό με
διάθεση συνεργασίας της τότε
δημοτικής αρχής παρέτεινε τις
αρχιτεκτονικές ξεναγήσεις στα 14
κτίρια και κατασκευές της πόλης για
τρία ακόμη χρόνια και σε ενήλικες. Έτσι
λοιπόν, μετά από δελτίο τύπου του
Δήμου Κιλκίς οργανώνονταν
περιηγήσεις για ομάδες αλλά και μεμονωμένους ενήλικες, κάθε Τετάρτη απόγευμα
7-9.30 μμ. Υπήρξαν πολλές δεκάδες μεμονωμένες εκδηλώσεις ενδιαφέροντος και
κάποιες συλλογικές (Σύλλογος περιπατητών Κιλκίς, Σύλλογος Αργοναύτες Κιλκίς, κα).
Και αυτό το κομμάτι της δράσης είχε μεγάλη απήχηση με πολλές συμμετοχές, και
αφιερώματα σε τοπικές εφημερίδες αλλά και στο Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
 ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ – 2014

To 2014 διοργανώνεται σε συνεργασία με τον Δήμο Κιλκίς,

το ΤΕΕ/ΤΚΜ και τον Σύλλογο Διπλωματούχων Μηχανικών
Εργοληπτών Δημοσίων Έργων Ν. Κιλκίς ο Αρχιτεκτονικός
Διαγωνισμός Ιδεών: Δημιουργία & Ανάκτηση
Κοινοχρήστων και Κοινωφελών Χώρων και Ανάδειξη
Μετώπων - οδών και κόμβων - στην αστική περιοχή
του Δήμου Κιλκίς
Αντικείμενο του διαγωνισμού ήταν α-κτιστα / ά-χρηστα
οικόπεδα / υπολείμματα αστικής γης/ Ακάλυπτοι χώροι /
Μικρές υφιστάμενες πλατείες / Πεζοδρομήσεις Περιβάλλων
χώρος ή/και όψεις δημόσιων/ δημοτικών κτιρίων /Μέτωπα οδών και κόμβων.
Υπήρξαν 26 προτάσεις για 10 περιοχές μελέτης.

1ο ΒΡΑΒΕΙΟ / Συμβολή των οδών 21ης Ιουνίου και 25ης Μαρτίου

2ο ΒΡΑΒΕΙΟ / Συμβολή των οδών 21ης Ιουνίου και 25ης Μαρτίου

3ο ΒΡΑΒΕΙΟ / Οι κοινόχρηστοι χώροι στα Ο.Τ.Γ463,Γ465 και Γ467

 Η παλια πολη του Κιλκις
Καλκίς (Καλκίτσι, Κιλκίς ή Κουκούσι)
6 ώρες από Θεσσαλονίκη
«Αύτη κείται εις ύψος 282μ και επί των κλιτύων λόφου
τινός, αριθμεί δε 380 οικογενείας χριστιανικάς και
οθωμανικάς. Ταύτης υπέρκειται 53 μέτρα μοναστήριον
ελληνικόν ισομέγεθες τω του εν Αττική Δαφνίου»
Νικόλαος Σχινάς, «Οδοιπορικαί σημειώσεις», 1886

Πανοραμική άποψη του Κιλκίς το 1912

«Η παλαιά πόλις ήτο πυκνοκατωκημένη εις κτήρια, λιθόκτιστα και πλινθόκτιστα παλαιού
τουρκικού τύπου, τα περισσότερα με χωρίσματα ξύλινα «μπαγδατί» και ολίγα με στερεά
υλικά, ασβέστη και λίθους και οπτοπλίνθους».
Γρηγόριος Σμιάρης, Χειρόγραφες σημειώσεις

Άποψη από ΝΔ. Διακρίνεται ο Στα δεξιά διακρίνεται το ένα

ανεμόμυλος στις παρυφές του λόφου από δυο τζαμιά της παλιάς πόλης

Σκίτσα του Nikola Gugushev για την παλιά πόλη του Κιλκίς

Τα εργοστάσια Πλανόδιοι πωλητές Το σπίτι του Στην εκκλησία

υφαντουργίας στο κέντρο της πόλης Γκότσε Ντέλτσεφ του αγίου Γεωργίου
 Το τελος της παλιας πολης
«Και σήμερον η Κιλκίς είνε παραδεδομένη από του ενός μέχρι του άλλου άκρου
εις τας φλόγας. Άπασαι αι οικίαι της καίονται. Τας μεγαλοπρεπείς οικοδομάς της
Κιλκίδος εις ουδέν άλλον μέρος της Μακεδονίας εύρομεν. Ήτο πόλις, ήτις αν είχε και
ρυμοτομίαν θα ήτο εφάμιλλος ευρωπαϊκής πόλεως με τας δενδροφυτευμένας οδούς
της και τους ωραίους κήπους της των οποίων ουδεμία οικία εστερείτο».
ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΠΑΤΡΩΝ 30-6-1913

Ερείπια μετά τη φωτιά Κατεστραμμένος μύλος σε γειτονιά του Κιλκίς

«Και τώρα το Κιλκίς, το οποίον ομοιάζει καταπληκτικώς με την γνωστήν συνοικίαν

των Αθηνών – τα Αναφιώτικα – δεν αποτελείται παρά από μίαν αποθήκην, ένα
ατμόμυλον, τέσσαρα οικήματα της Γαλλικής Προπαγάνδας των Καλογραιών, επί των
οποίων η τρίχρους κυματίζει προστατευτική και φιλεύσπλαχνος, το διοικητήριον και
το τηλεγραφείον, και από 1388 οικοδομάς κατεστραμμένας που δείχνουν τέσσαρας
τοίχους των απειλητικούς στο περαστικό διαβάτη και παρέχουν την θέαν στον
επισκέπτη ηρειπωμένης και ακανονίστου οδοντοστοιχίας»
ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 21-8-1913

ΚΤΗΡΙΑ ΠΟΥ ΣΩΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΤΙΑ

Η οικία Βαφειάδη Η οικία Σεβαστόπουλου στη Το Στρατολογικό Γραφείο

στην οδό Ν. Μαρτιάδη Μητροπολίτου Φωτίου στην 21ης Ιουνίου
 Το οθωμανικο λουτρο
Βρίσκεται μεταξύ των οδών Β. Ρώτα, Ν. Παναγιώτου
και Θεσσαλονίκης. Το 2001 χαρακτηρίσθηκε ως
ιστορικό διατηρητέο μνημείο «που διασώζει τους
παραδοσιακούς τρόπους δόμησης των οθωμανικών
λουτρών και επομένως είναι σημαντικό για τη μελέτη της
ιστορίας της αρχιτεκτονικής. Επίσης συνδέεται άμεσα με
την ιστορία της πόλης του Κιλκίς και αποτελεί σημείο
αναφοράς για τους κατοίκους του»

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ
«ΚΙΛΚΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΚΤΙΡΙΑ- ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ» (1995)

ΚΑΤΟΨΗ ΑΝΟΨΗ ΗΜΙΧΩΝΙΟ ΤΟΜΗ

Αριστερά: Η θολοδομία
της αίθουσας του «ψυχρού»
Το λουτρό το 1916.
Δεξιά: Ανάγλυφα διακοσμητικά στοιχεία
καλύπτουν τα ημιχώνια

1919. Το λουτρό πίσω από ένα τεράστιο πλατάνι Οι μικρότεροι θερμοί χώροι
 Η Καθολικη Μονη Καλογραιων
Το συγκρότημα του Ιδρύματος Αδελφών του Ελέους
Αγίου Βικεντίου του Παύλου Καθολικής Εκκλησίας
βρισκόταν σε ακίνητο 2στρ. μεταξύ των οδών
Μητροπόλεως, Ψαρρών, Αγράφων. Αγοράστηκε με
διαδοχικά συμβόλαια από το 1894 έως το 1900 επ’
ονόματι της ηγουμένης Μαρίας του Πορταλές.
Διέθετε 4 διώροφα κτήρια και 2 αποθήκες
αποτελώντας τον πυρήνα της παλιάς συνοικίας του
Φραγκομαχαλά

«Εδώ υπάρχει ως γνωστόν η Καθολική Μονή

των Καλογραιών, όταν δε ο Ελληνικός στρατός
νικηφόρος κατέλαβε το υπό των οβίδων
καταστραφέν Κιλκίς περί τας 200 οικογένειαι
εύρον άσυλον εις την Μονήν ήτις ως διατελούσα
υπό την προστασίαν της Γαλλικής Σημαίας δεν
προσεβλήθη υπό των οβίδων – εκτός δύο μόνον
– ούτε εκ του πυρός».
Πολυάνειο ωδείο. Κύρια όψη
ΣΚΡΙΠ 21-9-1913

1910. Γαλλίδες καλόγριες με μαθήτριες τους Μαθητές με τις καλόγριες και τον καθολικό ιερέα
στην εκκλησία του αγίου Γεωργίου στο σημερινό Πολυάνειο Ωδείο το 1916

Το κεντρικό κτήριο του συγκροτήματος. 1938. Αξιωματικοί του ΧΙΙΙ Συνοριακού Τομέα
Κατεδαφίσθηκε το 1993 μπροστά στο κεντρικό κτήριο της Μονής
 Η παλια Νομαρχια
Το οθωμανικό διοικητήριο εγκαινιάζεται στις
17 Μαρτίου 1896 όταν το Κιλκίς είναι πλέον μια
μεγάλη πόλη που αριθμεί περί τους 5.000 κατοίκους
και είναι έδρα του καζά του Αβρέτ Χισάρ του
σαντζακίου Θεσσαλονίκης.
Το 1899 ο πληθυσμός του καζά του Αβρέτ Χισάρ
ανερχόταν σε 35.202 κατοίκους.
Η παλιά Νομαρχία το 1950

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα αξιόλογο διώροφο

εκλεκτιστικής μορφολογίας κτήριο, με διαστάσεις
19,20 χ 23 μ., το οποίο λόγω της κλίσης του εδάφους
παρουσιάζεται σχεδόν τριώροφο στην πρόσοψή του. Η
κάλυψή του γίνεται με τετράριχτη στέγη από κεραμίδια,
κάτω από την οποία προεξέχει γείσο που φέρει
κυμάτια και οδόντες.

Πλάγια όψη
(Φωτογραμμετρική αποτύπωση)

Στην πρόσοψη του κτηρίου ένα μεσαίο

1936. Ο νομάρχης Χρ. Δρέλλιας με
στρατιωτικούς και υπαλλήλους της νομαρχίας
τμήμα, που αντιστοιχεί περίπου στο
μισό του πλάτους της, προεξέχει κατά
70 εκ., δημιουργώντας μια
πλαστικότητα στην επιφάνεια του.
Στον άξονα συμμετρίας της πρόσοψης
κυριαρχεί στο ύψος της στέγης μια
μεγάλη ημικυκλική επίστεψη, η οποία
πατάει πάνω σε χαμηλό στηθαίο που
επεκτείνεται σε όλη την πρόσοψη.
Στο τύμπανό της παρατηρούμε μια
τετράγωνη αβαθή εσοχή, όπου
παλαιότερα προφανώς υπήρχε
έμβλημα

Στα σκαλιά της νομαρχίας το 1947

 Δημοσια κτηρια
Μέχρι το 1927 όλες οι δημόσιες υπηρεσίες του Κιλκίς, εκτός από τις στρατιωτικές,
στεγάζονταν στο παλιό Διοικητήριο. Το κτήριο αυτό βρισκόταν
έξω από την κατοικημένη περιοχή και η πρόσβαση σε αυτό γινόταν μέσω
ενός εξαιρετικά ανηφορικού και κακοτράχαλου δρόμου. Έτσι άρχισε η σταδιακή
μετεγκατάσταση των δημόσιων υπηρεσιών στο κέντρο της πόλης

1918. Ένα από τα τρία κτήρια των τούρκικων στρατώνων 1946. Το δημαρχείο
που υπήρχαν στη σημερινή πλατεία Ειρήνης (Πόντου & αγίου Γεωργίου)

1950. Το δημοτικό αναψυκτήριο στο

Δημοτικό Κήπο. Κατεδαφίσθηκε το 1977

Τα

1931. Το γραφείο της Αγροτικής Δεκαετία 1970. Το παλιό ταχυδρομείο

Τράπεζας στην Τσιρογιάννη (21ης Ιουνίου & Λέκκα)
 Εκκλησιεσ
«Η πόλις του Κιλκίς εκτός του ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου είχεν εντός της πόλεως
εις θέσιν της νυν οικίας Βασιλάκου και Χρυσάφη την καταστραφείσαν
υπό της πυρκαιάς του πολέμου του 1913, εκκλησίαν της Αγίας Κυριακής.
Τρίτην εκκλησίαν διασωθείσαν του Αγίου Δημητρίου. Τετάρτην εκκλησίαν του
νεκροταφείου, τότε Μεταμορφώσεως νυν δε ανακαινισθείσαν εκκλησίαν των
Πεντεκαίδεκα Μαρτύρων των εν Τιβεριουπόλει Μαρτυρησάντων».
Γρηγόριος Σμιάρης, Χειρόγραφες σημειώσεις

1925. Στενημαχίτες μπροστά στην παλιά εκκλησία Ο λόφος με την εκκλησία του
του αγίου Δημητρίου αγίου Γεωργίου το 1961

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΙΛΚΙΣ

«Παρόλο που ανήκει στο συνήθη τύπο
της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με
γυναικωνίτη και ανοικτές στοές
(χαγιάτια), παρουσιάζει ωστόσο
αξιόλογα αρχιτεκτονικά και
μορφολογικά στοιχεία.
Είναι από τις μεγαλύτερες εκκλησίες
1950. Η παλιά Μητρόπολη της περιοχής και ανήκει στην
κατηγορία των τρισυπόστατων ναών,
στοιχείο σπάνιο και σημαντικό από
λειτουργική άποψη.
Οι όψεις της διακοσμούνται με
εντοιχισμένες λιθανάγλυφες πλάκες
και οι είσοδοι, νότια και δυτική,
ορίζονται από καλοδουλεμένες
λαξευτές πέτρες, που καταλήγουν στα
μαρμάρινα θυρώματα με κυμάτια».
Ξανθή Σαββοπούλου, Μεταβυζαντινές
εκκλησίες στο ν. Κιλκίς
1977. Η εκκλησία των Δεκαπέντε Μαρτύρων
 Σχολικα Κτηρια
«Εις ένα αηδέστατον ισόγειον «μακρυνάρι» παλαιόν Τουρκικόν στρατώνα
με 5-6 δωμάτια πλέον στενάχωρα και από τον πύθον του Διογένους και με
μίαν τεραστίαν αίθουσαν κατάλληλον δι’ αποθήκην τελωνείου, στεγάζεται
η μαθητιώσα νεολαία του Κιλκίς. Το σχολείον είνε μικτόν. Λόγω της ανωμάλου
καταστάσεως και της καταστροφής της πόλεως ένεκα της οποίας ήτο αδύνατος
η εξεύρεσις οικημάτων δια Παρθεναγωγείον και Αρρεναγωγείον ελήφθη το
μέτρον όπως συγχωνευθώσιν αι δυο αύται σχολαί και εγκατασταθώσιν εις το
αυτό οίκημα. Εις τα μεν στενόχωρα οικήματα διδάσκονται αι τάξεις Α έως ΣΤ
η δε αίθουσα χρησιμοποιείται ως νηπιαγωγείον».
ΑΣΤΥ 14-3-1914

1950. Το παλιό Γυμνάσιο Κύρια όψη

Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
της τελευταίας κυβέρνησης
Βενιζέλου (1928-32) απέφερε την
οικοδόμηση πολλών σχολείων σε όλη
την επικράτεια. Ανάμεσα τους ήταν
και δυο δημοτικά σχολεία του Κιλκίς,
το Α και το Γ, που κατασκευάσθηκαν
σύμφωνα με
τις απαιτήσεις του σχολικού
προγράμματος της κυβέρνησης. Το 2ο δημοτικό σχολείο («Ντάνεφ»)

Κύριο μέλημα του προγράμματος

ήταν η λειτουργικότητα των
κτιρίων, η απλή μορφή και η
έλλειψη μνημειακού χαρακτήρα
κι επομένως η διαφοροποίηση από τα
προηγούμενα σχολικά κτίρια,
ο σωστός προσανατολισμός,
η υγιεινή και η γρήγορη και
οικονομική κατασκευή.
Το Γυμνάσιο τη δεκαετία του 1960
 Το νοσοκομειο του Κιλκισ
Τα εγκαίνια του νοσοκομείου πραγματοποιήθηκαν στις 24-2-1939.
Το λαμπρό αυτό οικοδόμημα αποτελούσε ένα έξοχο δείγμα του μοντέρνου
αρχιτεκτονικού κινήματος και ταυτόχρονα διέθετε εξοπλισμό που δύσκολα
συναντούσε κανείς σε άλλα νοσηλευτικά ιδρύματα.
Η μελέτη του κτηρίου είχε εκπονηθεί από το νεαρό αρχιτέκτονα της Γενικής
Διοίκησης Μακεδονίας Γ. Χρηστόπουλο, η επίβλεψη της κατασκευής είχε
ανατεθεί στο νομομηχανικό Ζωγραφίδη και η κατασκευή έγινε από τον
εργολάβο Χ. Γκόγκο

Η περιοχή του νοσοκομείου το 1961

«Το νοσοκομείον αυτό είνε

Ερυθρού Σταυρού των Αθηνών που
1939. Το νοσοκομείο λίγο πριν
την αποπεράτωσή του
Η είσοδος του νοσοκομείου το 1950
αναμφισβητήτως το τελειότερον
θεραπευτήριον ολοκλήρου της
Ελλάδος, ανώτερον – αν και
μικρότερον – και αυτού του
θεωρείται ως το καλλίτερον ίδρυμα
του είδους του εν τη χώρα μας.
Με κατάπληξιν αληθινήν περιέρχομαι
την αποκάλυψιν αυτήν του Κιλκίς.
Είνε αληθινό παλάτι αυτό. Τι κτίριον,
τι σχέδιον, τι υλικόν, τι οργάνωσις,
τι τελειότης!
Είδα τα θεραπευτήρια όλων των
βαλκανικών πρωτευουσών αλλά
τέτοιο πράγμα δεν είδα πουθενά.
Η εσωτερική διαίρεσις του είνε
η τελευταία λέξις της νοσοκομειακής
αρχιτεκτονικής».
ΦΩΣ 15-1-1939
 Οι καπναποθηκες
Εντυπωσιακή ήταν η αρχιτεκτονική των
καπναποθηκών με τα πολλά συμμετρικά
παράθυρα στις όψεις, που είχαν πλαισιώσεις και
έφεραν «κλειδί» στο πάνω μέρος τους, ενώ
ανοιγόκλειναν με «καΐτια». Εντυπωσιακοί και οι
φεγγίτες στον όροφο, ενώ στο κέντρο του
αετώματος υπήρχε πάντα ένα μεγάλο στρογγυλό
άνοιγμα, το «μάτι του βοδιού», με κορνίζα από
Καπναποθήκη Α’. Κύρια όψη ομόκεντρους κύκλους διαφορετικής διατομής.

Καπναποθήκη Α΄ Δίδυμες καπναποθήκες

Όψη προς Ούλοφ Πάλμε Προοπτικό

Η ανέγερση της καπναποθήκης Αμπατζή

στην οδό Πόντου τη δεκαετία του 1920

Δεκαετία 1930. Καπνεργάτριες

σε απεργία στην καπναποθήκη
Σιδηρόπουλου. Προπολεμικά
Καπναποθήκη Μοσκώφ. δούλευαν εκεί 120 εργάτριες
Κατασκευάσθηκε το 1926 και 15 στοιβαδόροι
 Οι προσφυγικες κατοικιες
Το 1914 η «Κεντρική Επιτροπή προς περίθαλψιν και εγκατάστασιν των εν
Μακεδονία εποίκων ομογενών» αποφάσισε την κατασκευή 400 λίθινων οικιών
στο Κιλκίς, από τις οποίες τελικά κατασκευάστηκαν 295.
Με την άφιξη του δεύτερου κύματος προσφύγων το στεγαστικό πρόβλημα
οξύνθηκε ακόμη περισσότερο. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου η λύση του
προβλήματος της στέγης πήρε τρεις διαφορετικές μορφές: κατασκευές της
Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, κατασκευές του υπουργείου
Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως και αυτοστέγαση. Οι πιο συνηθισμένοι
οικιστικοί τύποι που χρησιμοποιήθηκαν, ήταν οι μικρές ανεξάρτητες
μονοκατοικίες και τα δίδυμα ισόγεια σπίτια της «Πρόνοιας» για δυο οικογένειες.

Πρόσφυγες στο Κιλκίς το 1916

Από τα πρώτα σπίτια του Εποικισμού Ο πιο απλός τύπος προσφυγικής κατοικίας
(Θεσσαλονίκης και Κ. Γαβριηλίδη) χωρίς υπόγειο στην οδό Παπακυριαζή

Κατοικία με ημιυπόγειο στα Στενημαχήτικα Ισόγεια κατοικία στη Ν. Παναγιώτου

 Στην οδο Μητροπολεως
Ιδιαίτερη περίπτωση, εξαιτίας της υψηλής ποιότητας αρχιτεκτονικής των
κατοικιών της, ήταν η περιοχή της οδού Μητροπόλεως. Σε αυτήν την
περιοχή από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 είχε συγκεντρωθεί τμήμα
της οικονομικής ελίτ της πόλης και είχε δημιουργήσει ένα αρχιτεκτονικό
περιβάλλον που δεν είχε σχέση με το είδος και την ποιότητα της
προσφυγικής κατοικίας που κυριαρχούσε στον ιστό της πόλης.

Διάνοιξη της οδού Μητροπόλεως. Διακρίνονται 1928. Η ανέγερση της

οι οικίες Καναρίδη και Καντίδη οικοδομής Μπισέρη

Η οικία Σωτήρας Λαζαρίδου Οικία Απόστολου Καντίδη.

με έτος κατασκευής το 1926 Κατεδαφίσθηκε το 2017

Η οικία Κακουλίδη Οικία Μπισέρη

 Κατοικιεσ του Μεσοπολεμου
Την περίοδο αυτή συναντιούνται όλες οι εκφάνσεις της αρχιτεκτονικής
ανάλογα με τους φορείς σχεδιασμού: ανώνυμη λαϊκή, ανώνυμη μαστορική
και επίσημη. Η πρώτη αναφέρεται σε στοιχειώδεις μορφές που υλοποιούνται
από ανειδίκευτα άτομα, η δεύτερη δημιουργείται από επαγγελματίες τεχνίτες
και η τρίτη από καταρτισμένους μηχανικούς που συγκεντρώνουν όλες τις
γνώσεις της εποχής τους

Διώροφες κατοικίες στην οδό Καλούδη τη δεκαετία του 1930

1928. Η οικία Στεφανίδη Όψη από τη Βενιζέλου

ης
Οικία Χρυσάφη στην 21 Ιουνίου Οικία Παπαδόπουλου
(Ρεγκούκου & Ουτσκούνη)
 Οι πρωτεσ πολυκατοικιεσ
Σοκ και δέος ένοιωσαν οι Κιλκισιώτες όταν αντίκρισαν την πολυώροφη
πολυκατοικία στη γωνία Σπάρτης και αγίου Γεωργίου, που ανεγέρθηκε από
τον πολιτικό μηχανικό Δημήτριο Γιαννιτσόπουλο, με βάση την από 15-5-1964
οικοδομική άδεια της πολεοδομίας Κιλκίς. Και πώς να μην αισθανθούν δέος
όταν ένα τέτοιο μεγαθήριο υψώνονταν δίπλα στα ισόγεια προσφυγικά σπίτια
και στις διώροφες μικροαστικές κατοικίες του μεσοπολέμου;

Γενική άποψη του Κιλκίς σε αεροφωτογραφία του 1961

1964. Ανέγερση της πρώτης Ανέγερση πολυκατοικιών με στοά

ης
πολυκατοικίας στο Κιλκίς από την 21 Ιουνίου μέχρι την
(Αγίου Γεωργίου και Σπάρτης) Παπαθεοφίλου
 Στα χωρια του Κιλκις

Το «κονάκι» του Σουλτογιάννη στο Μιχαλίτσι

Το 1918 ο γαιοκτήμονας Ιωάννης Σουλτογιάννης έκτισε το επιβλητικό «κονάκι»
του, στο τσιφλίκι του στο Μιχαλίτσι, το οποίο σχεδίασε Ρώσος αρχιτέκτονας
που ήρθε ειδικά γι αυτό το σκοπό από την Αυστρία

Η Αντιγόνεια πριν το 1912 1925. Προσφυγικές κατοικίες στο Μαυρονέρι

Δεκαετία 1930. Το κοινοτικό κατάστημα 1933. Πλινθόκτιστες κατοικίες

στο Χέρσο στην Κορωνούδα

1984. Κατοικία με χαγιάτι στο Μεταξοχώρι 1984. Λιθόκτιστη κατοικία στο Δίβουνο.
Λαϊκη Μακεδονιτικη Αρχιτεκτονικη
Εκτός από την περιοχή της Γουμένισσας όπου εξακολουθούν να διασώζονται
εξαιρετικά δείγματα λαϊκής μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής τέτοιες κατοικίες,
κατασκευασμένες από πέτρα, πλίθρες και ξύλο υπήρχαν και στα χωριά των
Κρουσσίων ακόμη και μέσα στην πόλη του Κιλκίς. Δείγματα τέτοιων κατοικιών
υπάρχουν στο αρχείο του Σπουδαστηρίου Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας
Ρυθμολογίας του τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ την περίοδο 1961-62
με υπεύθυνο καθηγητή τον Νικόλαο Μουτσόπουλο.

Κατοικία Κ. Οταντζίδη Κάτοψη ισογείου Κάτοψη ορόφου

Διώροφη κατοικία στον παλιό τουρκομαχαλά στην οδό Δραγουμάνου (σήμερα Β.

Ρώτα) στο Κιλκίς. Ήταν η κατοικία του Χότζα που από το μικρό δωμάτιο της στέγης,
το σελβανί (φωτ.1), καλούσε τους πιστούς στο ναμάζι (την προσευχή).

Η συντριπτική πλειοψηφία των

κατασκευών ήταν με χαγιάτια ενώ
σε πολλές υπήρχαν σαχνισιά.
Το χαγιάτι ήταν ο ημιυπαίθριος
χώρος στον όροφο του σπιτιού που
δεν φρασσόταν στην όψη αλλά ήταν
ανοικτός συνήθως από τη μια πλευρά
προς την εσωτερική αυλή.
Τα σαχνισιά ήταν οι αρχιτεκτονικές
1960. Οικία Στακτίδη στο Κ. Θεοδωράκι προεξοχές του ορόφου που ήταν
φραγμένες με σανίδες ή με μπαγδατί.
Η λιθοδομή των περιμετρικών τοίχων
δενόταν με μια σειρά ζωναριών
(ξυλοδεσιές). Στον όροφο η
τοιχοποιία ήταν από τσατμά ή
μπαγδατί. Τον σκελετό του σπιτιού
αποτελούσαν κατακόρυφα ξύλα τα
ντιρέκια και επάνω τους
ακουμπούσαν άλλα οριζόντια δοκάρια,
1960. Οικία Βαλσαμίδη στο Κ. Θεοδωράκι τα ταμπάνια.
 Οι προπολεμικοι Μηχανικοι
Ο αναλαμβάνων τη επίβλεψιν της αρχιτεκτονικής και κτιριολογικής διατάξεως
της οικοδομής είναι υπεύθυνος δια την εφαρμογήν του σχεδίου και την
τήρησιν των υπό της υγιεινής και αισθητικής επιβαλλομένων περιορισμών
και των λοιπών όρων, υφ’ ους εχορηγήθη η σχετική άδεια.
ΒΔ 21/1924 «Οι μηχανικοί – ευθύνες – εποπτεία έργων»

Παλιά μετρητικά και σχεδιαστικά όργανα

Θεοδόλιχος Χωροβάτης Ορθόγωνα Αριθμομηχανή

Εμβαδόμετρο Ρελιάστρα Παντογράφος Διαβήτες

Δεκαετία 1930. Αρχιτεκτονικό γραφείο

1928. Το τοπογραφικό συνεργείο

του Ιωάννη Ξιφιλίνου στο Κιλκίς
1936. Ο νομομηχανικός και υπάλληλοι
της Νομαρχίας Κιλκίς
 Εργατικο δυναμικο
Η σύνθεση των οικοδομικών συνεργείων της δεκαετίας του 60 ήταν ένας
συνδυασμός μαστόρων και εργατών που αριθμούσε τα 10-12 άτομα για
ένα πλήρες συνεργείο ή τους μισούς για ένα συνηθισμένο. Το μεροκάματο
του τεχνίτη ήταν 25 δρχ ενώ του εργάτη ανέρχονταν σε 15-20 δρχ.
Πολλοί από τους οικοδόμους δούλευαν ανασφάλιστοι με τα εργατικά
ατυχήματα να είναι στην ημερήσια διάταξη

ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
(Ζ. Τζάρτζανος, Λεξικό λαϊκών τεχνικών όρων της οικοδομικής, 1965)

Σιδερένια ανέμη Πηλοφόρι Ζεμπίλι ή ζιμπίλι Καροτσάκι

για το ξετύλιγμα ξύλινο σανίδωμα ψάθινος σάκος σιδερένια χειράμαξα
του σιδερένιου μεταφοράς υγρού μεταφοράς μεταφοράς υλικών
οπλισμού σε μορφή κονιάματος οικοδομικών υλικών
κουλούρας

Δεκαετία 1960. Οικοδομικό συνεργείο

«Η δουλειά κάνει τους άντρες

το μυστρί, το πηλοφόρι, το γιαπί»
1959-60. Ανέγερση οικοδομής Σακαρίδη
(παλιά Εμπορική Τράπεζα)
 Οικοδομικα υλικα
Την προπολεμική περίοδο οι έμποροι οικοδομικών υλικών του Κιλκίς αγόραζαν
την επεξεργασμένη ξυλεία κυρίως από τη Θεσσαλονίκη. Το σίδερο πωλούνταν
σε κουλούρες και ήταν λείο μέχρι το 1970, οπότε εμφανίστηκαν μαζί με τους νέους
οικοδομικούς κανονισμούς και τα σαγρέ σίδερα. Τα τούβλα που
χρησιμοποιούνταν στο μεσοπόλεμο ήταν συμπαγή ενώ μετά το 1950
εμφανίστηκαν τα διάτρητα.

1940. Πάνω στη ξυλεία

1939. Μεταφορά οικοδομικών υλικών με κάρο του Πασχάλη Τσουκαλά

1960. Γύρισμα τούβλων για να στεγνώσουν)

στο πλινθοκεραμοποιείο Μιχαήλ Λαζόπουλου

1968. Μηχανή κατασκευής

τσιμεντόλιθων στη νότια είσοδο
του Κιλκίς
ης
Το μαρμαράδικο Τεκτονίδη στην 21 Ιουνίου
 Φασεις κατασκευης των Κτηριων
Η κατασκευή του «χαρμανιού» γινόταν με τα
χέρια μέχρι να εμφανισθούν οι πρώτες μικρές
βενζινοκίνητες μπετονιέρες. Οι κουλούρες του
σίδερου ίσιαζαν με τα χέρια με τη βοήθεια της
ανέμης ή δένονταν σε ένα δέντρο και ίσιαζαν
με τη βοήθεια ενός γρύλου. Οι κατασκευές
από μπετόν της δεκαετίας του ‘60 διέφεραν
από τις σημερινές ως προς τη μεγάλη
πυκνότητα των υποστυλωμάτων και το μικρό
Μικρή βενζινοκίνητη μέγεθος των διατομών των στοιχείων του
μπετονιέρα φέροντος οργανισμού

Ελεβατόριο Ράμπα Ξυλότυπος Μπατικό

σύστημα ανύψωσης κεκλιμένο επίπεδο υποστυλωμάτων πάχος ίσο με το
οικοδομικών υλικών ανάβασης ατόμων μήκος της πλίνθου

Εκσκαφή θεμελίων

1937. Ανοικοδόμηση εκκλησίας

στο Βαπτιστή από τον εργολάβο
Μήτο Παυλίδη και το συνεργείο του

«Σιδέρωμα» πλάκας
 Τα πρωτα Ρυμοτομικα Σχεδια
Το 1923 τίθεται σε εφαρμογή το ΝΔ που προβλέπει τη σύνταξη σχεδίων για
κάθε πόλη που θα συνοδεύονται από ειδικούς οικοδομικούς κανονισμούς.
Σημαντική απόπειρα ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού με γενικευμένη
ισχύ είναι ο ΓΟΚ του 1929, που αποτελεί ένα ευρύ πλαίσιο οδηγιών και
προδιαγραφών για την σύνταξη πολεοδομικών μελετών και την αρμονική
ένταξη της ιδιωτικής ανοικοδόμησης στο σύνολο της πόλης.

Το ρυμοτομικό σχέδιο του 1916

Στις 4 Μαρτίου 1916 εγκρίνεται το πρώτο
Σχέδιον Ρυμοτομίας πόλεως Κιλκίς, που
αποτελεί και την πρώτη απόπειρα ρύθμισης του
αστικού χώρου. Το σχέδιο συνέθεταν ορθογώνια
και επί το πλείστον ισομεγέθη οικοδομικά
τετράγωνα τα οποία διατάσσονταν στις πλευρές
ευθύγραμμων δρόμων, δημιουργώντας τρεις
τεμνόμενους ορθογωνικούς κανάβους.

Το ρυμοτομικό σχέδιο του 1922

Το ρυμοτομικό σχέδιο του Κιλκίς που συνέταξε ο
Άγγλος αρχιτέκτονας Harold F. Trew απέπνεε
ευρωπαϊκό αέρα καθώς μετέφερε τις σχεδιαστικές
αρχές της ευρωπαϊκής πολεοδομίας, στην οποία
Trew είχε θητεύσει. Για πρώτη φορά έχουμε
ενδιαφέρον για το town design με την πρόβλεψη
προκηπίων και βουλεβάρτων.

Το ρυμοτομικό σχέδιο του 1930

Η νέα προσφυγική συρροή που ολοκληρώνεται το
1925 αλλά και οι διατάξεις του ΝΔ της 17/7/1923
«Περί σχεδίων πόλεων, κωμών και
συνοικισμών» θα οδηγήσουν στο νέο
ρυμοτομικό σχέδιο. Το σχέδιο αυτό θα
ολοκληρωθεί το 1930 και με βάση αυτό το Κιλκίς
θα συνεχίσει να εξελίσσεται στα επόμενα χρόνια
 Οι δρομοι της πολησ
«Στον ΓΟΚ του 1929 συνιστάται τα σχέδια των
πόλεων να διατυπώνουν ευρείες προβλέψεις
για την μελλοντική εξέλιξή τους με την
ακόλουθη προτροπή: γενναιοδωρία στα
πλάτη των κεντρικών αρτηριών κυκλοφορίας
και αντίθετα οικονομία στη χάραξη των
δευτερευουσών οδών, με παράλληλη
χωροθέτηση μεγάλων ενιαίων κοινοχρήστων
χώρων για άλση, αθλητικές δραστηριότητες
και κέντρα αναψυχής. Δυστυχώς οι συστάσεις
αυτές, που εξέφραζαν ουσιαστικά ένα ευρύ
πνεύμα ωφέλειας, δεν ευδοκίμησαν».
Πρόβλεψη διαμόρφωσης δρόμων
στο Ρυμοτομικό Σχέδιο του 1922 Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου, Ο ΓΟΚ του 1929

ης
Η 21 Ιουνίου τη δεκαετία του 1960. 1940. Η οδός Βενιζέλου
ο
Στο βάθος ξεχωρίζει το 2 Δημοτικό με το Επισκοπείο στο βάθος

ης
Δεκαετία 1960. Η οδός Στενημάχου 1947. Η 21 Ιουνίου.
υπό κατασκευή Στο βάθος δεξιά η παλιά τράπεζα
 Οι πλατειες
Οι δημόσιοι ελεύθεροι χώροι, πάρκα, πλατείες
και εσοχές που εγγράφονται στο οδικό σύστημα
αποτελούν μοναδικά στοιχεία τα οποία
σηματοδοτούν με την παρουσία τους το τοπίο
της πόλης. Οι χώροι αυτοί, που υπάρχουν από
παλιά, επιβιώνουν στις ίδιες ή γειτονικές θέσεις
αποτελώντας τη συνεκτική ύλη της πόλης και
τον φορέα των κοινωνικών δεδομένων της.

Πλατεία με ιδιαίτερη συμβολική

διάσταση, αφού εκεί είχε ανεγερθεί
και το μνημείο των πεσόντων κατά
τους βαλκανικούς πολέμους, ήταν η
πλατεία Νίκης. Η ονομασία δόθηκε
στις 19 Οκτωβρίου 1929.
Ο πιο σημαντικός κοινόχρηστος
χώρος της πόλης ήταν ο δημοτικός
κήπος που υπήρξε ο πιο δημοφιλής
τόπος αναψυχής και ψυχαγωγίας για
Στην πλατεία Νίκης, στις 21-6-1926 τους κάτοικους του Κιλκίς

Στο δημοτικό κήπο στις 21-6-1926 Το ζωοπάζαρο (πλατεία Γαλήνης)

1950. Η αναθηματική στήλη στο πάρκο 1980. Το παζάρι στην πλατεία δημαρχείου
 Διαχρονικη εξελιξη της πολης
«Η πόλη είναι καμωμένη από σχέσεις ανάμεσα στα μέτρα
του χώρου της και τα γεγονότα του παρελθόντος της»
Italo Calvino, Οι αόρατες πόλεις

1916 1928

1935 1947

1950 1960

1970 1982

1994 2000
 Όταν τα κτήρια της πόλης
αφηγούνται την ιστορία της…
Η ιστορία μιας πόλης είναι η αρχιτεκτονική και η πολεοδομική της ιστορία και
παράλληλα η ιστορία των ανθρώπων που πέρασαν, έζησαν και δούλεψαν σ’ αυτήν. «Η
πόλη», όπως έγραψε ο Italo Calvino, «είναι καμωμένη από τις σχέσεις ανάμεσα στα
μέτρα του χώρου της και τα γεγονότα του παρελθόντος της». Γεγονότα μεγάλα και
σημαντικά, γεγονότα μικρά και ασήμαντα που αποτυπώνονται στη συλλογική μνήμη
συσχετίζονται με το χώρο που έχουν διαδραματισθεί.
Το επιβλητικό διοικητήριο του 1896, το οθωμανικό χαμάμ του Σεΐχ Σεΐτ Εφέντη,
το Πολυάνειο Ωδείο το μοναδικό από εναπομείναντα κτήρια του συγκροτήματος των
Καθολικών Καλογραιών, μαρτυρούν την ακμή της παλιάς πόλης, της ωραίας «Κιλκίδος
με τας μεγαλοπρεπείς οικοδομάς».
Οι προσφυγικές κατοικίες και τα καπνομάγαζα παραπέμπουν στην έλευση των
προσφύγων, που αγωνίσθηκαν να ριζώσουν στη νέα τους πατρίδα, η οποία σαν το
μυθικό φοίνικα αναγεννήθηκε από την τέφρα της.
Οι εντυπωσιακές μεσοπολεμικές κατοικίες στη Μητροπόλεως, «το ωραίο
πρόσωπο της αρχιτεκτονικής» στην πόλη μας, παραπέμπουν στην απόπειρα να
υλοποιηθεί η πεμπτουσία της αρχιτεκτονικής, όπως αυτή εκφράστηκε το 1925 από το
Δημήτρη Πικιώνη που έγραφε πως «η αρχιτεκτονική ίσως περισσότερο από τις άλλες
τέχνες μπορεί να δώσει την ποίηση στην καθημερινή μας ζωή».
Οι πολυκατοικίες του ’60 και του ’70 με το σύστημα της αντιπαροχής
σηματοδότησαν την αντικατάσταση του πεπαλαιωμένου οικιστικού αποθέματος και την
απόρριψη των παλιών κελυφών που δεν είχαν πλέον ανταλλακτική αξία και
ταυτίζονταν περισσότερο με την έννοια της «στέγης» και λιγότερο της «κατοικίας».
Την εν πολλοίς άγνωστη ιστορία της πόλης αφηγούνται τα κτήρια της που
«μιλούν» τη δική τους «γλώσσα» η οποία συγκροτείται από τις μορφές, τα σχήματα, τα
δομικά υλικά. Αυτή η μαρτυρία, αποτυπωμένη και αναγνώσιμη στο σώμα των παλιών
κτηρίων, σε παλιές φωτογραφίες, σε χάρτες, τοπογραφικά διαγράμματα, αρχιτεκτονικά
σχέδια και έντυπα οικοδομικών αδειών, παρουσιάζεται με την παρούσα έκθεση που
οργανώνει ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ν. Κιλκίς.

Θανάσης Βαφειάδης
Αγρ. & Τοπογράφος μηχανικός – Πολεοδόμος
ΧΟΡΗΓΟΙ