YUNIT 1 Seksyon 9.
Dapat magtatag ang Kongreso ng
Komisyon ng Wikang Filipino (KWF)
- ang wikang Filipno ay buhay or matatawag na
dinamiko. Dumadaan ito sa proseso ng paglinang sa
pamamagitan ng panghihiram sa mga wika sa Pilipinas
at sa mga di-katutubong wika.
- ang wikang Filipino ay nagkakaroon ng ebolusyon ng
iba’t ibang barayti ng wika para sa iba’t ibang saligang
sosyal at para sa mga paksa ng talakayan ng iskolarling
pagpapahayag.
- Sa module ni Gonzales may apat na facets (aspeto)
ang sistema ng paglinang ng wika ayon kina Haugen
(1972) at Ferguson (1971)
1. Kodipikasyon o pagpili ng wika or sistema sa
pagsulat ng gagamitin
2. Istandardisasyon
3. Diseminasyon
4. Pagpapalaganap at elaborasyon o pagpapayabong
nito.
FILIPINO BILANG WIKANG PAMBANSA
Dir. Hen. Roberto Anonuevo - “alinpayo sa takipsilim”
Disyembre 30 1937 - ipinoroklema ang Wikang
Tagalog bilang Wikang Pambansa.
- Ito ay ayon sa Saligang Batas ng 1935 na ang
proklamasyon ay magkakabisa lamang sa loob ng
dalawang taon matapos ang pagpapatibay nito.
1940 - ipina-utos ang Pagtuturo ng Wikang Pambansa
sa ikaapat na taon sa lahat ng pampubliko at
pampribadong paaralan sa buong bansa.
- Batas Komonwelt Blg. 570 noong Hunyo 4, 1946
- Pinagtibay ng Pambansang Asambleya noong
Hunyo 7, 1940 - kung saan ang wikang opisyal ng
bansang tatawaging Wikang Pambansang Pilipino.
Noong 1959 - Kautusang Pangkagawaran Blg. 7,
ibinaba ni Kalihim Jose B. Romero, Kalihim ng
edukasyon - kung saan ito ay nagsasaad na ang Wikang
Pambansa ay tatawaging Pilipino upang mailagan ang
mahabang katawagan.
Noong 1987, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay
tatawaging Filipino. Batay ito sa nucleus ng Pilipino at
Tagalog.
Artikulo XIV Konstitusyong 1987, ang legal na
batayan ng konsepto ng Filipino bilang wikang
Pambansa at ang magkarugtong na gampanin nito
bilang wika ng opisyal na komunikasyon, at bilang
wikang panturo ng Pilipinas.
Seksyon 6. Ang wikang Pambansa ng Pilipinas ay
Filipino. Samantalang nalilinang ito ay dapat na
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral ng mga
wika sa Pilipinas.
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng
komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng
Pilipinas ay Filipino, at hangga't walang ibang
itinatadhana ang batas, Inggles. Ang mga wikang
panrehiyon ay pantulong na mga wikang opisyal sa
mga rehiyon at magsisilbi na pantulong ng mga wikang
panturo roon.
isang Komisyon ng Wikang Pambansa ng binubuo ng
mga kinatawan ng iba't ibang mga rehiyon at mga
disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at sa iba
pang mga wika para sa kanilang pagpapaunlad,
pagpapalaganap at pagpapanatili.
Filipino Bilang Wika ng Bayan at/ng Pananaliksik
Minsan ay binanggit ni Manuel L. Quezon sa
Pagdiriwang ng Buwan ng Wika ang mga katagang.
"Hindi ko nais ang Kastila o Ingles ang maging wika ng
pamahalaan. Kailangang magkaroon ng sariling wika
ang Pilipinas, isang wika na nakabatay sa isa sa mga
katutubong wika."
Seksiyon 8. Ang Konstitusyong ito ay dapat
ipahayag sa Filipino at Inggles, at dapat na isinalin sa
mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at Kastila.
Dr. Pamela Constantino, propesor sa Filipino sa
Unibersidad ng Pilipinas, "Ang wika ay may malaking
papel na ginagampanan sa Pilipinas, sa kaayusan at sa
pag-unlad ng lipunan.”
K to 12 Basic Education Curriculum
Sa paglulunsad ng K to 12 Basic Education
Curriculum isinaalang-alang ang pangangailangan ng
lipunan, global at lokal na pamayanan maging ang
kalikasan at ang pangangailangan ng mamayan.
- Batay sa Gabay Pangkurikulum, isasama ang
Filipino bilang disiplina sa wika kung saan nilalayon
nito ang pagtuturo ng Filipino upang malinang ang
kakayahang komunikatibo, replektibo/mapanuring
pag-lisip, at pagpapahalagang pampanitikan ng mga
mag-aaral sa pamamagitan ng mga babasahin at
teknolohiya tungo sa pagkakaroon g pambansang
pagkakailanlan, kultural na literasi at patuloy na
pagkatuto upang makaagapay sa mabilis na
pagbabagong nagaganap sa daigdig.
Filipino Bilang Larangan at Filipino sa Iba't
ibang Larangan
Ayon kina Haugen (1972) at Ferguzon (1971).
isang paraan ng pagpapayabong ng wika ay ang
elaborasyon o pagpapayabong nito na tinatawag ding
intelektwalisasyon.
Ayon sa artikulong nakalathala sa Manila Bulletin ni
Myca Cielo M. Fernandez. (2018). binigyang-diin ni
Virgilio Almario, Pambansang Alagad ng Sining, na
mas magiging epektibo ang saliksik kung ito ay nasa
wikang Filipino.
Ayon kay Flores (2015) sa aklat ni San Juan (2019),
may dalawang antas ang pagpaplanong pangwika.
Antas makro sa pagpaplanong pangwika kung saan
nakaton sa mandatoring asignaturang Filipino sa
Kolehiyo
Antas maykro sa pagpaplanong pangwika na nauukol
sa aktwal na implementasyon ng gayong patakaran sa
bawat lugar.
 YUNIT 2
SITWASYONG PANGWIKA SA HUMANIDADES
AT AGHAM PANLIPUNAN
Sa pagtuturo sa larangan ng humanidades at agham
palipunan, batay sa probisyon ng patakaran ng
bilinggwal, dapat gamitin ang wikang Filipino bilang
wikang panturo sa mga larangang ito.
Nabanggit nina San Juan et al., (2019), (mula kay
Ferguson, 2006), na ang katanyagang taglay ng
wikang Ingles sa sistema ng edukasyon lalo na sa mga
kolehiyo at mga unibersidad ay may kakambal na
sosyo-ekonomiko.
 Naniniwala ang marami na sa pamamagitan ng
pagiging matatas sa paggamit ng Ingles, pasalita o
pasulat, ay magbibigay ng malaking oportunidad
na magkaroon ng maayos na trabaho na
mag-aangat sa kanilang kalagayang ekonomiko na
maaaring maging daan upang magkaroon sila ng
malawak na impluwensya sa lipunan at politika.
Ang ganitong ilusyon ng mga Pilipino ang
pumipigil sa marami upang higit na pagyamanin at
paghusayin ang pag-aaral at paggamit ng wikang
Filipino bilang wikang panturo o wika ng
komunikasyon.
 Ang De La Salle, Ateneo, Unibersidad ng Sto.
Tomas, UP at iba pa ay ilan lamang sa malalaking
pamantasan at unibersidad na patuloy na
gumagamit ng Filipino bilang wikang panturo sa
mga kurso sa pilosopiya, agham pampolitika,
lohika, ekonomiks, batas, kasaysayan at pantikan.
 Masigla rin ang publikasyong sa mga scholarly
journal tulad ng Malay, Daluyan, Lagda, Hasaan,
Kritika at iba pang bago at umuusbong na journal
sa kasalukuyan.
 Higit na nauna ang larangan ng Humanidades
kaysa sa Agham Panlipunan subalit madalas na
nagkakasalimbayan ang dalawang larangang
sapagkat maraming paksa at isyu na kapwa
tinatalakay ng mga ito, tao at lipunan. Marami sa
mga teoretiko at pilosopikong pundasyon ng
agham panlipunan ay nagmumula sa
humanidades.
Bawat larangan ay may tiyak na set ng mga terminong
ginagamit na tinatawag na REGISTER. Ang mga
salitang ito ay maaaring magkaroon ng:
 Isang kahulugan lamang dahil ekslusibo tong
ginagamit sa isang tiyak na disiplina.
 Dalawa o mahigit pang kahulugan dahil ginagamit
sa dalawa o mahigit pang disiplina.
 Isang kahulugan lamang sa dalawang magkaibang
disiplina gawa ng pagkakaroon ng ugnayan ng mga
disiplinang ito.
LARANGAN NG HUMANIDADES
Ang pangunahaing layunin ng Humanidades ay
"hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi kung paano
maging tao".
Ang larangang Humanidades ay binubuo ng:
 Panitikan (Wika teatro)
 Pilosopiya (Relihiyon)
 Singing (Biswal; pelikula, teatro at sayaw,
 Applied; graphics, Industriya (fashion, Interior)
 Malayang Sining (calligraphy, studio arts, art
history, print making at mied media).
Ginagamit sa pagsusuri ng isang teksto sa paraang
sistematiko o organisado
Analitikal na lapit
ginagamit sa pag-oorganisa ng mga impormasyon sa
mga kategorya, bahagi, grupo, uri at mga
pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa isa't isa.
Kritikal na lapit
ginagamit kung ginagawan ng interpretasyon,
argumento, ebalwasyon at sa pagbibigay ng sariling
opinyon sa ideya.
Ispekulatibong lapit
kadalasang ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo,
mga estratehiya o pamamaraan ng pagsusuri, pag-iisip
at pagsulat.
Ang ilan sa mga halimbawa ng mga pamamaraan at
estratehiyang ginagamit sa mga lapit na ito ay
deskripsiyon o paglalarawan, paglilista, kronolohiya 0
pagkakasunod-sunod ng pangyayari, sanhi at bunga,
pagkokompara at epekto.
Kronolohiya -
Samantala, mayroong tatlong (3) anyo ang pagsulat sa
larangan ng Humanidades batay sa layunin ayon kina
Quinn at Irvings (1991).
1. Impormasyonal - maaaring isagawa batay sa
sumusunod:
A. paktwal ang mga impormasyon bilang
background gaya ng talambuhay o mailing bionote,
artikulo sa kasaysayan at iba pa.
B. paglalarawan - nagbibigay ng detalye, mga imahe
na dinedetalye sa isipan ng mambabasa, sinasabayan
ng kritikal na pagsusuri na karaniwan ay isinasagawa
sa mga akdang pampanitikan gaya ng kritisismo, tula,
kuwento, nobela at iba ра.
C. proseso - binubuo ng paliwanag kaugnay ng
teknik, paano isinagawa at ang naging result na
kadalasan ay ginagawa sa sining at musika
2. Imahinatibo - binubuo ng mga malikhaing akda
gaya ng piksyon (nobela, dula, maikling kwento) sa
larangan ng panitikan, gayundin ang pagsusuri dito
3. Pangungumbinse - pangganyak upang
mapaniwala o di-mapaniwala ang bumabasa,
nakikinig at nanonood sa teksto o akda. Subhetibo ito
kaya't ang mahalagang opinyon ay kaakibat ng
ebidensya at katuwiran o argumento.\
LARANGAN NG AGHAM PANLIPUNAN
Ang Agham Panlipunan ay isang larangang
akademiko na pumapaksa sa tao - kalikasan, mga
gawain at pamumuhay nito, kasama ang mga
implikasyon at bunga ng mga pagkilos nito bilang
miyembro ng lipunan.
 Lapit siyentipiko ang gamit bagamat iba-iba ito
depende sa disiplina. Ito ay gumagamit ng sarbey,
obserbasyon, pananaliksik sa larangan, at mga datos
na sekondarya. Ang pagsusuri o metodolohiya dito ay
dayakroniko (historikal) at sinkroniko (deskriptibo).
Malaki ang naging impluwensya ng Rebolusyong
Pranses (1789-1799) at Rebolusyong Industriya
(1760-1840) sa pagkabuo ng larangan sa Agham
Panlipunan.
Kinikilala sa larangan ng Agham Panlipunan sina
Diderot, Rousseau, Francis Bacon, Rene Descartes, John
Locke, David Hume, Isaac Newton, Benjamin Franklin,
Thomas Jefferson, gayundin sina Karl Marx, Max Weber,
Emilie Durkheim, at marami pang iba.
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham
Panlipunan
1. Sosyolohiya - pag-aaral ng kilos, pag-lisip at
gawing tao sa lipunan at gumagamit. ng emperikal na
obserbasyon, kuwalitatibo at kuwantitatibong
metodo.
2. Sikolohiya - pag-aaral mga kilos, pag-iisip at gawi
ng tao, gumagamit ng empirikal na obserbasyon.
3. Lingguwistika - pag-aaral ng wika bilang sistema
kaugnay ng kalikasan, anyo, estruktura at baryasyon
nito.
4. Antropolohiya - pag-aaral ng mga tao, sa iba't
ibang panahong ng pag-iral upang maunawaan ang
_kompleksidad ng mga kultura
5. Kasaysayan - pag-aaral ng nakaraan o
pinagdaanang pag-iral ng mga grupo
6. Heograpiya - pag-aaral sa mga lipunang sakop ng
mundo
7. Agham Pampolitika - pag-aaral sa bansa,
gobyerno, politika at mga patakaran, proseso at
sistema ng mga gobyerno.
8. Ekonomiks - pag-aaral sa mga gawaing kaugnay
ng mga proseso ng produksyon.
9. Area Studies - interdisiplinaryong pag-aaral,
kaugnay ng isang bansa, rehiyon, at heyograpikong
lugar, kuwalitatibo, tanvalrulise, at empirikal na
obserbasyon at imbestigasyon ang lapit sa
pananaliksik dito.
10. Arkeolohiya - pag-aaral ng mga relikya, labi,
artifact at monument kaugnay ng nakaraang
pamumuhay at gawain ng tao.
11. Relihiyon - pag-aaral ng organisadong koleksyon
ng mga paniniwala.
Pagsulat ng Agham Panlipunan
 Ang mga sulatin sa Agham Panlipunan ay simple,
impersonal, direkta, tiyak ang tinutukoy,
argumentatibo, nanghihikayat at naglalahad.
 Di piksyon ang sulatin sa larangang ito.
Mga Anyo ng Sulatin
 Report
 Sanaysay
 Papel ng pananaliksik
 Abstrak
 Artikulo
 Rebyu ng libro o artikulo
 Niyograpiya
 Balita
 Editorial
 Talumpati
 Adbertisment
 Proposal sa pananaliksi
 Komersiyal sa telebisyon
 Testimonyal
PROSESO SA PAGSULAT NG AGHAM PANLIPUNAN
a. Pagtukoy sa genre o anyo ng sulatin gaya ng
binanggit sa itaas.
b. Pagtukoy at pagtiyak sa paksa. Wala pa bang
nakapgatatalakay nito? Kung mayroon na, ano ang
bagong perspektibang dala ng pagtalakay sa paksa?
Paano ito maiiba?
c. Paglilinaw at pagtiyak sa paksang pangungusap.
Karaniwang sa simula inilalagay ito ngunit maaari ding
sa gitna o sa hulihan.
d. Pagtiyak sa paraan ng pagkuha ng datos. Maaaring
gamitin ang interbyu, mass media, internet, social
media at new media, aklatan, sarbey, focus-group
discussion, obserbasyon at iba pa.
e. Pagkalap ng datos bilang ebidensya at suporta sa
tesis.
f. Analisis ng ebidensya gamit ang lapit sa pagsusuring
kuwantatibo, kuwalitatibo, argumentatibo, deskriptibo,
at etnograpiko.
g. Pagsulat ng sulatin gamit ang lohikal, malinaw,
organisado (simula, gitna at wakas), angkop, sapat at
wastong paraan ng pagsulat.
h. Pagsasaayos ng sanggunian at talababa sa mga
ginamit na sulatin ng ibang may- akda.
KASAYSAYAN AT TUNGKULIN NG PAGSASALIN SA
PAGSULONG NG FILIPINO
Napakahalaga ng papel na ginampanan ng
pagsasalin sa patuloy na pagsulong ng wikang Filipino
sa akademya.
Ang pagsasalin ay nagmula sa salitang Latin na
translatio na translation naman sa wikang Ingles.
Metafora o metaphrasis (Kasparek 1983 hango kay
Batnag 2009) wikang Griyego na pinagmulan ng
salitang Ingles na metaphrase o salitang-sa-salitang
pagsalin .
Ang pagsasalin ay isang sining at agham na
nangangailangan ng malawak at malalim na kaalaman
sa larangan ng lingguwistika at gramtika.
Ang sumusunod na mga pakahulugan sa
pagsasalin ay mula sa aklat nina A. Batnag at J. Petra
(2009):
1. Translation consists in producing in the
receptor language the closest, natural equivalent of the
message of the source language, first in meaning and
secondary in style (Nida, 1964).
Ang pagsasalin ay pagbuo sa tumatanggap na wika
ng pinakamalapit at likas na katumbas ng mensahe ng
simulaang wika, una ay sa kahulugan at ikalawa ay sa
estilo.
 2. Translation is made possible by an equivalent
of though that lies behind its verbal epressions (Savory,
1968).
Ang pagsasalin ay maaaring maisagawa sa
pamamagitan ng pagtutumbas sa ideyang nasa likod
ng pananalita.
3. Translation is reproducing in the receptor
language a text which communicates the same message
as the source language but using the natural
grammatical and leical choices of the receptor language
(Larson, 1984).
Ang pagsasalin ay muling pagbubuo sa
tumatanggap a wika ng tekstong naghahatid ng
kahalintulad na mensahe sa simulaing wika subalit
gumagamit ng mga piling tuntuning gramatikal at
leksikal ng tumatanggap na wika.
4. Translation is an exercise which consists in the
attempt to replace a written message in one language
by the same message in another language Newmark,
1988).
Ang pagsasalin ay isang pagsasanay na binubuo ng
pagtatangkang palitan ang isang nakasulat na mensahe
sa isang wika ng gayon ding mensahe sa ibang wika.
Napakalaki ng naitulong ng pagsasalin sa
pagtataguyod ng kaisipang maka-Pilipino kaya hindi
napigilan ng malakas na pwersa ng Ingles ang ilang mga
batikang propesor sa ilang malalaking pamantasan at
unibersidad sa Kamaynilaan a gamitin ang Filipino sa
pagtuturo ng pilosopiya, agham pampolitika, lohika,
ekonomiks, batas, kasaysayn at panitikan.
Layunin ng Pagsasalin
1. Magdagdag ng mga impormasyon at kaalaman mula
sa pag-aangkat ng mga kaisipan mula sa ibang wika.
2. Mailahok sa pambansang kamalayan ang iba't ibang
katutubong kalinangan mula sa iba't ibang wikang
rehiyonal at pangkating etniko sa bansa.
3. Mapagyaman ang kamalayan sa iba't ibang kultura
mula sa pagbubukas ng bagong mundo mula sa mga
salin.
Uring Pagsasalin
1. Pagsasaling Pampanitikan - nilalayon na
makalikha g obra maestra batay sa orihinal na akdang
nakasulat sa ibang wika
2. Pagsasaling siyentipiko-teknikal - komunikasyon
ang pangunahing layon
Maikling Kasaysayan ng Pagsasalin
 Nagsimula ang kasaysayan ng pagsasalin sa bansa
noong dumating ang mga Español at ipayakap ang
Kristiyanismo sa mga Pilipino. Ayon kay Tanawan
et al., (2007) malaking tulong din sa mabilis na
paglaganap ng Kristiyanismo at pag-aaral sa
gramatika at bokabularyo ang pagpangkat sa mga
prayle sa apat na orden na naitalaga sa iba't ibang
bahagi sa bansa.
 Ang mga Dominican ay naitalaga sa Pangasinan at
Cagayan, ang mga Franciscan ay sa Camarines, ang
mga Heswita ay sa kalahating Bisaya at ang mga
Agustinian naman ay sa isa pang kalahati ng Bisya,
llocos at Pampanga. Nagkaroon ng sariling
imprentahan ang mga lugar na ito upang higit na
maging mabilis ang pagpapalaganap ng
Kristiyanismo at pagsulat ng mga aklat at
babasahin tungkol sa pag-aaral ng wika at
gramatika.
 Samantala, naging hudyat ng pagsisimula ng kasay
sayan ng imperyalismong Amerikano sa bansa
noong pumirma ang Estados Unidos at Espanya sa
Kasunduan sa Paris noong ika-10 ng Disyembre
1898 na simula naman ng pagwawakas ng
kasaysayan ng pananakop ng España.
 Batay sa kasunduan, ang pagsakop ng Estados
Unidos sa Pilipinas ay may layuning:
1) ekspansyong ekonomiko;
2) pagtatayo ng depensang militar at pandagat
sa Asya-pasipiko; at
3) pagpapalaganap ng protestantismo (San
Juan et al., 2019).
 Tulad ng nabanggit sa kasaysayan, nabigyan ng
halaga ang edukasyon sa bansa noong panahon ng
mga Amerikano.
 Naging napakalaking pangangailangan ng
pagsasalin sa kasalukuyang panahon dahil sa
patuloy na pag-unlad ng teknolohiya ng
kompyuter at komunikasyon. Dahil dito, lalong
lumakas ang pagkakakapit ng wikang Ingles sa
mga Pilipino dahil sa paniniwalang ito ang wika ng
globalisasyon.
Mga Tungkulin ng Pagsasalin sa
Pagsusulong sa Filipino
Ang sumusunod ay ilan sa mga tungkuli ng pagsasalin
sa pagsusulong sa Filipino ayon kina San Juan et al.,:
1. Sa naipamamalas na hindi hanggang sa ordinaryong
talakayan lamang magagamit ang Filipino kundi kaya
nitong magamit sa pagpapahayag ng mga intelektuwal
na diskuro na makikita sa mga naisaling ada sa agham,
teknolohiya, agham panlipunan, panitikan at marami
pang iba.
2. Napapaunlad ang korpus ng Filipino habang patuloy
ang mga gawaing pagsasalin.
3. Naiimbak ang mahahalagang kaalaman sa iba't ibang
larangan sa pamamagitan ng Filipino.
4. Nagtutulay ang pagsasalin, gamit ang mga naisaling
akda, upang puspusang magamit ang Filipino sa
akademya partikular sa mga kolehiyo at unibersidad.
5. Napauunlad nito ang pedagogical idiom sa isang
larangan. Bagamat pagpapaulad din ito sa korpus ng
Filipino, partikular na tinutukoy nito ang mga salita na
magagamit para maituro nang mabilis at episyente ang
isang kurso gamit ang Filipino.
 YUNIT 3
INTELEKWALISASYON NG WIKANG FILIPINO SA
LARANGANG SIYENTIPIKO-TECKNIKAL
Mga Disiplina sa Larangan ng Agham
Siyensiya o science - mula sa salitang Latin na
scientia na nangangahulugan ng karunungan.
Ito ay higit na kilala ng mga Pilipino sa tawag na
agham. Ito ay tumutukoy sistematikong pag-aaral gamit
ang sistematikong pamamaraan upang subukin ang
katotohanan sa likod ng mga haka-haka.
Ang layunin nito ay maparami at mapalawak
ang datos upang maka pagbuo ng teorya.
Biyolohiya
Nakatuon sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na
organismo
Kemistri
Nakaton sa komposisyon ng mga substance, properties
at mga reaksyon at interaksyon sa enerhiya at sa sarili
ng mga ito.
Pisika
Nakatuon ito sa mga property at interaksyon ng
panahon, espasyo, enerhiya at matter.
Earth Science/Heolohiya
Ito ay sumasaklaw sa pag-aaral ng mga planeta sa
kalawakan.
Astronomiya
Pag-aaral na Kinapapalooban ng pagmamasid at
pagpapaliwanag ng mga kaganapang nangyayari sa
labas ng daigdig at ng himpapawid nito.
Matematika
Ito ay siyensiya ukol sa sistematikong pag-aaral sa
lohika, at ugnayan ng mga numero, pigura, anyo,
espasyo, kantidad, at estruktura na inihahayag sa
pamamagitan ng mga simbolo.
Mga Disiplina sa Larangan ng Teknolohiya
Ang teknolohiya ay pinagsamang salitang Griyego na
techne (sining, kakayahan, craft o parang kung paano
ginagawa ang bagay); at logos o salita, pahayag, o
binigkas na pahayag.
Umaasa ito sa mga teoryang pansiyensya. Ito ang
paglikha at paggamit ng iba't ibang pamamaraan o
kaugnayan ng buhay, kapaligiran, kalikasan at lipunan.
Information Technology (IT)
Ito ay tumutukoy sa pag-aaral at gamit ng telnolohiya
kaugnay ng pagbibigay at paglilipat ng impormasyon,
datos at pagpoproseso.
Inhinyeriya
Ito ay nagmula sa salitang Kastila na ingeniera o
ingenieria. Ito ay nakatuon sa paglalapat ng agham
upang matugunan ang pangangailangan ng
sangkatauhan.
Metodong IMRaD ang kadalasang ginagamit sa
Siyensiya at Teknolohiya
I - Introduksyon
Nakapaloob dito ang problema, motibo, layunin.
Background at pangkalahatang pahayag.
M- Metodo
Nakapaloob ang mga modelo at panukat na gagamitin,
ano, kailan, saan, paano, gagamitin ang materyal.
R - Resulta
Nakapaloob dito ang resulta ng ginawang empirikal na
pag-aaral. T
Ipapakita ito sa pamamagitan ng mga tsart, graph, plot
at iba pang graphic organizer
a - Analisis
Nakapaloob ang analisis ng isinagawang pag-aaral
batay sa resulta.
D - Diskusyon
Nakapaloob dito ang diskusyon at konklusyon ng
isinagawang pag-aaral.
Ilang Halimbawa ng mga Sulatin
1. Teknikal na Report
2. Artikulo ng Pananaliksik
3. Instruksyunal na polyeto o handout
4. Report Panlaboratoryo
5. Plano sa Pananaliksik
6. Katalogo
Samantala, nagbigay naman ng ilang pamamaraan sa
pagsasaling siyentipiko at teknikal sina Enrique at
Protacio-marcelo (1984) sa kanilang pag-aaral na
pinamagatang "Neocolonial Politics and Language
Struggles in the Philippines":
1. saling-angkat (direct borrowing);
2. saling-paimbabaw (surface assimilation):
3. saling-panggramatika (grammatical translation);
4. saling-hiram (loan translation)
5. saling-likha (word invention)
6. saling-daglat (abbreviated word)
7. saling-tapat (parallel translation)
8. saling-taal(indigenous-concept );
9. saling-sanib (amalgamated translation)
Bilang pakikiisa sa pagtataguyod ng wikang Filipino,
nagbigay din ilang salitang medikal ang Philippine
Council for Health Research and Development at salin
nito sa Filipino.
1. Haynayan (biology) - isang natural na agham na
nauukol sa pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na
organismo
2. Mikhaynayan (microbiology) - isang natural na
agham ukol pag-aaral sa miktataghay o microorganism
3. Mulatling Haynayan (molecular biology) -
pag-aaral ng mga istruktura at tungkulin ng mulatil o
molecule sa mga nabubuhay na organismo
4. Palapuso (cardiologist) - isang dalubhasa ng
palapusuan o cardiology
5. Palabaga (pulmonologist) - isang dalubhasa ng
palabagaan o pulmonology
6. Paladiglap (radiologist) - isang dalubhasa ng
paladiglapan o radiology
7. Sihay (cell) - ang pinakapayak na kayarian ng mga
buhay na organismo
8. Muntilipay (platelet) - mga selula o sihay na may
mahalagang papel sa pagpagaling ng mga sugat na
dumadaan sa daluyan ng dugo
9. Kaphay (plasma) - isang bahagi ng dugo na ang
pangunahing trabaho ay ang transportasyon ng mga
ensyma, nutrisyon, at hormona
10. Iti, daragis, balaod (tuberculosis) - impeksyon sa
baga na nagmumula sa isang uring ishay o bacteria, ang
Myobacterium tuberculosis
11. Sukduldiin, altapresyon (hypertension) - isang
medial na kondisyon kung saan ang presyon ng dugo sa
mga malaking ugat ay labis na mataas
12. Mangansumpong (arthritis) - ang pamamaga sa
mga kasu-kasuan na nagging sanhi ng kawalan ng
kakayahang maiunat o maibaluktot at paninigas ng
bahaging ito
13. Piyo (gout) - isang uri ng mangansumpong o
rayuma na dulot ng abnormal na metabolismo ng uric
acid.
14.Balinguyngoy (nosebleed) - pagdurugo ng ilong

llang halimbawa ng mga salitang siyentipiko at

teknikal na naisalin sa Filipino

English Filipino
Asthma Hika
Blister Paltos
Ovary Itlugan
Sex Kasarian
Tendon Litid
Bile Apdo
Ringworm Buni
Sperm Punlay
Telephone Hatinig
Chemistry Kapnayan
Mathematics Sipnayan
Germ Binhay