Hv-j ryo k/ ^w' a ->**-‘'Sv, ^

«-^ f>Y • ^ ’ r)vw^v/vj^b"** '/ ** fcl

A y İ - • ^Vv __ l» ^ V / x/ iv f ^ I ^ T S V s / V v -*\ *V ^ M ıV U v .

/ Uv^v. I^ A - Ü j^ y i . ^ « Jv jC . ; . ^ * £ v t / . 9 J . ‘ j«

^ y ı >0». t-r|%Jyiv ^ ww^.

^ d ’u ^ A ^ M A . 's/ j/ ı. / *— ‘■'j A s h J| / iv ^ » 9 v . fcjj/i-ıs -~ ~ -3 •

v i- ÎKv f*\T%>Z. j J L /^ ^ tC ) / vc. l^ f 9L^ ,

, *^* •
,v^~* 1— f • ûx7 ^
/ j^L
|/ U-_ f^ ^ fV ^i,

/I*--- ^W-L Jk. '•=■ 4^

*T ^ ^ 8"1*" f W _ C ^ J In/ JH

k~^~ ?-^4.-f~ ^ - j— j

~t-vj Û^CwU|/l *'Jsf ^ ^*’/^ v^ ’

<P
••

H üm anizm Ü zerine

Martin Heidegger
Ü b er den H um anism us

TÜRKİYE FELSEFE KURUMU

<p
 Tü r k i y e f e l s e f e k u r u m u
Ç EV İRİ D İZ İS İ: 7

h ü m a n iz m ü z e r in e

M artin H eidegger

Ü B ER D EN H U M A N İS M U S

A n k ara, 2 0 1 3
H ü m an iz m Ü z e ri n e / Ü b e r d e n H u m an is m u s
Ç e v ire n : Y u s u f Ö rn ek

IS BN : 9 7 8 - 9 7 5 - 7 7 4 8 - 5 4 - 0

© T ü rk iy e Felsef e K u ru m u
A h m e t R asim S o k ak 8 / 2
Ç an k ay a - A n k ara
T el: 0 3 1 2 4 4 0 7 4 08
Fax: 0 3 1 2 4 4 1 0 2 9 7
W eb : w w w .tf k .o rg .tr
e - m ail: tu rk iy e f e l s e f e k u ru m u @ g m ail .co m

K ap ak : A li İm ren
D izg i: T u rg u t K ay a
Bask ı: A n k am at
 i ) io v o r l ii 'g e ıı d e S r l ı r i f t İst d e r f iir d i e \ e r ö f f e n tl i c l ı ı m g d u r c l ı g e s e h e n e u n d a n
e i n i g e ı ı S u f l e n e r \ v e ite r te T o x t e ir ıe s B r i e f e s . d e r i m H e r b s t 1 9 4 5 a n Je a n
l î e a ı ı f r e t ( P a r i s ) g e s c h r i e b e n \ v u rd e . D i e e r s te V e r ö f f e n tl i c l ı u ı ı g e r f o l g te
1 9 4 7 z .u s a m m e ıı rtıit » l ’ la to n s I . e l ı r e v o n d e r \ Y a h r h c i t* im I ' r a ı ı c k e V e r la g . .
A ls s e l b s ta ııd i g e S c h r i f t e r s c l ı i e ı ı d e r T e x l e r s tm a l s 1 9 4 9 im V e r la g V i tto r i o
k lo s te r m a m ı.

l ) i e v o r l ie g e ı ıd e A u f l a g e İs t \ v o rt- u n d s e i t e n g l e i c l ı m i t d e m A b d r u c k i n d e r
2.. d u r c h g e s e l ı e n e n A u f l a g e d e r » W c g m a r k e n « a l s H a ııd 9 d e r ( je s a m ta u s g a b e
s m v ie m i l d e m A b d r ıu 'k in d e r ö „ d u r e h g e s e h e n e ıı A u f la g e d e r K iıız e l a u s g a b e d e r
» V Y e g m a rk e ıı« . S i e e n t h a l t d a m i ı a ı ı r l ı d ip R a n d b e m e r k u n g e n H e i d e g g e r s
zu s e in e n I la n d e \ e m p la re n .

Elinizdeki b u y az ı, 1945 yılında Jean Beaf ret'ye (Paris) yazılan ve

b azı yerlerd e genişletilerek g ö z d en geçirilen b ir m ek tub u n y ayın ­
lanm ış halid ir. İlk b askısı 1947'd e Franck e Y ay ın ev i'n d en y ay ın ­
lanan " Plato n 'u n H ak ik at Ö ğ retisi" ile b irlikte çıkm ış olan b u
m ek tu p , ay rı b ir y az ı olarak ilk kez 1949'd a V ittorio K losterm ann
Y ay ın ev i taraf ınd an yayınlanm ıştır.

Bu b askının kelim eleri v e sayf aları, M artin H eid egger'in Bütün Eser-
leri'nin d ok uzu ncu cildi olarak çık an " W eg m ark en " in gözd en
geçirilm iş ikinci b askısıyla ve ayrıca tek b ir kitap olarak yayınlanan
" W eg m ark en " in gö z d en geçirilm iş üçü ncü b askısıyla aynı olup,
H eid egger'in elinin altındaki k endi nüshasına d ü ştüğü d ipnotları
içerm ek tedir.
H eid egger'in " M etaf izik ned ir?" ad lı eserini T ü rk çe'y e çevird iğim
yıllarda " H ü m an iz m Ü z erin e" başlıklı m ek tub unu d a tercü m e et­
m iştim . U z u n süre b ekledikten so nra nihayet b askıya hazır hale
geldi. 1991'd e ilk baskısı çıkan " M etaf izik n ed ir?" çevirim d e kullan­
d ığım term inolojiye b üyük ölçüd e sadık kaldım . M etindeki uz u n
Fran sızca ve Latince cüm lelerin çevirilerini m etnin sonuna ekledim .
Ç eviri m etninin olgunlaşm ası, Y ed itep e Ü niversitesi ve M altep e Ü ni­
versitesi öğrencilerine verd iğ im d ersler v e m eslek d aşlanm la yaptı­
ğım tartışm alar sayesind e oldu. O nlara teşek kür b orçluyum . M etnin
T ü rk çe'ye k azand ırılm ası için çeviri hakkını veren V ittorio K loster-
m an n Y ay ınevi'n e d e teşekkür ed erim .
W ir b ed en k en d as VVesen des H an d eln s n och l an g e n ich t en t-
schied en g e n u g . M an k en n t d as H an d e l n n u r als d as Bew irk en
ein e r V V irkung. D eren V V ırklichkeit w ird n ach ih rem N u tz en
g esch âtz t. A b e r d as W esen d es H an d eln s ist d as V ollb rin g en . V oll-
b rin g e n h e iB t: etw as in d ie Fiil l e seines W esen s e n tf al te n , in
d iese h erv o rg eleiten , p ro d u cere. V ol lb rin g b ar ist d eshalb e ig e n t-
lich n u r d as, w as schon ist. W as jed öch v o r allem » is t« , ist das
S ein . D as D en k en v o llb rin g t d en B e z u g des S eins z u m W esen
d es M en sch en . Es m ach t u n d b ew irk t d iesen. B e z u g n ich t. D as
D en k en b rin g t ih n n u r als d as, w as ih m selb st v o m S ein ü b er-
g eb en ist, d em S ein d ar. D ieses D arb rin g e n b esteh t d arin , d aB im
D en k en d as S ein z u r S p rach e k o m m t. D ie S p rach e ist d as H au s
d es S eins. In ih re r B e h au s u n g w o h n t d er M ensch . D ie D en k en -
d en u n d D ich ten d en sind d ie V V âchter d ieser B eh au s u n g . Ih r
W ach en ist d as V ollb ringen d er O f f en b ark eit des S eins, in so f ern
sie d iese d u rch ih r S ag en z u r S p rach e b rin g en u n d in d er S p rach e
au f b ew ah ren . D as D en k en w ird n id ıt erst d ad u rch z u r A k tio n ,
d aB v on ih m ein e V V irkung au s g eh t o d er d aB es an g ew en d et
w ird . D as D en k en h an d e l t, in d em es d en k t. D ieses H an d e l n ist
v erm u tlich d as ein f ad ıs te u n d z u gleich d as h öch ste, w eil es d en
B ez u g des S eins z u m M en sch en an g eh t. A lles W irk en ab er b e-
ru h t im S ein u n d g e h t au f d as S eien d e aus. D as D en k en d ag eg en
lâB t sich v o m S ein in d en A n sp ru ch n eh m en , u m d ie V V ahrheit
des S eins zu s ag en . D as D en k en v o llb rin g t dieses Lassen . D e n ­
k en ist l ’ en g ag e m e n t p ar l ’E tre p o u r l’ Etre . Ich w eiB n ich t, ob es

a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : D as h i e r G e s a g te ist n i d ı t e rs t z u r Z e i t d e r N ie d e r-
sch rif t au s g e d ach t, s o n d e m b e ru h t a u f d e m G a n g e in e s W e g e s , d e r 1 9 3 6 b e-
g o n n e n w u rd e , i m > A ugenb lick< e in e s V ers u ch es, d ie W a h rh e i t d es S e in s e in -
f a d ı z u s ag e n . — D e r B ri e f s p rich t i m m e r n ocb in d e r S p rach e d e r M e ta -
p h y s ik , u n d z w a r w iss e n tlich . D ie an d e re S p rach e b l e i b t im H i n te rg ru n d .
Ey l e m e n in ö z ü h ak k ın d a h iç d e y e te rin ce k af a y o rd u ğ u m u z
sö y len em ez . Ey l e m e k s ad e ce b ir etk in in etk ilem esi o larak
b ilin eg elir. G erçek liğ i d e , s ağ l ad ığ ı f ay d ay l a ö lçü lü r. O y s a e y ­
l em en in ö z ü , y e rin e g etirm ek tir. Y e rin e g e tirm e k , b ir şey i k en d i
ö z ü n ü n d o l g u n l u ğ u n a e rd irm e k , tam am l am ak , p ro d u ce re an la­
m ın a g elir. O n e d e n l e , aslın d a an cak o lan b ir ş e y y e rin e g etiri­
leb ilir. Fak at " o l a n " ise h e r ş e y d e n ö n ce V arl ık tır. D ü ş ü n m e,
V arlığ ın in san ın ö z ü y l e o lan b ağ ım y e rin e g etirir. Bu ilişk iyi
k u rm az v e etk ilem ez . D ü ş ü n m e , k en d in e V arlık taraf ın d an v e ­
rilm iş b ir ş e y o l arak b u b ağ ı y al n ız ca V arlığ a su n m ak l a y etin ir.
Bu s u n u ş , V arlığ ın D ü ş ü n m e d e d ile g elm es iy le g erçek leşir. D il
V arlığ ın ev id ir. D ilin m es k en in d e in san ik am e t e d e r. D ü ş ü n e n ­
ler v e şiir y az an l ar b u m esk en in k o ru y u cu l arıd ır. O n l ar b u n u
sö y l e m l e riy l e d ile g etird ik leri v e d ild e sak lad ık ları için , d ü ş ü ­
n en lerin v e şiir y az an l arın k o ru m as ı, V arlığ ın A çılım ın ın y erin e
g etirilm esid ir. D ü ş ü n m e b ir etk id e b u l u n d u ğ u n d a y a d a u y g u ­
l am ay a k o n d u ğ u n d a ey lem h alin e g elm ez . D ü ş ü n m e d ü ş ü n ü r­
k en e y ler. Bu e y l e m h e rh al d e en s ad e v e ay n ı z am an d a en y ü ce
o l an d ır d a, çü n k ü o , in san ın V arl ık la o l an b ağ ım ilg il en d irir.
Fak at h e r tü rl ü etk ilem e V arl ığ a d ay an ır v e V aro l an a y ö n elir.
B u n a k arşılık D ü ş ü n m e , V arlığ ın H ak ik atin i s ö y l e m e k için k en ­
d in i V arl ığ a k u llan d ırır. D ü ş ü n m e b u k u l lan d ırm ay ı y e rin e g e ­
tirir. O , l'e n g ag em en t p ar l 'Etre p o u r l'Etre* d ir. H e r ikisini b ir-

al. Baskı 1949: Burada söylenenler ilk olarak bu m ektubun yazılm ası esna­
sında değil, V a rlığ ın H a kika tin i sade b ir şekilde d ile getirm eyi deneme
'a n ın d a ki' 1936da yürünm eye başlanan b ir yolda düşünülm üştür. - M ek­
tu p hala M eta fiziğin d ilin i konuşm aktadır. D iğer d il arka planda ka lır.
spractılıch m o glıch ıst, dieses beides (» p ar « e t» p o u r« ) in ein em zu
sagen , nâm lich d u rch : p enser, c’est l’ en g ag em en t d e l ’Etre . H ie r
soll d ie Fo rm d es G enitiv » d e 1’ . . . « ausd rück en, dafl d er G enitiv
z u g leid ı ein g en . sub iectivus und ob iectivus ist. D ab ei sind » S ub -
j ek t« u n d » O b jek t« u n g em âB e T ıtel d er M etap h y sik , d ie sid ı in
d er G eştalt d er ab end lând ischen » L o g ik « u n d » G ram m atik «
f rü b z eitig d er In terp retatio n d er S p rach e b em ach tig t h at. W as
sich in d iesem V o rg an g v erb irg t, v erm ö g en w ir h eu te n u r erst
z u ah n en . D ie B ef reiu n g d er S p rach e aus d er G ram m atik in ein
ursp rün glicheres W esen sg ef ü g e ist d em D en k en u n d D ich ten au f -
b eh alten . D as D en k en ist n ich t n u r l ’en g ag e m e n t d an s l ’ actio n
f ü r u nd d u rd ı d as S eiend e im S in ne des V V irklichen d er g eg en -
w ârtig en S itu atio n . D as D en k en ist l ’ en g ag e m e n t d urch u n d f ü r
d ie W ah rh eit des Seins. D essen G eschichte ist n ie v erg an g en , sie
steh t im m er b evo r. D ie G eschichte des S eins trâg t u n d b estim m t
jed e con d ition e t situ atio n h u m ain e. D am it w ir erst l e m e n , das
g en an n te W esen des D en k ens rein zu e rf ah re n un d d as heiBt
zu gleich zu vollziehen, m üssen w ir uns f rei m ach en von d er tech-
nischen In terp retatio n des D enk ens. D eren A n f ân g e reichen
b is z u Pl ato u n d A ristoteles zurück. D as D en k en selb st g ilt d o rt
als ein e d as V erf ah ren des Ü b erleg en s im D ienste des
T uns un d M ach en s. D as U b erleg en ab er w ird h ier schon aus
d em H in b lick au f ngâŞıç u n d noırjotç geseh en . D eshalb ist d as
D en k en , w en n es f ü r sid ı g en o m m en w ird , n ich t » p rak tisch « .
D ie K en n z eid m u n g des D enk ens als &ea>gîa und d ie Bestim ­
m u n g des Erk en n en s als des » th eo retis ch en « V erhaltens g e-
sch ieht schon in n erh al b d er » tech n isch en « A u sle g u n g des
D enk ens. S ie ist ein reak tiv er V ersuch, au d ı d as D en k en noch
in ein e Eig en stân d ig k eit g eg en ü b er d em H an d eln u nd T un
z u retten . S eitd em ist die » Ph ilosop h ie« in d er stân d ig en
N o tlag e, v o r d en » W issen sch af ten « ih re Existen z zu re d ıt-
f ertig en . S ie m ein t, dies geschehe am sichersten d ad u rch , dafi
sie sich selb st z u m R an g e ein er V V issenschaft erh eb t. D ieses
B em ü h en ab er ist d ie Preisg ab e des VVesens des D enk ens. D ie
Ph ilosop hie w ird von d er Fu rch t g e j ag t, an A nsehen u n d G el-
d en ( " p a r" et " p o u r" ) b ir d ef ad a sö y lem ek m ü m k ü n m ü b ilm i­
y o ru m , örn eğ in : p en ser, c'e s t 1' en g ag em en t d e l'Etre.* Bu rad ak i
iyelik f o rm u " d e 1 '..." , h em ö zn el h em d e nesn el iyeliği if ade
etm ek g erek ir. Lâk in " ö z n e " v e " n e s n e " M etaf iz iğ in yak ışık sız
ad l an d ırm al arıd ır v e b u n lar Batı " m an tığ ı" v e " g ra m e ri " k ılığına
g irerek d ilin y o ru m l an m as ın a ço k erk en e g e m e n o l m u ş l ard ır.
Bu s ü re çte n e y in g iz len d iğ in i b u g ü n b elk i s ad e ce sez eb iliriz .
D ilin g ram e rd e n k u rtu l u p d ah a k ö k lü b ir ö z y ap ıy a d o ğ ru y ö ­
n elm esi, D ü ş ü n m e v e şiir s ay e s in d e o lu r. D ü ş ü n m e , g erçek liğ in
b u g ü n k ü d u ru m u an l am ın d ak i V aro l an için v e V aro l an aracıl ı­
ğ ıy la sırf b ir l 'e n g ag e m e n t d an s l'actio n * * d eğ ild ir. D ü ş ü n m e ,
V arlığ ın H ak ik ati aracıl ığ ıy l a v e V arlığ ın H ak ik ati için Y e n g a­
g e m e n t d ır. O n u n tarih i h içb ir z am an g e çm iş d eğ ild ir, h e r z a ­
m an ö n ü m ü z d e d ir. V arlığ ın tarih i h e r tü rl ü co n d itio n e t situ a-
tio n h u m ain e*** i taşır v e b elirler. D ü ş ü n m e n in b u ö z ü n ü n saf
h aliy le tecrü b esin i ed in m ek , y an i ay ru z am an d a o n u g e rçe k l e ş ­
tirm ey i ö ğ re n m e k is tiy o rs ak , D ü ş ü n m e n in tek n ik y o ru m l an m a­
s ın d an k en d im iz i k u rtarm am ız g erek ir. B u n u n b aş lan g ıcı Pl a­
to n v e A ris to te l e s 'e k ad ar u z an ır. D ü ş ü n m e o rad a b ile y ap ıp
e tm e n in h iz m e tin d e o l an b ir çe ş it k af a y o rm a y ö n te m i, b ir te^vti
o l arak g ö rü l ü r. O y s a k af a y o rm a b u rad a 7rpöÇıç v e ıroîr|anç açı­
sın d an g ö rü l m e k te d ir. Bu n ed e n l e , k en d i b aş ın a ele alın d ığ ın d a
D ü ş ü n m e " p ra ti k " d eğ ild ir. D ü ş ü n m e n in Gscopîa o l m a ö z elliğ i
v e b ilm en in " te o ri k " b ir etk in lik o l arak b elirlen m esi aslın d a
D ü ş ü n m e n in " te k n ik " y o ru m u için d e g e rçe k l e ş m e k te d ir. Bu,
y ap ıp etm e k arşısın d a D ü şü n m ey e b ağım sızlık k az an d ırm ay a
çalışan b ir çab ad ır. " Fel s ef e" o z am an d an b eri k end i varlığın ı " b i­
lim ler" k arşısın d a hak lı çık arm ak için b o y u n a sık ınüd ad ır. Bu n u n
d a en em in yo lu n u n , k end ini b ilim lerin d ü z ey in e çık arm ak tan g eç­
tiğini sanır. Fak at b u çab a, D ü şü n m en in ö z ü n d en v az g eçm ek anla­
m ın a gelir. Felsef e, b ilim halin e gelm ez se n ü f u z u n u v e geçerliğini
tu n g z u v erlieren , w en n sie n ich t W issensch af t sei. D ies g il t als
ein M an g e l , d er m it U n w issensch af tlich k eit g leich g esetz t w ird .
D as Sein® als d as El e m e n t des D en k en s İst in d er tech n isch en
A u sleg u n g des D en k en s p reisg eg eb en . D ie » L o g i k « ist d ie seit
d er S op h istik u n d Pl ato b eg in n en d e S an k tio n d ieser A u sleg u n g .
M an b eu rte il t d as D en k en n ach ein em ih m u n an g em essen en
M aB. D iese B e u rte il u n g g leich t d em V erf ah ren , d as versu ch t,
d as W esen u n d V erm ö g en des Fisch es d an ach ab z u sch âtz en , w ie-
w eit e r im stan d e ist, au f d em T rock en en des L an d e s zu leb en.
S cb on l an g e , allz u l an g sitz t d as D en k en au f d em T ro ck en en .
K an n m an n u n d as B e m ü h en , d as D en k en w ied er in sein E l e ­
m e n t z u b rin g en , » Irratio n al is m u s « n e n n e n ?
D iese Fra g e n Ih res B rief es lieBen sich w oh l im u n m itte l b are n
G esp râch e h e r k laren . Im S ch rif tlich en b ü B t d as D en k en leicht
seine Bew eg lich k eit ein. V or allem ab er k an n es d a n u r schw er
d ie ih m eig en e M eh rd im en s io n al itât seines Bereich es in n eh al-
ten . D ie S tre n g e des D en k en s b b esteh t im U n tersch ied zu d en
W issen sch af ten n ich t bloB in d e r k ü nstlich en, d as h eiB t tech-
n isch - th eo retisch en E xak th e it d er B eg rif f e. S ie b e ru h t d arin ,
d aB d as S ag e n rein im El e m e n t d er W ah rh e it des S eins b leib t
u n d d as E i n f ad ıe sein er m an n ig f al tig e n D im en sio n en w alten
lâBt. A b e r d as S chrif tlich e b ie te t an d ererseits d en h eilsam en
Z w an g z u r b ed ach tsam en sp rach lichen Fas s u n g . F ü r h eu te
m ö ch te ich n u r ein e Ih re r Fra g e n h erau s g reif en . D eren E rö rte -
ru n g w irf t vielleich t auch au f d ie an d eren ein Lich t.
S ie f ra g e n : C o m m e n t re d o n n e r u n sens au m o t » H u m an is -
m e « ? D iese Fra g e k o m m t au s d er A b sich t, d as W o rt » H u m a-
n ism u s« f estz u h alten . Ich f rag e m ich , ob d as n ö tig sei. O d er ist
d as U n h eil, d as aile T ıtel d ieser A rt an rich ten , n och n ich t of f en-
k u n d ig g e n u g ? M an m iB trau t z w ar sehon l an g e d en » - is m e n «.
A b er d e r M ark t d es öf f en tlichen M ein en s v e rl an g t stets n eu e.

* 1. A u f i a g e 1 9 4 9 : S e in al s E re i g n i s , E re i g n i s : d ie S a g e ; D e n k e n : E n t
s ag e n d ie S a g e d es E re ig n is s e s .
b 1. A u f i a g e 1 9 4 9 : > das D en k en < h i e r s d ıo n an g e s e tz t al s D e n k e n d e r
W a h rh e i t d es S ein s.
y itirm e k o rk u s u y l a titre r d u ru r. Bu , b ilim sel o l m am ak l a ay n ı
k ab u l ed ilen b ir ek sik lik o l arak g ö rü l ü r. D ü ş ü n m en in tek n ik
y o ru m l an m as ı s ıras m d a D ü ş ü n m e n in ait o l d u ğ u ş e y o lan V ar­
lık tan 3 v az g e çil ir. " M a n tı k " , b u y o ru m l am an ın S o f istler v e Pl a­
to n z am an m d a b aş l ay an y ap tırım ıd ır. D ü ş ü n m e , k en d in e u y ­
m ay an b ir ö lçü ile y arg ıl an m ak tad ır. Bu y arg ıl am a, b ir b alığ m
d o ğ as ın ı v e k u d retin i, o n u n k u ru b ir k ara p arças m d a n e k ad ar
y aşay ab il e ce ğ in i ö lçm ek le s ap tam ay a çal ış m ak g ib id ir. D ü­
ş ü n m e z ate n u z u n , p e k u z u n z am an d ır b u k u p k u ru l u k ta o tu ­
ru p d u rm ak tad ır. Ş im d i D ü ş ü n m e y i y e n id e n o n u n ait o l d u ğ u
y e re g e tirm e çab as ı " i rra s y o n a l i z m " o l arak ad lan d ırılab ilir m i?
M ek tu b u n u z d ak i b u s o ru l ar h e rh al d e k arşılık lı b ir k o n u ş ­
m ad a d ah a rah at y an ıtlan ab ilird i. Y az ılı h ale g e ld iğ in d e D ü ­
ş ü n m e h arek etliliğ in i k o l ay ca y itiriv e riy o r. Fak at o h e r ş e y d e n
ö n ce , alan ın k en d in e ö z g ü ço k b o y u tl u l u ğ u n u k o ru m ak ta z o r­
lu k çe k iy o r. D ü ş ü n m e n in tam lığ ıb, b il im lerd en f ark lı o larak
k av ram l arın sırf y ap ay , y an i tek n ik - teo rik k esin lik te o l m as m d a
d eğ ild ir. O n u n tam lığ ı, S ö y lem in s af o l arak V arlığ ın H ak ik ati­
n in ait o l d u ğ u y e rd e k al m as ın d a v e s ad e o laru n çeşitli b o y u tl a­
rın d a h ü k ü m s ü rm e s in i s ağ l am as m d a y atar. D iğ er y an d an y a ­
zılı o lan ise, d ilin itin alı b ir m e tn e d ö n ü ş m e s in i s ağ l ay an y ararl ı
b ir z o ru n l u l u ğ u d a b e rab e rin d e g etirir. B u g ü n için s o ru l arın ız ­
d an s ad e ce b irini ele al m ak is tiy o ru m . O n u n tartışılm ası b elk i
d iğ erl erin e d e ışık tu tar.
S o ru y o rs u n u z : C o m m en t red o n n er u n sen s au m o t " H u m an is -
m e " ? * Bu so ru " h ü m an iz m " s ö z cü ğ ü n e sıkı sık ıya tu tu n m ak am a­
cını taşıyor. K en d im e b u n u n gerek li olu p olm ad ığ ın ı so ru y o ru m .
Y o k sa b u tip b aşlık ların seb ep o ld u ğ u f elaket h ala y eteri k ad ar açık
d eğil m i? G erçi u z u n sü red ir " iz m l e r" e g ü v en il m iy o r. Fak at k a-
m u o y u n d ak i fikirler p az an h ep yenilerini istiyor. Bu g erek sinm ey i

a 1. Baskı 1949: O lagelm e ola ra k V a rlık , O lagelm e: Söylem ; D üşünm e:

O lagelm enin S öylem inden Vazgeçme.
b 1. Baskı 1949: B u rad aki 'D ü şün m e ', V a r g ın H a k ik a tin i D üşünm e
ola ra k a lın m a k ta d ır.
M an İst im m er w ied er b ereit, d iesen B e d arf zu d ecken. A uch
die N am en w ie » L o g ik « , » Eth ik « , » Ph y sik « k o m m en erst au f ,
sob ald das u rsp rü n gliche D en k en zu En d e g eh t. D ie G riechen
h ab en in ih rer g ro û en Z eit oh ne solche T itel g ed ach t. N id ıt ein-
m al » Ph ilo so p h ie« n an n ten sie d as D en k en . D ieses g e h t zu
En d e , w en n es aus seinem El e m e n t w eid ıt. D as El e m e n t İst das,
au s d em h e r d as D en k en v erm ag , ein D en k en zu sein. D as E l e ­
m e n t ist d as eigen tlich V erm ö g en d e: d as V erm ögen. Es n im m t
sich des D enk ens an u n d b rin g t es so in dessen W esen. D as D en ­
k en, schlicht g esag t, ist d as D enk en des S eins. D er G en itiv sag t
ein Z vviefaches. D as D en k en ist des Seins, in so f em d as D en k en ,
vom S ein e re ig n e t3, d em S ein g eh ö rt. D as D en k en ist zugleich
D enk en des S eins, in so f em d as D en k en , d em S ein gehö ren d ,
au f d as S ein h ö rt. A ls das hö ren d d em S ein G eh ören d e ist das
D en k en , w as es nach sein er W esensh erk un f t ist. D as D en k en ist
— dies s ag t: d as Sein h at sich je geschicklich seines VVesens an -
g en o m m en . S ich ein er » S ach e« od er ein er » Pe rs o n « in ih rem
W esen an n eh m en , d as heif lt: sie lieb en : sie m ö g en . D ieses M ö -
g en b ed eu tet, u rsp rü n glicher g ed ach t: d as W esen schenk en. S ol-
ches M ö g en ist d as eig en tliche W esen des V erm ögens, d as nicht
n u r dieses od er jenes leisten, so n d em etw as in sein er H er- k u n f t
» w esen « , d as heif it sein lassen k an n . D as V erm ögen des M ö gen s
ist es, » k raf t« dessen etw as eigentlich zu sein v erm ag . D ieses
V erm ögen ist d as eig en tlich » M ö g lich e« , jenes, d essen W esen im
M ö g en b eru h t. A us d iesem M ö g en v e rm ag d as S ein d as D enk en.
Jen es erm ö g lich t dieses. D as S ein als d as V erm ö g en d - M ö g en d e
ist d as » M ö g - lich e« . D as S ein als d as El e m e n t ist die » stille
K raf t« des m ö g en d en V erm ögens, d as h eiBt des M ög lich en . U n -
sere W ö rter » m ö g lich « un d » M ö g lich k eit* w erd en f reilich u n ter
d er H errsch af t d er » L o g ik « u n d » M etap h y sik « n u r g ed ach t im
U ntersch ied zu » W irk lich k eit« , d as h eiBt aus ein er b estim m ten
— d er m etap hy sisch en — In terp retatio n des S eins als actu s und
p o ten tia, w elche U n tersch eid u n g m it d er von existen tia und

* 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : N u r ein W in k in d e r S p rach e d e r M e tap h y s ik . D en n

> Ereignis< s e it 1 9 3 6 d as L e i tw o rt m ein es D en k en s.
y e rin e g e tirm e y e d e sü rek li h az ır o l u n d u ğ u g ö rü l ü y o r. " M an ­
tık " , " e ti k " , " f i z i k " gib i ad l ar d a k ö k lü D ü ş ü n m e s o n a e rir e r­
m e z o rtay a çık ıv e riy o rl ar. G rek ler o g ö z k am aş tıran çağ l arın d a
b ö y le b aşlık ları k u l l an m ad an d ü ş ü n ü y o rl ard ı. D ü şü n m ey e
" f elsef e" b ile d e m iy o rl ard ı. D ü ş ü n m e k en d i u n s u ru n d an (ait
o l d u ğ u y e rd e n ) u z ak l aş tığ ı z am an s o n a ere r. D ü ş ü n m e n in D ü ­
ş ü n m e o lm asın ı m ü m k ü n k ıl an ş e y b u u n s u rd u r. A sıl m u k te d ir
o l an b u u n s u rd u r: m u k te d ir o lm ak . O , D ü ş ü n m e y i g ö z e tir v e
b ö y l e ce D ü ş ü n m e n in k en d i ö z ü n e g elm esin i s ağ l ar. D ü ş ü n m e -
b asit o l arak s ö y l e n irs e - V arlığ ın D ü ş ü n m es id ir. B u rad ak i iyelik
h ali iki şey i sö y ler: D ü ş ü n m e V arlık tan o l ag el erek 3 V arl ığ a ait
o l d u ğ u için V arlığ ın D ü ş ü n m e s id ir. A y n ı z am an d a D ü ş ü n m e
V arlığ a ait o lu rk en V arlığ ı d in l e y e re k V arlığ ın D ü şü n m esid ir.
V arlığ ı d in l e y e re k o n a ait o l an D ü ş ü n m e, k en d i ö z k ö k en in e
g ö re o l an D ü ş ü n m e d ir. D ü ş ü n m e v ard ır - b u if ad e ş u n u sö y ler:
V arlık h ep k ad eri g e re ğ i k en d i ö z ü n ü k o ru m u ş tu r. Bir " n e s ­
n e y i " v e y a " k i ş i y i " ö z ü n d e k o ru m an m an l am ı, o n u s ev m ek ,
o n u g ö z e tm e k tir. D ah a k ö k lü d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e g ö z e tm e k , ö z ü
h e d iy e e tm e k an l am ın a gelir. B ö y le b ir g ö z e tm e k , m u k te d ir o l­
m an ın asıl ö z ü d ü r; b u m u k te d ir o l m ak s ad e ce ş u n u v e y a b u n u
b aş arm ak d eğ il, b ir ş e y in V arlığ ın ı k en d i çık tığ ı- y e rd e , " ö z ü n d e
s ü rd ü rtm e k " ti r, y an i o n u o l d u rab ilm ek tir. Bu g ö z e tm e n in m u k ­
te d ir o lm as ı " s a y e s i n d e " b ir ş e y g e rçe k te n o lab il ir. Bu m u k te d ir
o l m ak as l ın d a " m ü m k ü n o l a n " d ı r k i, b u n u n ö z ü g ö z e tm e k te
y atar. V arlık b u g ö z etm e say esin d e d ü şü n m ey e m u k ted ird ir, ilki
İkincisini m ü m k ü n kılar. M u k ted ir o lan - g ö z eten ol arak V arlık ,
" m ü m k ü n - o l an " d ır. U n su r o larak V arlık , g ö z eterek m u k ted ir ol­
m an ın , yan i m ü m k ü n olanın " sessiz g ü cü " d ü r. Biz im " m ü m k ü n "
v e " im k an " sö z cü k lerim iz elb ette ki " m an tık " v e " M etaf iz iğ in "
eg em en l iğ i al tın d a s ad e ce " g e rçe k l ik " l e o l an f ark ları b ak ı­
m ın d an , y an i V arlığ ın b elirli - m e taf iz ik - b ir y o ru m u n d an actu s
v e p o te n tia o l arak d ü ş ü n ü l ü rl e r; b u ay ırım d a exis te n tia v e

a 1. Baskı 1949: M etaf iziğin d ilinde sad ece b ir işaret. Ç ü nk ü 'O la­
gelm e' 1936'd an b eri D üşü n m em in tem el söz cü ğ ü d ü r.
essen tia id en tif iziert w ird . V V enn ich von d er » stillen K raf t des
M ö g lich en « sp reche, m ein e ich nich t d as possibile ein er n u r
vo rg estellten p ossib ilitas, n ich t d ie p o ten tia als essentia eines
actu s d er existen tia, so nd ern d as S ein selb st, d as m ö g en d ü b er
d as D en k en u nd so ü b er d as W esen des M en sch en und d as heiBt
üb er dessen B ez u g z u m S ein v erm ag . Etw as v erm ö g en b ed eu tet
h ie r: es in sein em W esen w ah ren , in sein em El e m e n t ein b eh al-
ten.
W en n d as D en k en zu En d e g eh t, in d em es au s sein em E l e ­
m e n t w eich t, ers etz t es d iesen V erlust d ad u rch , dafi es sich als
x&%vr], als In stru m en t d er A u sb ild u n g u n d d aru m als S ch ulb e-
trieb und sp âter als K u ltu rb etrieb eine G eltu n g verschaf f t. D ie
Philosop h ie w ird allg em ach zu ein er T echnik des Erk lâren s aus
ob ersten U rsach en . M an d en k t n ich t m eh r, so n d ern m an b e-
sch âf tig t sich m it d er » Ph iloso p h ie «. I m W ettb ew erb solcher
B esch âf tig u n g en b ieten sich d iese d an n öf f entlich als ein . . . is-
m u s an un d versuchen , sich zu ü b erb ieten . D ie H errsch af t solcher
T itel ist nich t z u f âllig . S ie b eru h t, u n d d as v o r allem in d er N eu -
zeit, au f d er eig en tü m lich en D ik tatu r d er ö f f en tlich k eit. D ie
so g en an n te » p riv ate Exis te n z « ist jed och n ich t schon d as w esen -
h af te , n âm lich f reie M ensch sein. Sie versteif t sich led iglich zu
ein er V ern ein u n g des ö f f en tlich en . S ie b leib t d er von ih m ab -
h ân g ig e A b leg er u n d n âh rt sich vo m b loBen R ü ck z u g aus d em
ö f f en tlich en . S ie b ez eu g t so w id er d en eig en en W illen d ie V er-
k n ech tu n g an d ie ö f f en tlich k eit. D iese selb st ist ab er d ie m e ta-
p hysisch b ed in g te , w eil aus d er H errsch af t d er S u b jek tiv itât
stam m en d e Ein rich tu n g ım d Erm âch tig u n g d er O f f en h eit des
S eien d en in d ie u n b ed in g te V erg eg en stân d lich u n g v on allem .
D aru m g e rât d ie S p rach e in d en D ien st des V erm itteln s d er V er-
k eh rsw eg e, au f d enen sid ı d ie V erg eg en stân d lich u n g als die
g leich f ö rm ig e Z u g an g lich k eit von A llem f ü r A ile ım te r M if i-
ach tu n g jed er G ren z e au sb reitet. So k o m m t d ie S p rach e u n te r
d ie D ik tatu r d er ö f f en tlich k eit. D iese en tsch eid et im vorau s, w as
v erstân d lich ist u n d w as als u n verstând lich v erw o rf en w erd en
m u B. W as in » S ein u n d Z e it« (1 9 2 7 ), § § 2 7 ım d 3 5 ü b er d as
e ssen tia ile ö z d eşleştirilir. Ben " m ü m k ü n o lan ın sessiz g ü c ü m ­
d e n s ö z e ttiğ im d e , sırf tas arım l an an b ir p o s sib ilitas'ın p o ssib ile
sini v e y a b ir e xis te n tia actu s 'u n u n e ssen tia o l arak p o te n tia sim
d eğ il, V arlığ ın k en d in i k as te d iy o ru m ; b u , g ö z e te re k D ü ş ü n ­
m e y e v e b ö y l e ce in san ın ö z ü n e , y an i o n u n V arlık la o l an b ağ ın a
m u k te d ir o l an d ır. Bir şey e m u k te d ir o l m an ın b u rad ak i an lam ı
şu d u r: o n u ö z ü n d e k o ru m ak , k en d i ait o l d u ğ u y e rd e tu tm ak .
A it o l d u ğ u y e rd e n u z ak l aş arak s o n a e re n D ü ş ü n m e, b u
b o ş l u ğ u n y erin i xexvr| h alin e g elerek d o l d u ru r; b ö y l e ce D ü ­
şü n m e b ir ö ğ re tim aracı o l arak k en d in e ö n ce o k u l d a d ah a s o n ra
d a k ü l tü r h ay atın d ak i f aal iy e tl e rd e g eçerlik k az an d ırır. Felsef e
d e y av aş y av aş en y ü k s e k se b e p l e rd e n h are k e t e d e n b ir açık ­
lam a tek niği h al in e gelir. A rtık d ü ş ü n ü lm ez d e , " f e l s e f e " yap ılır.
Bu tip u ğ raş ıl arın re k ab etl erin d e b u n l ar k en d il erin i k am u o ­
y u n d a b ir - i z m o l arak g ö s te rirl e r v e b irb irleriy le y arış ırl ar. Bu
tip b aşlık ların h ak im iy eti tes ad ü f i d eğ ild ir: b u h ak im iy e t h e r
ş e y d e n ö n ce Y e n içağ 'd ak i k am u s allığ ın k en d in e ö z g ü z o rb al ı­
ğ ın d a y atar. " K iş iy e ö z e l " o l m ak , h e n ü z ö z ce , y an i ö z g ü r in san
o l m ak an l am ın a g e l m e y ip s ad e ce k am u s al o l am y o k s ay arak
k en d in i k atıl aş tırm ak tan ib arettir. Bu , k am u s al o lan a b ağ ım lı
b ir re d o l arak k al m ak tır v e b o ş b ir g eri çek ilm ey le b eslen ir.
B ö y lece is te m e d e n d e o lsa k am u s allığ ın k ö lesi o l d u ğ u n u k an ıt­
lar. Ö te y an d an k am u sallığ ın k en d isi ise m e taf iz ik o l arak b elir­
le n m iştir çü n k ü o , ö z n elliğ in h ak im iy e tin d e n çık an v e V aro l a­
n ın A çık lığ ın ı h e r ş e y in k o ş u ls u z b ir n esn eleştirilm esin e y etk ili
k ılan b ir m e k an iz m ad ır. B ö y le o l u n ca d il, traf ik g ü z e rg ah l a­
rın d a aracılık h iz m e tin e b aş l ar; b u y o l l ard a h e rk e s te n h erk es
için b irö m e k b ir u laşılab ilirlik o l arak n es n el eş tirm e, h e r tü rlü
sın ır g ö z ard ı e d il erek g en işler d u ru r. B ö y lece d il, k am u sallığ ın
z o rb al ığ ın ın b o y u n d u ru ğ u n a g irm iş o lu r. Bu d ik tatö rl ü k n ey in
an laşılab ilir, n e y in an l aş ıl am az o ld u ğ u n a ve re d d e d il m e s i
g erek tiğ in e ö n ce d e n k arar v e rir. " V arl ık v e Z am an " (1 9 2 7 )
» m an « g esag t ist, soll k einesw egs n u r einen b eilâuf ıg en B eitrag
z u r S oziologie lief em . G leichvvenig m ein t das » m an « n u r das
eth isch-existentiell verstan d en e G egenb ild zu m Selb stsein d er
Perso n . D as G esagte en th âlt vielm eh r d en aus d er Frag e n ad ı
d er W ah rh eit des Seins ged achten H inw eis au f die an f ân g lid ıe
Z u g eh ö rig k eit des VVortes zu m S ein. D ieses V erhâltnis b leib t
u n ter d er H errsch af t d er S u b jek tivitât, die sich als die ö f f e n t-
lichk eit d arstellt, v erb o rg en .. W en n jed och d ie W ah rh eit des
Seins d em D enk en d enk -w ü rd ig gew ord en ist, m uB au d ı die
Besin nu n g au f d as W esen d er S p rach e einen an d eren R an g er-
lan g en . Sie k an n n ich t m eh r b loBe S p rad ıp hilosop hie sein. N u r
d aru m en th âlt » S ein und Z e itc (§ 3 4 ) ein en H inw eis au f die
W esensd im ension d er S p rache u n d ,rü h rt an d ie ein f ad ıe Frag e ,
in w elcher W eise des S eins d enn d ie S p rache als S p rache jew eils
ist. D ie üb erall u n d rasch f ortw u ch em d e V eröd ung d er S p rache
z eh rt nich t n u r an d er asthetischen u n d m oralischen V erantw or-
tu n g in allem S p rad ıg eb rau d ı. Sie k o m m t aus ein er G ef âh rd u n g
des W esens des M enschen. Ein blofi gep f l eg ter S p rachgeb rau ch
b ew eist noch nicht, d a£ w ir d ieser W esen sg ef ah r schon en tg an -
gen sind. E r k önnte heute so g ar eh er d af ü r sp rechen, dafi w ir
die G ef ah r noch g ar n ich t sehen und n ich t sehen k önnen , w eil
w ir uns ih rem Blick noch n ie gestellt h ab en . D er neuerd ings viel
u nd reichlich sp ât b ered ete S p rach verf all ist jedoch n ich t d er
G ru n d , so n d em b ereits eine Fo lg e des V organgs, dafi d ie S p rache
u n te r d er H errsch af t d er neuzeitlichen M etap hy sik d er S ub jek ­
tiv itât f ast u n au f h altsam aus ih rem El e m e n t h e rau s f âl l t D ie
Spradbıe verw eig ert uns üoch ih r W esen : dafi sie d as H au s d er
V V ahrheit des Seins ist. D ie S p rache ü b erlâBt sich v ielm eh r u n -
serem b loBen W o llen u nd Betreib en als ein In stru m en t d er
H errschaf t ü b er das S eiende. D ieses selbst erschein t als d as W irk -
liche im G ew irk von U rsache u nd V V ırkung. D em S eiend en als
d em V V irklichen b eg eg n en w ir rech nen d -h an d eln d , ab er au d ı
w issensdrıaftlich un d p hilosophierend m it Erk l âru n g e n un d B e-
grü n d u n g en . Z u diesen g eh ö rt au d ı die V ersich en m g, etw as sei
u n erk lârlid ı. M it sold ıen A u ssagen m ein en w ir v o r d em G e-
§ 2 7 . v e § 3 5 . p arag raf l arın d a " h e rk e s " ü z e rin e sö y l en en l er, k e­
sin lik le s o sy o lo jiy e s ırad an b ir k atk ıd a b u l u n m ak am acıy l a y a­
p ılm am ıştır. A y n ı şek ild e " h e rk e s " , k işin in k en d iliğ in e k arşı
e tik - v aro l u ş s al an l am d ak i b ir im g e d e d eğ ild ir. A k sin e b u s ö y ­
l en en ler, V arlığ ın H ak ik ati s o ru s u n d an çık arak d ü ş ü n ü l e n s ö z ­
cü ğ ü n V arl ığ a k ö k lü b ir şek ild e ait o l u ş u n a ilişk in b ir işareti
içerir. Bu ilişki, k en d in i k am u sallık o l arak o rtay a k o y an ö z n elli­
ğ in h ak im iy eti al tın d a g iz li k alır. A m a V arlığ ın H ak ik ati, D ü ­
ş ü n m e için d ü ş ü n m e y e - d e ğ e r h ale g el d iy s e, d ilin ö z ü n ü n h a­
tırl an m as ın ın d a b aşk a b ir ö n e m i o l m ak g erek ir. O artık y al ­
n ız ca b ir d il f elsef esi o l am az . S ırf b u n ed e n l e " V arl ık v e Z a-
m a n " (§ .3 4 ), d ilin b o y u tu n u n ö z ü n e d air içerd iğ i b ir atıf ta, d ilin
d il o l arak h an g i V arlık b içim in d e o l d u ğ u n a ilişk in s ad e b ir s o ­
ru y a d eğ in m e k te d ir. D ilin h e r taraf ta v e h ız lı b ir şek ild e f ak ir­
l eşm esi, g ıd asın ı s ad e ce d ilin tü m k u llan ım ın d ak i estetik v e
ah lak i so ru m lu lu k tan alm az . Bu , in san ın ö z ü n ü n teh lik ed e o l m a­
sın d an ileri gelir. Y aln ız ca titiz b ir d il k ullan ım ı h en ü z b u öz lü
teh lik ed en u z ak laştığ ım ız ı k an ıtl am az . H atta b ö y le b ir k u llan ım
b iz e d ah a ço k , h en ü z teh lik ey i g ö rm ed iğ im iz i v e g ö rem ed iğ im iz i
g ö stereb ilir, çü n k ü k en d im iz i o n u n b ak ışm a d ah a h iç k o y m ad ık
b ile. Ü z erin d e so n z am an l ard a ço k f ak at o ld u k ça g e ç k alm arak
d u ru l an d ilin çö k ü şü , n ed en d eğ il, b ir s ü recin s o n u cu d u r; d il Y e-
n içağ 'd ak i öznellik M etaf iziğinin hak im iy etin d e k alarak n ered ey se
h iç d u rm ad an k end i ait o ld u ğ u y erin d ışına d ü şü y o r. D il k end i
ö z ü n ü , yan i V arlığ ın H ak ik atin in ev i o ld u ğ u n u b iz d en h ala gizli­
y o r. T am tersine, V aro lan ü zerin d ek i hak im iy etin b ir aracı ol arak
dil k end ini b iz im arz u m u z a v e y ap ıp etm elerim ize b ırak ıy or.
V arolan ın k end isi ise n ed en v e so n u ç ö rg ü sü içind e g erçek ol an
o larak g ö rü n ü y o r. G erçek ol an o larak V aro lan la, h esap k itap f aali­
y e tl e rim iz d e v e ay n ı z am an d a açık l am al ard a v e tem el l e n d irm e -
le rd e b ilim sel v e f elsef i o l arak k arş ıl aş ıy o ru z . B u n lara b ir şey in
açık l an am az o l u ş u n u n e m n iy eti d e ek len iy o r. Bu tip if ad elerle
heim n is zu stehen. A ls ob es d en n so au sg em ach t sei, d aB die
W ah rh eit des Seins sich ü b erh au p t au f U rsach en u n d Erk l a-
ru n g sg rü n d e od er, w as d asselb e ist, au f d eren U nf aBlich k eit
stellen lasse.
Soll ab er d er M ensch noch ein m al in d ie N âh e des S eins f in­
d en, d an n m uB e r z uvo r lern en , im N am en lo sen zu existieren .
E r m uC in gleich er W eise sow ohl die V erf ü h ru n g d u rch die
ö f f en tlich k eit als auch die O h n m ach t des Priv ate n erk en nen .
D er M ensch m u B, b ev or er sp richt, erst vom S em sich w ied er
ansp rechen lassen au f die G ef ah r, daB er u n ter d iesem A n sp ru d ı
w en ig od er selten etw as zu sag en h at. N u r so w ird d em W o rt
die K o stb ark eit seines W esens, d em M en sch en ab er d ie Be-
h au su n g f ü r d as W o h n en in d er W ah rh eit des S eins w ied er-
geschenk t.
L i e g t n u n ab er nich t in d iesem A n sp ru ch an d en M ensch en ,
l ie g t n ich t in d em V ersuch, d en M ensch en f ü r d iesen A nspruch
b ereit z u m âch en , ein e B em ü h u n g u m d en M en sch en ? W o h in
an d ers g e h t » d ie S o rg e« als in die R ich tu n g , d en M enschen
w ied er in sein W esen z u rü ck z u b rin g en ? W as b ed eu tet dies an -
d eres, als daB d er M ensch (h o m o) m enschlich (h u m an u s) w erd e?
So b leib t d o d ı d ie H u m an itas d as A n lieg en eines solchen D en -
k en s; d enn d as ist H u m an ism u s: S in n en un d S o rg en , daB d er
M ensch m enschlich sei u n d n ich t un-m en schlich , » in h u m an * ,
d as h eiBt au Berh alb seines W esens. D o d ı w o rin b esteh t die
M ensch lichk eit des M en sch en ? S ie ru h t in sein em W esen.
A b er w o h er u n d w ie b estim m t sich d as W esen des M en sch en ?
M a n f o rd ert, daB d er » m en sd ılich e M en sch « e rk an n t u n d an -
e rk an n t w erd e. E r f in d et d iesen in d er » G esellschaf t« . D e r » g e -
sellschaf tliche« M en sch ist ih m d er » n atü rl ich e« M en sd ı. In d er
» G esel lsch af t« w ird d ie » N atu r« des M ensch en , d as heiBt das
G an z e d er » n atü rlich en Bed ü rf n isse« (N ah n m g , K leid u n g, Fo rt-
p f l an z u n g , w irtschaf tlid ıes A u sk o m m en ), gleich m af iig gesid ıert.
D er C h rist sieh t d ie M en sch lid ık eit des M en schen , d ie H u m an itas
des ho m o , aus d er A b g ren z u n g g eg en d ie D eitas. E r ist heils-
geschichtlich M en sd ı als » K in d G o ttes« , d as d en A nsp ruch des
b ir sır k arş ıs m d a o l d u ğ u m u z u s an ıy o ru z . S an k i V arlığ ın H ak i­
k atin in , k en d in i n e d e n l e rd e v e açık l am al ard a - k i b u n l ar ay n ı
ş e y d i r- v e y a b u n l arın k av ran am az l ık l arın d a g ö s te re ce ğ i k arar­
laştırılm ış gib i.
Fak at in s an g ü n ü n b irin d e y in e V arlığ ın Y ak ın m a g eleb ile­
cek o l u rs a, ö n celik le isim siz o l arak v aro l m ay ı ö ğ re n m e l i. O ,
h e m k am u sallık taraf ın d an b aş tan çık arılm ay ı h e m d e k işiy e
ö z g ü o lan ın g ü çs ü z l ü ğ ü n ü ay n ı şek ild e b ilm eli. İn san k o n u ş ­
m ad an ö n ce , V arlığ ın taleb in i d u y m al ı v e b u talep k arşısın d a
k en d in in p ek az v e y a n ad ire n b ir ş e y s ö y l e m e y e h ak k ı o l d u ğ u
tehlik esin i b ilm eli. A n cak b ö y le o l d u ğ u n d a s ö z e k en d i ö z ü n ü n
d e ğ e ri v e in s an a d a V arlığ ın H ak ik ati için d e ik am e t e tm e s i için
m esk en i y en id en b ah şed ilir.
Fak at şim d i b u tal e p te , in san ı b u taleb e h az ırl am a d e n e m e ­
s in d e in san için s arf ed ilen b ir çab a y atm ıy o r m u ? " K ay g ı ” , in ­
s an ı y e n id e n k en d i ö z ü n e k av u ş tu rm ak tan b aş k a h an g i y ö n e
d o ğ ru g id iy o r k i? B u , in s an m (h o m o ) in s an ca(h u m an u s ) o l m a­
sın d an b aşk a h an g i an l am a g eleb ilir? Bö y lelik le h u m an itas , b u
tip b ir D ü ş ü n m en in am acı o l arak k alır, çü n k ü h ü m an iz m ş u ­
d u r: in san ın in s an ca o lm as ı v e g ay ri in san i, " i n h u m a n " o l m a­
m as ı, y an i k en d i ö z ü n ü n d ış ın d a o l m am as ı için d ü ş ü n ce y e
d al m ak v e ih tim am g ö s te rm e k . Pek i am a in san ın in san lığ ı n e­
re d e d ir? Ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in d e d ir.
Fak at insanın ö z ü n ered en v e nasıl b elirlenir? M arx " in san ın
in sanlığ ın ın " tan ın m asın ı v e teslim ed ilm esini ister. Bu n u da
" to p l u m " d a b u lu r. M arx'a g ö re " to p l u m s al " insan " d o ğ al " insan­
dır. " T o p l u m " d a insanın " d o ğ asın ın " , yan i o n u n " d o ğ al gerek si­
n im lerin in " tam am ı (b eslenm e, giy in m e, neslini s ü rd ü rm e, iktisadi
gelişm e) eşit o larak g ü v en ce altınd ad ır. Bir H ıristiy an ise insanın
insanlığını, y an i h o m o 'n u n h u m an itas'ın ı, d eitas'ın k arşısınd ak i
sın ırlan d ırm ad a g ö rü r. S elam et tarihi açısın d an in san, " T an rının
ço cu ğ u " d u r; b u ço cu k , b ab asın ın taleb ini İs a'd a algılam ış v e
V aters in C hristu s y e m im m t un d ü b ern im m t. D er M ensch ist
n ich t von d ieser W elt, in so f ern die » W e l t« , th eo retisch -p lato -
nisch g ed ach t, n u r ein v o rü b erg eh en d er D u rch g an g z u m Je n -
seits b leib t.
A usd rück lich un te r ih rem N am en w ird d ie H u m an itas zu m
ersten m al b ed ach t un d erstreb t in d er Z eit d er röm ischen R e-
p ub lik. D er h om o h u m an u s setzt sich d em hom o b arb aru s en t-
g eg en . D er h o m o h u m an u s ist. h ier d er R ö m er, d er die röm ische
virtu s erh ö h t und sie vered elt d u rd ı d ie» Ein v e rl e ib u n g « d er von
d en G riechen ü b em o m m en en naıdela. D ie G riechen sind die
G riech en d es S p âtg riech en tu m s, d eren B ild u n g in d en Ph ilo-
sop henschulen g eleh rt w urd e. S ie b etrif f t d ie erud itio et insti-
tu tio in b onas artes. D ie so v erstan d en e naıdeîa w ird durch
» h u m an itas « üb ersetzt. D ie eigen tlich e ro m an itas des hom o
ro m an u s b esteh t in solcher h u m an itas. In R o m b eg eg n en w ir
d em ersten H u m an ism u s. E r b leib t d ah er im W esen eine
spezifisch röm ische Ersch ein u n g , d ie aus d er B eg eg n u n g des
R ö m ertu m s m it d er B ild u n g des sp âten G riech en tu m s en t-
sp rin g t. D ie so g en an n te R en aissan ce des 14. und 15. Jah rh u n -
d erts in Italien ist eine ren ascen tia ro m an itatis. W eil es au f die
ro m an itas an k o m m t, g e h t es u m die h u m an itas und d eshalb u m
d ie griechische naıdeîa. D as G riech entum w ird ab er stets in
sein er sp âten G eştalt un d d iese selbst röm isch gesehen. A uch d er
h om o ro m an u s d er R en aissan ce steh t in ein em G eg en satz zu m
h om o b arb aru s. A b er d as In - h u m an e ist j etz t die verm ein tliche
B arb are i d er gotischen S cholastik des M ittelalters. Z u m histo-
risch verstan d en en H u m an ism u s g eh ö rt d eshalb stets ein stu -
d iu m h u m an itatis, d as in ein er b estim m ten W eise au f d as A lter-
tu m zurück greif t und so jew eils auch zu ein er V V iederbelebung
des G riech entum s w ird . D as z eig t sich im H u m an ism u s des
18. Jah rh u n d e rts b ei un s, d er d u rd ı W in ck elm arm , G o eth e und
S chiller g e trag e n ist. H öld erlin d ag eg en g eh ö rt n ich t in den
» H u m an ism u s « , und z w ar d eshalb , w eil er d as G eschick d esW e-
sens des M en sd ıen an f an g lich er d enk t, als d ieser » H u m an is ­
m u s « es v erm ag .
ü s tlen m iş tir. İn san b u d ü n y ad an d e ğ il d ir, çü n k ü " d ü n y a " - te o -
rik , p l ato n ik d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e - ah re te g id e n g eçici b ir b as a­
m ak tan ib arettir.
H u m an itas ad ı ü z e rin d e açık b ir şek ild e ilk k ez k af a y o ru l ­
m as ı v e o n u n am açl an m as ı R o m a İ m p arato rl u ğ u z am an ın d a
o lu r. H om o h u m an u s , hom o b arb aru s 'u n k arş ıs m a k o n u r.
H o m o h u m an u s b u rad a R o m a v irtu s 'u n u y ü ce l te n v e G rek ler-
d e n al m an TraıSeia n ın " ö z ü m l e n m e s i" ile asilleştirilen R o m al ı­
d ır. B u rad ak i G rek l er, f elsef e o k u l l arm d a ö ğ re n im g ö re n g eç
d e v ir G re k lerid ir. B u ö ğ re n im e ru d itio e t in stitu tio in b o n as
arte s 'i* k ap s ar. B u şek ild e an laşılan 7raı8eia " h u m a n i ta s " o l arak
te rcü m e ed ilir. H o m o ro m an u s 'u n asıl ro m an itas 'ı b ö y le b ir
h u m an itas 'ta b u l u n u r. İlk h ü m an iz m e R o m a'd a rastlarız;. Bu
n ed en le h ü m an iz m , ö z ü n d e R o m al ı'd ır v e R o m alılığ m g e ç d e ­
v ir G rek lik ö ğ re tim iy l e b u l u ş m as ın d an o l u ş u r. 1 4 v e 15. y ü z ­
y ılların İtal y as m d a Y e n id e n D oğuş d en ilen , b ir re n as ce n tia
ro m an itatis 'd ir.* * Ö n em li o l an ro m an itas o l d u ğ u için , h u m an i­
tas v e b u n ed en le d e G rek 7raı8sia sı ü z e rin d e d u ru l u r. O y sa
G rek lik h ep g e ç d e v rin d e k i h aliy le v e b o y u n a R o m alı açıs ın d an
g ö rü l ü r. Y e n id e n D o ğ u ş 'u n h o m o ro m an u s 'u d a h o m o b arb a­
ru s 'u n k arş ıs ın d ad ır. Fak at ş im d i in s an ca- o l m ay an , g ü y a O rta­
çağ g o tik s k o lastiğ in in b arb arlığ ıd ır. T arih sel o l arak an laşılan
b ir h ü m an iz m e , b u n ed en le h ep b elirli b ir b içim d e an tik d ü n ­
y ay a u z an an v e b ö y l e ce d e G rek liğ in y e n id e n can l an d ırıl m as ı
h alin e g e l e n b ir s tu d iu m h u m an itatis aittir. Bu b iz d e k en d in i
Y V inck elm ann, G o eth e v e S ch iller taraf ın d an tem sil ed ilen 18.
y ü z y ıl h ü m an iz m in d e g ö s te rir. O y s a H ö l d e rl in " h ü m a n i z m " e
ait d eğ il d ir; şu n e d e n l e ki o , in san ın ö z ü n ü n k ad erin i b u " h ü -
m an i z m " i n y ap ab il e ce ğ in d e n d ah a k ö k lü o l arak d ü ş ü n m ü ş tü r.
 V ersteht m an ab er u n ter H u raan ism u s ailg em ein die B em ü -
h u n g d aru m , dafi d er M ensch f rei w erd e f ü r seine M enschlich-
k eit und d arin seine W ürd e find e, d an n İst je nach d er A u f f as-
sun g d er » Fre ih e it« und d er » N atu r« des M enschen d er H u m a-
nism us verschieden. In sgleich en un terscheid en sich d ie W eg e zu
seiner V ervvirklichung. D er H u m an ism u s von M arx b ed arf
keines R ü ck gan gs z u r A ntik e, eb ensow enig d er H u m an ism u s,
als w elchen S artre d en Existenz ialism u s b egreif t. In d em ge-
n an n ten w eiten S in ne ist auch das C h risten tu m ein H u m an is-
m us, insof ern nach seiner L e h re alles au f das S eelenheil (salus
aetern a) des M enschen an k o m m t und die G eschichte d er
M en sch heit im R ah m en d er H eilsgeschichte erscheint. So v er­
schieden diese A rten des H u m an ism u s n ach Z iel und G ru n d ,
nach d er A rt u n d d en M itteln d er jew eiligen V ervvirklichung,
n ach d er Fo rm sein er Le h re sein m ög en , sie k o m m en doch d arin
üb erein, daB die h u m an itas des hom o h u m an u s aus d em H in -
b lick au f eine schon f eststehend e A u slegu n g d er N atu r, d er G e­
schichte, d er W elt, des W eltg ru n d es, d as h eiö t des S eiend en im
G an zen b estim m t w ird.
Je d e r H u m an ism u s g rü n d et en tw ed er in ein er M etap h ysik
od er er m ach t sich selbst z u m G rund ein er solchen. Jed e B e-
stim m u n g des W esens des M en schen , d ie schon d ie A u slegu n g
des S eiend en oh ne d ie Frag e d er V V ahrheit des Seins voraussetzt,
sei es m it VV issen, sei es oh ne W issen, ist m etap h ysisch . D aru m
z eig t sich, und z w ar im H inb lick au f d ie A rt, w ie d as W esen des
M enschen b estim m t w ird , d as Eig en tü m lich e aller M etap h ysik
d arin , d aû sie » h u m an is tis ch « ist. D em g em âB b leib t jed er H u ­
m an ism u s m etap hysisch . D e r H u m an ism u s f ra g t b ei d er Be-
stim m u n g d er M ensch lichk eit des M en schen n ich t n u r nich t
nach d em Bez u g des S eins* zu m M enschenw esen. D er H u m an is­
m us verh in d ert so g ar diese Frag e , d a er sie au f G ru n d seiner
H erk u n f t aus d er M etap h y sik w ed er k en n t noch v ersteh t. U m -

4 1. A u f l ag e 1 9 4 9 : >Sein< u n d > Sein selbst< g e l an g e n d u rch d ie se S ag e -

w eise so g le ich in d ie V ereinz elung des A bso luten. A b e r s o l an g e d as Ere i g n i s
z u rü ck g e h al te n w ird , s o l an g e ist d iese V V eise d es S ag e n s u n v ertn eid lich .
 Fak at h ü m an iz m d e n g en el o l arak in san ın in san lığ ı için ö z ­
g ü r o lm as ı v e k en d i d e ğ erin i b u l m as ı y ö n ü n d e sarf ed ilen ça ­
b al ar k asted il d iğ in d e, in san ın " ö z g ü rl ü ğ ü " n d e n v e " d o ğ a s ı n ­
d an n e an laşıld ığ ın a g ö re h ü m an iz m d e f ark lı o lacak tır. A y n ı
şek il d e h ü m an iz m in g erçe k l e ş m e s in e g id en y o l l ar d a b irb irin ­
d en f ark lıd ır. M arx'm h ü m an iz m in in an tik d ü n y ay a d ö n ü p
b ak m as ın a g e re k y o k tu r; v aro l u ş çu l u ğ u b ir h ü m an iz m o l arak
g ö re n S artre 'ın d a ö y le. B u g en iş an l am ın d a b ak ıld ığ ın d a H ıris ­
tiy an lık d a b ir h ü m an iz m d ir çü n k ü o n u n ö ğ retis in e g ö re h e rş e y
in san ru h u n u n sel am e tin e (salu s ae te m a) b ağ l ıd ır v e in san lık
tarih i, k en d in i s e l am e t tarih i çe rçe v e s in d e g ö s te rir. Bu h ü m a­
n iz m tarz l arı, am aç v e tem elleri, g erçek leştirilm elerin d ek i şek il
v e araçl arı, ö ğ retilerin in b içim i b ak ım m d an n e d en li f ark lı o l u r­
l ars a o ls u n l ar, h o m o h u m an u s 'u n h u m an itas 'ı b ak ım m d an b ir-
b irleriy le ö rtü ş ü rl e r; b u d a b elli b ir d o ğ a, tarih , d ü n y a, d ü n y a
tem eli, y an i V aro l an ın tü m ü n ü n ço k tan sab itleşm iş b ir y o ru m ­
l an m as ı taraf ın d an b elirlen ir.
H e r h ü m an iz m tem elin i y a b ir M etaf iz iğ in için d e b u l u r y a
d a k en d in i M etaf iz iğ in tem eli h alin e g etirir. V arlığ ın H ak ik ati
s o ru s u n u s o rm ak s ız ın , V aro lan ın b ir y o ru m u n u b ilerek v e y a
b il m e y e re k k ab u l e d e n , in san ın ö z ü n e ilişk in h e r b elirlem e m e ­
taf iz ik b ir b elirlem ed ir. Bu n ed e n l e , öz ellik le in san ın ö z ü n ü n
b elirleniş tarz ı b ak ım ın d an h er tü rlü M etaf iziğ e ö z g ü olan , o n u n
k end ini " h ü m an is t" gö sterm esin d ed ir. Bu na u y g u n b ir şek ild e h er
h ü m an iz m m etaf izik o larak kalır. H ü m an iz m , insanın insanlığının
b elirlen m esind e s ad ece V arlığına in san v arlığ ın a o lan b ağ ın ı so r­
m ad ığ ıy la k alm az . K end isinin çıktığı y er M etaf izik o ld u ğ u için
h ü m an iz m , b u so ru y u n e tanıyıp n e d e an lad ığın d an , on u engeller
bile. Bun u n tam tersine ol arak M etaf izik tek i v e o n u n y ü z ü n d en

a 1. Baskı 1949: Bu Söylem b iç im iy le 'V a rlık ' ve 'V a rlığ ın k e n d is i' he­
m en mutlak olanın ayrılması haline g e liv e rirle r. A ncak O lagelm e a lık o ­
n u ld u ğ u sürece bu Söylem b iç im i ka çın ılm a zd ır.
g ek eh rt k an n d ie N o tw en d ig k eit u n d d ie eig en e A rt d er in d er
M etap h y sik u n d d u rch siev erg essen en 3 Fra g e n ach d e rW ah rh e i t
des S eins n u r so an s Lich t k o m m en , d aB in m itten d er H errs d ıaf t
d er M etap h y sik d ie Fra g e g estellt w ird : » W as ist M etap h y s ik ? «
Z u n âch st so g ar m u B sid ı jed es Frag e n n ad ı d em » S e in « , au ch
d as j e n ig e n ach d er W ah rh eit des S eins, als ein » m etap h y sisch es«
ein f ü h ren .
D er ers te H u m an ism u s, n am lid ı d er rö m isd ıe, un d aile A rten
d es H u m an ism u s, die seitd em bis in die G eg en w art au f g ek o m -
m e n sin d , setzen d as allg em ein ste » W esen « des M en sch en als
selb stverstând lich voraus. D er M en sd ı g il t als das an im al ratio -
n ale. D iese B estim m u n g i s t1n ich t n u r d ie latein ische Ü b erset-
z u n g des g ried ıisch en X6yov Zxov> so nd ern ein e m e tap h y -
sische A u sleg u n g . D iese W esen sb estim m u n g des M ensch en ist
n ich t f alsd ı. A b e r sie ist d u rch d ie M etap h y sik b ed in g t. D eren
W esen sh erk u n f t u n d n ich t n u r d eren G ren ze ist jed och in » S ein
u nd Z e it« f rag - w ü rd ig g ew ord en . D as Frag - w ü rd ig e ist aller-
erst d em D enk en als sein zu D enk end es an h eim g eg eb en , k ei-
nesw egs ab er in d en V erzehr ein er leeren Z w eif elsu ch t ver-
stoBen.
D ie M etap h y sik stellt z w ar d as S eien d e in sein em S ein vor
u n d d en k t so au ch d as S ein des S eiend en. A b er sie d en k t n icht
d as S ein als sold ıes, d en k t n ich t d en U n tersch ied b eid er (vg l.
» V om W esen des G ru n d es« 1 9 2 9 . S . 8 , au Berd em » K an t u n d d as
Pro b lem d er M e tap h y s ik * 1 9 2 9 . S . 2 2 5 , f e m e r » S ein un d Z e it«
S . 2 3 0 ). D ie M etap h y sik f rag t n ich t nach d er W ah rh e it des S eins
selb st. S ie f ra g t d ah e r au ch n ie, in w elcher W eise d as W esen des
M en sd ıen z u r W ah rh eit d es S eins g eh ö rt. D iese Fra g e h at die
M etap h y sik n ich t n u r b ish er n ich t gestellt. D iese Fra g e ist d er
M etap h y sik als M etap h y sik u n z u g ân g lid ı. N o d ı w arte t d as
S ein, d aB Es selb st d em M en schen d en k w ü rd ig w erd e. W ie im -
m e r m an im H in b lick au f d ie W esen sb estim m u n g des M en sch en
d ie ratio des an im al u nd d ie V em u n f t des Leb ew esens b estim -

a P l a to n s L e h re v o n d e r W a h rh e i t, 1. A u f l a g e 1 9 4 7 : A b e r d ieses > V er-

gessen< is t e re i g n i s h af t z u d e n k en v o n d e r ‘A X ıföcıa. h e r. •
u n u tu l u p 3 g id e n V arlığ ın H ak ik ati s o ru s u n u n z o ru n l u l u ğ u v e
k en d in e ö z g ü b içim i, an cak M etaf iz iğ in h ak im iy etin in o rtas m d a
" M e taf iz ik n e d i r? " s o ru s u n u s o rm ak l a ış ığ a çık ab ilir. H atta
" V arl ık " v e V arlığ ın H ak ik ati h ak k ın d ak i h e r tü rl ü s o rg u l am a
k en d in i " m e taf iz ik " b ir s o rg u l am a o l arak b aş latm alıd ır.
İlk h ü m an iz m , y an i R o m a h ü m an iz m i v e o z am an d an g ü ­
n ü m ü z e d e k g elen tü m h ü m an iz m b içim leri, in san ın en g en el
" ö z ü n ü " tartış m as ız o l arak k ab u llen irler. İn s an an im al ratio n a-
le o l arak k ab u l ed ilir. B u b elirlem e s ad e ce G rek çe Çrâov Xöyov
£XOV u n L atin ce y e te rcü m e s i d eğ il, m e taf iz ik b ir y o ru m d u r d a.
İn san ın ö z ü n ü n b u şek ild e b elirlen m esi y an lış d eğ ild ir. Fak at
b u , M etaf iz ik taraf ın d an k o şu llan d ırılm ıştır. O y s a M etaf iz iğ in
s ad e ce sın ırı d eğ il, ö z k ö k en i d e " V arl ık v e Z a m a n " d a s o rg u -
l am ay a- d e ğ e r h ale g eld i. S o rg u l am ay a- d e ğ e r o lan ise h e rş e y d e n
ö n ce d ü ş ü n ü l m e s i- g e re k e n o l arak D ü ş ü n m e n in k ararm a b ıra­
k ıld ı; y o k s a k esin lik le b o ş b ir ş ü p h e tu tk u n l u ğ u n u n tü k etici
re d d in e d eğ il.
M e taf iz ik g e rçi V aro l am o n u n V arl ığ ı için d e tas arım l ar v e
V aro l an ın V arl ığ ın ı b u ş ek ild e d ü ş ü n ü r. Fak at V arl ığ ı V arlık
o l arak d ü ş ü n m e z ; V aro l an ile V arl ık aras ın d ak i f ark ı d ü ş ü n ­
m ez (k arş. " T em elin Ö z ü H ak k ın d a" 1929, s. 8; ay rıca " K an t v e
M e taf iz ik P ro b l e m i " 1 9 2 9 , s. 2 2 5 v e " V arl ık v e Z a m a n " s. 2 3 0 ).
M etaf iz ik , V arl ığ ın k en d is in in H ak ik ati h ak k ın d a s o ru s o r­
m az . B u n e d e n l e in s an ın ö z ü n ü n h an g i b i çim d e V arl ığ ın H a ­
k ik atin e ait o ld u ğ u s o ru s u n u da h içb ir z am an s o rm a z .
M e taf iz ik b u s o ru y u b u g ü n e k a d a r s a d e ce s o rm a m a k l a k al ­
m ad ı. Bu s o ru , M e taf iz ik o l arak M e taf iz iğ in y an m a d ah i
y ak l aş am ay acağ ı b ir s o ru d u r. V arl ığ ın k en d is i, in s an için d ü ­
şü n ü lm ey e d e ğ e r o lm ay ı h ala b ek lem ek te, in san ın ö z ü n ü n b e­
lirlen m esi açısın d an an im al'in ratio 's u v e can lı v arlığ ın ak lı nasıl

a P la to n 'u n H a k ik a t Ö ğ re tisi, 1. Baskı 1947: A ncak b u 'u n u tm a ', O lagel­

m eyle iliş k ile n d irile re k AXr\6eıa açısından d ü ş ü n ü lm e lid ir.
m en m ag , ob als » V erm ög en d er Prin z ip ien « , ob als » V erm ög en
d er K ateg o rien « od er and ers, üb erall und jed esm al g rü n d et das
VVesen d er V em u n f t d arin , dafi f ü r jedes V em eh m en des S eien-
d en in seinem S ein je S ein schon gelich tet ist, dafi es in seiner
V V ahrheit sich ereig n et. In sgleich en ist m it » an im al « , £<5ov, b e-
reits ein e A u sleg u n g des » L eb en s « gesetzt, die n o tw en d ig au f
ein er A u sleg u n g des S eiend en als £(oî; und <pvaıç b eru h t, in n er-
halb d eren d as Leb en d ig e erscheint. A u Berd em ab er u n d vor
allem an d eren b leib t end lich ein m al zu f rag en , ob ü b erh au p t
das VVesen des M en schen, an f ân g lich u n d alles vo rau s en tschei-
d end , in d er D im ensio n d er A n im alitas lieg t. S ind w ir ü b er­
h au p t au f d em rech ten W eg e zu m VVesen des M ensch en, w enn
w ir d en M ensch en und so lan g e w ir den M en schen als ein Leb e-
w esen u n ter an d eren g eg en Pf lan ze, T ier u n d G o tt ab g ren z en ?
M an k an n so v o rg eh en , m an k aim in solcher W eise d en M e n ­
schen iım erh alb des S eiend en als ein S eiendes u n ter an d eren
ansetzen. M an w ird d ab ei stets R ich tiges üb er d en M en schen
au ssagen k ön nen . A b er m an m uf i sich auch d arü b er k lar sein,
daB d er M ensch d ad u rd ı en d g ü ltig in d en V V esensbereich d er
A n im alitas verstof ien b leib t, auch d an n , w enn m an ihn n ich t
d em T ie r gleich setzt, so nd ern iVım eine spezifische D if f erenz
zusp richt. M an d enk t im Prin z ip stets den hom o an im alis, selb st
w enn an im a als an im u s sive m en s und diese sp âter als S ub jek t,
als Person , als G eist gesetz t w erd en . Solches S etzen ist d ie A rt
d er M etap h ysik . A b er d ad urch w ird d as VVesen des M enschen
zu g erin g g each tet und nich t sein er H erk u n f t g ed ach t, w elche
V V esensherkunft f ü r d as geschichtliche M en sch en tu m stets d ie
V V esenszukunft b leib t. D ie M etap h y sik d en k t d en M en schen
von d er an im alitas h e r un d d en k t nicht zu sein er h u m an itas hin.
D ie M etap h y sik verschlieBt sich d em einf ach en V V esensbe-
stan d , d aB d er M ensch n u r in seinem VVesen w est, in d em e r vom
Sein an gesp roch en w ird . N u r aus d iesem A n sp ru ch » h a t« er d as
gef u n d en , w o rin sein VVesen w ohn t. N u r aus d iesem V V ohnen
» h at« e r » S p rach e « als d ie B eh au su n g , d ie sein em VVesen das
Ek statisch e w ah rt. D as S teh en in d er L ich tu n g des S eins n en n e
b elirlen irse b elirlen sin , - is te r " il k el er y e ti s i " , ister " k ate g o ril e r
y e ti s i " , is te r b aşk a tü rl ü o l arak - h e r y e rd e v e h e r sef erin d e ak lın
ö z ü , k en d i tem elin i, V arlığ ı için d ek i V aro l an ın h e r f ark ed ili­
şin d e V arlığ ın k en d isin in ışığ a çık m ış v e k en d i H ak ik ati için d e
k en d in i o l ag e tirm iş o l m as ın d a b u lu r. A y n ı şek ild e " a n i m a l " ,
Çcoov ile z ate n b ir " y a ş a m " y o ru m u y ap ılır; b u d a z o ru n l u b ir
şek il d e için d e can lıların g ö rü n d ü ğ ü Çcof| v e cpuaıç o l arak b ir
V aro l an y o ru m u n d a y atar. A y rıca h e rş e y d e n ö n ce v e n ih ay et
s o ru l m as ı g e re k e n , aslın d a in san ın özünün tem e l d e ve en
ö n em lisi, an im al itas b o y u tu n d a b u l u n u p b u l u n m ad ığ ıd ır. İn ­
san ı d iğ e r can lılar için d e b ir can lı v arl ık o l arak b itk i, h ay v an v e
T an rıy a k arşı s ın ırlars ak v e sın ırlad ığ ım ız s ü re ce , b iz i in san ın
ö z ü n e g ö tü re ce k d o ğ ru y o l d a o l d u ğ u m u z u s ö y ley eb ilir m iy iz ?
B ö y le b ir y o l iz len eb ilir v e b u şek ild e in san , V aro l an l ar aras m d a
b ir V aro l an o l arak k ab u l ed ileb ilir. B u rad a in san h ak k ın d a s ü ­
rek li o l arak d o ğ ru ş e y l e r sö y len eb ilir. Fak at açık ça b ilin m elid ir
ki, b ö y le y ap ıl d ığ ı tak d ird e in s an , h ay v an l a eş it tu tu l m ay ıp o n a
ö z el b ir f ark tan ın m ış o lsa b ile, h e r n e k ad ar an im a, an im u s siv e
m en s v e b u d a s o n rad an ö z n e , k işi, tin o l arak b elirlen se d e, k e­
sin lik le ilk ece h ep h o m o an im alis o l arak d ü ş ü n ü l ü r. B ö y le b ir
b elirlem e M etaf iz iğ in işid ir. Fak at b ö y l e ce in san ın ö z ü ço k az
d ik k ate alın ır v e k en d i k ö k en i b ak ım ın d an d ü ş ü n ü l m e z ; o n u n
ö z ü n ü n k ö k en i tarih sel in san lık için h e p ö z ü n ü n g eleceğ i o l arak
k alır. M etaf iz ik , in san ı an im al itas 'ı y ö n ü n d e n d ü ş ü n ü r, h u m a-
n itas 'm a d o ğ ru d ü ş ü n m e z .
M etaf izik k en d ini şu sad e g e rçe ğ e k ap atır: in san s ad ece V arlık
taraf ın d an talep ed ild iğ i z am an k en d i v arlığ ı için d e ö z ü n ü s ü r­
d ü rü r. İn san , için d e k en d i ö z ü n ü n ik am et ettiğ i şey i y aln ız ca b u
talep say esin d e " b u l m u ş tu r" . Y aln ız ca b u ik am etin d en ö tü rü o ,
m esk en o larak " d il" e " s ah ip tir" ; b u m esk en in san ın ö z ü n d e
ek statik ol an ı k o ru r. V arl ığ ın Işım ası için d e d u rm ay a b en in san ın
ich d ie Ek -sistenz des M enschen. N u r d em M ensch en eig n et
d iese A rt zu sein. D ie so verstan d en e Ek - sisten z ist nich t n u r d er
G ru nd d er M ög lich k eit d er V em u n f t, ratio , so nd ern d ie Ek -
sistenz ist d as, w orin d as W esen des M en schen d ie H erk un f t
sein er B estim m u n g w ah rt.
D ie Ek - sisten z lâBt sich n u r vo m W esen des M ensch en, das
h eiBt, n u r von d er m en schlichen W eise zu » sein « sag e n ; d enn
d er M ensch allein ist, sow eit w ir erf ah ren , in d as G eschick d er
Ek -s isten z eing elassen. D eshalb k an n die Ek - sisten z auch nie als
ein e spezifısche A rt u n te r an d eren A rte n von Leb ew esen ged ach t
w erd en , g esetz t d aB es d em M ensch en geschickt ist, d as W esen
seines S eins zu d enk en u n d 1nich t n u r N atu r- u nd G eschichts-
historien ü b er sein e Besch af f en h eit u n d seinen U m trieb zu
b erichten. So g rü n d et auch d as, w as w ir aus d em V ergleich m it
d em » T ier« d em M en schen als an im alitas zusp rechen, selbst im
W esen d er Ek - sisten z . D er Leib des M en schen ist etw as w esent-
lich an d eres als ein tierisch er O rgan ism u s. D ie V erirru n g des
Biolo gism us ist d ad u rch noch nicht ü b erw u n d en , daB m an d em
Leib lich en des M en sch en d ie S eele und d er S eele d en G eist und
d em G eist d as Existen tielle au f sto ck t u n d l au te r als b ish er die
H och sch âtz u ng des G eistes p red ig t, u m d an n doch alles in das
Erleb en des Leb ens z u rü ck f allen zu lassen, m it d er w am en d en
V ersicherung, d as D enk en z erstöre d urch sein e starre n Begrif f e
d en Leb en sstrom und d as D en k en des S eins v en m s tal te d ie E x i -
stenz. D aB d ie Phy sio lo gie u n d die p hysiologische C h em ie d en
M ensch en als O rg an ism u s natun vissen sch af tlich untersuchen
k an n , ist k ein Bew eis d af ü r, daB in d iesem » O rg an isch en « , das
h eiBt in d em w issenschaf tlich erk lârten Leib , d as W esen des
M en sd ıen b eru h t. D ies g ü t so w en ig w ie d ie M ein u n g , in d er
A to m en erg ie sei d as W esen d er N atu r b eschlossen. Es k ön nte
d och sein, daB d ie N atu r in d er S eite, d ie sie d er technischen
B em âch tig u n g d u rch d en M en sd ıen z u k eh rt, ih r W esen g erad e
v erb irg t. So w en ig d as W esen des M ensch en d arin b esteh t, ein
an im alisch er O rg an ism u s zu sein, so w en ig lâB t sich diese u n -
zu reid ıen d e W esensb estim m u ng des M en sd ıen d ad u rch b e-
Ek - sisten z i ad ın ı v e riy o ru m . Bu tip b ir V arlık (O lm ak ) b içim i s a­
d e ce in s an a ö z g ü d ü r. B ö y le an laşılan Ek - s is te n z s ad e ce ak lın ,
ratio 'n u n im k an ın ın tem eli o l m ak l a k al m az , ay n ı z am an d a in ­
san ın ö z ü n ü n , k en d i b elirlem esin in k ök en in i d e k o ru r.
Ek - sisten z in n e o l d u ğ u , s ad e ce in san ın ö z ü açıs ın d an , y an i
s ad e ce in san a ö z g ü " o l m a k " b içim i b ak ım ın d an sö y len eb ilir;
çü n k ü g ö reb il d iğ im iz k ad arıy l a Ek - s is ten z in k ad erin e g irm e
iz n i y al n ız ca in s an a v eril m iş tir. Bu n ed en le d e Ek - s is ten z h içb ir
z am an d iğ e r can l ıl ar için d e ö z g ü n b ir tü r o l arak d ü ş ü n ü l e m e z ;
tab ii e ğ e r in san , k en d i y ap ısı v e y ap ıp ettik leri h ak k ın d a s ad e ce
d o ğ a v e tarih ö y k ü leri an l atm ak l a k al m ıy o r v e k en d i V arlığ ın ın
ö z ü n ü d ü ş ü n e b il iy o rs a. Bö y lel ik le " h a y v a n " l a o l an k arşılaştır­
m ad an y o l a çık arak in s an a an im al itas atf e tm e m iz in tem eli d e
Ek - s is ten z in ö z ü n d e y atar. İn san b ed en i, h ay v an s al b ir o rg a­
n iz m a o l m ak tan ço k d ah a f ark lı b irş e y d ir. İn san b ed en in in ü s ­
tü n e ru h u , ru h u n ü stü n e tini v e tin in ü stü n e d e v aro lu ş s al yaruru
k o y d u k tan so n ra, şim d iy e k ad ark in d en d ah a y ü k sek sesle tinin
y ü ce d eğ eri h ak k ın d a v aaz v erm ek le; f ak at so n ra h ep sin i y en i­
d en y aş am ın y aş an m as ın a g eri d ö n d ü rm e k için, d ü şü n m en in
d o n u k k av ram l arl a y aş am ın akışını m ah v ettiğ i v e V arlığ ı d ü ­
ş ü n m en in d e V aro l u ş u n y ap ısın ı b o z d u ğ u cin sin d en u y a n a ö n ­
lem leri alm ak la, h e n ü z b iolo jizm in d ü ş tü ğ ü h atan ın ü stesin d en
gelm iş say ılm ay ız . Fiz yoloji v e f izyolojik k im y an ın , in san ı o rg a­
n iz m a o larak d o ğ ab ilim sel y ö n d e n araştırab iliy o r o lm ası, in san ın
ö z ü n ü n b u " o rg an ik " o lan d a y attığ ı an lam ın a g elm ez . D o ğ an ın
ö z ü n ü n ato m enerjisin d e b u l u n d u ğ u fikri d e b u k ad ar geçerlid ir.
A n cak d o ğ a, tam d a in san a g ö sterd iğ i v e tek nik le ele geçirilen
y an ın d a k end i ö z ü n ü g iz liy o r olab ilir, in san ın ö z ü n ü n h ay v an sal
b ir o rg an iz m ad a yattığı n e k ad ar az söyleneb ilirse, on u n öz ü n ü n b u
seitig en und- ausgleichen, daC d er M ensch m it ein er unsterb -
lichen S eele o d er m it d em V ernu nf tverm ö gen od er m it d em Pe r-
so nch arak ter au s g es tattet w ird . Jed esm al ist d as W esen, und
z w ar au f d em G ru n d e desselb en m etap h ysisch en En tw u rf s,
ü b erg an g en .
D as, w as d er M ensch ist, d as heiBt in d er ü b erlief erten S p rach e
d er M etap h y sik d as » W esen « des M enschen, b eru h t in seiner
Ek-sistenz.. A b er die so g ed ach te Ek -sistenz ist n id ıt id entisch
m it d em ü b erl ief erten B eg rif f d er exis ten tia, w as W irk lich k eit
b ed eu tet im U ntersch ied zu essentia als d er M ög lich k eit. In
» S ein u n d Z e it« (S . 4 2 ) steh t g esp errt d er S atz : » D as >W esen<
des D aseins lieg t in sein er Exis te n z .« H ie r h an d elt es sich ab er
n ich t u m ein e En tg eg en s etz u n g von existen tia un d essen tia, w eil
diese b eid en m etap hy sischen B estim m u n g en des Seins ü b er-
h au p t noch n ich t, geschw eige d enn ih r V erh âltn is, in Frag e
stehen. D er S atz en th âl t noch w en ig er ein e allg em ein e A ussage
iib er d as D asein , in so f em diese im 18. Jah rh u n d e rt f ü r das W o rt
» G eg en stan d « au f g ek o m m en e B en en n u n g d en m etap h ysischen
B eg rif f d er V V irklichkeit des W irk lichen ausd rück en soll. V iel-
m eh r sag t d er S atz d ieses: d er M ensch w est so, dafî er d as » D a« ,
d as h eiBt d ie L ich tu n g des S eins, ist. D ieses » S e in « des D a, und
n u r dieses, h at d en G ru n d z u g d er Ek - sistenz , d as h eiB t des ek sta-
tischen In n estehen s in d er W ah rh eit des S eins. D as ek statische
W esen des M en schen b eru h t in d er Ek - sistenz , d ie von d er m e ta-
physisch ged ach ten existen tia verschied en b leib t. D iese b eg reif t
d ie m ittelalterlich e Philosop hie als actu alitas. K an t stellt die
existen tia als d ie W irk lich k eit v o r im S in n e d er O b jek tiv itât d er
Erf ah ru n g . H eg el b estim m t d ie existen tia als d ie sich selb st w is-
sende Id ee d er ab soluten S u b jek tiv itât. N ietzsche erf aB t die
existen tia als die ew ig e W ied erk eh r des G leichen. O b f reilich
d urch d ie existen tia in ih ren n u r d em nâchsten A n schein nach
verschied enen A u sleg u n g en als V V irklichkeit schon das S ein des
S tein es o d er g a r d as Leb en als d as S ein d er G ew âchse und des
G etiers zureich en d g ed ach t ist, b leib e h ier als Fra g e off en. In
jed em Fail e sind die Leb ew esen , w ie sie sind , oh n e d aB sie aus
y e te rs iz b elirlen im i, in san ın ö l ü m s ü z b ir ru h , b ir ak ıl y etisi v e y a
b ir k işi k arak teri ile teçh iz ed il m es iy l e d e o k ad ar az b e rtaraf
ed ileb ilir v e y a o n u n y e rin e k o n ab ilir. H e r sef erin d e h e m d e h ep
ay n ı m e taf iz ik tas arıd an ö tü rü o n u n ö z ü g ö z ard ı ed ilir.
İn san ın n e o l d u ğ u , y an i M etaf iz iğ in g elen ek sel d ilin d ek i d e ­
y işle o n u n " ö z ü " , Ek - s is te n z in d e y atar. A m a b u şek ild e d ü ş ü ­
n ü l en Ek - s is te n z , g erçek lik an lam ın d ak i g elen ek sel e xis ten tia
k av ram ı - b u d a im k an o l arak e s s e n tiad an f ark l ıd ır- ile ö z d e ş
d eğ ild ir. " V arl ık v e Z a m a n " d a (s . 4 2 ) ş u cü m l e eğ ik h arf lerle y a ­
z ılm ıştır: " V aro l m an ın 'ö z ü ', o n u n V aro l u ş u için d e b u l u n u r."
Fak at b u rad a exis te n tia v e e s s e n tia'n ın k arşı k arş ıy a k o n m al arı
sö z k o n u s u d e ğ il d ir, çü n k ü V arlığ ın b u h e r iki m etaf iz ik b elirle­
n im i d ah a h içb ir ş ek ild e m e v z u b ah is b ile d e ğ il d ir; k ald ı ki o n ­
ların ilişkisi h ak k m d a s o ru s o ru l s u n . Bu cü m l e , V aro l m a h ak ­
k ın d a g en el b ir if ad ey i d ah a d a az içerir, çü n k ü 18. y ü z y ıl d a
" n e s n e " s ö z cü ğ ü n e k arşılık o l arak y ay ıl an b u ad l an d ırm a, g e r­
çek ol an ın g erçek liğ in e ilişk in m etaf iz ik b ir k av ram ı if ad e ed er.
Bü tü n b u n l ard an b am b aşk a o larak cü m le şu n u sö y lem ek ted ir:
İn san , " V a r" o larak , y an i V arl ığ ın Işım ası o larak ö z ü n ü sü rd ü rü r.
Bu V ar'ın " O l m as ı" v e sad ece b u , Ek - sisten z in , y an i V arl ığ ın H a­
k ikatinin içind e ek statik o larak d u rm an ın tem el özelliğine sahip tir.
İnsanın ek statik ö z ü , m etaf iz ik d ü şü n ü lm ü ş existen tia'd an farklı
olan Ek -sisten zd e y atar. O rtaçağ f elsefesi existen tia'y ı actu alitas
olarak an lar. K an t o n u tecrü b en in nesnelliği an lam ın d ak i gerçek lik
olarak tasarlar. H eg el existen tia'y ı m u tlak öznelliğ in k end ini b ilen
idesi o larak b elirler. N ietz sch e'y e g ö re existen tia, ay n ı olan ın eb ed i
d ö n ü şü d ü r. T ab ii ki existen tia'n ın b u ilk b ak ışta g ö rü n en çeşitli
y o ru m ların d a taşın varlığının, h atta bitki v e h ay v an ların v arlığ ı
olarak y aşam ın yeterin ce d ü şü nü lü p d ü şü nü lm ed iği, b u rad a açık
b ir soru olarak kalır. H er sef erinde b unlar, kendi varlık larından çıkıp
ihrem Sein als solchem her in der W ah rh eit des Seins stehen und
in solchem S tehen das VVesende ihres Seins verw ahren. V erm ut-
lich ist f ür uns von allem Seienden, das ist, d as Leb e-W esen am
schw ersten zu denken, w eil es uns einerseits in gew isser W eise
am nâchsten verw and t und andererseits doch zugleich durch
einen A b grund von unserem ek-sistenten W esen geschieden ist,
D agegen m öchte es scheinen, als sei das W esen des G öttlichen
uns n âher als das Bef rem dend e d er Leb e-W esen, n ah er nâm lich
in einer W esensf em e, die als Fe m e unserem eksistenten W esen
gleidvsvohl v ertrau ter ist als die kauın auszudenkende ab grün -
dige leibliche V erw andtschaft m it dem Tier. Solche Ü b erlegun-
gen w erf en auf die gelâufîge und d ah er im m er noch voreilige
K ennzeichnung des M enschen als anim al ratio n ale ein seltsam es
Licht. W eil G ew âdıs und G etier zw ar je in ihre U m geb ung
verspannt, ab er niem als in die Lich tu ng des Seins, und n u r sie
ist » W elt« , f rei gestellt sind, deshalb f eh lt ihnen die Sprache.
N id it ab er h ân gen sie d arum , w eil ihnen die Sprache versagt
b leibt, w eltlos in ihrer U m geb ung. D och in diesem W o rt » U m ­
geb un g» d ran g t sich alles R âtselhaf te des Leb e-W esens zusam -
m en. D ie Sprache ist in ihrem W esen nich t  uBerung eines
O rganism us, auch nicht A usdruck eines Leb ew esens. Sie laBt
sich d aher auch nie vom Z eichencharakter her, vielleicht nicht
einm al aus d em Bedeutungscharak ter w esensgerecht denken.
S prache ist lichtend -verb ergende A nkunft des Seins selbst.
D ie Ek-sistenz, ekstatisch ged acht, deckt sich w eder inhaltlich
noch d er Fo rm nach m it der ezistentia. Ek -sistenz b ed eutet in ­
haltlich H in -aus-stehen* in die W ah rh eit des Seins. Existentia
(existence) m ein t d agegen actualitas, W irk lichkeit im U n ter-
sdıied zur bloBen M öglichkeit als Idee. Ek -sistenz n en n t die Be-
stim m un g dessen, w as d er M ensch im G eschick d er W ah rh eit ist.
Existen tia b leib t d er N am e f ü r die V ervvirklidıung dessen, w as
etw as, in sem er Idee erscheinend, ist. D er S atz : » D er M ensch

4 Plato n s L e h re von d e r W ah rh e it, 1. A u f l ag e 1 9 4 7 : > H inaus< : h in in d as

A u s d es A u sein an d er d es U nterschied s (d as D a), n id ıt >hinaus< au s ein em
In n en .
V arlığ ın H ak ik ati için d e d u rm ad an v e b ö y l e b ir d u ru ş ta k en d i
v arl ık l arın d a ö z ü n ü s ü rd ü re n i k o ru m ad an , o ld u k ları gib i can lı
v arl ık l ard ır. H e rh al d e b iz im için b ü tü n V aro l an l ar için d e d ü ş ü ­
n ü l m es i en g ü ç o lan ı, can lı- v arlık tır, çü n k ü b ir taraf tan o n u n la
b elirli b ir şek ild e ço k y ak ın ak rab ay ız , d iğ e r taraf tan b iz im ek -
s is ten t ö z ü m ü z n ed en iy l e o n d an b ir u çu ru m l a ay rıl m ış b u l u ­
n u y o ru z . B u n a k arşıl ık san k i tan rıs al o lan ın ö z ü , can l ı- v arl ığ m
y ab an cıl ığ ın d an d ah a y ak ın m ış gib i g ö rü n ü y o r; f ak at ş u an ­
l am d a y ak ın : ö z itib ariy le ö y le b ir u z ak lık ta k i, b u u z ak lık ay n ı
z am an d a b iz im ek - s is te n t ö z ü m ü z e , h ay v an l a o lan v e d ü ş ü n ü ­
l e m e y e ce k k ad ar d e rin b ir u çu ru m a b e n z e y e n b ed en s el ak rab a­
lık tan d ah a y ak ın . Bu tip d ü ş ü n ce l e r in san ın an im al ratio n al e
o l arak alışılag elen v e p ek aceleci b elirlen işi ü z e rin e tu h af b ir
ışık tu tar. Bitk iler v e h ay v an l ar h ep k en d i çe v re l e rin d e y e rl e ş ­
tik leri f ak at h içb ir z am an V arlığ ın Işım asın a - k i " d ü n y a " s a­
d e ce b u d u r- k o y u lm ad ık ları için , d ild en y o k s u n d u rl ar. Fak at
d illeri o l m ad ığ m d an d o l ay ı çe v re l e rin d e d ü n y as ız b ir şek ild e
b aşıb o ş d a d eğ il d irl er. İşte b u " ç e v re " s ö z cü ğ ü n d e can l ı- v ar-
lık la ilgili tü m b il m e ce l e r b ir aray a gelir. D il k en d i ö z ü n d e , b ir
o rg an iz m an ın d ış a v u rm as ı o l m ad ığ ı gib i, b ir can lı v arl ığ ın if a­
d esi d e d eğ ild ir. Bu n ed en le d il h içb ir z am an iş aretl er açıs ın d an
d ü ş ü n ü l e m e z , h atta b elk i an l am l ar açıs m d an b ile ö z ü n e u y g u n
o l arak d ü ş ü n ü l e m e z . D il, V arlığ ın k en d isin in ışıy arak - g iz l e y e -
rek o rtay a çık ışıd ır.
Ek s tatik o l arak d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e Ek - s is te n z , e xi s te n tia ile
n e içe rik n e d e b içim b ak ım ın d an ö rtü ş ü r. İçe riğ i b ak ım ın d an
Ek - s is te n z , V arl ığ ın H ak ik ati için e d o ğ ru - d ı ş a rı - çı k m a k 3
an l am ın a g e l ir. B u n a k arş ıl ık e x i s te n ti a (e x is te n ce ), actu al i tas ,
y an i s a d e ce b ir id e o l an im k an d an f ark lı o l arak g e rçe k l ik a n ­
l am ın d ad ır. E k - s is te n z , in s an ın , H ak ik atin T ak d iri için d e k i
b e l irl e n im in in ad ıd ır. E x i s te n ti a , i d e s in d e g ö rü n m e k te o l an
b ir ş e y in g e rçe k l e ş m e s in in ad ı o l arak k al ır. " İ n s a n e k - s is te

a P la to n 'u n H a k ik a t Ö ğ re tisi, 1. Baskı 1947: 'D ış a rı': F arkm (V ar) a yı­

rım ın ın d ışın a a nlam ında; içeride n 'd ış a rıy a ' değ il.
ek - sistiert« , antvvortet n ich t au f d ie Fra g e , ob d er M en sch w irk-
lich sei od er n ich t, so n d em antvvortet au f d ie Fra g e n ach dem
» W esen « des M en sch en . D iese Fra g e p f leg en w ir gleich un ge-
m âf i zu stellen, ob w ir f rag e n , w as d er M en sch sei, od er ob w iı
f rag e n , w er d er M ensch sei. D en n im W e r? od er W as ? h al ten
w ir schon n ach ein em Pers o n h af ten o d er n ach ein em G egen-
stan d A u ssch au . A llein d as Perso n h af te v erf eh lt u nd v erb au t
zugleich d as W esen d e d er seinsg esch ichtlichen Ek - sisten z nichl
w en ig er als d as G eg en stân d lich e. M it B ed ach t schreib t d ah er deı
an g e f ü h rte S atz in » S e m un d Z e it« (S . 4 2 ) d as W o rt» W esen « in
A n f ü h ru n g sz eich en . D as d eu te t an , daG sich j e tz t d as »W esen<>
w ed er aus d em esse essentiae n o ch ! aus d em esse existen tiae,
so n d em au s d em Ek - statisch en des D asein s b estim m t. A ls d eı
Ek - sistieren d e s teh t d er M en sch d as D a-s ein au s, in d em er das
D a als L ich tu n g des S eins in » d ie S o rg e « n im m t. D as D a-sein
selb st ab er w est als d as » g e w o rf e n e « . E s w est im W u rf des Seins
als des schickend G eschicklichen.
D ie letz te V erirru n g w âre es jed och, w ollte m an d en S atz üb er
d as ek sisten te W esen des M en sch en so erk lâren , als sei er die
sak u larisierte U b e rtrag u n g eines von d er christlichen T h eolo-
gie ü b er G o tt au sg esag ten G ed an k en s (D eu s est ip su m esse) au f
d en M en sch en ; d en n d ie Ek - sisten z ist w ed er d ie V erw irk lichu ng
ein er Essen z , noch b ew irk t u n d setz t d ie Ek - sisten z g ar selbst
d as Essen tielle. V ersteh t m an d en in » S ein un d Z e it« g en an n ten
» E n tw u rf « als ein vorstellend es S etz en , d an n n im m t m an ihn
als L e is tu n g d er S u b jek tiv itât und d en k t ih n n ich t so, w ie » d as
S ein sv ers tan d n is« im Bereich d er » existe n tial e n A n al y tik « des
» In - d e r- W e l t- S e in s « allein g ed ach t w erd en k an n , n âm lich als
d er ek statısche B e z u g 3 z u r L ich tu n g des S eins. D er z u reichend e
N ach - u n d M it- v o llz u g dieses an d eren , d ie S u b jek tiv itât ver-
lassend en D en k ens ist al lerd in g s d ad u rch ersch w ert, d aB b ei der
V eröf f en tlich un g von » S ein u n d Z e it« d er d ritte A b sch n itt des
ersten T eiles, » Z e i t un d S ein « z u rü ck g eh alten w u rd e (v g l. » S ein

a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : U n g e n a u , b e s s e r: ek s tatıs ch es I n n e s te h e n in d e r L i ch ­
tu n g .
o l m ak tad ır" cü m l e s i, in san ın g e rçe k o l u p o l m ad ığ ı s o ru s u n a
d eğ il, in san ın " ö z ü n ü s ü rd ü rm e s i " s o ru s u n a d air y an ıttır. İn s a­
n ın n e y a d a k im o l d u ğ u n u s o rd u ğ u m u z d a, s o ru y u u y g u n s u z
o l arak s o rm a alışk an lığ ım ız ı s ü rd ü rü y o ru z d e m e k tir. Ç ü n k ü
k im ? v e y a n e? s o ru l arın d a k işiy le v e y a n es n ey l e ilgili b ir y an ıt
b ek leriz . O y s a k işiy le ilgili o lan , v arl ık - tarih i b ak ım ın d an Ek -
sisten z in ö z ü n d e o lan ı, n esn el o l an d an d ah a az g ö z d e n k açır­
m az v e ö rtm e z . " V arl ık v e Z am an " d ak i(s . 4 2 ) o cü m l e b u n e ­
d en le " ö z " k elim esin i d ik k atlice tırn ak için d e y az m ak tad ır. Bu
d a iş are t e d e r k i, b u rad ak i " ö z " , n e esse e s s e n tiae 'd e n n e d e
esse e xis te n tiae 'd e n çık m ak ta, an cak V aro l m an ın ek - statik o l­
m as ın d an çık ılarak b el irlen m ek ted ir. Ek - siste in san , V arlığ ın
Işım ası o l arak V ar'ı " k a y g ı" m n için e al d ığ ın d a V ar- o l m ay a ta­
h am m ü l e d e r. V ar- O l m an m k en d is i ise " f ırl atıl m ış " o l arak
ö z ü n ü s ü rd ü rü r. O , g ö n d e re n v e tak d ir e d e n V arlığ ın atım ın d a
ö z ü n ü s ü rd ü rü r.
Lâk in in san ın e k s is ten t ö z ü y l e ilgili cü m l e y i, H ıris tiy an ila­
h iy atın ın T an rı h ak k ın d a if ad e ettiğ i b ir d ü ş ü n ce n in (D e u s e s t
ip s u m esse)* laik leştirilm iş o l arak in san a u y arl an m as ıy l a o rtay a
çık tığ ın ı s ö y l e m e k e n b ü y ü k y an lışlık o l u rd u ; çü n k ü Ek - sisten z
n e b ir ö z ü n g e rçe k l e ş tiril m e s id ir n e d e ö z l e ilg ili o l an ı e tk il e r
v e b e l irl e r. " V arl ık v e Z a m a n " d a s ö z ü e d il e n " T a s a rı " , tas a-
rım l ay ıcı b ir b e l irl e m e o l arak an l aş ıl d ığ ı tak d i rd e , ö z n e l l iğ in
b ir b aş arı s ı o l arak el e al ın ıy o r v e " D ü n y a - İ çi n d e - 0 1 m a " n ı n
" e x i s te n z i a l i rd e l e n m e s i " al an ın d ak i " V arl ı k A n l a y ı ş ı " h a­
l iy l e , y an i V arl ığ ın Iş ım as ın a e k s tatik b ir b a ğ a o l arak dü­
ş ü n ü l m ü y o r d em ek tir. Bu İk in cisinin , y an i ö z n elliğ i te rk e d e n
D ü ş ü n m e n in y e te rin ce g erçek leştirilm esi v e y in elen m esi, " V a r­
lık v e Z a m a n " ı n y ay ın lan ışı e s n as ın d a b irin ci b ö l ü m ü n ü çü n ­
cü k ısm ı o lan " Z a m a n v e V arl ık " m al ık o n u lm as ı n ed en iy le

a 1. Baskı 1949: A n la ş ılm ıy o r, daha iy is i: Işım a n ın içind e e ksta tik ola ra k

d urm a k
u n d Z e it« S. 3 9 ). H ie r k eh rt sich d as G anze® u m . D e r f rag lich e
A b sch n itt w u rd e z u rü ck g eh alten , w eil d as D en k en im z u rei-
ch en d en S ag e n b d ieser K ek re v ers ag te un d so m it H il f e d er S p ra-
che d er M etap h y sik n ich t d u rch k am . D e r V o rtrag » V o m W esen
d er W ah rh e it« , d er 1 9 3 0 g ed ach t u n d m itg e te il t, ab e r erst 1 9 4 3
g ed ru ck t w u rd e, g ib t ein en gew issen Ein b lick in d as D en k en d er
K eh re v on » S e in u n d Z e it« zu » Z e i t u n d S ein « . D iese K eh re ist
n ich t ein e  n d e ru n g des S tan d p u n k tes 0 von » S ein u n d Z e it« ,
son d ern in ih r g e l an g t das v ersu ch te D en k en erst in d ie O rt-
s ch af t d er D im en sio n , aus d er » S ein und Z e it« e rf ah re n ist, und
z w ar e rf ah re n in d er G ru n d erf ah ru n g d er S einsvergessenheit" *.
S artre sp rich t d ag e g e n d en G rım d satz d es Exis ten tialism u s so
au s : d ie Exis te n z g e h t d er Essen z v o ran . E r n im m t d ab ei
e xis ten tia u n d essen tia im S in n e d e r M etap h y sik , d ie seit Pl ato
s ag t: d ie essen tia g e h t d er existen tia vo rau s. S artre k e h rt d iesen
S atz u m . A b e r die U m k e h ru n g eines m etap h y sisch en S atzes
b leib t ein m etap h y sisch er S atz . A ls d ieser S atz v e rh arrt er m it
d er M etap h y sik in d er V erg essen h eit d er W ah rh e it d es S eins.
D en n m ag au ch d ie Ph ilosop h ie d as V erh âltn is von essen tia und
exis ten tia im S in n e d er K o n trov ersen des M itte l al te rs od er im
S in n e von L eib n iz o d er an d ers b estim m en , v o r al i d em b leib t
doch erst zu f rag e n , aus w elch em S einsgeschick d iese U n tersch ei-
d u n g e im S ein als esse essen tiae un d esse existen tiae v o r d as D en ­
k en g e l an g t. Z u b ed en k en b leib t, w eshalb d ie Fra g e n ach d ie-
sem S einsg esch ick n iem als g e f rag t w u rd e u n d w esh alb sie n ie
g ed ach t w erd en k o n n te. O d er ist dies, d aB es so m it d e r U n te r­
sch eid u n g v o n essen tia u n d existen tia steh t, k ein Z eich en d er
V erg essenh eit des S ein s? W ir d ü rf en v e rm u te n , daJ3 dieses G e-

a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : im W a s u n d W i e d es D e n k w ü rd ig e n u n d d es D e n k en s.
b 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : S ich z e ig e n las s e n .
c 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : d . h . d e r S e in s f rag e .
d 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : V e rg e s s e n h e it — / I tj^ tj — V e rb e rg u n g — E n tz u g — E n t-
e i g n i s : E re ı g n i s .
e 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : D ie se U n te rs ch e i d u n g is t a b e r n ich t id e n tis ch m i t d e r
o n to l o g is ch e n D if f e re n z . I n n e rh a l b d ie s e r g e h ö rt j e n e U n te rs ch e i d u n g a u f
d ie >Seite< d es S ein s.
g ü çleşm ek ted ir (k arş. " V arlık v e Z am an " , s. 39). Bu rad a h erşey a
tersine d ö n er. A d ı g eçen k uşk ulu k ısım alık on uld u çü n k ü D ü ­
şü n m e, b u d ö n ü şü y eterin ce sö y lem ey ib b ecerem ed i v e M etaf izi­
ğin d ilin d en y ard ım alarak am acm a u laşam ad ı. 1930 'd a d ü şü n ü len
v e su n u lan , an cak 1943'd e yay ın lan an " H ak ik atin Ö z ü n ü S ü r­
d ü rm esi H ak k ın d a" b aşlıklı k o n u şm an ın m etn i, " V arlık v e Z a­
m a n d a n " Z am an v e V arlık " a d ö n ü şe d air D ü şü n m e ü z erin d e b i­
raz fikir v erm ek ted ir. Bu d ö n ü ş, " V arlık v e Z am an " ın b ak ış açısı­
nın0 d eğiştirilm esi d eğild ir; " V arlık v e Z am an " d a d en en en D ü ­
şü n m e, b u d ö n ü şle " V arl ık v e Z am an " m tecrü b esinin, y an i V arlı­
ğın u n u tu lm u şlu ğ u n u n d tem el tecrü b esin in ed inild iği b o y u tu n y e­
rine varır.
B u n a k arşılık S artre , V aro l u ş çu l u ğ u n te m e l ilk esin i şö y le d ile
g etirir: V aro l u ş ö z d e n ö n ce gelir. O b ö y lelik le e xis ten tia v e
essen tia k av ram l arm ı Pl ato n 'd an b eri e s s e n tia'm n exis te n tia'
d an ö n ce g eld iğ in i s ö y l e y e n M etaf iz iğ in k u llan d ığ ı an l am d a
al m ak tad ır. S artre b u ö n e rm e y i tersin e çev irir. Fak at m etaf iz ik
b ir ö n erm e tersine çevrilse d e m etaf izik b ir ö n erm e o larak kalır.
M etaf izik b ir ö n erm e olarak o cü m le, M etafizik le b irlikte V arlığın
H ak ik atin in u n u tu lm u şlu ğ u n d a k alm ak ta ısrar ed er. Ç ü n k ü fel­
sef e, essen tia v e existentia ilişkisini ister O rtaçağ 'd a sü rd ü rü len
tartışm alar b ağ lam ın d a, ister Leib n iz 'in k u lland ığı an lam d a, is­
terse b aşk a tü rlü b elirlesin, b u n ların h ep sin d en ö n ce soru lm ası g e­
re k e n , V arl ık tak i b u e s s e e s s e n tiae v e e s s e e xis te n tiae ay ırı­
m ın ın 6 h an g i V arl ık T ak d irin d e n çık arak D ü ş ü n m e n in ö n ü n e
g e l d iğ id ir. K u ş k u l an ıl m ası g e re k e n n o k ta, b u V arl ık T ak d iri
ile ilgili s o ru n u n n için h iç s o ru l m ad ığ ı v e n için h iç d ü ş ü n ü l m e ­
d iğ id ir. Y o k s a e ssen tia v e exis te n tia ay ırım ın ın b ö y le k alm ası,
V arlığ ın u n u tu l m u ş l u ğ u n u n b ir işareti d eğ il m id ir? Bu K ad erin

a 1. Baskı 1949: Düşünm eye değer olanın ve D üşünm enin Ne ve N asılında

b 1. Baskı 1949: K e n d in i gösterm eyi
c 1. Baskı 1949: ya n i V a rlık sorusu
d 1. Baskı 1949: U n u tu lm u ş lu k - AıjGrı - G izlenm e - Kaçış - Vazgeçme:
O lagelm e
e 1. Baskı 1949: Fakat b u a y ırım O n to lo jik Fark ile özdeş d e ğ ild ir.
O n to lo jik Fark iç in d e k i o a y ırım V a rlığ ın 'ta ra fın a ' a ittir.
schick n ich t au f ein em b loBen V ersâum nis des m enschlichen
D enk ens b eru h t, geschvveige d enn au f ein er g erin g eren Fâ h i g -
k eit des f rü h en ab en d lân d isch en D enk ens. D ie in ih re r W esens-
h erk u n f t v erb o rg en e U n tersch eid u n g von essentia (W esen h eit)
u n d existen tia (W irk lich k eit) d urch herrsch t d as G eschick d er
ab en d lân d isch en u n d d er g esam ten europ âisch b estim m ten G e-
schichte.
D er H au p ts atz von S artre üb er d en V o rran g d er existen tia
vo r d er essen tia re ch tf e rtig t ind essen d en N am e n » Exis te n tial is -
m u s« als ein en d ieser Ph ilosop h ie g em âB en T itel. A b er d er
H au p ts atz des » Exis te n tial is m u s « h at m it jen em S atz in » S ein
u nd Z e it« n ich t d as g erin g ste g em ein s am ; ab g eseh en d avon,
d aB in » S ein u n d Z e it« ein S atz ü b er d as V erh âltn is von essentia
u nd existen tia noch g ar n ich t ausgesp ro ch en w erd en k an n , d enn
es g il t d o rt, ein V or-lauf ig es vo rz u b ereiten . D ies gesch ieh t nach
d em G esag ten u nb eh olf en g en u g . D as auch h eu te erst noch zu
S ag en d e k ö n n te vielleicht ein A n sto B w erd en , das W esen des
M en schen d ah in zu g eleiten , d aB es d enk end au f d ie es d urch-
w alten d e D im en sio n d er W ah rh eit des S eins ach tet. D och auch
dies k ö n n te jevveils n u r d em S ein z u r V V ürde und d em D a-sein
z u g u n sten gesch ehen, d as d er M ensch ek sistierend au ssteh t, nicht
ab er des M en sch en w eg en , d am it sich d u rch sein S ch af f en Z iv i-
lisatio n u nd K u ltu r g elten d m ach en .
D am it w ir H e u tig e n jed och in d ie D im en sio n d er V V ahrheit
d es S eins g e l an g e n , u m sie b ed en k en zu k ö n nen , sin d w ir d ar-
an g eh al te n , erst. ein m al d eu tlich zu m ach en , w ie d as S ein d en
M en sch en an g e h t und w ie es ihn in d en A nsp ru ch n im m t.
S olche W es en serf ah ru n g geschieh t uns, w en n uns au f g e h t, d aB
d er M en sch ist, in d em er ek sistiert. S ag en w ir dies z u n âch st in
d er S p rach e d er U b erlief eru n g , d an n h eiBt d as: d ie Ek -s iste n z
d es M en sch en ist sem e S u b stanz . D eshalb k eh rt in » S ein u nd
Z e it« ö f ters d er S atz w ied er: » D ie >Substanz< des M en schen ist
d ie Exis te n z « (S . 1 1 7 , 2 1 2 , 3 1 4 ). A llein » S u b s tan z « ist, seins-
geschich tlich g ed ach t, b ereits d ie verd eck en d e Ü b ersetz u n g von
ovota, w elches W o rt d ie A n w esen h eit des A n w esen d en n erm t u n d
in san D ü ş ü n m es in in b asit b ir ih m al in d en ö tü rü o lm ad ığ ın ı
tah m in ed eb iliriz ; erk e n Batı d ü şü n cesin in d ah a az y eten ek li
o l d u ğ u n u h ele h iç sö y l e y e m e y iz . Es sen tia(n elik ) v e existe n tia-
m n (g erçek lik ), k ö k en lerin d e y atan g izli f ark , B atı'n ın v e A v ­
ru p a'n ın b elirled iğ i tü m tarih in K ad e rin e h ak im d ir.
Exis te n tia'n ın e s s e n tia'd an ö n ce o l d u ğ u n a ilişk in S artre 'ın
tem el cü m l es i, " V aro l u ş çu l u k ” ad ın ı b u f elsef ey e u y g u n b ir
b aşlık o l arak h ak lı çık arır. Fak at " V aro l u ş çu l u ğ u n " b u tem el
ö n e rm e s in in , " V arl ık v e Z a m a n " d a o s ö z ü ed ilen cü m l e ile en
u f ak b ir o rtak y an ı y o k tu r; b u n d an d a ö te , " V arl ık v e Z a-
m a n " d a e ssen tia ile exis te n tia ilişkisi h ak k ın d a tek b ir cü m le
b ile s ö y l e n m e z , çü n k ü o rad a y ap ıl an , ö n cü - o l an ın h az ırl an m a­
sıd ır. B u s ö y l e n e n l e rd e n h arek etle d en eb ilir k i, b u k o n u d a y a­
p ılan lar p e k y e te rs iz d ir. B u g ü n d ah a sö y l e n m e s i g e re k e n d e,
b elk i in san ın ö z ü n ü ö y le b ir n o k tay a g etireb ilir k i, o n u n , d ü ş ü ­
n e re k k en d i ö z ü n e h ak im o l an V arlığ ın H ak ik atin in b o y u tu n a
d ik k at etm e s in e v es il e o lsu n . V e b u d a h ep in san ın ek siste o l a­
rak k atlan d ığ ı V arlığ ın o n u ru u ğ ru n a v e V ar- o l m an ın leh in e
g erçek leşeb ilir; f ak at in san için v e in san ın y aratıcıl ığ ıy l a o n u n
u y g arl ığ ın ı v e k ü l tü rü n ü g eçerli k ılm ak için d eğ il.
A n cak b iz l e rin b u g ü n , V arl ığ ın H ak ik atin i d ü ş ü n e b il m e k
için o n u n b o y u tu n a v a rm a d a k i s o ru m l u l u ğ u , h e rş e y d e n ö n ce
V arl ığ ın in s an ı n as ıl il g il e n d ird iğ in i v e o n u n as ıl tal e p e tti ­
ğ in i açı ğ a k av u ş tu rm ak tı r. İn s an ın ö z ü n e ilişk in b ö y l e b ir
te crü b e y i , in s an ın e k s is te o l arak v a ro l d u ğ u n u k e ş f e ttiğ im iz ­
d e e d in iriz . B u n u g e l e n e k s e l d il d e s ö y l e d iğ im iz d e ş u an lam a
gelir: in san ın Ek -sistenz i o n u n tö z ü d ü r. Bu n ed en le " V arlık v e
Z am an " d ak i şu cü m le sık sık tek rarlan ır: " İn san ın 'tö z ü ' V ar-
o l u ş tu r." ( s .l l 7 , 2 1 2 , 3 1 4 ) O y sa V arlık T arih i açısın d an d ü şü n ü l­
d ü ğ ü n d e " tö z " , z ate n oücria m n an l am ıy l a ö rtü ş e n b ir te rcü m e
o l arak M e v cu t O lan ın M e v cu d iy e tin in ad ıd ır v e ço ğ u n lu k la
m eistens zugleich aus ein er râtselh af ten Z w eid eu tigk eit das
A n w esend e selbst m ein t. D enken w ir den m etap h ysisch en N a­
m en » S u b stan z « in diesem S inne, d er in » S em und Z e it« d er
d o rt vollzo gen en » p hânom en ologischen D estru k tio n « gem aB
schon vorschvvebt (vgl. S. 2 5 ), d an n s ag t d er S atz » d ie >Substanz<
des M enschen ist die Ek - sisten z « nichts and eres als: die VVeise,
w ie d er M en sch in seinem eigen en W esen zu m S ein anw est, ist
d as ekstatische Inn esteh en in . d er W ah rh eit des Seins. D urch
d iese W esensb estim m u ng des M en schen w erd en d ie h u m an isti-
schen A u sleg u n g en des M enschen als an im al ratio n ale, als » Pe r-
son « , als geistig-seelisch-leib liches W esen n ich t f ü r f alsch erk lârt
und nich t verw orf en. V ielm ehr ist d er em z iğ e G ed an k e d er, daI3
die höchsten h u m an istisch en Bestim m u n g en des W esens des
M enschen die eig en tl ich e" W ü rd e des M enschen noch nicht er-
f ah ren . In sof ern ist d as D enk en in » S ein u n d Z eit« g eg en den
H u m an ism u s. A b er d ieser G eg en satz b ed eu tet nicht, dafi sich
solches D enk en au f die G egenseite des H u m an en schlüge und
d as In h u m an e b ef ü rw orte, die U nm en schlichk eit verteid ig e und
d ie W ü rd e des M enschen herab setz e. G egen d en H u m an ism u s
w ird ged ach t, w eil er d ie H u m an itas des M enschen n icht hoch
g en u g an setzt. Freilich b eru h t die W esensh oheit des M enschen
nicht d arin , dafi er d ie S u b stanz des S eiend en als dessen » S ub -
jek t« ist, u m als d er M ach th ab er des S eins d as S eiend sein des
S eiend en in d er allzu l au t g erü h m ten » O b jek tiv itat« zergehen
zu lassen.
D er M ensch ist vielm eh r vom S ein selbst in die W ah rh eit des
S eins » g ew o rf en « , daB er, d erg estalt ek -sistierend , d ie W ah r-
h eit des S eins h ü te, d am it im Lich te des S eins das S eiend e als
d as S eien d e, d as es ist, erscheine. O b es u n d w ie es erscheint, ob
und w ie d er G o tt und d ie G ö tter, die G eschichte u n d d ie N atu r
in die Lich tu n g des Seins h erein k om m en , an - und ab w esen, en t-
scheidet n ich t d er M ensch. D ie A nk unf t des S eiend en b eru ht im

a 1. A u f l ag e 1 9 4 9 : D ie ih m e ig e n e , d . h . z u - g e e ig n e te , e r- e i g n e te V V ürde:
E ig n u n g u nd Ere i g n i s .
e s rare n g iz b ir çif t an lam lılık la M e v cu t O lan ın ay n ı z am an d a
k en d isin i k as ted er. M etaf iz ik b ir ad o lan " tö z " ü , " V arl ık v e
Z a m a n " d a g erçek leştirilen " f e n o m en o lo j ik i m h a " y a u y g u n o la-
rak (k rş. s. 25) d ü şü n d ü ğ ü m ü z d e, " in san ın 'tö z ü ' Ek - sisten z " d ir
ö n e rm e s i, 'k en d i için d e in san ın V arl ığ a d o ğ ru M ev cu d iy etin i
s ü rd ü rd ü ğ ü tarz , V arlığ ın H ak ik ati için d e e k statik o l arak d u r-
m ak tır'd an b aşk a h içb ir an l am a g elm ez . İn san ın ö z ü n ü n b u ş e ­
k ild e b elirlen m esiy le, o n u n an im al ratio n al e, " k i ş i " v e y a tin sel-
ru h s al - b ed en sel b ir v arl ık o l arak h ü m an is t y o ru m l arm a y an lış
d e n m e m e k te v e b u n l ar re d d e d il m e m e k te d ir. O y s a b u rad a s ö z -
k o n u su o l an b iricik d ü ş ü n ce ş u d u r: in san ın ö z ü n ü s ü rd ü rm e ­
siy le ilgili en y ü ce h ü m an is t b elirlem eler b ile, in san ın asıl3
o n u ru n u n tecrü b esin i ed in e m e z l e r. Bu n ed e n l e " V arl ık v e Z a ­
m a n d a k i D ü ş ü n m e , h ü m an iz m in k arş ıs ın d ad ır. Fak at b u k ar­
şıtlık , b u D ü ş ü n m e n in , k en d in i in s an ca o l an m k arşısın a k o y ­
d u ğ u v e in s an ca o l m ay an a e v e t d ed iğ i, g ay ri in san iliğ i s av u n ­
d u ğ u v e in san ın o n u ru n u al çalttığ ı an l am ın a g elm ez . H ü m a­
n iz m e k arşı d ü ş ü n ü l m e k te d ir çü n k ü h ü m an iz m , in san ın h u m a-
n itas 'm ı y e te rin ce y ü ce l tm e m e k te d ir. Elb ette ki in san ın y ü k sek
ö z ü , k en d isin in " ö z n e s i " o l d u ğ u V aro lan ın tö z ü n ü n , V arlığ ın
ik tid ar sah ib i o l arak V aro lan ın V aro lan lığ ın ı ş u p ek y ü k s ek
sesle ö v ü l e n " n e s n e l l ik " te çö z ü l m es in i s ağ l am ak ta y atm az .
O y sa insan, V arlığın k endisi taraf ın d an V arlığ ın H ak ik atine
" f ırl atılm ıştır" ki, b u say ed e ek-siste o larak V arlığın H ak ik atini k o­
ru su n v e b öy lece d e V arlığın Işığı için d e V aro lan , V aro lan ol arak
gö rü n sü n . O n u n g ö rü n ü p g ö rü n m ey eceğ in e v e nasıl g ö rü n eceğ i­
ne, T an rı v e T anrıların, tarih v e d o ğ an ın , V arlığın Işım ası içine gi­
rip g irm eyecek lerin e, M evcu d iy etlerin i sü rd ü rü p sü rd ü rm ey ecek -

a 1. Baskı 1949: Ona özgü, ya n i ona ith a f e dilen, ola-gelen o nu r: U yg u n ­

lu k ve O lagelm e
G eschick* des Seins. Fü r d en M en schen ab er b leib t die Frag e ,
ob e r in d as Schickliche seines W esens f ind et, d as d iesem G eschick
en tsp rich t; d en n d iesem gem âf i h at er als d er Ek - sistieren d e die
W ah rh eit des S eins zu h ü ten . D er M ensch ist d er H irt des S eins.
D arau f allein d en k t » S ein u n d Z e it« h in au s, w enn d ie ek sta-
tis ch eExisten z als » d ie S o rg e « e rf ah re n ist ( v g l .§ 4 4 a , S .2 2 6 f f .).
D och d as S ein — w as ist d as S ein ? Es » ist« Es selbst. D ies zu er-
f ah re n un d zu sag en , m uB d as k ü n f tig e D en k en lern en . D as
» S e in « — d as ist n ich t G o tt und n ich t ein W eltg ru n d . D as S ein
ist vvesenhaft w e ite rb d enn alles S eiend e und ist gleichw ohl d em
M ensch en n âh e r als jed es S eien d e, sei dies ein Fels, ein T ie r, ein
K un stw erk , ein e M asch in e, sei es ein En g e l od er G o tt. D as S ein
ist d as N âch ste. D och d ie N âh e b l eib t d em M en schen am f e m -
sten . D er M ensch h al t sich z u n âch st im m er schon und n u r an das
S eiend e. W en n ab er d as D en k en d as S eiend e als d as S eiend e
vo rstellt, b ez ieh t es sich z w ar au f d as S ein. D och es d en k t in
YV ahrheit stets n u r d as S eien d e als solches u n d g erad e n ich t und
n ie das S ein als solches. D ie » S e in s f rag e « b leib t im m er d ie
Fra g e n ach d em S eiend en . D ie S ein sf rag e ist noch g a r n ich t das,
w as d ieser v erf ân g lich e T itel b ezeich n et: d ie Fra g e n ach d em
S ein. D ie Philosop h ie f o l g t auch d ort, w o sie w ie b ei D escartes
u n d K an t » k ritisch « w ird , stets d em Z u g des m etap h ysisch en
V orstellens. S ie d en k t vo m S eien d en aus au f dieses zu , im D u rch -
g an g d u rch ein en H in b lick au f d as S ein . D en n im L ich te des
S eins s teh t schon jed er A u s g an g v om S eien d en u n d jed e R ü ck -
k eh r zu ih m .
A b er d ie M etap h y sik k en n t d ie L ich tu n g des S eins entvveder
n u r als d en H erb lick des A n w esen d en im » A u sseh en « (tf c'ajod er
k ritisch als d as G esich tete d er H in -s ich t des k ateg o rialen V or­
stellens von seiten d er S u b jek tiv itat. D as s ag t: d ie W ah rh e it des
S eins als d ie L ich tu n g selb er b l eib t d er M etap h y sik v erb orgen .

a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : G e - sch ick : V e rs am m l u n g d e r E p o d ı e n d es b rau ch e n -

d e n A n w esen lass en s.
b 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : W e i te : a b e r n ich t d ie d es U m g re if e n s , s o n d e m d er
e re ig n e n d e n O rts d ı a f t; als d ie W e i te d e r L ich tu n g .
lerin e k arar v e rm e k in san a d ü ş m e z . V aro l an ın gelişi V arlığ ın
T ak d irin e3 b ağ lıd ır. Fak at in san ın k en d i ö z ü n d e b u T ak d ire m ü ­
n asip o l u p o l m ay acağ ı b ir s o ru o l arak k alır; çü n k ü Ek - siste o la­
rak in san , b u n a u y g u n b ir şek ild e V arlığ ın H ak ik atin i k o ru m ak
z o ru n d ad ır. İn san V arlığ ın ço b an ıd ır. Ek s tatik V aro l u ş u n te crü ­
b esin i " k a y g ı " d a ed in en " V arl ık v e Z a m a n " , s ad ece b u n u g ö z
ö n ü n d e b u l u n d u rarak d ü şü n m ek ted ir (k rş. § 4 4 a, s. 2 2 6 v d .)
Y in e d e V arlık - n e d i r V arlık ? O , k e n d is i" d ir" . G eleceğ in
D ü şü n m esi b u n u n tecrü b esin i e d in m ey i v e b u n u s ö y l e m e y i ö ğ ­
ren m el id ir. " V arl ı k " - b u , T an rı d e ğ il d ir, d ü n y a tem eli d e d e ­
ğ ild ir. V arlık ö z ce b ü tü n V aro l an d an d ah a u z ak tırb v e ay n ı z a ­
m an d a in san a is te r k ay a, h ay v an , s an at es eri, m ak in e, is te r m e ­
lek v e y a T an rı o lsu n , h e r V aro l an d an d ah a y ak m d ır. V arlık en
y ak ın o l an d ır. Y in e d e b u Y ak ın lık in san a en u z ak o l arak k alır.
İn san b o y u n a v e s ad e ce V aro l an a sarılır. Fak at D ü ş ü n m e , V ar­
o lan ı V aro l an o l arak tas arım l ad ığ ın d a g e rçi k en d in i V arlık la
ilişk iye so k ar. Fak at o , as lın d a h ep s ad e ce V aro l an o l arak
V aro l an ı d ü ş ü n ü r v e V arlık o l arak V arl ığ ı h iç d ü ş ü n m e z . " V ar­
lık s o ru s u " h ep V aro l an h ak k ın d ak i s o ru o l arak k alır. V arlık s o ­
ru s u h iç d e ş u 'V arlık ü z e rin e s o ru ' d en ilen şü p h eli b aşlığ ın
k astettiğ i s o ru d eğ ild ir. Felsef e D e s carte s v e K an t'tak i gib i " k ri ­
tik " o l d u ğ u y e rd e d e b u m e taf iz ik tas arım l am a y o l u n u tak ip
e d e r. Felsef e V arl ığ a ü s tü n k ö rü b ir atıf ta b u l u n arak V aro l an d an
çık ıp V aro l an a d o ğ ru d ü ş ü n ü r. Ç ü n k ü V aro l an d an h e r çık ış v e
o n a h e r d ö n ü ş z ate n V arlığ ın Işığ ı için d e o lu r.
Fa k a t M e taf iz ik , V arl ığ ın Iş ım as ın ı y a M e v cu t O l an ın d ı­
ş arı d an b ak ıl d ığ ın d ak i " g ö rü n ü ş ü " (ıS ea) y a d a e l e ş tire l o l a­
rak k ate g o rik tas arı m l am an ı n ö z n e l l ik açıs ın d an b ak ış - y ö -
n ü n d e k i g ö rü len i o l arak tan ır. Bu , Iş ım an ın k en d isi o l arak V ar­
lığ ın H ak ik atin in , M etaf iz ik için ö rtü k k ald ığ ı an l am ın a gelir.

a 1. Baskı 1949: T a kd ir: M e vcu d iye tin sürm esini sağlama ça ğ la rın ın yo ­
ğunlaşm ası.
b 1. Baskı 1949: U z a k lık : A m a çepeçevre kaplam anın d e ğ il, olagelen ye­
rin u z a k lığ ı: Işım a n ın u z a k lığ ı olarak
D iese V erb orgenheit ist jedoch nicht ein M an g el d er M eta-
physik, so n d em d er ihr selbst vo ren th alten e und doch vorg e-
h alten e S ch atz ihres eig en en R eichtum s. D ie Lich tu n g selber
ab er ist d as S ein. Sie g ew âh rt innerh alb des Seinsgeschick.es
d er M etap h ysik erst A nb lick, aus w elchem h er A nw esend es den
zu ih m an-w esend en M enschen b e- rü h rt, so daB d er M ensch sel­
b er erst im V ernehm en (voslv) an das Sein rü h ren k an n (ihy elv,
A ristoteles, M et. & 10). A nb lick erst zieht H in -sich t au f sich. E r
üb erlaC t sich dieser, w enn das V ernehm en zu m V or-sich-H er-
stellen gew ord en ist in d er p ercep tio d er res co gitan s als des
sub iectu m d er certitud o.
W ie v erh âlt sich jedoch, gesetzt daB w ir ü b erh au p t gerad ehin
so f rag en d ü rf en , d as S ein zu r Ek -^ istenz? D as Sein selb er ist
das V erhâltnis *, insof e m Es die Ek -sistenz in ih rem existenzialen,
das heif it ek statischen W esen an sich h al t un d zu sich versam -
m elt als die O rtschaft d er W ah rh eit des Seins in m itten des Sei-
end en. W eil d er M ensch als d er Ek sistierend e in dieses V erhâlt­
nis, als w elches d as S ein sich selbst schickt, zu stehen k om m t,
ind em er es ekstatisch au ssteht, das heiBt sorgend ü b em im m t,
verk enn t er zunachst d as N âchste und h alt sich an das U b er-
nâchste. E r m ein t sog ar, dieses sei d as N âchste. D och n âh e r als
d as N âchste, d as Seiend e, und zugleich f ü r das gew öhnliche
D enk en f e m e r als sein Fe m s te s ist die N âh e selb st: die W ah rheit
des Seins.
D as V ergessen d er V V ahrheit des Seins zu gu n sten des A n -
d ran gs des im W esen unb ed ach ten S eiend en ist d er S inn des in
» S . u. Z .« g en an n ten » V erf allens« . D as W o rt m ein t n ich t einen
» m o ralp hilosop hisch« v erstan d en en un d zugleich sâkularisier-
ten S ü nd en f all des M enschen, so nd em n en n t ein w esenlıaf tes
V erhâltnis des M enschen z u m Sein in nerhalb des Bezu gs des
Seins zu m M enschenw esen. D em gem âB b ed euten d ie p râlud ie-
re n d g eb rau ch ten T itel» Eig en tlid ık eit« b und» U neigentlichkeit< -

a P l ato n s L e h re v o n d e r W ah rh e it, 1. A u f l ag e 1 9 4 7 : V erh âltn is au s V er-

h al te n h e it (V o r- e n th al t) d e r V en v e ig e ru n g (d es En tz u g s ).
b 1. A u f l ag e 1 9 4 9 : aus d e m E ig n e n des E r- e ie n e n s z ü d en k en .
Fak at b u ö rtü k lü k M etaf iz iğ in b ir ek sik liği d eğ il, o n u n ö n ü n e
konup da k en d isin e v e ril m e y e n k en d i z en g in liğ in in h â­
z in esid ir. Işım an ın k en d isi ise V arl ık tır. Işım a, M etaf iz iğ in V ar­
lık T ak d iri için d e b ir ilk g ö rü ş ü s ağ l ar; b ö y l e ce M ev cu d iy etin i
b u n d an çık arak s ü rd ü re n , M e v cu d iy e tin i o n a d o ğ ru s ü rd ü re n
in san la te m as - e d e r; b ö y l e ce in san ın k en d isi an lam a(v oeîv ) s ay e ­
sin d e V arlık la te m as a gireb ilir(0ıysîv , A ris to te l e s , M et. © 10).
G ö rü ş ö n ce b ak ış - y ö n ü n ü k en d in e d o ğ ru çek er. A n l am a, certi-
tu d o 'n u n s u b ie ctu m 'u o l arak re s co g itan s 'ın p e rce p tio 's u için d e
b aşıb o ş b ir im al ata d ö n ü ş tü ğ ü n d e b ak ış y ö n ü n e b o y u n eğ er.
E ğ e r b ö y le b ir s o ru n u n s o ru lab ileceğ in i k ab u l e d e ce k o l u r­
sak , V arlık Ek - s is ten z ile n asıl b ir ilişki için d ed ir? Ek - sisten z i
exis te n z ial o larak , y an i ek statik ö z ü n d e k en d in e d o ğ ru çek tiğ i
v e V aro l an m o rtas ın d a V arlığ ın H ak ik atin in y e ri o l arak k en ­
d in e d o ğ ru to p l ad ığ ı için , V arlığ ın k en d isi b u ilişkid ir.» Ek siste
o lan in s an b u ilişk id e - V arl ık k en d in i b u ilişk i o l arak g ö n d e rip -
d u rd u ğ u n d an ö tü rü , e k statik o l arak b u ilişk iy e tah am m ü l e tti­
ğ in d e , y an i o n u k ay g ıy l a ü s tl e n d iğ in d e , ö n ce k en d in e e n y ak ın
o lan ı tan ım az v e b ir s o n rak in e tu tu n u r. H atta o n u n e n y ak ın
o l d u ğ u n u san ır. O y s a en y ak m d an , V aro l an d an d ah a y ak ın v e
ay n ı z am an d a o l ağ an d ü ş ü n m e için en u z ak tan d ah a u z ak o lan ,
Y ak ın lığ ın k en d isid ir: V arlığ ın H ak ik ati.
Ö zü y e te ri k ad ar d ü şü n ü lm ed en V a ro l a n a s a rı l a ra k
V a rl ı ğ ı n H a k i k a ti n i n u n u tu l m a s ı , " V a rl ı k ve Z am an " d a
" d ü ş m e ” d i y e a d l a n d ı rı l a n ı n a n l a m ı d ı r. B u s ö z cü k " a h l a k
f e l s e f e s i ” a çı s ı n d a n b a k a ra k i n s a n ı n d ü n y e v i l e ş m i ş b i r g ü ­
n ah ın ı k a s te tm e z ; V arl ı ğ ı n i n s a n v a rl ı ğ ı n a o l a n il iş k is i i çi n ­
d e k i i n s a n ı n , V a rl ı ğ a o l a n ö z l ü b i r i l i ş k i s in i n a d ı d ı r. A y n ı
şek ild e g e çi ci o l a ra k k u llan ılan " h alis o lm a” b v e " h alis

a P la to n 'u n H a k ik a t Ö ğ re tisi, 1. Baskı 1947: Vazgeçm enin(kaçışın) a lı-

konm asm m (m ahrum iyet) iliş k is i
b 1. Baskı 1949: O la-gelm enin u yg u n lu ğ u n d a n b a kıla ra k d ü şü n ü lm e li
n ich t em en m o ralisch -existen z iel len , n ich t einen » an th ro p o lo -
gisch en « U n tersch ied , s o n d em d en allererst ein m al zu d en k en-
d en, w eil d er Ph iloso p h ie b ish er v erb o rg en en , » ek statisch en « Be-
z u g des M en schenw esens z u r W ah rh eit des S eins. A b er dieser
B ez u g ist so, w ie er ist, n ich t au f G ru n d d er Ek - sisten z , so n d em
d as W esen d er Ek - sisten z ist geschick lich existen z ial- ek statisch
aus d em W esen d er V V ahrheit des Seins.
D as Ein z ig e , w as d as D en k en, d as sich in » S . u. Z .« z u m
ersten m al auszusp rechen versu ch t, erlan g en m ö ch te, ist etw as
Ein f ach es. A ls dieses b l eib t d as S em geh eim n isvo ll, d ie schlichte
N âh e eines u n au f d rin g lid ıen V V altens. D iese N âh e * w est als d ie
S p rach e selb st. A llein d ie S p rach e ist n ich t bloB S p rach e, inso-
f e m w ir d iese, w en n es ho ch k o m m t, als d ie Ein h e it von L au t-
g es talt (S ch rif tb ild ), M elo d ie u n d R h y th m u s u n d B ed eu tu n g
(S in n ) vo rstellen . W ir d enk en L au tg e s tal t u n d S chrif tb ild als
den V V ortleib, M elod ie und R h y th m u s als d ie S eele und das Be-
d eu tu n g sm âBig e als den G eist d er S p rach e. VVir d enk en die
S p rach e gevvöhnlich aus d er En tsp rech u n g zu m W esen des M en -
schen, in so f em dieses als an im al ratio n ale, das h eiBt als die E in -
h e it von Leib - S eele- G eist v o rg estell t w ird . D och w ie in d er
H u m an itas des h om o an im alis die Ek - sisten z u n d d u rch diese
d er B ez u g d er W ah rh e it des S eins z u m M en sch en v erh ü llt b leib t,
so verd eck t d ie m etap h y sisch - an im alisch e A u sleg u n g d er
S p rach e d eren seinsgeschichtliches W esen. D iesem g em âB ist die
S p rach e d as v o m S ein ereig n ete u nd aus ih m d u rch f ü g te H au s
des S eins. D ah e r g il t es, d as W esen d er S p rach e aus d er En ts p re ­
ch u n g z u m S ein , u nd z w ar als d iese En tsp rech u n g , d as ist als
B eh au su n g des M enschenvvesens zu d en k en.
D er M en sch ab er ist n ich t n u r ein Leb ew esen , d as neb en
an d eren Fâh ig k e ite n auch d ie S p rach e b esitz t. V ielm eh r ist die
S p rach e d as H au s des S eins, d arin w o h n en d d er M en sch ek-
sistiert, in d em er d er W ah rh e it d es S eins, sie h ü ten d , geh ö rt.
So k o m m t es d enn b ei d er B es tim m u n g d er M en schlich k eit
des M ensch en als d er Ek - sis ten z d arau f an , d aB n ich t d er M en sch
* 1. A u f l . 1 9 4 9 : im S in n e d e r N ah n is : l ich ten d b e re i th al te n , h a l te n a l s h ü te n .
o l m a m a " b aşlık ları, ah l ak i- v aro l u ş s al v e y a " an tro p o l o j ik " b ir
f ark an l am ın d a d eğ il, h e rş e y d e n ö n ce şim d iy e k ad ar f elsef e için
g izli k alan ve in s an v arl ığ ın ın , V arlığ ın H ak ik atin e o lan
" e k s tatik " b ağ ım d ü ş ü n m e k g e re k tiğ i an l am ın d a k u llan ılır. Fa­
k at b u b ağ ın b ö y le o lu şu Ek - s is te n z d e n ö tü rü d eğ il d ir; Ek -
sisten z in ö z ü n ü s ü rd ü rm e s i, V arlığ ın H ak ik atin in ö z ü n d e n çı­
k an exis ten z ial - ek statik tak d ird ir.
K en d in i ilk k ez " V arl ık v e Z a m a n " d a d ile g e tirm e y i d e n e ­
y e n D ü ş ü n m e n in tek eld e e tm e k isted iğ i, s ad e b ir ş ey d ir. V ar­
lık , u s an d ırm ay an b ir h ü k ü m sü rm e n in s ad e Y ak ın lığ ı o l arak
g iz em li k alır. Bu Y ak ın lık 3 ise ö z ü n ü d ilin k en d isi o l arak s ü rd ü ­
rü r. A n cak d il, g elen ek sel k u llan ım ı en y ü k s ek n o k tas ın a u l aş ­
tığ ın d a b iz im k en d isin i ses y ap ıs ı(y az ı k arak te ri), m el o d i, ritm
v e an l am ın (m an a) b irliğ i o l arak an lad ığ ım ız d il d eğ ild ir. Biz ses
y ap ısın ı v e y az ı k arak terin i d ilin k elim e h az n es i, m e l o d i v e
ritm i o n u n ru h u , an l am l ı o lan ı d a d ilin tini o l arak g ö rü y o ru z .
Biz ler d ili, alışılag eld iğ i gib i, an im al ratio n al e o l arak in san ın ,
y an i b e d e n - ru h - tin b irliği o l arak tas arım l an an in san ın ö z ü n e
u y m as ın d an h arek etl e d ü ş ü n ü y o ru z . A m a h o m o an im alis 'in
h u m an itas 'ı n ed en iy l e Ek - s is ten z v e Ek - s is te n z n ed en iy l e d e
V arlığ ın H ak ik atin in in san la o l an b ağ ı n asıl g iz li k al ıy o rs a, d ilin
m e taf iz ik - h ay v an s al b ir şek ild e y o ru m l an m as ı d a o n u n v arlık -
tarih sel ö z ü n ü ö rte r. B u n a u y g u n o l arak d il, V arlık taraf ın d an
o l ag etirilen v e o n u n k u rd u ğ u V arlık ev id ir.
O y s a in san , d iğ e r y eten ek lerin in y an ıs ıra d ile d e sah ip o lan
b ir can lı v arlık d eğ ild ir. T ersin e d il V arlığ ın e v id ir; in san o n u n
için d e ik am e t e d e re k V arlığ ın H ak ik atin i k o ru r v e o n u d in l e y e ­
rek ek - siste olu r.
Böylece insanın insanlığı Ek-sistenz olarak belirlendiğinde asıl
önem li olan insan değil, Ek-sistenzin ekstatikliğinin b oyu tu olarak
V arlıktır. Fak at b u b oyu t, b ildiğim iz m ekansal b ir b o y u t değildir. T am

a 1. Baskı 1949: Y a kın anlam ında: ışıya ra k h a z ır tu tm a k, korum a olarak

tu tm a k
d as V V esentliche ist, so n d em d as S ein als d ie D im en sion des
Ek statis ch en d er Ek - sistenz . D ie D im en sio n jed och ist n ich t
d as b ek an n te R âu m lich e. V ielm eh r w est alles R âu m lich e* u n d
al l e r Z e it- R au m im D im en sio n alen , als w elches d as S ein
selb st ist.
D as D en k en ach tet au f d iese ein f ach en B ez ü g e. Ih n en sucht
es d as g em âf ie W o rt in m itte n d er l an g h e r ü b erlief erten S p rache
d er M etap h y sik u n d ih re r G ram m atik . O b d ieses D en k en , g e ­
setz t d aB an ein em T itel ü b erh au p t etw as lie g t, sich n o d ı als
H u m an ism u s b ezeich nen l âB t? G ew iB n icht, in so f em d er H u -
m an ism u s m etap h y sisch d en k t. G ew i6 n icht, w enn e r Existen -
tialism u s ist u n d d en S atz v e rtritt, d en S artre au ssp rich t: p recise-
m e n t nous som m es su r u n p lan ou il y a seu lem en t des ho m m es
( L ’Exis ten tial is m e est u n h u m an ism e p . 3 6 ). S tatt d essen w âre,
von » S . u . Z .« h e r g ed ach t, z u sag e n : p r6 cisem en t nous som m es
su r u n p lan oû il y a p rin cip alem en t l ’Etre . W o h e r ab er k o m m t
u n d w as ist le p l an ? L ’E tre e t le p lan sind d asselb e. In » S . u. Z .«
(S . 2 1 2 ) ist m it A b sich t u n d V orsicht g e s ag t: il y a l ’E tre : » es
g ib t« d as S ein . D as il y a ü b ersetz t d as » es g ib t« u n g en au . D en n
d as » es « , w as h ie r » g ib t« , ist d as S ein selb st. D as » g i b t« n en n t
j ed och d as geb en d e, sein e W ah rh e it g ew âh ren d e W esen d es Seins.
D as S ich g eb en ins O f f ene m it d iesem selb st ist d as S ein selb er.
Z u g leich w ird d as » es g ib t« g eb rau ch t, u m vo rlâu f ig die
R ed ew en d u n g z u v erm eid en : » d as S ein is t« ; d enn gew ö hn lich
w ird d as » is t« g e s ag t von solchem , w as ist. Solches n en n en w ir
d as S eiend e. D as S ein » is t« ab er g erad e n ich t » d as S eien d e« .
W ird d as » is t« ohn e n ah e re A u sleg u n g v o m S ein g e s ag t, d an n
w ird d as S ein allz uleich t als ein » S eien d es« v o rg estellt n ach d er
A rt des b ek an n ten S eien d en , das als U rsach e w irk t u n d als W ir-
k u n g g ew irk t ist. G leichw ohl s ag t schon Parm en id es in d er
Frü h z e it d es D en k en s: sarı y aq elvaı » E s ist n âm lich S ein « . In
d iesem W o rt v erb irg t sich d as an f ân g lich e G eh eim n is f ü r alles
D en k en . V ielleicht k an n d as » is t« in d er g em âB en W eise n u r

a P l a to n s L e h re vo n d e r V V ahrheit, 1. A u f l a g e 1 9 4 7 : R a u m w e d e r n eb en
Z e i t, n o d ı in Z e i t au f g e l ö s t, n och au s Z e i t d e d u z ie rt.
tersi, tü m m e k an s al 3 o l an v e z am an - m e k am n tam am ı, V arlığ ın
k en d isi o l an b o y u tta ö z ü n ü s ü rd ü rü r.
D ü ş ü n m e b u s ad e b ağ l ara d ik k at e d e r. O , M etaf iz iğ in u z u n
z am an d ır s ü re g e l e n d ili v e g ram e rin in o rtas ın d a b u ilişk ilere
u y g u n s ö z cü ğ ü arar. Eğ e r b aşlık g e rçe k te n ö n e m l iy s e , acab a b u
D ü ş ü n m e y e h al a h ü m an iz m d en eb ilir m i? H ü m an iz m m etaf i­
z ik o l arak d ü ş ü n d ü ğ ü s ü re ce elb ette k i h ay ır. Elb ette ki h ay ır,
e ğ e r h ü m an iz m V aro l u ş çu l u k ise ve S artre 'ın sö y l e d iğ i şu
cü m l e y i k ab u l e d iy o rs a: p re cis e m e n t n o u s s o m m e s s u r u n p lan
o û il y a s e u l e m e n t d es h o m m e s * (L 'Exis te n tial is m e e s t u n h u -
m an is m e , s. 3 6 ). O n u n y e rin e " V arl ık v e Z a m a n " d a n çık arak
d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e ş u s ö y len m elid ir: p re cis e m e n t n o u s s o m m e s
s u r u n p l an o ü il y a p rin cip al e m e n t l 'Etre .* * Fak at le p l an n ed ir
v e n e re d e n g el m e k te d ir? L 'E tre et le p l an ay n ıd ır. " V arl ık v e
Z a m a n " d a (s . 2 1 2 ) b il erek v e d ik k atlice şu s ö y len ir: il y a l 'Etre:
V arlık " v a rd ı r” . Bu il y a " v a rd ı r" ı tam k arş ıl am am ak tad ır.
Ç ü n k ü b u rad a " v a r" o l an (v e re n ), V arlığ ın k en d isid ir. B u rad a
" v e re n " , V arlığ ın , H ak ik ati ih san ed en , b ah ş e d e n ö z ü n ü k as te ­
d er. K en d in i A çık O lan la b irlik te A çık O lan a b ırak m ak , V arlığ ın
ta k en d is id ir.
" V ard ır" (v e rir) if ad esi ay n ı z am an d a " V arlık v a rd ı r" ko­
n u ş m a b içim in d en sak ın m ak için geçici o larak k ullanılır. Ç ü n k ü
alışılageld iğ i ü z re " - d i r" , o lan b irşey için sö y len ir. Böy le b ir şey e
b iz V aro lan d iy o ru z . V arlık ise h iç d e " V aro l an " d e ğ il - " d ir" .
Eğ e r " - d i r" V arlık h ak k ın d a d ah a açık b ir y o ru m a k av u ş tu ru l m a­
d an k u llan ılırsa, V arlık k o lay ca b ir " V aro l an " o larak , y an i n ed en
o larak etk i e d e n v e etk id en etk ilen m iş o lan V aro lan ın tü rü n e
g ö re tasarım lan ır. N itek im Parm en id es , D ü şü n m en in erk en d ö ­
n em in d e şö y le d em ek ted ir: sem yap eıvaı " O V arlık tır" . T ü m D ü ­
şü n m en in k ök lü giz em i b u sö z d e sak lıd ır. Belki d e " - d i r" haklı
o larak sad ece V arlık için söyleneb ilir v e tü m V aro lan hiçb ir z am an

a P la to n 'u n V a rlık Ö ğ re tisi, 1. Baskı 1947: N e zam anın ya n ın d a ki, ne

zam an içind e ka ybolan ve ne de zam andan tü m d en g elim le ç ık a rıla n
m ekan.
vo m S ein g e s ag t w erd en , so d afi alles S eien d e n ich t u n d n ie
eig en tlich » is t« . A b er w eil d as D en k en d ah in erst g e l an g e n soll,
d as S ein in sein er V V ahrheit zu sag en , s tatt es w ie ein S eiend es
aus S eien d em zu erk lâren , m uf i f ü r d ie S o rg f al t des D enk ens
of f enb leib en, ob un d w ie d as S ein ist.
D as « m y âg sıvat des Parm en id es ist h eu te noch u n g ed ach t.
D aran lâB t sich erm essen , w ie es m it d em Fo rts ch ritt d er Ph ilo -
sop hie steh t. Sie sch reitet, w enn sie ih r W esen ach tet, ü b erh au p t
n ich t f o rt. S ie tritt au f d er S tel le, u m stets d asselb e zu d enk en.
D as Fo rtsch reiten , n âm lich f o rt von d ieser S telle, ist ein Irrtu m ,
d er d em D en k en f o l g t als d er S ch atten , d en es selb st w irf t. W eil
d as S ein noch u n g ed ach t ist, d eshalb w ird au ch in » S . u . Z .«
v o m S ein g e s ag t: » es g ib t« . D och ü b er dieses il y a k an n m an
n ich t g erad ez u u n d ohne A n h al t sp ek ulieren. D ieses » es g ib t«
w al te t als d as G eschick des S eins. D essen G eschichte k o m m t im
W o rt d er w esen tlichen D en k er z u r S p rach e. D aru m ist d as D en ­
k en, d as in d ie V V ahrheit des S eins d en k t, als D en k en geschich t-
lich. E s g ib t n ich t ein » sy stem atisch es« D en k en u n d d an eb en
z u r Illu stratio n ein e H isto rie d er v erg an g en en M ein u n g en . Es
g ib t ab e r au ch n ich t n u r, w ie H eg el m ein t, ein e S y stem atik , d ie
d as G esetz ih res D en k en s z u m G esetz d er G eschichte m ach en
u n d diese zu gleich in d as S y stem au f h eb en k ö n n te. E s g ib t, an -
f ân g lich er g ed ach t, d ie G eschichte des S eins, in d ie d as D en k en
als A n d en k en d ieser G eschichte, von ih r selb st ereig n et, g eh ö rt.
D as A n d en k en u n tersch eid et sich w esentlich von d em n ach trâg -
lich en V erg eg en w ârtig en d er G eschichte im S in n e des v e rg an ­
g en en V ergeh ens. D ie G eschichte g eschieh t n ich t z u erst als G e-
schehen. U n d dieses is t n ich t V ergehen. D as G eschehen d er G e­
schichte w est als d as G eschick d er W ah rh e it des S eins aus d iesem
(v g l. d en V o rtrag ü b er H öld erlin s H y m n e » W ie w en n am Fe ie r-
tag e . . 1 9 4 1 . S . 3 1 ). Z u m G eschick k o m m t d as S ein , in d em
Es , d as S ein , sich g ib t. D as ab er sag t, geschick haf t g e d ach t: Es
g ib t sich u n d v e rs ag t sich z u m al. G leichw ohl ist H eg els B estim -
m u n g d er G eschichte als d er En tw ick lu n g des » G eistes« n ich t
u n w ah r. S ie ist auch n ich t teils rich tig , teils f alsch. S ie ist so
as lın d a " - (v a r)d ı r" d eğ ild ir. Fak at D ü ş ü n m e n in , V arlığ ı b ir
V aro l an d an çık arak b ir V aro l an o l arak açık l am ak y e rin e , o n u
H ak ik ati için d e s ö y l e m e y i b aş arm as ı g erek tiğ in d en , V arlığ ın
o lu p o l m ad ığ ı v e n asıl o l d u ğ u s o ru l an , D ü ş ü n m e n in titiz liği
y ararın a açık k alm alıd ır.
Parm e n id e s 'in s arı yap eıvaı s ö z ü ü z e rin d e b u g ü n b ile d ü ş ü ­
n ü l m ü y o r. Felsef ed ek i ilerlem e buna b ak ılarak ö lçü leb ilir.
K en d i ö z ü n ü s ü rd ü rm e y e çalıştığ ı s ü re ce f elsef e h içb ir şek ild e
il erlem ez . O , h ep ay n ı şey i d ü ş ü n m e k için b ir y e rd e o rtay a çı­
k ar. İlerlem ek , y an i b u y e ri terk etm e k , D ü ş ü n m e n in k en d i g ö l ­
g esi gibi o n u tak ip e d e n b ir h atad ır. V arlık h e n ü z d ü şü n ü lm em iş
o l d u ğ u n d an , " V arlık v e Z a m a n " d a d a V arlık h ak k ın d a " v a r­
d ır" (v e rir) d en m ek ted ir. O y sa b u il y a h ak k ın d a ö y le k o lay k o ­
lay v e d estek siz b ir şek ild e s p ek ü lasy o n y ap ılam az . Bu " v a rd ı r"
(v erir), V arlığ ın T ak d iri o larak h ü k ü m sü rer. O n u n tarihi, g erçek
d ü ş ü n ü rlerin sö z cü k lerin d e d ile gelir. Bu n ed en le, V arlığ ın H a­
k ik atin e d o ğ ru d ü ş ü n en D ü şü n m e, D ü şü n m e o larak tarih seld ir.
" S is te m atik " b ir D ü şü n m e v e o n u n y an ın d a d a çeşn i o larak g e ç­
m iştek i f ik irlerin tarih i d iy e b irşey y o k tu r. Fak at H eg e l 'in an la­
d ığı şek liyle k en d i D ü şü n m esin in yasasın ı tarih in y asası y ap an
v e b u n u ay n ı z am an d a sistem e y ü k selteb ilecek o lan b ir sistem a­
tik d e y o k tu r. K ö k lü d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e V arlığ ın tarihi v ard ır; D ü ­
şü n m e, b u tarih Ü z e rin e- D ü ş ü n m e o larak , o n u n k en d in d en çık a­
rak o n a d o ğ ru o lag elen b ir D ü şü n m ed ir v e b u tarih e aittir. Ü z e -
rin e- D ü şü n m ek , tarih in , g eçm işte g eçip g id en in s o n rad an can ­
lan d ırılm asın d ak i an lam ın d an ö z ce f ark lıd ır. T arih h er şey d en
ö n ce b ir ol an - b iten o larak g erçek leşm ez v e b u b ir g eçip g itm e
d eğ ild ir. T arih te o lan b iten, k en d i ö z ü n ü , V arlığ ın H ak ik atin in
T ak d iri o larak v e V arl ık tan çık arak s ü rd ü rü r (k arş. H ö ld erlin 'in
" B ay ram G ü n ü G i b i ..." m eth iy esi ü z erin e k o n u şm a, 1941, s. 31).
V arlığ ın T ak d ir h alin e g elm esi, o n u n k en d ini v erm es iy le o lu r.
T ak d ir b ak ım ın d an d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e şu an l am a gelir: O k end ini
v e rir v e b az an d a g eri çek er. B u n u n la b irlik te H e g el'in , tarih i,
" T in " in ilerlem esi o larak b elirlem esi h iç d e y an lış d eğ ild ir. O ,
k ısm en d o ğ ru k ısm en yan lış da d eğ ild ir. O, ilk k ez H eg el
w ah r, w ie d ie M etap h y sik w ah r ist, d ie im S y stem z u m ersten-
m al d urch H eg el ih r ab solut ged ach tes W esen z u r S p rach e
b rin g t. D ie ab solute M etap h y sik g eh ö rt m it ih ren U m k eh ru n -
g en d u rd ı M arx ım d N ietzsche in d ie G eschichte d er W ah rh eit
des Seins. W as aus ih r s tam m t, lâB t sich n ich t d urch W id er-
leg u n g en tref f en od er g ar b eseitig en . Es lâf it sich n u r au f n eh -
m en , in d em sein e V V ahrheit an f ân g lich er in d as S ein selb st zu-
rü ck g eb o rg en un d d em B ez irk ein er b loB m en schlichen M ei-
n u n g en tz o g en w ird . A lles W id erleg en im Fe l d e des w esent-
lichen D en k ens ist tö rich t. D e r S treit zw ischen d en D e n k e m ist
d er » lieb en d e S tre it« d er S ache selb st. E r verh ilf t ih n en w echsel-
w eise in d ie ein f ach e Z u g eh ö rig k eit z u m S elb en, aus d em sie das
S chickliche f in d en im G eschick des S eins.
G esetz t d aB d er M en sch in sk ü n f tig d ie V V ahrheit des Seins
zu d en k en v e rm ag , d an n d en k t e r au s d er Ek - sisten z . Ek - sistie-
ren d s teh t er im G eschick des S eins. D ie Ek - sis ten z des M en ­
schen ist als Ek - sisten z geschichtlich, n ich t ab er erst d eshalb ,
od er g a r n u r d eshalb , w eil m it d em M en schen ım d d en m en sch­
lichen D in g en m an ch erlei im V erlauf d er Z eit gesch ieht. W eil
es g ilt, d ie Ek - sisten z des D a-sein s z u d enk en , d eshalb lieg t d em
D en k en in » S . u . Z .« so w esentlich d aran , d aB d ie G eschichtlich-
k eit des D aseins erf ah ren w ird .
A b er ist n ich t in » S . u . Z .« (S . 2 1 2 ), w o d as » es g ib t« zur
S p rach e k o m m t, g e s ag t: » N u r solan ge D asein ist, g ib t es S ein « ?
A l lerd in g s. D as b ed eu tet: n u r so lan g e d ie L ich tu n g d es Seins
sich ereig n et, ü b ereig n et sich S ein d em M en schen . D aB ab er
d as D a, d ie L ich tu n g als V V ahrheit des S eins selb st, sich ereig n et,
ist d ie S ch ick u ng des S eins selb st. D ieses ist d as G eschick d er
L ich tu n g . D er S atz b ed eu tet ab er n ich t: d as D asein d es M e n ­
schen im ü b erlief erten S in n e von existen tia, u n d neu z eitlich g e-
d ach t als d ie V V irklichkeit des ego co g ito , sei d asjen ig e S eiend e,
w od urch d as S ein erst geschaf f en w erd e. D er S atz s ag t n ich t, das
S ein sei ein Pro d u k t des M en schen. In d er Ein l e itu n g z u » S . u.
Z .« (S . 3 8 ) s teh t ein f ach un d k l ar un d so g ar im S p errd ru ck :
» S e in ist d as tran scen d en s sch lech th in .« So w ie d ie O f f enh eit
taraf ın d an sis tem için d e m u tl ak d ü ş ü n ü l e n ö z ü n ü d ile g etiren
M etaf iz iğ in d o ğ ru o l d u ğ u k ad ar d o ğ ru d u r. M u tlak M etaf iz ik ,
M arx v e N ie tz s ch e taraf ın d an b aş aş ağ ı ed ilen b içim leriy le, V ar­
lığ ın H ak ik atin in tarih in e aittir. M etaf iz ik ten k ay n ak l an an , o n a
itiraz e tm e y l e is ab et al m az , h ele h ele b u şek il d e o rtad an k ald ı­
rılm ası h iç m ü m k ü n d eğ ild ir. V arlığ ın H ak ik atin in d ah a k ök lü
b ir şek ild e V arlığ ın k en d isin e s ığ ın m as ı v e in san ların b o ş akıl
y ü rü tm e l e rin d e n u z ak l aş m as ı b elk i f ark ed ileb ilir. Ö z lü D ü ­
ş ü n m e alan ın d ak i h e r tü rl ü itiraz saf s atad ır. D ü ş ü n ü rl e r a ra­
sın d ak i m ü cad e l e , d av an ın k en d in e y ö n elik s ü rd ü rü l e n b ir
" s e v g i m ü cad e l e s i" d ir. Bu m ü cad e l e , ay n ı o lan a sad e b ağ lılık la­
rın ı k arşılık lı o l arak b u l m al arın d a D ü ş ü n ü rl e re y ard ım cı o lu r;
ki o n l ar d a b ö y l ece V arlık T ak d iri için d e u y g u n o lan ı b u lab il­
sin ler.
G elecek te in s an eğ er V arlığ ın H ak ik atin i d ü şü n eb ilecek
o l u rs a, Ek - s is te n z d e n h are k e t e d e re k d ü ş ü n e ce k d em ek tir. Ek -
s is ten t o l arak in s an , V arlığ ın T ak d iri için d e d u ru r. İn san ın Ek -
sisten z i, Ek - s is te n z o l arak tarih s e l d ir; f ak at in san la v e in san ın
ait o l d u ğ u ş ey l ere d air z am an ın ak ışın d a b irş ey l er o l u p b itti­
ğ in d en h atta s ad e ce b ö y le o l d u ğ u n d an ö tü rü d eğ il. Ç ü n k ü V ar­
o lm an ın Ek - sisten z i d ü ş ü n ü l m e l id ir; o n ed e n l e " V arl ık v e Z a ­
m a n d a k i D ü ş ü n m e , V aro l m an ın tarih selliğ in in tecrü b esi ü z e ­
rin d e ıs rarl a d u ru r.
Fak at " V arlık v e Z am an " d a(s . 2 1 2 ) şu " v ard ır" ın d ile getirild iği
y erd e " an cak V aro lm a o ld u ğ u sü rece V arlık v ard ır" d en m iy o r
m u ? Elb ette. A n lam ı şu d u r: an cak V arlığın Işım ası olageld ik çe
V arlık k end ini insan a gö n d erir. Fak at V ar'ın , y an i Işım anın, V arlı­
ğın H ak ik ati ol arak olag elm esi, V arlığın k end ini gö n d erm esid ir.
Bu, Işım an ın T ak d irid ir. Bu cü m le, gelen ek sel an lam d ak i exis-
ten tia'nın Y en içağ 'd a d ü şü n ü ld ü ğ ü n d ek i gib i 'eg o co g ito 'n u n g er­
çekliği ol an insanın V aro lm ası öy le b ir V aro lan d ır ki, V arlık o n u n
taraf ın d an yaratıl ır' şek lind e anlaşılm am alıd ır. Bu cü m le, V arlığın
d er râu m lich en N âh e jed es n ah e u n d f e m e D in g , v on d iesem
h e r geseh en , ü b ersteig t, so is t d as S ein w esen h af t w eiter als
alles S eien d e, w eil es die L ich tu n g selbst ist. D ab ei w ird g e m âö
d em z u n âch st u n verraeid lich en A n satz in d er noch h errsch en -
d en M etap h y sik d as S ein v o m S eien d en h e r g ed ach t. N u r aus
solcher H in sich t z eig t sich d as S ein in ein em Ü b ersteig en un d
als dieses.
D ie ein leiten d e B estim m u n g » S ein ist das tran scen d en s
schlech th in « n in raıt d ie W eise, w ie sich d as W esen des S eins b is-
h e r d em M enschen lich tete, in einen ein f ach en S atz z u sam m en .
D iese rück b lick end e B estim m u n g des W esens des S eins des
S eien d en aus d er L ich tu n g des S eien d en als solchen b leib t f ü r
d en v ord en k en d en A n satz d er Fra g e n ach d er W ah rh e it des
S eins u n u m g ân g lich . S o b ez eu g t d as D en k en sein geschickliches
VVesen. Ih m lieg t d ie A n m aö u n g f e m , von v o m e an f an g e n zu
w ollen un d aile v o rau sg eg an g en e Ph ilosop h ie f ü r f alsch zu er-
k laren . O b jedoch d ie B estim m u n g des S eins als d es schlichten
tran scen d en s schon d as ein f ach e W esen d er W ah rh e it d es S eins
n en n t, d as u n d d as allein ist doch allererst d ie Fra g e f ü r ein
D en k en , d as v ersu ch t, d ie W ah rh e it des S eins zu d enk en. D aru m
h eiBt es au ch S. 2 3 0 , dafi erst aus d em » S in n « , das h eiB t aus d er
W ah rh e it des S eins, zu v ersteh en sei, w ie S ein ist. S ein lich tet
sich d em M en sch en im ek statischen En tw u rf . D och d ieser E n t-
w u rf schaf f t nich t d as S ein.
U b erd ies ab er ist d er En tw u rf w esen h af t ein g ew o rf en er.
D as W erf en d e im En tw e rf e n ist n ich t d er M ensch , so n d em das
S ein selbst, d as d en M en schen in die Ek - sisten z des D a-seins als
sein VVesen schickt. D ieses G eschick ereig n et sich als d ie L ich ­
tu n g des S eins, als w elche es ist. S ie g e w âh rt die N âh e z u m S ein .
I n d ieser N âh e, in d er L ich tu n g des » D a« , w o h n t d e r M en sch als
d er Ek - sistieren d e, oh n e dafi er es h eu te schon v e rm ag , dieses
W o h n en eigens zu e rf ah ren un d zu ü b em eh m en . D ie N âh e
» d e s « S eins, als w elche d as » D a « des D asein s ist, w ird in d er
R ed e ü b er H ö ld erlin s El e g ie » H e im k u n f t« (1 9 4 3 ) von » S ein un d
Z e it« h er g ed ach t, aus d em G ed ich t des S ân g ers g e s ag te r v er-
b ir in san ü rü n ü o l d u ğ u an l am ın a g elm ez . " V arl ık v e Z am an " ı n
g iriş k ısm ın d a(s. 3 8 ) g ay e t s ad e v e açık b ir şek ild e h atta italik ­
lerl e ş u y az ılm ış tır: " V arl ık b ü tü n ü y l e tra n s ce n d e n s " ti r." M e ­
k an sal Y ak ın lığ ın A çık lığ ın ın - k e n d in d e n b ak ıld ığ ın d a- h e r y a­
k ın v e u z ak şey i aştığ ı gib i, V arlık d a ö z ü n d e tü m V aro l an d an
d ah a ö te d ir çü n k ü o , Iş ım an ın ta k en d isid ir. Eg em en liğ in i h ala
s ü rd ü rm e k te o lan M etaf iz iğ in k açın ılm az çe rçe v e s in e u y g u n
o l arak b u rad a V arlık , V aro l an d an b ak ılarak d ü ş ü n ü l m e k te d ir.
A n cak b ö y le b ir b ak ış açıs ın d an g ö rü l d ü ğ ü n d e V arlık k en d in i
b ir aş m ad a v e aşk ın lık o l arak g ö s terir.
G iriştek i " V arl ık b ü tü n ü y l e tran s ce n d e n s 'tir" b elirlem esi,
V arlığ ın k en d i ö z ü n ü , b u g ü n e k ad ar in san a n asıl açtığ ın ı sad e
b ir cü m l e d e to p arl ar. V aro lan ın V arlığ ın ın ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in e
d air V aro l an ın V aro l an o l arak Iş ım as ın d an çık ılarak y ap ıl an
g e çm iş e d ö n ü k b u b elirlem e, V arlığ ın H ak ik ati s o ru s u n u ileriy e
d ö n ü k o l arak s o ran d ü ş ü n ce için v az g e çil m e z d ir. T ak d irle ilgili
ö z ü n ü D ü ş ü n m e b u şek ild e o rtay a k o y ar. D ü ş ü n m e h e r ş e y e en
b aş tan b aş l am ak v e g eçm iş tek i tü m f elsef eyi y an lış b u l m ak gib i
b ir k en d in i b eğ en m işlik ten u z ak tır. Lâk in , V arlığ ın y al m b ir
tran s ce n d e n s o l arak b elirlen m esin in , V arlığ ın H ak ik atin in s ad e
ö z ü o lu p o l m ad ığ ı; işte b u v e s ad e ce b u , V arlığ ın H ak ik atin i
d ü ş ü n m e y i d e n e y e n b ir D ü ş ü n m e n in h e rş e y d e n ö n d e g elen s o ­
ru s u d u r. Bu n ed e n l e d e s. 2 3 0 d a, V arlığ ın n asıl o l d u ğ u n u n an ­
cak " a n l a m " d a n , y an i V arlığ ın H ak ik atin d en çık arak an laşıla­
b ileceğ i sö y len ir. V arlık k en d isin i in s an a ek statik T as arıd a ışıl­
d atır. Fak at b u T as arı V arlığ ı y aratm az .
B u n d an d a ö te T as arı, as l m d a f ırlatılm ış b ir T as arıd ır. O n u n
tas arl an m as ın d a f ırlatan , in san d eğ il, in san ı V ar- o l m an ın Ek -
sisten z in e k en d i ö z ü o l arak g ö n d e re n V arlığ ın k en d isid ir. Bu
G ö n d e rm e (T ak d ir), V arlığ ın Işım ası o l arak o lag elir, ki Iş ım a
b i z z a t V arl ık tır. I ş ım a, V arl ığ a Y ak ın l ığ ı s ağ l ar. B u Y ak ın ­
lık ta, " V a r" ı n I ş ım as ın d a in s an e k - s is te n t o l a ra k ik am e t e d e r;
in s an ın b u g ü n için b u ik am e tin k e n d i b aş ın a te crü b e s in i e d i­
n ip y ü k l e n m e s i m ü m k ü n d e ğ il d ir. V aro l m an ın " V a r" ı o l arak
V arl ığ ın Y ak ın lığı, H ö ld erlin 'in " Y u rd a D ö n ü ş " (1 9 4 3 ) ağ ıtı ü z e ­
rine y ap ıl an k o n u ş m ad a " V arl ı k v e Z a m a n " açıs ın d an d ü ş ü ­
n ü l e re k , ş ark ıcın ın s ö y l e d iğ i ş iird e n çı k arak al g ıl an ır ve
n o m m e n u n d au s d er E rf a h ru n g d er S ein sv erg essen h eit d ie
» H e i m a t« g e n an n t. D ieses W o rt w ird h ie r in ein em w esen t-
lich en S in n e g ed ach t, n ich t p atrio tisch , n ich t n atio n alistisch , son­
d e m sein sgeschich tlich . D as W esen d e r H e im at ist ab e r zugleich
in d e r A b sich t g e n an n t, d ie H eim atl o s ig k eit d es n eu z eitlich en
M en sch en au s d em W esen d e r G esch ichte d es S eins h e r z u d en ­
k en . Z u l e tz t h a t N ietz sche diese H e im atlo s ig k eit e rf ah re n . E r
v erm o ch te au s ih r in n erh al b d e r M etap h y sik k ein en an d eren
A u sw eg zu f in d en als d ie U m k e h ru n g d er M etap h y sik . D as ab er
ist d ie V ollen d u n g d er A u sw eg lo sig k eit. H ö ld erlin jed och ist,
w en n er d ie » H e im k u n f t« d ich tet, d arm n b eso rg t, d aB seine
» L an d e s l e u te « in ih r W esen f in d en . D ieses su ch t e r k einesw egs
in ein em Eg o is m u s seines V olkes. E r. sieh t es v ielm eh r au s d er
Z u g e h ö rig k e it in d as G eschick d es A b en d lan d es. A l l e m au ch das
A b en d lan d ist n ich t re g io n al als O ccid en t im U n tersch ied z u m
O rie n t g e d ach t, n ich t b loB als Eu ro p a, s o n d e m w eltgesch ichtlich
aus d er N âh e z u m U rs p ru n g . W ir h ab e n n o ch k au m b eg o n n en ,
d ie g eh eim n isv o llen B e z ü g e z u m O sten z u d en k en , d ie in H ö l-
d erlin s D ich tu n g W o rt g ew o rd en sin d (v g l. » D e r i s te r« , f ern er
» D ie W an d e ru n g « 3 .S tro p h e u . f f .). D as » D eu ts ch e« ist nich t
d er W e l t g e s ag t, d am it sie am d eu tsch en W esen g en ese, so n d em
es ist d en D eu tsch en g e s ag t, d am it sie au s d e r g esch ick h af ten
Z u g e h ö rig k e it z u d en V ö lk em m it d iesen w eltg esch ichtlid b w er-
d en (v g l. z u H ö ld erlin s G e d ich t» A n d e n k e n « . T ü b in g er G ed en k -
schrif t 1 9 4 3 S . 3 2 2 ) . D ie H e im at d ieses gesch ich tlich en W o h n en s
ist d ie N ah e z u m S ein a.
I n d ieser N âh e vo llzieh t sich, w en n ü b e rh au p t, d ie En tsch ei-
d u n g , ob u n d w ie d er G o tt u n d d ie G ö tte r sich v ers ag en u n d d ie
N ach t b leib t, ob u n d w ie d er T ag d es H e il ig e n d âm m e rt, ob u n d
w ie im A u f g an g d es H e il ig e n ein Ers ch e in e n d es G o ttes u n d d er
G ö tte r n eu b eg in n en k an n . D as H e il ig e ab e r, d as n u r ers t d er
W es en s rau m d e r G o tth e it is t, d ie selb st w ied eru m n u r d ie D i-
m en sio n f ü r d ie G ö tte r u n d d en G o tt g e w âh rt, k o m m t d an n

a P l a to n s L e h re v o n d e r V V ah rh eit, 1. A u f l a g e 1 9 4 7 : A l s d ie s e N â h e v e r-
w a h rt u n d b i rg t s id ı d as S e in sel b s t.
V arlık U n u tu l m u ş l u ğ u n u n te crü b e s in d e n b ak ıl arak " Y u rt" d iy e
ad lan d ırılır. Bu s ö z cü k b u rad a v atan s e v e rl ik v e y a m illiy etçi­
lik te an laşıld ığ ı h aliy le d eğ il, ö z l ü b ir an l am d a, V arlık - T arih i
açıs m d an d ü ş ü n ü l ü r. Fak at Y u rd u n ö z ü ay n ı z am an d a Y e n içağ
in san ın ın y u rts u z l u ğ u n u V arlık T arih in in ö z ü n d e n çık arak d ü ­
ş ü n m e k am acıy l a ad l an d ırılm ıştır. Bu y u rts u z l u k tecrü b esin i
s o n ed in e n N ie tz s ch e o ld u . N ie tz s ch e , M etaf iz ik için d e b u y u rt-
s u z l u k tan k u rtu l m ak için M etaf iz iğ i tersin e çe v irm e k te n b aşk a
b ir çık ış y o l u b u l am ad ı. O y s a b u , çares iz liğ in tam am l an m as ıd ır.
D iğ er y an d an H ö l d e rl in " Y u rd a D ö n ü ş " şiirini y az ark e n k en d i
" h e m ş e h ril e rin in " Y u rtta ö z lü o lan ı b u l m al arın ın k ay g ısın ı ta­
şır. B u n u asla k en d i h alk ın ın b en cilliğ i için d e k al arak y ap m az .
H ö l d e rl in b u n u d ah a z iy ad e B atı'n ın k ad erin e ait o l m ak b ak ı­
m ın d an g ö rü r. A n cak B atı d a s ad e ce b ö lg esel o l arak D o ğ u 'd an
f ark lı b ir şek ild e G arp v e y a s ad e ce A v ru p a o l arak d eğ il, d ü n y a
tarihi b ak ım ın d an k ö k en e Y ak ın lık tan b ak ılarak d ü ş ü n ü lü r. H ö l-
d erlin 'in şiirin d e if ad e b u l an D o ğ u 'y a d air sır d o l u ilişk ileri h e ­
n ü z d ü ş ü n m e y e b aşlam ış d ah i d eğ iliz (k arş. " i s te r" , ay rıca " Y ü ­
rü y ü ş " 3. k ıta v d ). B u rad a " A l m a n " , A l m an o lm an ın s ay es in d e
d ü n y an ın şif a b u l m as ı için d ü n y ay a d eğ il, A l m an l ara s ö y l e n ­
m iş tir ki, b ö y l e ce A l m an l ar, h al k l ara k ad e rl e ilgili b ağ lılık la­
rın d an ö tü rü v e o n l arl a b irlik te d ü n y a tarih in e ait o lsu n lar(k arş.
H ö l d e rl in 'in " A n m a k " şiiri. T ü b in g er G ed en k sch rif t 1 9 4 3 , s.
3 2 2 ). B u tarih sel ik am e tin Y u rd u , V arl ığ a Y ak ın lık tır.3
T an rı v e T an rıl arın k e n d il e rin i s ak l ay ıp s ak l am ad ık l arı, g e ­
ce n in s ü rü p s ü rm e y e ce ğ i v e b u n u n n asıl o l acağ ı; k u ts al o lan ın
g ü n ü n ü n d o ğ u p d o ğ m ay acağ ı v e b u n u n n as ıl o l acağ ı; k u ts al
o l an ın y ü k s e l iş in d e T an rın ın v e T an rıl arın g ö rü n m e s in in y e n i­
d e n b aş l ay ıp b aş l ay am ay acağ ı v e b u n u n n asıl o l acağ ı h ak ­
k ın d a v e ril e ce k k arar - e ğ e r b ö y l e b ir k arar v e ril e ce k s e - k e n ­
d in i b u Y ak ın l ık ta o l u ş tu ru r. E ğ e r u z u n b ir h az ırl ık tan s o n ra
V arl ık k e n d in i ö n ce d e n ay d ın l atm ış v e o n u n te crü b e s i k en d i

a P la to n 'u n H a k ik a t Ö ğ re tisi, 1. Baskı 1947: V a rlık k e n d in i b u Y a k ın lık

ola ra k k o ru r ve saklar.
allein ins S ch ein en , w erm z u vo r u n d in l an g e r V orb ereitu n g d as
S ein selb st sich g elich tet h a t un d in sein er W ah rh e it e rf ah re n
ist. N u r so b e g in n t au s d em S ein d ie Ü b ervvin d u ng d er H e im at-
lo sigk eit, in d er n ich t n u r d ie M en sch en , so n d ern d as W esen des
M en schen u m h erirrt.
D ie so zu d en k en d e H eim atlo sig k eit b eru h t in d er S ein sv er-
lassen h eit des S eien d en . S ie ist d as Z eich en d er S ein sverg essen -
h eit. D ieser z u f o lg e b leib t d ie W ah rh e it des S eins u n g ed ach t.
D ie S ein sverg essen h eit b ek u n d et sich m itte l b ar d arin , daB d er
M ensch im m e r n u r d as S eien d e b e trach te t u n d b earb eitet. W eil
e r d ab ei n ich t u m h in k an n , d as S ein in d er V orstellu ng zu
h ab en , w ird au ch d as S ein n u r als d as » G en e re l l s te « u n d d aru m
U m f assen d e des S eiend en od er als ein e S ch ö p f u n g d es u n en d -
lich en S eien d en od er als d as G em âch te eines en d lichen S ub jek ts
e rk lârt. Z u g leich s teh t von altersh er » d as S ein « f ü r » d as S ei­
e n d e» u n d u m g e k e h rt d ieses f ü r jen es, b eid e w ie u m g etrieb en
in ein er seltsam en un d noch u n b ed ach te n V erw echslung.
D as S ein als d as G eschick, d as V V ahrheit schickt, b leib t v er-
b o rg en . A b er d as W eltg eschick k ü n d ig t sich in d er D ich tu n g an ,
oh ne daB es schon als G eschichte des S eins of f en b ar w ird . D as
w eltgesch ichtlich e D en k en H ö ld erlin s, d as im G ed ich t » A n d e n -
k e n « z u m W o rt k o m m t, ist d aru m w esentlich an f ân g l ich e r u n d
d eshalb z u k ü n f tig e r als d as b loBe W e l tb ü rg e rtu m G o eth es. A us
d em selb en G ru n d e ist d er B e z u g H ö ld erl in s z u m G riech en tu m
etw as w esen tlich an d eres als H u m an ism u s. D aru m h ab en d ie
j u n g en D eu tsch en , d ie von H ö ld erlin w u Bten, an gesich ts des
T odes A n d eres g ed ach t u n d g eleb t als d as, w as d ie ö f f e n tl ich k e it
als d eutsch e M e in u n g au sg ab .
D ie H eim atl o s ig k eit w ird ein W eltsch ick sal. D aru m ist es
n ö tig , dieses G eschick seinsgeschichtlich zu d en k en. W as M arx
in ein em w esen tlich en u n d b ed eu te n d en S in n e von H e g e l h e r
als d ie En tf re m d u n g des M en sch en e rk an n t h at, reich t m i t sei-
n en W u rz eln in d ie H e im atlo s ig k eit des neu z eitlich en M en sch en
zurü ck . D iese w ird , u n d z w ar aus d em G eschick des S ein s in d er
G eştalt d e r M etap h y sik h erv o rg eru f en , d u rch sie v erf e s tig t u n d
H ak ik atin d e ed in ilm iş ise, T an rıl ar v e T an rı için g erek li b o y u tu
s ağ l ay an T an rısallığ ın ö z ü n ü s ü rd ü rd ü ğ ü y e g an e alan o larak
K u ts al O lan , an cak o z am an g ö rü n ü r h ale g elir. İçin d e s ad e ce
in s an ların d eğ il, in san ın ö z ü n ü n d e şaşk ın d o l aş tığ ı Y u rts u z l u -
ğ u n aşılm ası an cak b u şek ild e V arlık tan h are k e t ed il d iğ in d e
b aşlay ab ilir.
Bu şek ild e d ü şü n ü lm esi g e re k e n Y u rts u z l u k , V aro lan ın
V arlık B ırak ılm ışlığ m d an ileri g elir. O , V arlık U n u tu l m u ş l u ğ u -
n u n iş aretid ir. B u n a u y g u n o l arak V arlığ ın H ak ik ati d ü ş ü n ü l ­
m e d e n k alır. V arlık U n u tu l m u ş l u ğ u k en d in i d o lay lı o l arak in­
s an ın h ep s ad e ce V aro l an a b ak m as ıy l a v e o n u işlem esiy le b elli
e d e r. İn san , V arl ığ a d air b ir k an aate s ah ip o l m ak tan k en d in i
al am ad ığ ı için , V arlık d a s ad e ce " e n g en el o l a n " v e b u n ed en le
d e V aro l an ı k ap l ay an o l arak v e y a s o n s u z V aro l an ın b ir y aratığ ı
o l arak v e y a s o n lu b ir ö z n en in ü rü n ü o l arak açık lan ır. B u şe­
k ild e, esk id en b eri " V arl ı k " " V a ro l a n " y e rin e v e tersi o larak
am a h e r ikisi d e g arip v e h e n ü z ü z e rin d e k af a y o ru l m am ış b ir
k arış tırm ay l a k u llan ılır.
H ak ik ati g ö n d e re n T ak d ir o l arak V arlık g iz li k alır. Fak at
D ü n y a T ak d iri d ah a V arlık T arih i o l arak açığ a çık m az d an ö n ce,
k en d in i şiird e b elli e d e r. Bu n e d e n l e H ö l d e rl in 'in " A n m a k " şii­
rin d e s ö z ü n ü ettiğ i d ü n y a tarih i h ak k ın d ak i d ü ş ü n ce s i, ö z ü n d e
d ah a k ö k lü v e b u y ü z d e n d e G o e th e 'n in b o ş d ü n y a v atan d aş l ı­
ğ ın d an d ah a g e l e ce ğ e d ö n ü k tü r. A y n ı n e d e n d e n ö tü rü H ö l d e r­
lin 'in G rek lik ile o l an ilişk isi, ö z ü n d e h ü m an iz m d e n e p e y f ark ­
lıd ır. Bu n ed en le H ö l d e rl in h ak k ın d a b ilg isi o lan g e n ç A l m an l ar
ö l ü m k arşısın d a k am u o y u n u n A l m an tav rı d iy e o rtay a attığ ın ­
d an d ah a f ark lı b ir şey i d ü ş ü n d ü l e r v e y aş ad ıl ar.
Y u rtsu z lu k d ü n y an ın k ad eri h alin e geliy or. Bu y ü z d e n b u T ak ­
d iri V arlık T arih i açısın d an d ü ş ü n m e k g erek ir. M arx'ın ö z lü v e
ö n em li b ir an l am d a H e g e l 'd e n y o la çık arak g ö rd ü ğ ü in san ın y a­
b an cıl aşm ası, k ö k lerin d e Y e n içağ in san ın ın Y u rts u z l u ğ u n a k ad ar
u z an ır. V arlık T ak d iri ol arak y ab an cılaşm a, M etaf izik şek linde or­
tay a çık ar, M etaf iz ik taraf ın d an h ap sed ilir v e ay n ı z am an d a ü stü
z u gleich von ih r als H eim atlo sig k eit verd eck t. W eil M arx, ind em
e r d ie En tf re m d u n g e rf âh rt, in ein e w esen tliche D im en sio n d er
G eschichte h in ein reich t, d eshalb ist d ie m arxistisch e A n schau -
u n g v on d er G eschichte d er ü b rig en H isto rie ü b erleg en . W eil
ab er w ed er H usserl no ch , sow eit id i b ish er seh e, S artre die
W esen tlich k eit des G eschichtlichen im S ein erk en n en , d eshalb
k o m m t w ed er d ie Ph ân o m en o lo g ie, noch d er Existen tialism u s
in d iejen ig e D im en sio n , in n erh alb d eren erst ein p rod uk tives
G esp râch m it d em M arxism u s m ö g lich w ird .
H ierz u ist f reilich au ch n ö tig , d aB m an sich von d en n aiven
V orstellun gen ü b er d en M aterialism u s u n d vo n d en b illigen
W id e rl e g u n g e n , die ih n tref f en sollen, f reim ach t. D as W esen
d es M aterialism u s b esteh t n ich t in d er Beh au p tu n g , alles sei n u r
S tof f , v ielm eh r in ein er m etap h y sisch en B estim m u n g , d er g e-
m âB alles S eien d e als d as M ate rial d er A rb eit ersch ein t. D as
n eu zeitlich -m etap h y sisch e W esen d er A rb e it ist in H eg els
» Ph ân o m en o lo g ie des G eistes« v o rg ed ach t als d er sich selbst
ein rich ten d e V o rg an g d er u n b ed in g ten H erstellu n g , d as ist V er-
g eg en stân d lich u n g des V V irklichen d u rch d en als S u b jek tiv itât
erf ah re n e n M en schen. D as W esen des M aterialism u s v erb irg t
sich im W esen d er T echnik, ü b er d ie z w ar viel gesch rieb en , ab er
w e n ig g ed ach t w ird . D ie T echnik ist in ih rem W esen ein seins-
geschichtliches G eschick d er in d er V ergessen heit ru h en d en
W ah rh e it des S eins. S ie g e h t n âm lich n ich t n u r im N am e n au f
d ie x£%vrı d er G riech en zurück , s o n d em sie s tam m t w esensge-
schichtlich aus d er xi%vrj als ein er W eise des âfa}öeveıv, d as heiBt
d es O f f en b arm ach en s des S eiend en . A ls ein e G eştalt d e r W ah r-
h e it g rü n d e t d ie T echnik in d er G eschichte d er M etap h y sik .
D iese selbst is t ein e au sg ez eich n ete u n d die b ish er al lein üb er-
seh b are Ph ase d er G eschichte des S eins. M an m ag z u d en Le h -
re n des K om m u n ism u s u n d zu d eren B e g rü n d u n g in verschie-
d en er W eise S te llu n g n eh m en , seinsgeschichtlich steh t f est, daB
sich in ih m ein e elem en tare E rf ah ru n g d essen aussp rich t, w as
w eltgesch ichtlich ist. W e r d en » K o m m u n ism u s« n u r als » P a rte i «
o d er als » W e l tan s ch au u n g « n im m t, d en k t in d er gleich en W eise
Y u rts u z l u k o l arak ö rtü l ü r. M arx y ab an cıl aş m an ın tecrü b esin i
e d in erek tarih in ö z l ü b ir b o y u tu n a u l aş tığ ın d an d o l ay ı tarih
h ak k ın d ak i M arxis t g ö rü ş , d iğ e r g ö rü ş l e rd e n d ah a ü s tü n d ü r.
Fak at H u s s e rl v e - g ö re b il d iğ im k ad arıy l a- S artre , V arlık tak i ta-
rih selliğ in ö n em in i g ö re m e d ik l e ri için , için d e M arxiz m ile v e ­
rim li b ir d ial o ğ u n g erçek leşeb ileceğ i b ir b o y u ta n e f en o m en o lo ji
n e d e V aro l u ş çu l u k u laşab iliy o r.
B u n u n için tab ii ki m ad d e cil ik h ak k ın d ak i saf d il k an aatl e r­
d e n v e o n a k arşı çık an u cu z id d ial ard an u z ak d u rm ak g erek ir.
M ad d e cil iğ in ö z ü , h e r ş ey in s ad e ce m ad d e o l d u ğ u id d ias m d an
ço k , b ü tü n V aro lan ın , e m e ğ in m ad d e s in d e g ö rü n d ü ğ ü n e d air
m e taf iz ik b el irlen im d e y atar. Em e ğ in Y e n içağ 'd ak i m etaf iz ik
ö z ü , k o ş u ls u z ü re tim in k en d i k en d in i d ü z e n l e y e n s ü re ci o larak ,
y an i g e rçe k o lan ın , ö z n ellik o l arak te crü b esi ed in ilen in san tara­
f ın d an n esn eleştirilm esi o l arak H eg el'in 'T in in Fen o m en o lo -
j is i" n d e d ah a ö n ced en d ü şü n ü lm ü ştü r. M ad d eciliğ in ö z ü , h ak ­
k ın d a ço k y az ılan am a az d ü şü n ü len tek niğin ö z ü n d ed ir. Ö z ü n d e
tek nik, U n u tu lm u şlu k içind ek i V arlığ ın H ak ik atin in V arlık T arihi
b ak ım ın d an b ir T ak d irid ir. Ç ü n k ü teknik, isim o larak sad ece
G rek lerin t£xvt) sine k ad ar u z an m ak la k alm az , özünü sü r­
d ü rm esin in tarihi b ak ım ın d an d a aÂ.r|0Ei>£iv in, yan i V aro lanın
A çılm asın ın b ir tarz ı o larak Tİyyr] d en çık ar. H ak ik atin b ir b içim i
o larak teknik , tem elini M etaf iz iğin tarih in d e b u lu r. Bu ise V arlık
T arih inin f evk alad e f ak at b u g ü n e d ek h ep g ö z ard ı ed ilm iş b ir d ö ­
nem id ir. K o m ü n iz m öğ retilerin e v e on ların tem ellen d irm elerine
k arşı nasıl b ir tav ır tak ınılırsa takınılsın, V arlık T arihi b ak ım ın d an
k esin o lan o d u r ki, k o m ü n iz m in içind e d ü n y a tarihi açısın d an
önem li ol an b irşeyin s ad e b ir tecrüb esi d ile gelir. " K o m ü n iz m " i
sırf b ir " p arti" v e y a " d ü n y a g ö rü ş ü " o larak an lay an lar, " A m eri-
k an iz m " b aşlığın d an d a sad ece öz el v e ü stü n e ü stlü k aşağılayıcı
z u kurz. w ie d iejen ig en , d ie b eim T itel » A m erik an is m u s « n u r
u n d d az u noch ab sch âtz ig ein en b eson d eren Leb en sstil m ein en .
D ie G e f ah r3, in d ie d as b ish erig e Eu ro p a im m e r d eu tlicher g e-
d rân g t w ird , b esteh t v erm u tlich d arin , d aB allem z u v o r sein
D en k en — ein st seine G röBe — h in te r d em W esen sg an g des an -
b rech en d en W eltgeschick es z u rü ck f âl l tb, d as gleichvrohl in d en
G ru n d z ü g en sein er W esen sh erk u nf t eu rop âisch b es tim m t b leib t.
K ein e M etap h y sik , sie sei id ealistisch, sie sei m aterialistisch , sie
sei ch ristlich, k an n ih rem W esen n ach , u nd k einesw egs n u r in
d en versuch ten A n s tren g u n g en , sich zu e n tf al te n , d as G eschick
noch ein -h o len , d ies m e in t: d en k en d erreich en u n d v ersam m eln ,
w as in ein em erf ü llten S in n von S ein j e tz t is tc.
A n gesich ts d er w esen h a£ten H e im atlo sig k eit des M ensch en
z eig t sich d em seinsg esch ich th ch en D en k en d as k ü n f tig e G e­
schick des M en sch en d arin , d aB e r in d ie W ah rh e it des Seins
f înd et u n d sich z u d iesem Fin d e n au f d en W e g m ach t. Je d e r
N atio n alism u s ist m etap h y sisch ein A n th ro p o lo g ism u s un d als
solcher S u b jek tivism u s. D er N atio n alism u s w ird d urch d en b lo-
Ben In tern atio n alism u s n ich t ü b erw u n d en , so n d em n u r erw ei-
te rt un d z u m S ystem erh ob en . D er N atio n alism u s w ird d ad u rch
so w en ig z u r H u m an itas g e b rach t ım d au f g eh o b en , w ie d er
In d iv id u alism u s d urch d en geschichtslosen K ollek tiv ism us. D ie­
ser ist d ie S u b j e k tiv itât0 des M en schen in d er T o tal itât. E r voll-

a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : D ie G e f a h r ist in z w is ch en d e u tl ich e r an s L i ch t g e k o m -
m e n . D e r R ü ck f al l d es D e n k e n s in d ie M e tap h y s ik n i m m t e in e n e u e Fo rm
a n : E s İst d as E n d e d e r Ph il o s o p h ie im S in n e d e r v o l l s tan d ig e n A u f l ö s u n g
in d ie V V issensch af ten , d e re n E i n h e i t sich g l e ich f al l s n e u in d e r K y b e m e ti k
e n tf a l te t. D ie M a ch t d e r V V issenschaf t l aB t sid ı n ich t d u rch e i n e n i rg e n d w ie
g e a rte te n E i n g ri f f u n d A n g rif f sto p p e n , w e il > die W issen schaf t< in d as G e - s te l l
g e h ö rt, d as n o ch d as E re i g n i s v e rs te l l t.
b 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : R ü ck f al l in d ie M e tap h y s ik .
c P l ato n s L e h re v o n d e r V V ahrheit, 1. A u f l a g e 1 9 4 7 : W as is t j e tz t — j e tz t
im Z e i ta l te r d es V V illens z u m V V illen? Je tz t ist d ie u n b e d i n g te V e rw ah r-
l o s u n g , d as W o rt s tre n g sein s g esch ich tl ich g e d ach t: w a h r- l o s ; u m g e k e h rt: g e -
sch ick lich .
d 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : D ie In d u s trie g e s e l l s ch af t al s d as m aC g e b e n d e S u b -
j e k t — u n d d as D e n k e n als > Politik< .
b ir y aş am tarz ın ı an l ay an l ar k ad ar d ar g ö rü ş l ü d ü rl e r. B u g ü n e
k ad ar g e l e n A v ru p a'n ın h e rg ü n b iraz d ah a için e itild iğ i teh lik e3
h e rh al d e h e rş e y d e n ö n ce o n u n - b i r z am an l ar ih tişam ı o lan -
D ü şü n m esin in , ş af ağ ı sö k m ek te o lan b ir D ü n y a T ak d irin in g e ­
risin d e k al m as ın d ab am a ay n ı z am an d a d a k en d i ö z k ö k en in in
tem el ö z ellik lerin d e A v ru p al ı o l arak b elirlen m iş k al m as ın d a
y atar. İs te r id ealist, is ters e d e m ad d e ci v e y a H ıris tiy an cı o lsu n ,
h içb ir M etaf iz ik k en d i ö z ü n ü s ü rd ü rm e s i açıs ın d an v e h içb ir
ş ek ild e s ad e ce d e n e n m iş çab al ard a k en d in i g eliştireb ilm ek için
b u T ak d ire u l aş am az . Bu d a şim d i V arlığ ın d o p d o l u an lam ın a
d ü ş ü n e re k v arm ak v e o n a y o ğ u n l aş m ak d e m e k tir.c
İnsanın asli Y u rtsu z lu ğ u k arşısın d a o n u n gelecek tek i k ad eri,
V arlık T arih i b ak ım ın d an k end isini D ü şü n m ey e, V arlığ ın H ak ik a­
tini in sanın b u lm ası v e b u n u n için yo la çık m ası o larak gösterir.
H er tü rlü u lusçu lu k , m etaf iz ik b ir an tro p olo jizm d ir v e b öy le ol­
d u ğ u için d e öznellik tir. U lu sçu lu k b oş b ir b eynelm ilelcilik ile aşıl­
m ak şö y le d u rs u n , genişletilir v e sistem halin e getirilir. Bireycilik,
tarihi o lm ay an b ir k ollek tiv izm aracılığ ıyla n e k ad ar h u m an itas h a­
line getirilip yüceltilirse, ulu sçu lu k d a b u n u b eynelm ilelcilik ile o
k ad ar b aşarab ilir. K ollek tiv izm , insanın b ü tü n lü k içind ek i öznelli­
ğidir .d K end i varlığını k oşulsuz olarak ileri sü rer. Bu ileri sü rm e d iz -

a 1. Baskı 1949: Bu arada te h like daha da b e lirg in le ş ti. D üşünm enin

M e ta fiziğ e g e ri düşm esi ye n i b ir b içim e b ü rü n ü y o r: S ibernetikle b irlik
o lu ştu ra n b ilim le rin için d e tam am en yo kolan felsefenin sonu g e lm iştir.
B ilim in gücü h erhangi b ir m üdahale ya da s a ld ırıy la d u rd u ru la m a z
çü nkü 'b ilim ', O lagelm eyi saklayan Çerçeveye a ittir.
b 1. Baskı 1949: M e ta fiziğ e g e ri düşm e
c P la to n 'u n H a k ik a t Ö ğ re tisi, 1. Baskı 1947: Peki ş im d i ne olacak -ş im -
d i iste m e yi istem enin çağında? Ş im d i koşulsuz b ir h a k ik a ti kaybetm e,
kelim e kesin b ir şekilde V a rlık T a rih i açısından a n la şıld ığ ın d a : h a ki­
katsiz; tersi: T a kd irle ilg ili
d 1. Baskı 1949: Y e tk ili özne o larak e n d ü stri to p lu m u - ve 'siya set' ola­
rak D üşünm e
z ieh t ih re u n b ed in g te S elb stb eh au p tu n g . D iese l âB t sich n ich t
rü ck g ân g ig m ach en . S ie lâB t sich d urch ein h alb seitig v erm it-
teln d es D en k en nich t ein m al zu reich en d e rf ah re n . Ü b eralI k reist
d er M en sch, au sgestoBen aus d er W ah rh e it des S eins, u m sich
selb st als d as an im al ratio n ale.
D as W esen d es M enschen b esteh t ab er d arin , d aB e r m e h r ist
als d er b loBe M ensch , in s o f e m d ieser als d as v e m ü n f tig e Leb e-
w esen v o rg estellt w ird . » M e h r« d arf h ie r n ich t ad d itiv v erstan -
d en w erd en , als sollte d ie ü b erlief erte D ef initio n des M en sch en
z w ar die G ru n d b estim m u n g b leib en , u m d an n n u r d u rch einen
Z u satz des Existen z iellen ein e En v e ite ru n g zu erf ah ren . D as
» m e h r« b e d e u te t: u rsp rü n g lich er un d d aru m im W esen w esen t-
lich er. A b er h ie r z eig t sid ı d as R âts e l h af te : d er M en sch ist in d er
G ew or£en h eit. D as s ag t: d er M en sch ist als d er ek -sistieren d e
G eg en w u rf des S ein s* in s o f e m m eh r d en n d as an im al ratio n ale,
als e r g erad e w en ig er ist im V erh âltn is zu m M en schen , d e r sich
au s d er S u b jek tiv itât b eg reif t. D er M en sch is t n ich t d er H e rr
des S eien d en . D e r M ensch ist d er H irt des S eins. In diesem
» w e n ig e r« b ü Bt d er M en sch nichts ein , so n d em e r g ew in n t, in -
d em er in d ie W ah rh e it des S eins g e l an g t. E r g ew in n t die
w esen h af te A rm u t des H irte n , dessen W ü rd e d arin b eru h t, vom
S ein selb st in d ie V V ahmis s em er W ah rh e it g eru f en zu sein . D ie­
ser R u f kom in t als d er W u rf , d em d ie G ew o rf en h eit d es D a-
seins e n ts tam m t. D er M en sch is t in sein em seinsgeschichtlichen
W esen d as S eien d e, d essen S ein als Ek - sisten z d arin b esteh t, daB
es in d er N âh e des S eins w o h n t. D er M en sch ist d er N ach b ar des
S eins.
A b er, so w erd en Sie m ir schon l ân g s t e n tg e g n e n w o llen , d en k t
solches D en k en n ich t g e rad e d ie H u m an itas des h o m o h u m a-
n u s ? D en k t es diese H u m an itas n ich t in ein er so en tsch eid en -
d en B ed eu tu n g , w ie sie k em e M etap h y sik g ed ach t h a t un d je
d en k en k an n ? İst d as n i ch t» H u m an is m u s « im âu Bersten S in n ?
G ew iB. E s ist d er H u m an ism u s, d e r d ie M en sch h eit des M en -

a 1. A u f l a e e 1 9 4 9 : b e ss e r: i m S e in au a E re i e n i s .
g in l en em ez . K ıs m en u z l aş tırıcı b ir d ü ş ü n ce ile o n u n y e te rin ce
tecrü b esin i e d in m e k d ah i m ü m k ü n d eğ ild ir. V arlığ ın H ak ik ati­
n in d ış ın d a k alm ış o l an in san , an im al ratio n al e o l arak b o y u n a
k en d i e traf ın d a d ö n ü p d u ru r.
Fak at in san ın ö z ü , in san ak ıllı b ir can lı o l arak tas arım l an d ığ ı
s ü re ce , o n d an d ah a f az la o l m as m d a y atar. B u rad ak i " f a z l a " , b ir
ek lem e o l arak , san k i in san ın g elen ek sel tan ım ı tem el b elirlem e
o l arak k alacak m ış d a, b u n a v aro l u ş s al o l an m ek len m esiy le g e ­
n işletile cek m iş gib i an l aş ıl m am al ıd ır. " Fa z l a " ş u an l am a gelir:
d ah a k ö k lü v e b u n e d e n l e d e ö z ü n ü s ü rd ü rm e d e d ah a ö z lü . İşte
b u rad a b ir m u am m a o rtay a çık ar: in san Fırl atılm ışlık için d ed ir.
B u n u n an l am ı ş u d u r: in san , V arlığ ın a ek - s is te n t k arşı A tım ı o l a­
rak an im al ratio n al e 'd e n f az l ad ır; k en d in i ö z n ellik ten çık arak
k av ray an in san la o l an ilişk isin d e ise d ah a az d ır. İn san , V aro l a­
n ın ef en d isi d eğ ild ir. İn san , V arl ığ ın ço b an ıd ır. B u " d a h a a z " d a
in san h içb irşey y itirm e z , tam tersi V arlığ ın H ak ik atin e u laştığ ı
için k az an çlıd ır. O , ço b an ın ö z l ü y o k s u l l u ğ u n u k az an ır; b u y o k ­
su l l u ğ u n d e ğ e ri, V arlığ ın k en d isi taraf ın d an o n u n H ak ik atin i
k o ru m ay a çağ ırıl m ış o l m as ın d a y atar. Bu çağ rı, V ar- o l m an ın
Fırlatılm ışlığ ın ın çık tığ ı A tım o l arak gelir. V arlık T arih i b ak ı­
m ın d an k en d i ö z ü için d ek i in san ö y l e b ir V aro l an d ır ki, o n u n
Ek - s is ten z o l arak V arlığ ı, V arlığ ın Y ak ın ın d a ik am e t e tm e s in d e
y atar. İn san , V arlığ ın k o m ş u s u d u r.
Fak at b an a h e m e n ş ö y l e k arşı çık m ak is tey ecek sin iz : Bö y le
b ir D ü ş ü n m e tam d a h o m o h u m an u s 'u n h u m an itas 'ım d ü ş ü n ­
m ü y o r m u ? Bu D ü ş ü n m e h u m an itas 'ı şim d iy e d e k h içb ir M e ta­
f iziğin d ü ş ü n m e d iğ i v e d ü ş ü n e m e y e ce ğ i n ih ai an l am ın d a d ü ­
ş ü n m ü y o r m u ? " H ü m an iz m " in en k ök lü an lam ı d a b u d eğil m i?
K esinlikle öyle. Bu, in san ın insanlığını V arlığa Y ak ın lık tan çık arak

a 1. Baskı 1949: daha iy is i: O lagelm e ola ra k V a rlık

schen aus d e r N âh e z u m S ein d en k t. A b er es ist z u g leich d er
H u m an is m u s , b ei d em n ich t d er M en sch , so n d ern d as g esch ich t-
iich e W esen des M en sch en in sein er H erk u n f t au s d e r W ah rh e it
d es S eins au f d em S p iel steh t. A b er s te h t u nd f al l t in d iesem
S p iel d an n n ich t z u g leich d ie Ek - sisten z d es M en sch en ? So
ist es.
In » S . u. Z .« w ird (S . 3 8 ) g e s ag t, d aB alles Fra g e n d er Ph ilo -
so p h ie » in d ie Exis te n z z u rü ck sch lâg t« . A b er d ie Exis te n z ist
h ie r n ich t d ie V V irklichkeit d es eg o co g ito . S ie ist au ch n ich t n u r
d ie V V irklichkeit d er m it- u n d f ü r- e in an d e r w irk en d en u n d so
z u sich selb st k o m m en d en S u b jek te. » Ek - s is te n z « ist im f u n d a-
m e n tal e n U n tersch ied z u al l e r exis te n tia u n d » e xis te n ce « d as
ek - statis ch e W o h n en in d er N âh e des S eins. S ie ist d ie V V âchter-
sch af t, d as h eiB t d ie S o rg e f ü r d as S ein. W eil in d iesem D en k en
etw as Ein f ach e s z u d enk en ist, d esh alb f al l t es d em als Ph ilo -
sop h ie ü b erlief erten V orstellen so schw er. A llein d as S ch w ierig e
b es teh t n ich t d arin , ein em b eso n d eren T ief sin n n ach z u h ân g en
u n d verw ick elte B eg rif f e zu b ild en , so n d ern es v e rb irg t sich in
d em S ch ritt- z u rü ck , d er d as D en k en in ein erf ah ren d es Fra g e n
ein g eh en u n d d as g ew o h n te M e in en d er Ph ilosop h ie f al l en lâBt.
M an m e in t ailen th alb en , d e r V ersuch in » S e in u n d Z e it« sei
in ein e S ack gasse g e rate n . Lassen w ir d iese M e in u n g au f sich
b eru h en . U b e r » S e in u n d Z e it« ist d as D en k en , d as in d er so b e-
tite l te n A b h an d l u n g ein ig e S ch ritte v ersu ch t, au ch h e u te n ich t
h in au sg ek o m m en . V ielleicht ist es ab er in zw isch en u m ein ig es
e h e r in seine S ach e h in ein g ek o m m en . S o lan g e d ie Ph ilosop h ie
jed o ch sich n u r d am it b esch âf tig t, stân d ig d ie M ö g lich k eit zu
v erb au en , sich e rs t au f d ie S ach e des D en k en s, n âm lich d ie
W ah rh e it d es S eins, ein z u lassen , s teh t sie g esich ert au B erh alb
d e r G e f ah r, jem als an d er H ârte ih re r S ache z u z erb rech en . D ar­
ım ı ist d as » Ph il o s o p h ie re n « ü b er d as S ch e ite m d u rch ein e K luf t
g e tre n n t v on ein em sch eitern d en D en k en . W e n n d ieses ein em
M en sch en gl ü ck en d ü rf te, g esch âh e k ein U n g lü ck . I h m w ü rd e
d as ein z ig e G eschen k , d as d em D en k en au s d em S ein z u k om -
m e n k ö n n te.
d ü ş ü n e n b ir h ü m an iz m d ir. Fak at b u ay n ı z am an d a ö y le b ir
h ü m an iz m d ir ki, o rad a in san d eğ il, in san ın , V arlığ ın H ak ik a­
tin d en k ay n ak l an an tarih sel ö z ü teh lik e altın d ad ır. Ö y l e y s e b u ­
rad a ay n ı z am an d a teh lik ed e o lan , in san ın Ek - sisten z i d eğ il m i?
Ev e t ö y le.
" V arl ık v e Z a m a n " (s . 3 8 )d a, f elsef ed ek i tü m s o rg u l am an ın
" d ö n ü p d o laşıp V aro l u ş a g eri g e l d iğ i" sö y len ir. Fak at b u rad ak i
V aro l u ş , e g o co g ito 'n u n g erçek liğ i o l m ad ığ ı gib i, b irarad a v e
b irb irl eri için b irb irlerin e etk i e d e n v e b ö y l e ce k en d ilerin e g elen
ö z n elerin g erçek liğ i d e d eğ ild ir. " E k - s i s te n z " , tü m exis te n tia v e
" e x i s te n ce " d a n te m e l d e f ark lı o l arak , V arlığ ın Y ak ın ın d a ek -
statik o l arak ik am e t etm ek tir. O , V arlığ ın k o ru y u cu l u ğ u d u r,
y an i V arlık için k ay g ı d u y m ak tır. Bu D ü ş ü n m e s ad e o lan ı d ü ­
ş ü n m e k isted iğ i için , f elsef e o l arak s ü rü p g id e n tas arım l am a
b u n d a ço k z o rl an ır. Lâk in z o rl u k , ö z el v e d erin b ir an l am a ta­
k ılarak k arm aş ık k av ram l ar y aratm ak l a ilgili d e ğ il d ir; b u z o r­
lu k , D ü ş ü n m e y i te crü b eli b ir s o rg u l am a için e s o k an v e f elsef e­
n in alış ılag elm iş f ik ir y ü rü tm e s in i o rtad an k ald ıran g eriy e
d o ğ ru ad ım atm ad a g iz len ir.
B o y u n a " V arl ık v e Z a m a n " d a d e n en en in b ir çık m az a g ird iğ i
s ö y l e n iy o r. B ırak alım b u f ik ir ö n e s ü rü l s ü n d u rs u n . Bu b aşlık la
ad l an d ırıl an araş tırm ad a b irk aç ad ım atm ay ı d en ey en D ü­
ş ü n m e , " V arl ık v e Z a m a n " ı b u g ü n b ile aşab ilm iş d eğ il. Fak at
b elk i d e D ü ş ü n m e b u arad a k en d i d av as ın a b irk aç ad ım d ah a
y ak laşab ild i. A n cak f elsef e, D ü ş ü n m en in d av as ın a, y an i V arlı­
ğ ın H ak ik atin e g irm e im k an m ı b o y u n a tık am ak la u ğ raş tığ ı s ü ­
re ce , d av an ın çetin l iğ in d en ö tü rü p aram p arça o l m a teh lik esin in
g ü v en l i b ir şek ild e d ışın d ad ır. Bu n ed en le, b aşarısız lık ü z e rin e
" f elsef e y a p m a k " ile b aş arıs ız lığ a u ğ ray an D ü ş ü n m e aras ın d a
b ir u çu ru m k ad ar f ark v ard ır. B u n u b ir in san b aş arab il s e y d i b ir
talih siz lik o lm az d ı. Bu o n a, V arlık tan çık arak D ü ş ü n m e y e g elen
y e g an e h e d iy e o l u rd u .
 A ll ein auch dies g il t: d ie S ache des D enk en s ist n ich t d ad u rch
erreich t, d aB n u n ein G ered e ü b er » d ie W ah rh e it des S eins « vmd
ü b er d ie » S ein sg esch ich te« au f d ie B ah n g eb rach t w ird . A lles
lie g t ein z ig d aran , daB d ie V V ahrheit des S eins z u r S p rache
k o m m e u n d d aB das D en k en in d iese S p rach e g el an g e. V iel-
leich t v e rl an g t d an n d ie S p rach e w eit w en ig er d as ü b erstü rz te
A u ssp rech en als v ielm eh r d as rech te S ch w eigen. D och w er von
uns H e u tig e n m öch te sich einb ild en, sein e V ersuche z u d enk en
seien au f d em P f ad des S ch w eigens h eim isch ? W en n es w eit
g e h t, k öruıte u n ser D en k en vielleich t au f d ie V V ahrheit des Seins
h in w eisen, u n d z w ar au f sie als das zu D en k en d e. S ie w âre d a­
m ıt eh er d em b lo Ben A lın en u n d M ein en en tz o g en u n d d em rar
g ew o rd en en H an d - w e rk d er S chrif t zug ew iesen. D ie S ach en ,
an d en en etw as ist, k o m m en , auch w en n sie n ich t f ü r d ie Ew ig -
k eit b estim m t sind , selb st in sp âtester Z e itn o ch rech tz eitig .
O b d er B ereich d er W ah rh e it des S eins ein e S ack gasse od er ob
e r d as Fre ie ist, w o rin d ie Fre ih e it ih r W esen s p art, m ö g e jed er
b eu rteilen , n ach d em er selb st versu ch t h at, d en g ew iesen en W eg
zu g eh en od er, w as no ch b esser ist, ein en b esseren , d as heiBt
ein en d er Fra g e g em âB en W e g zu b ah n en . A u f d er vo rletz ten
S eite von » S . u. Z .« (S. 4 3 7 ) steh en d ie S atz e : » d e r Streit b ezüg -
lich d er In te rp re tatio n des S eins (d as h eiBt also n ich t des S eien-
d en , au ch n ich t d es Seins des M en sch en ) k an n n ich t geschlichtet
w erd en , uıeil er no ch nicht einm al entfacht ist. U n d am En d e
lâf l t e r sich n ich t » v o m Z au n b rech en « , so n d ern d as En tf ach e n
d es S treites b e d arf schon ein er Z u rü stu n g . H ierz u al lein ist d ie
v o rl ieg en d e U n te rsu ch u n g u n te rw e g s .« D iese S âtz e gelten
h e u te noch n ach zw ei Jah rz e h n te n . Bl eib en w ir au ch in den
k o m m en d en T ag en au f d em W e g als V V anderer in d ie N ach -
b arsch af t des S eins. D ie Fra g e , die S ie stellen , h ilf t, d en W e g zu
verd eu tlich en .
S ie f rag e n : C o m m en t re d o n n er u n sens au m o t » H u m a-
n is m e « ? » A u f w elche W eise lâB t sich d em W o rt H u m an ism u s
ein S in n z u rü ck g eb en ?« Ih re Fra g e setz t n ich t n u r v o rau s, daB
S ie d as W o rt» H u m an ism u s « f esth alten w o llen , so n d ern sie en t-
 Fak at ş u d a ö n em li: " V arl ığ ın H ak ik ati" v e " V arl ık T arih i"
ü z e rin e b ir laf k alab alığ ı b aş l atıl arak D ü ş ü n m e n in d av as m a eri-
şilem ez . H e rş e y için tek ö n em li o lan , V arlığ ın H ak ik atin in d ile
g elm es i v e D ü ş ü n m e n in b u d ile u l aş m as ıd ır. Belk i d e d il o n d an
s o n ra, ace l e ci b ir if ad ecilik y e rin e h ak lı b ir s u s m ay ı y e ğ l e r. Fa­
k at b u g ü n içim iz d e n h an g im iz d ü ş ü n ü ş d en e m e l e rin in s u s m a
p atik as ın d a k en d in i e v in d e h issettiğ in in h ay alin i k u rab ilir k i?
E ğ e r iş u z ars a, D ü ş ü n m e m iz b elk i d e D ü ş ü n ü lm es i- G erek en
o l arak V arlığ ın H ak ik atin e iş are t e d e r. B ö y lece V arlığ ın H ak i­
k ati b o ş b ir tah m in v e f ik ir y ü rü tm e d e n k u rtu l arak n ad ir h ale
g elm iş o l an v e y az ı d en ilen el- işin e y ö n eltilm iş o l u rd u . G erçek
an l am d a ö n em li o l an d av al ar e b e d iy e t için b e lirlen m em iş o l s a­
l ar b ile g elirler; h atta ço k g e ç k alm ış o l s al ar b il e, y in e d e tam
z am an ın d a gelirl er.
V arlığ ın H ak ik atin in alan ın ın b ir çık m az s o k ak m ı y o k sa
için d e ö z g ü rl ü ğ ü n k en d i ö z ü n ü b irik tird iğ i s e rb e s t b ir al an m ı
o l d u ğ u n a, g ö s te ril e n y o l u y ü rü m e y i d e n ed ik ten s o n ra v e y a
d ah a d a iy isi, d ah a iy i b ir y o l u , y an i b u s o ru y a u y g u n b ir y o l u
b aş l atan ın k en d is i k arar v ersin . " V arl ık v e Z a m a n " m (s. 4 3 7 )
s o n d an b ir ö n cek i s ay f as ın d a şu cü m l e l e r b u l u n m ak tad ır:
" V arl ığ ın (y an i V aro l an ın d eğ il, in san ın v arl ığ ın ın d a d eğ il) y o ­
ru m l an m as ın a ilişk in kavga s ö n d ü rü l e m e z , çünkü daha alevlenmiş
bile değildir. V e s o n u n d a o 's e b e p s iz y e re b ir k av g a d a çık ar­
m a z '; al e v l e n m e k için k av g an ın h az ırl ığ a g erek sin im i v ard ır. Bu
araş tırm a s ad e ce b u n u n için y o l d ad ı r." Bu cü m l e l e r 2 0 y ıl s o n ­
ra, b u g ü n d e g e çe rl id ir. G elecek g ü n l e rd e d e V arlığ ın k o m ş u l u ­
ğ u n a y ak l aş m ak için g e z g in o l arak y o l d a o l acağ ız . S o rm u ş o l­
d u ğ u m u z s o ru b u y o l u n arılaşılır h ale g elm es in e y ard ım cı o l u ­
y o r.
S oruyorsunuz: C o m m en t red onner u n sens au m o t " H u m an is-
m e " ? " H ü m an iz m söz cü ğün ün anlam ını nasıl eski haline iad e ed e­
b iliriz?" S orunuz, " h ü m an iz m " sö zcüğ ün ü b ırak m ak istem ediğinizi
h al t auch das Z ug estân d nis, d aB dieses VVort seinen S in n ver-
lo ren h at.
Es h at ih n verloren d urch die Ein sich t, d aB d as V V esen des
H u m an ism u s m etap h ysisch ist und d as heiBt j etz t, d aB die
M etap h ysik d ie Fra g e n ach d er W ah rh eit des S eins n ich t n u r
n icht stellt, so n d em v erb au t, in so f em d ie M etap h y sik in d er
S ein svergessenh eit v erh arrt. A llein eb en d as D en k en , d as zu
d ieser Ein sich t in d as f rag w ü rd ig e VVesen des H u m an ism u s
f ü h rt, h at uns zugleich d ah in g eb rach t, d as W esen des M ensch en
an f ân g lich er zu d enk en. Im H in b lick au f diese w esentlichere
H u m an itas des hom o h u m an u s erg ib t sich die M ög lich k eit, d em
V Vort H u m an ism u s ein en geschichtlichen S in n zurück zu geb en,
d er âlter ist als sein historisch gerech n et âltester. D ieses Z u rü ck -
geb en ist n ich t so z u v erstehen , als sei d as V V ort» H u m an is m u s «
ü b erh au p t ohne S iım u nd ein b loBer f latus vocis. D as » h u m a-
n u m « d eu tet im VVort au f d ie h u m an itas, d as VVesen des M en ­
schen. D er » - ism u s« d eu tet d arau f , daB d as VVesen des M en ­
schen als w esentlich g en o m m en sein m öch te. D iesen S iım h at
d as VVort » H u m an ism u s« als VVort. Ih m einen S in n zurü ck -
g eb en , k an n n u r h eiBen : d en S inn des V V ortes w ied erb estim -
m en . D as v erl an g t ein m al, d as VVesen des M ensch en an f ân g ­
licher zu e rf ah re n ; z u m an d eren ab er zu zeigen , in w ief em d ie­
ses VVesen in sein er VVeise geschicklich w ird . D as VVesen des
M en schen b eru h t in d er Ek - sisten z. A u f diese k o m m t es w esent-
lich, d as heif lt vo m S ein selb er h er, an , in so f ern d as S ein den
M en schen als d en ek -sistierend en z u r V V âchterschaft f ü r die
V V ahrheit des S eins in diese selbst ereig n et. » H u m an ism u s« b e-
d eu tet jetz t, f alls w ir uns entschlieBen, d as VVort f es tz u h al ten :
d as VVesen des M en sd ıen ist f ü r die V V ahrheit des S eins w esen t-
lich, so z w ar, d aB es d em z uf olge g erad e nicht au f d en M e n ­
schen, led iglich als solchen, an k o m m t. VVir d enk en so einen
» H u m an ism u s« seltsam er A rt. D as VVort erg ib t ein en T itel, d er
ein » lu cu s a n on lu cen d o « ist.
S oll m an diesen » H u m an ism u s«, d er g eg en ailen b isherigen
H u m an ism u s sp rid ıt, ab er gleichw ohl sich g an z ım d g ar n icht
ö n k o şu l o l arak k o y m ak l a k al m ıy o r, ay n ı z am an d a b u s ö z cü ğ ü n
an lam ın ı y itird iğ in i d e itiraf ed iy o r.
B u s ö z cü k an lam ın ı, h ü m an iz m in ö z ü n d e m e taf iz ik b ir an ­
lay ış o l d u ğ u için y itird i ki, b u şim d i ş u d em ek tir: M etaf iz ik ,
V arlık U n u tu l m u ş l u ğ u n d a ıs rar ettiğ i için , V arl ığ ın H ak ik ati s o ­
ru s u n u s o rm am ak l a k alm ad ığ ı g ib i, o n u n ö n ü n ü d e tık ar. İşte
h ü m an iz m in s o rg u l an m ay a d e ğ e r ö z ü h ak k ın d a d ü ş ü n m e m iz e
y o l açan an lay ış , b iz im ay n ı z am an d a in san ın ö z ü n ü d ah a k ö k ­
lü o l arak d ü ş ü n m e m iz i sağ lad ı. H o m o h u m an u s 'u n b u d ah a
ö z lü h u m an itas 'ı açıs m d an , h ü m an iz m s ö z cü ğ ü n e , o n u n b ili­
n en en esk i k ro n o lo jik an l am ın d an d ah a esk i b ir tarih sel an lam ı
g eri v e rm e o l an ağ ı d o ğ ar. B u n d an , " h ü m a n i z m " s ö z cü ğ ü n ü n
h içb ir an l am ı o l m ad ığ ı v e sırf b ir f latu s v o cis * te n ib aret o l d u ğ u
an laşılm am alıd ır. S ö z cü ğ ü n için d ek i " h u m an u m " , h u m arıitas'a,
in san ın ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in e iş are t ed er. " - İ z m " ise, in san ın
ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in in ö n em li b ir şek ild e ele al ın m ak isten d iğ in e
atıf ta b u lu n u r. '" H ü m a n i z m " , s ö z cü k o l arak b u an l am a s ah ip ­
tir. O n a an lam ın ı g e ri v e rm e k d e m e k , an cak s ö z cü ğ ü n an lam ın ı
y e n id e n b elirlem ek d e m e k olab ilir. B u n u n için d e ö n ce , in san ın
ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in in te crü b esi d ah a k ö k lü o l arak ed in ilm eli;
s o n ra b u ö z ü n , k en d i tarz m a n e ö l çü d e u y g u n o l d u ğ u g ö s te ril ­
m elid ir. İn san ın ö z ü , Ek - s is te n z in d e y atar. V arlık , e k - s is ten t
o lan in san ı, V arlığ ın H ak ik atin in k o ru y u cu l u ğ u n u ü s tl e n m e k
ü z e re o l ag e tird iğ i için , V arlığ ın k en d i açıs m d an d a asıl ö n em li
o lan b u d u r. E ğ e r b iz b u s ö z cü k te n v az g e çm e m e n iy etin d ey s ek ,
" h ü m a n i z m " ş im d i ş u an l am a gelir: in san ın ö z ü n ü s ü rd ü rm e s i,
V arlığ ın H ak ik ati için ö z s el d ir v e b u n a b ağ lı o l arak ö n em li o lan
y al n ız ca in s an o l arak in s an d eğ ild ir. D o lay ısıy la b ö y le tu h af b ir
" h ü m an i z m " i d ü ş ü n ü y o ru z . B u s ö z cü k " l u cu s a n o n lu cen -
d o " * * d ey im in i h atırlatır.
Ş im d iy e k ad ark i tü m h ü m an iz m l e re k arşı çık an f ak at ay m
z am an d a in s an ca o l m ay an ı d a s av u n m ay an b u " h ü m a n i z m " e
h ala " h ü m a n i z m " d en eb ilir m i? V e b u d a, m e taf iz ik ö z n ellik te
z u m Fü rsp rech er des In h u m an en m ach t, noch » H u m an ism u s«
n en n en ? U n d d as n u r, u m vielleicht d urch d ie T eiln ah m e am
G eb rau ch des T itels in d en h errsch end en S trö m u n g en , d ie im
m etap h ysisch en S ub jek tivism us erstick en u nd in d er S einsver-
gessen h eit versun k en sind , m itz u sch w im m en ? O d er soll das
D en k en versuchen, d urch ein en of fenen W id erstan d g eg en den
» H u m an ism u s « einen A nstoB z u w ag en , d er v eran lassen k önnte,
erst ein m al ü b er d ie H u m an itas des hom o h u m an u s u n d ihre
B eg rü n d ım g stu tz ig zu w erd en ? So k ö n n te doch, w en n nich t
d er w eltgesch ichtliche A u gen b lick schon selb st d ah in d rân g t,
ein e B esin n u n g ervvachen, d ie nich t n u r au f d en M ensch en, son-
d e m au f d ie » N atu r« des M ensch en , n ich t n u r au f d ie N atu r,
so n d em an f ân g lich er n o d ı au f d ie D im en sion d en k t, in d er das
W esen des M en schen , vo m S ein selb st h er b estim m t, heim isch
ist. S o llten w ir n ich t eh er f ü r einige Z eit noch die u n u m g ân g -
lich en M iJîd eutu n g en e rtrag e n un d sie sich l an g s am ab n u tz en
lassen, d enen d er W eg des D enk ens im El e m e n t von S ein und
Z e it b isher au sg esetz t is t? D iese M iBd eu tu n g en sind d ie n atü r-
liche R ü ck d eu tu n g des G elesenen od er n u r N ach g em ein ten in
d as, w as m an v o r d em Lesen schon zu w issen m ein t. S ie zeigen
aile d enselb en B au und d enselb en G run d .
W eil g eg en d en » H u m an ism u s« gesp rochen w ird , b ef ü rch tet
m an eine V erteid ig u n g des In - h u m an en u n d eine V erherrli-
ch u n g d er b arb arisch en B ru tal itât. D en n w as ist » lo g isch er« als
dies, daB d em , d er d en H u m an ism u s v ern ein t, n u r die B ejah u n g
d er U nm en schlich k eit b leib t?
W eil g eg en d ie » L o g ik « gesp rochen w ird , m ein t m an , die
Fo rd e ru n g sei erho b en, d aB d er S tren g e des D en k en s ab g esag t,
s tatt ih rer d ie W ill k ü r d er T rieb e u n d G ef ü h le z u r H errsch af t
g eb rach t un d so d e r » Irratio n alism u s« als d as V V ahre au sg eru f en
w erd e. D en n w as ist » lo g is ch er« als dies, d aB, w er g e g e n das
Lo g isch e sp richt, d as A logische v erteid ig t?
W eil g eg en d ie » W e rte « gesp rochen w ird , en tsetz t m an sich
ü b er ein e Philo sop h ie, d ie es an geb lich w ag t, d ie h öchsten G ü -
te r d er M en sch h eit d er M iB ach tu n g p reiszu geb en . D en n w as ist
b o ğ u l m u ş v e V arlık U n u tu l m u ş l u ğ u n a b atm ış o l an e g e m e n
ak ım lar sırf b u b aşlığ ı k u l l an ıy o r d iy e , o n l arın d ü m e n s u y u n d a
y ü z m ek için y ap ılab ilir m i? Y o k s a D ü ş ü n m e " h ü m an i z m " e
açık ça k arşı k o y arak h o m o h u m an u s 'u n h u m an itas 'ı v e o n u n
tem ellen d irilm esi h ak k ın d a irk ilm ey e n e d e n o lab il ecek b ir ça r­
p ış m ay a ce s are t m i etm e l id ir? B ö y lece, - tab ii e ğ e r d ü n y a tarih i
b ak ım ın d an ö n em li an h ala z o rl am ıy o rs a- b ir d erin l eş m e u y a­
n ab ilir; b u d e rin l e ş m e s ad e ce in s an h ak k ın d a d eğ il, in san ın
" d o ğ a s ı " ü z e rin e , s ad e ce d o ğ a h ak k ın d a d eğ il, d ah a k ö k lü o l a­
rak , için d e V arlığ ın k en d i taraf ın d an b el irlen en in san m ö z ü n ü n
e v in d e o l d u ğ u b o y u ta d o ğ ru d ü ş ü n ü r. Fak at b elk i d e b iz im
d ah a b ir s ü re için V arlık v e Z am an 'm ait o l d u ğ u D ü ş ü n m e y o ­
l u n u n m aru z b ırak ıl d ığ ı b u z o ru n l u y an lış y o ru m l ara k atlam p
b u n ları y av aş y av aş es k itm em iz g e re k m e z m i? Bu y an lışlık lar,
o k u n an ın v e y a s o n rad an k an aat ed in ilen in , o k u m ad an ö n ce b i­
lin d iğ i s an ılan d o ğ ru l tu s u n d a o l ağ an b ir şek ild e s o n rad an y o ­
ru m l an m al arıd ır. H e p s i ay n ı y ap ı v e ay n ı tem e l i ele v erirler.
" H ü m a n i z m " e k arşı k o n u ş u l d u ğ u için , in s an ca o l m ay an ın
s av u n u l m as ın d an v e b arb arca b ir acım as ız l ığ ın ö v ü l m e s in d e n
k o rk u l u y o r. Ç ü n k ü h ü m an iz m i re d d e d e n b irin in , in s an ca o l­
m ay an a e v e t d e m e s in d e n " d ah a m an tık l ı" n e ol ab ilir?
" M a n tı ğ a " k arşı k o n u ş u l d u ğ u için , D ü ş ü n m e n in tam lığ ın -
d an v az g e çil ip , o n u n y e rin e g ü d ü l e rin k ey f iy etin in v e d u y g u l a­
rın e g e m e n o l d u ğ u v e b ö y l e ce d e " irras y o n al i z m " i n d o ğ ru ilan
ed ild iğ i z an n e d il iy o r. Ç ü n k ü m an tık s al o lan a k arşı k o n u ş an b i­
rin in m an tık sal o l m ay an ı s av u n m as ın d an " d a h a m an tık l ı" n e
olab ilir?
" D e ğ e rl e r" e k arşı k o n u şu ld u ğ u için, g ü y a insanlığın en ü stü n
niteliklerini tah k ir e d en b ir felsef e h ak k ın d a d eh şete d ü şü lü y o r.
Ç ü n k ü d eğerleri y ad sıy an b ir D ü şü n m en in z o ru n lu o larak h e r şeyi
» lo g isch er« als d ies, d aB ein D en k en , d as d ie W erte l eu g n et,
n o tw en d ig alles f ü r w ertlo s au sg eb en m u f î?
W eil g e s ag t w ird , das S ein d es M en sch en b esteh e im » In - d e r-
W elt- sein « , f m d et m an , d er M en sch sei zu ein em b loB d iesseiti-
g en W esen h erab g esetz t, w od u rch d ie Ph ilosop h ie im Positiv is-
m u s v ersin k t. D en n w as ist » lo g isch er« als d ies, d aB , w e r d ie
V V eltlichkeit d es M en schseins b eh au p tet, n u r d as D iesseitig e
g e l te n lâB t ıınd d as Jen s eitig e leu g n e t un d al l e r » T ran sz en d en z «
ab s ag t?
W eil au f N ietzsches W o rt v o m » T o d G o ttes« h in g ew iesen
w ird , e rk l ârt m an ein solches T u n f ü r A th eism u s. D en n w as ist
» lo g isch er« als dies, d aB d erjen ig e, d e r d en » T od G o ttes « e rf ah -
ren k at, ein G o tt- lo ser ist ?
W eil in al l d e m G e n an n te n ü b e ral l g e g e n d as g e s p ro ch e n w ird ,
w as d er M en sch h eit als hoch u n d h eilig g il t, l e h rt d iese Ph ilo ­
so p hie ein en v eran tw o rtu n g slo sen u n d zerstö rerisch en » N ih i-
lism u s« . D en n w as ist » lo g isch er« als dies, d aB, w er so ü b erall
d as w ah rh af t S eien d e leu g n et, sich au f d ie S eite des N ich t-
seien d en stellt u n d d am it d as b loBe N ichts als d en S in n d er
W irk lich k eit p re d ig t?
W as g e h t h ie r v o r? M an h ö rt sag en v on » H u m an is m u s « , von
» L o g ik « , v o n d en » W e rte n « , v on » W e l t« , v o n » G o tt« . M an h ö rt
sag en von ein em G eg en satz d az u . M an k en n t u n d n im m t d as
G en an n te als d as Po sitiv e. W as in ein er b eim H ö re n s ag e n je-
d och n ich t g e n au b ed ach ten W eise g e g e n d as G en an n te sp rich t,
n im m t m an sogleich als d essen V em ein u n g u n d d iese als d as
» N e g ativ e « im S in n e des D estru k tiv en . I n » S . u . Z .« ist doch
irg en d w o ausd rü ck lich v on » d e r p h ân o m en o lo g isch en D estru k -
tio n « d ie R ed e. M an m e in t m i t H il f e d er v iel b eru f en en L o g ik
u n d R atio , w as n ich t p ositiv ist, sei n e g ativ u n d b etreib e so d ie
V erw erf u n g d er V em u n f t u n d v erd ien e d eshalb , als ein e V er-
w o rf en h eit g e b ran d m ark t z u w erd en . M an ist so erf ü l l t von
» L o g i k « , d aB alles sogleich als vervverfliches G eg en teil v errech -
n e t w ird , w as d er g ew o h n ten S ch lâf rig k eit des M ein en s zuw id er
ist. M an w irf t alles, w as n ich t b ei d em b ek an n ten u n d b elieb ten
d e ğ e rs iz ilan e tm e s in d e n " d ah a m an tık l ı" n e ol ab ilir?
İn san v arl ığ ın ın " D ü n y a- İ çi n d e - 0 1 m ak " ta b u l u n d u ğ u s ö y ­
l en d iğ i için , in san ın s ad e ce d ü n y an ın b eri y an m a ait b ir ö z e in ­
d irg e n d iğ i v e b ö y l e ce d e f elsef en in p o z itiv iz m için e b attığ ı s a­
n ılıy o r. Ç ü n k ü in s an o lm an ın d ü n y as al l ığ ın ı id d ia e d e n b irin in
s ad e ce d ü n y an ın b erisin i g eçerli k ılıp ö te y an ın ı y ad s ım as ın d an
v e h e r tü rl ü " aş k ın l ığ a" h ay ır d e m e s in d e n " d a h a m an tık l ı" n e
o lab ilir?
N ie tz s ch e 'n in " T an rın ın ö l ü m ü " s ö z ü n e atıf ta b u lu n u l d u ğ u
için ate iz m y ap ıl d ığ ı s ö y l e n iy o r. Ç ü n k ü " T an rın ın ö l ü m ü n ü n "
tecrü b esin i ed in en b irin in T an rısız o l m as ın d an " d a h a m an tık l ı"
n e o lab ilir?
B ü tü n b u ad ı g e çe n k o n u l ard a in san lık için y ü ce v e k u tsal
o l an ş e y l e re k arşı k o n u ş u l d u ğ u için , b u f elsef e s o ru m s u z v e y ı­
k ıcı b ir " h iççil iğ i" ö ğ re tiy o r. Ç ü n k ü b u şek ild e h e r taraf ta g e r­
çek V aro l an ı y ad s ıy an b irin in , k en d in i v aro l m ay an ın taraf ın a
k o y u p b ö y l e ce g e rçek liğ in an l am ı o l arak s ad e ce H iç h ak k ın d a
v aaz v e rm e s in d e n " d a h a m an tık l ı" n e o lab ilir?
B u ra d a o lu p b i te n n e d i r? " H ü m an iz m " d e n , " m an ­
t ı k s a n , " d e ğ e rl e r" d e n , " d ü n y a " d a n , " T a n rı " d a n k o n u ş u l ­
d u ğ u d u y u l u y o r. B u n l ara k arş ı b i rş e y s ö y l e n d i ğ i d e d u y u ­
l u y o r. A d ı g e çe n k o n u l a r o l u m l u o l a ra k ta n ı n ı y o r v e k ab u l
e d i l i y o r. O y s a b u ş e k il d e d u y u l a n l a rd a ad ı g e çe n k o n u l ara
k arş ı p e k ü z e ri n d e d ü ş ü n ü l m e d i k b ir ta rz d a k o n u ş an da
h e m e n o n l a rı n in k arı o l a ra k v e y ık ıcı a n l a m ı n d a " o l u m s u z "
d iy e k ab u l e d i l i y o r. G e rçi " V a rl ı k v e Z a m a n " d a b i r y e rd e
a çı k ça " f e n o m e n o l o j ik i m h a " d a n s ö z e d i l i y o r. H e p y a rd ı m a
ça ğ ı rı l a n m an tı k v e ra ti o 'n u n s a y e s i n d e , o l u m l u o l m a y a n ı n
o l u m s u z o l d u ğ u v e b u o l u m s u z o l an ın g ü y a ak l ı re d d e tti ğ i
v e b u n e d e n l e d e b ir al çak l ık o l a ra k l e k e l e n m e y i h ak e tti ğ i
d il e g e ti ri l i r. " M a n tı k " ile ö y l e s i n e d o p d o l u o l u n u r k i, k a ­
n a a ti n al ış ıl m ış u y u ş u k l u ğ u n a k arş ı o l an h e r ş e y i n , h e m e n
re d d e d i l e ce k k a rş ı t d iy e h e s ab ı k itab ı y a p ı l ı r. T an ın an
Positiv en stehenb leib t, in d ie zuvor an g eleg te G ru b e d er b loBen
N eg atio n , d ie alles v em e in t, d ad u rd ı im N ichts en d et ım d so
d en N ihilism us vollen d et. M an l âB t au f d iesem lo gischen W eg
alles in ein em N ihilism us u n terg eh en , d en m an sich m it H ilf e
d er Lo g ik erf u n d en h at.
A b er w eist d en n d as » G e g e n «, d as ein D en k en g eg en ü b er
d em gew öhnlidb G em ein ten v o rb rin g t, n o tw en d ig in d ie b loBe
N eg atio n u n d in d as N eg ativ e? D as geschieh t n u r d an n und
d an n allerd ing s unverm eid lich u n d en d g ü ltig , das h eiBt ohne
ein en f reien A usb lick au f an d eres, w en n m an d as G em ein te z u ­
vo r als » d as Po sitiv e« an setz t u n d von d iesem h e r ü b er d en B e-
z irk d er m ö g lich en En tg eg en setz u n g en zu ih m ab solu t u n d zu-
g leich n eg ativ en tsch eid et. In so lch em V erf ah ren v erb irg t sich die
W e ig e n m g , d as v o rg em ein te » Po sitiv e« s am t d er Po sitio n und
d er O p p osition, in d ie es sich g e re tte t g lau b t, ein er Besin n u n g
au szusetzen. M an erw eck t m it d er stân d ig en B e ru f u n g au f das
Lo g isch e d en A nschein , als lasse m an sich g erad e au f d as D en ­
k en ein , w âh ren d m an d em D en k en ab gesch w oren h at.
D aB d er G eg en satz z u m » H u m an ism u s « keinesw egs d ie V er-
teid ig u n g des In h u m an en einschlieBt, so nd ern an d ere A us-
b lick e öf f n et, d ü rf te in ein ig em d eutlich er gew ord en sein.
D ie » L o g i k « v ers teh t d as D enk en als d as V orstellen von S eien-
d em in seinem S ein, d as sid ı d as V orstellen im G enerellen des
Begrif f es zustellt. A b er w ie steh t es m it d er Besin n u n g au f das
S ein selbst u n d das heiBt m it d em D enk en , das die V V ahrheit
des S eins d en k t? D ieses D en k en trif f t erst d as an f ân g lich e W e-
sen des A dyoç, d as b ei Pl ato u n d A ristoteles, d em B eg rü n d er d er
» L o g ik « , schon v ersch ü ttet u n d v erlo ren g eg an g en ist. G egen
» d ie L o g ik « d enk en, das b ed eu tet n ich t, f ü r d as U n lo gische eine
L an z e b rech en , so n d em h eiBt n u r: d em X6yoç u n d sein em in d er
Frü h z e it des D enk ens erschienenen VVesen nach d en k en , h eiB t:
siclı erst ein m al u m d ie V orb ereitun g eines solchen N ach-
d enk ens b em ü h en . W as sollen uns aile noch so w eitlâu f ig en
S y stem e d er Lo g ik , w en n sie sich und so g ar oh n e zu vvissen, w as
sie tu n , zu vor d er A u f g ab e entsdb lagen, n ad ı d em VVesen des
v e s ev ilen o l u m l u y a y ak m d u rm ay an l arın tam am ı, ö n ce d e n h a­
z ırl an m ış v e h e r ş ey i re d d e d e n , b u n d an d o l ay ı d a H içte s o n a
erip H iççiliğ i tam am l ay an b o ş b ir y ad s ım a çu k u ru n a atılır. Bu
m an tık lı y o l d a h e rş e y in , m an tığ ın y ard ım ıy l a icat ed ilm iş b ir
h iççilik te m ah v o l m as ı s ağ l am r.
Pek i am a b ir D ü ş ü n m e n in alışılag elm iş b ir k an aatin k arşı­
sın a k o y d u ğ u b u " k a rş ı " , z o ru n l u o l arak s ad e ce y ad s ım ay a v e
o l u m s u z o l an a m ı iş are t e d e r? Bu an cak v e an cak , k açın ılm az v e
n ih ai b ir şek ild e, y an i b aşk a h içb ir ih tim al o l m ak sız ın , k an aatin
ö n ce d e n " o l u m l u " d iy e k ab u l ed ild ik ten s o n ra, b u n d an çık ıla­
rak b u n a k arşı o lası k o y u m l ar h ak k ın d a m u tl ak v e ay n ı z a ­
m an d a o l u m s u z d iy e k arar v e ril d iğ in d e o lu r. Bu s ü re çte ö n ce ­
d e n " o l u m l u " san ılan ın b ü tü n o l u m l u l u ğ u v e k en d in i k u rtara­
cağ ın a in an d ığ ı o l u m s u z l u ğ u n u n b ir d e rin l e ş m e y e y an aş m a­
m as ı sak lıd ır. B o y u n a m an tık s al o lan h ak k ın d a k o n u ş u l arak
san k i k en d in i D ü ş ü n m e n in için e b ırak ıy o r g ö rü n tü s ü y aratıl ır,
o y s a b u rad a D ü ş ü n m e in k ar ed ilm iştir.
" H ü m an i z m " in k arşıtın ın as l a in s an ca o l m ay am içerm ed iğ i,
b ilak is b aş k a u f u k lar açtığ ı, b iraz o l s u n an laşılm ış o lm alıd ır.
" M an tı k " için d ü ş ü n m e , V arlığ ı için d ek i V aro l an ın tas a­
rım l an m as ıd ır; b u tas arım l am a k en d in i k av ram ın g en elliğ in d e
o rtay a k o y ar. A m a y a V arlığ ın k en d isi h ak k m d ak i d erin l eş m e,
y an i V arlığ ın H ak ik ati ü z e rin e D ü ş ü n m e ? Bu D ü ş ü n m e , Xöyoç
u n d ah a Pl ato n 'd a v e " m an tı ğ ı n " tem elin i atan A ris to te l e s 'd e
b ile ço k tan ü s tü ö rtü l m ü ş v e k ay b o l m u ş o l an k ö k lü ö z ü n e iliş­
k in d ir. " M a n tı ğ a " k arşı d ü ş ü n m e k , m an tık s al o l m ay am s av u n ­
m ak an l am ın a g e l m e z ; o n u n an l am ı y al n ız ca ş u d u r: X6yoç h ak ­
k ın d a v e o n u n , D ü ş ü n m e n in b aş l an g ıç d ö n e m in d e g ö rü n e n ö z ü
h ak k ın d a d ü şü n m ek , y an i h e r ş e y d e n ö n ce v e b u n u n h az ırlan ­
m ası için çab a g ö sterm ek . Ö y ley se >x>yoç u n ö z ü h ak k ın d a so ru
s o rm a g ö re v in d e n b ile v az g e çe n b u k ad ar gen iş m an tık sistem ­
leri n e yap tık larını b ilm iy o rl arsa b u n ların b iz e n e f ay d ası olab ilir?
G erçi an lam sız ol m ak la b irlik te b u n a k arşı çık ılacak o lu nsay d ı, o
koy oç au ch n u r erst zu f rag e n ? W o llte m an Ein w ân d e zurü ck -
geb en, w as f reil id ı ım f ru ch tb ar ist, d an n k ö ım te m an m it g rö -
û erem R ecb t s ag e n : d er Irratio n alism u s als A b sag e an d ie ratio
h errsch t u n e rk an n t u n d u n b estritten in d e r V erteid ig u n g d er
» L o g ik « , d ie g l au b t, ein er B esin n u n g au f d en kây oç u n d au f das
in ib m g rü n d en d e W esen d er ratio ausw eichen zu k ön nen .
D as D en k en g eg en » d ie W e rte « b e h au p te t n ich t, d aB alles,
w as m an als » W e rte « e rk l ârt — d ie » K u l tu r« , d ie » K u n s t« , die
» W issen sd ıaf t« , d ie » M en s ch en w ü rd e« , » W e l t« u n d » G o tt« —
w ertlo s sei. V ielm eh r g ü t es en d lich ein z u seh en , d aB eb en d u rch
d ie K en n z eich n u n g von etw as als » W e rt« d as so G ew ertete sei-
n e r W ü rd e b e rau b t w ird . D as b e s ag t: d u rch d ie Ein s ch âtz u n g
y on etw as als W e rt w ird d as G ew ertete n u r als G eg en stan d f ü r
d ie S ch âtz u n g des M en sch en z u g elassen . A b e r d as, w as etw as in
s ein em S ein ist, ersch ö p f t sich n ich t in sein er G eg en stân d lich k eit,
vollend s d ann n ich t, vvenn d ie G eg en stân d lich k eit d en C h arak -
te r des V V ertes h at. A lles W erten ist, au ch w o es p ositiv vvertet,
ein e S u b jek tiv ieru n g . E s l âB t d as S eien d e n ich t: sein , s o n d em
d as W e rte n l âB t d as S eien d e led ig lich als d as O b jek t seines
T uns — gel ten . D ie ab son d erlich e B em ü lıu n g , d ie O b jek tiv itât
d er W e rte z u b ew eisen, w eiB n ich t, w as sie tu t. W en n m an voll­
en d s » G o tt« als » d e n hö ch sten W e rt« v erk ü n d et, so ist d as eine
H e rab s e tz u n g des VVesens G o ttes. D as D en k en in W e rte n ist
h ie r u n d so n st d ie g rö B te B lasp h em ie, d ie sich d em S ein g e g e n -
ü b er d en k en lâBt. G eg en d ie W e rte d en k en , h eiBt d ah e r n ich t,
f ü r d ie W ertlo sig k eit u nd N ich tig k eit des S eien d en d ie T ro m m el
rü h re n , s o n d em b e d e u te t: g eg en d ie S u b jek tiv ieru n g des S ei­
en d en z u m b lo Ben O b jek t d ie L ich tu n g d er V V ahrheit des S eins
v o r d as D en k en b rin g en .
D e r H in w eis au f d as » In - d e r- W e l t- s e in « als d en G ru n d z u g
d er H u m an itas d es h o m o h u m an u s b e h au p te t n ich t, d er M en sch
sei led ig lich ein » w eltl ich es« W esen im ch ristlich v erstan d en en
S in n e, also ab g e k e h rt v on G o tt u n d g a r lo sg eb u n d en von d er
» T ran sz en d en z « . M an m e in t m i t d iesem W o rt d as, w as d eu t-
lich er d as T ran scen d en te g e n an n t w ü rd e. D as T ran scen d en te ist
z am an d ah a b ü y ü k b ir hak lılık la ş u sö y len eb il ird i: ratio 'y u re d ­
d e d e n irras y o n al iz m , " m an tı ğ ı n " s av u n u l m as ın d a f ark ın d a o l­
m ad an ve tartış m as ız b ir şek ild e hüküm s ü rm e k te d ir; bu
" m a n tı k " , ^ öyoç v e o n u n için d e ratio n u n tem elin i b u l an ö z ü
h ak k ın d ak i d e rin l e ş m e d e n k açm ab ileceğ in e in an m ak tad ır.
" D e ğ e rl e r" e k arşı o lan D ü ş ü n m e , " d e ğ e rl e r" d iy e k ab u l
ed ilen " k ü l tü r" , " s a n a t" , " b ilim " , " in s an o n u ru " , " d ü n y a" ,
" T an rı" n ın d e ğ e rs iz o l d u ğ u n u id d ia e tm e z . T am tersi, artık n i­
h ay e t k ab u llen m e z am an ı g e l m iş tir k i, b ir şey in " d e ğ e r" d iy e
ad l an d ırıl m as ıy l a, ö y le d e ğ erlen d irilen in as lın d a o n u ru yok
ed il m ek ted ir. Ş öy le k i: b ir ş ey in d e ğ e r o l arak g ö rü l m e s iy l e b ir­
lik te o , d eğ erl e n d iril e n e , o n u n s ad e ce in san ın d e ğ e r b içm esin in
n esn esi o l m as m a iz in v e ril iy o r d e m e k tir. O y s a b ir şey in k en d i
V arlığ ı için d e o l m as ı, o n u n n esn elliğ iy le tü k etilm ez , h ele h ele
n esn ellik , d e ğ e r k arak terin i alm ışsa h iç tü k etilem ez . O lu m lu
d e ğ e rl e n d iriy o r o l s a d a h e r tü rl ü d e ğ e rl e n d irm e b ir ö z n el eş tir-
m ed ir. D e ğ e rl e n d irm e V aro l an ın o lm asın ı s ağ l am az , o n u s a­
d e ce k en d i y ap ıp etm el erin in n esn esi o l arak g eçerli k ılar. D e­
ğ erlerin n esn ell iğ in i k an ıtl am ay a çal ış an b u tu h af çab a n e y a p ­
tığın ı b il m em ek ted ir. V e n ih ay e t " T a n rı " " e n y ü k s e k d e ğ e r"
o l arak ilan ed il d iğ in d e b u , T an rın ın ö z ü n ü n aşağ ıl an m as ıd ır.
D eğ e rl e n d ire re k d ü ş ü n m e k , b u rad a v e h e r y e rd e , k en d in i V ar­
lığ a k arşı d ü ş ü n d ü re n e n b ü y ü k h ak sız lık tır. B u n ed en le d e ­
ğ e rl e re k arşı D ü ş ü n m e , d eğ ers iz l ik için v e V aro l an ın h içliğ i için
d av u l z u rn a çal m ak y e rin e , ş u an l am a gelir: V aro lan ın ö z n el eş -
tirilerek sırf b ir n es n e y ap ıl m as ın a k arşı V arlığ ın H ak ik atin in
Işım asın ı D ü ş ü n m e n in ö n ü n e g etirm ek .
" D ü n y a- İçin d e - O l m ak " if ad esin in , h o m o h u m an u s 'u n h u -
m an itas ı'n ın te m e l ö z elliğ i o l m as ı, in san m H ıristiy an lık ta an l a­
şıld ığ ı şek liy le s ad e ce d ü n y e v i b ir v arlık o l arak T an rıy a y ü z çe ­
v irm iş , h atta " aş k m l ık " tan kopm uş o ld u ğ u n u id d ia etm ez .
Bu s ö z cü k l e , T ran s ce n d e n te 'n in ad l an d ırab il e ce ğ in d e n d ah a
an laşılır b ir ş e y k asted ilir. T ran s ce n d e n te , d u y u s al o lan ı aş an
d as üb ersin nlich S eiend e. D ieses g il t als d as höcb ste S eien d e im
S irtne d er ersten U rsach e von allein S eiend en. A ls diese erste
U rs ad ıe w ird G o tt g ed ach t. » W e l t« b ed eu tet jed och in d em
N am en » In - d e r- W e l t- s e in « k einesw egs d as irdisch S eiend e im
U ntersd hied z u m H im m lisch en , au ch n ich t d as » W eltlich e« im
U n tersch ied zıu n » G eistlich en « . » W e l t« b ed eu tet in jen er Be-
s tim m u n g ü b erh au p t n ich t ein Seiend es u n d k einen Bereich von
S eien d em , so n d em die O f f enh eit des S eins. D e r M ensch is t und
ist M ensch , in so f em er d er Ek - sistieren d e ist. E r steh t in d ie
O f f enh eit des S eins h in au s, als w elche d as S ein selb er ist, d as als
d er W u rf sich d as VVesen des M en schen in » d ie S o rg e« erw orf en
h at. D erg e s tal t gew o rf en steh t d er M en sch » i n « d er O f f en heit
des S eins. » W e l t« ist d ie L ich tu n g des S eins, in d ie d er M ensch
aus sein em gew o rf en en VVesen h e r h erau ssteh t. D as » In - d e r-
W elt- sein « n e n n t d as VVesen d er Ek - sisten z im H inb lick au f die
g elich tete D im en sion , au s d er d as » E k - « d er Ek - sis ten z w est.
V on d er Ek - sis ten z h er g ed ach t, ist » W e l t« in gew isser VVeise
g erad e das Jen seitig e in n erh alb d er u n d f ü r die Ek sisten z . D er
M en sch ist n ie z u n âch st diesseits d er VVelt M ensch als ein » S u b -
j ek t« , sei dies als » Ich « od er als » W i r« g em ein t. E r ist auch n ie
erst n u r S ub jek t, das sich z w ar im m er zu g leich au ch au f O b jek te
b ezieht, so d aB sein VVesen in d er Sub j ek t- O b jek t- Bez ieh u n g
lâg e. V ielm eh r ist d er M en sch zu vor in sein em VVesen ek - sisten t
in d ie O f f en h eit des S eins, w elches O f f ene erst d as » Z w isch en «
lich tet, in n erh alb d essen ein e » B e z ie h u n g « vo m S u b jek t zu m
O b jek t » sein « k an n .
D e r S atz : d as VVesen des M ensch en b eru h t au f d em In - d er-
W elt- sein , e n th âl t au d ı k eine En tsch eid u n g d arü b er, ob d er
M ensch im th eologisch -m etap h ysisch en S in n e ein n u r diessei-
tig es od er ob er ein jenseitiges VVesen sei.
M it d er existen z ial en B estim m u n g des VVesens des M en schen
ist d eshalb n och nichts ü b er d as » D asein G o ttes« o d er sein
» N ich t- sein « , eb en sow enig ü b er d ie M ög lich k eit od er U n m ö g -
lich k eit von G ö ttern en tschied en. Es ist d ah e r n ich t n u r ü b ereilt,
so n d em schon im V orgehen irrig , w en n m an b eh au p tet, d ie A us-
V aro l an d ır. Bu , b ü tü n V aro l an ın ilk n ed e n i an lam ın d ak i en
y ü k s ek V aro l an için g eçerlid ir. B u ilk n e d e n o l arak T an rı d ü ş ü ­
n ü l ü r. O y sa " D ü n y a- İ çin d e - 0 1 m ak " tak i " D ü n y a" k esinlik le
ilahi o l an d an f ark lı b içim d e f an i V aro l an an l am ın a g e lm ed iğ i
gib i, " ti n s e l " o l an d an f ark lı o l arak " d ü n y e v i " o lan an l am ın a d a
g e l m e z . Bu b elirl e m e d e " D ü n y a " h içb ir şek il d e V aro l an v e
V aro l an ın alan ı an l am ın a g e l m e z , V arlığ ın A çık lığ ı an l am ın a
g elir. İn san e k - s is ten t o l d u ğ u s ü re ce v ard ı r v e in san o l arak v a r­
d ır. O , V arlığ ın k en d isi o l an A çık lığ ın için e d o ğ ru d ışarı çık ar;
b u V arlık , in san ın ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in i A tım o l arak " k a y g ı " n m
için e f ırlatm ıştır. Bu şek ild e f ırlatılm ış o l an in san , V arlığ ın
A çık lığ ı " i çi n d e " d u ru r. " D ü n y a " , in san ın f ırlatılm ış ö z ü n d e n
çık arak için e d o ğ ru d u rd u ğ u V arlığ ın Işım asıd ır. " D ü n y a-
İçin d e - O l m ak " , Ek - s is ten z in ö z ü n ü , ışıld an m ış b o y u t açıs ın d an
ad l an d ırır; Ek - sisten z in " E k - " i b u b o y u ttan çık arak ö z ü n ü s ü r­
d ü rü r. Ek - s is te n z d e n b ak ılarak d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e " D ü n y a " , b e ­
lirli b ir şek ild e Ek s is ten z in için d e v e Ek s is ten z için tam d a ö te ­
d ir. İn san h içb ir z am an ö n celik le " ö z n e " o l arak - b u n u n l a ister
" b e n " , is te r " b i z " k asted ilsin - d ü n y an ın b eris in d e in s an d eğ il­
d ir. O y in e h içb ir şek ild e s ad e ce k en d in i ay n ı z am an d a n es n e­
lerle ilişk iy e s o k an v e ö z ü ö z n e- n esn e- ilişk isin d e y atan b ir ö z n e
d e d eğ ild ir. B u n d an ço k d ah a f az la o larak , in s an h e rş e y d e n
ö n ce ö z ü n d e V arlığ ın A çık lığ ın a d o ğ ru e k - s is ten ttir; b u A çık
olan , için d e öz n en in nesneyle " ilişk is i" n in " o lab ileceğ i" " a ra " y ı
ay d ın latır.
İn san ö z ü n ü D ü n y a- İçin d e - O l m ak ta s ü rd ü rü r if ad esi, teo lo -
j ik - m etaf iz ik an l am d a in san ın b u d ü n y ay a m ı y o k s a ö tek i d ü n ­
y ay a m ı ait b ir v arl ık o l d u ğ u n a d air k ararı içe rm e z .
İ n s an ın ö z ü n ü n e x i s te n z i a l o l a ra k b e l i rl e n m e s i ile b u n ­
d an d o l ay ı h en ü z " T a n rı n ı n v a ro l m a s ı " v eya " v a ro l m a ­
m a s ı " , y i n e ay n ı ş e k il d e T a n rı l a rı n im k an ı v e y a im k a n s ı z ­
l ığ ı h ak k ın d a h içb ir k arar v e ril m iş d e ğ il d ir. B u n e d e n l e in ­
s an ın ö z ü n ü n , V arl ığ ın H ak ik ati ile o l an il iş k is in d e n çık arak
leg u n g des W esens des M enschen aus d em Bez u g dieses VVesens
z u r V V ahrheit des S eins sei A theism us. D iese w illk ürliche Ein -
o rd n u n g lâBt es ab er au Berd em noch an d er S o rg f al t des Lesens
f ehlen. M an k ü m m ert sich n ich t d aram , daB seit 1 9 2 9 in d er
S chrift » V om W esen des G ru n d es« (S. 2 8 , A n m . 1) f olgend es
s teh t: » D u rch d ie ontologische In terp retatio n des D asein s als
In - d er- W elt- sein ist w ed er p ositiv noch n eg ativ ü b er ein m ö g -
liches S ein zu G o tt entschied en. W ohl ab er w ird d urch die E r-
h ellım g d er T ran sz end enz all erers t ein zureicherıder B egriff des
D aseins gew onn en , m it R ücksicht au f w elchen n u n m eh r g e f rag t
w erd en k an n , w ie es m it d em G o ttesverh âltn is des D aseins on -
tologisch b estellt is t.« W en n m an n u n au ch noch diese B em er-
k u n g in d er üb lichen W eise zu k u rz d en k t, w ird m an erk lâren :
diese Ph ilosop hie en tscheid et sich w ed er f ü r noch g eg en das
D asein G ottes. S ie b leib t in d er Ind if f eren z steh en . A lso ist ih r
d ie relig iöse Fra g e gleich g ü ltig . Ein solcher Ind if f eren tism us
v erf âllt doch d em N ihilism us.
A b er leh rt die an g ef ü h rte B em erk u n g d en In d if f eren tism us?
W eshalb sind d en n einzelne W ö rte r u n d n ich t b elieb ig e in d er
A n m erk u n g g esp errt g ed ru ck t? D och n u r, um an zu d eu ten , daB
d as D enk en, d as aus d er Fra g e nach d er W ah rh eit des Seins
d en k t, an f ân g lich er f rag t, als die M etap h ysik f rag en k an n. Ers t
aus d er W ah rh eit des Seins l âB t sich d as W esen des H eilig en
d enk en. Ers t aus d em W esen des H eilig en ist das W esen von
G o tth eit zu d enk en. Ers t im Lich te des W esens von G o tth eit
k an n g ed ach t und g esag t w erd en , w as d as W o rt » G o tt« n enn en
soll. O d er m üssen w ir nich t erst diese W o rte aile sorgsam ver-
steh en ım d h ö ren k önnen, w en n w ir als M ensch en, das h eiBt als
ek sistente W esen, ein en B ez u g des G ottes z u m M ensch en sollen
e rf ah ren d ü rf en ? W ie soll d en n d er M ensch d er g eg en w ârtig en
V V eltgeschichte auch n u r e m s t u n d stren g f rag e n k önnen, ob d er
G o tt sich n ah e od er en tziehe, w en n d er M en sch es u n terlâB t,
allererst in die D im en sion hin einz ud en k en, in d er jen e Frag e
allein g e f rag t w erd en k an n ? D as ab er ist d ie D im ension des
H eilig en , die so g ar schon als D im ension verschlossen b leib t,
y o ru m l an m as ın ın ate iz m o l d u ğ u n a ilişk in id d ia, s ad e ce aceleci
d eğ il, z ate n y ö n te m in d e d e h atalıd ır. Fak at b u k eyf i id d ia ay ­
rıca o k u m ad a titiz lik o l m ad ığ ın ı d a g ö s terir. " T e m e l in Ö z ü n ü
S ü rd ü rm e s i H ak k ın d a" b aşlık lı y az ıd a (s. 2 8 , d ip n o t 1) 1 9 2 9 'd an
b eri ş u n l arm o k u n ab ileceğ i k im sey i il g ilen d irm iy o r: " D ü n y a -
İçin d e- O l m ak o l arak V aro l m an ın o n to lo jik y o ru m u ile T an rıy a
d o ğ ru o lası b ir V arlık h ak k ın d a n e o l u m l u n e d e o l u m s u z b ir
k arar v eril m e k te d ir. Elb ette ki aşk ın lığ ın ay d ın l atıl m as ıy l a h e r
ş e y d e n ö n ce Varolmay a dair y eterli bir kavram kazanılmaktadır; b u
k av ram a d ay an arak b u n d an b ö y l e V aro l m an ın T an rı ile o lan
ilişk isin in o n to lo jik o l arak n asıl o lab il eceğ i s o ru s u s o ru l ab il ir."
Fak at şim d i b u d a alışılag eld iğ i gib i ü s tü n k ö rü d ü ş ü n ü l ü v e rd i-
ğ in d e şö y le d en ecek tir: B u f elsef e T an rın ın m e v cu d iy e ti h ak ­
k ın d a k arar v e rm e m e k te , f ark sız lık ta d u ru p k al m ak tad ır. O h al ­
d e d in s o ru s u o n u n için ö n e m s iz d ir. B ö y le b ir f ark sız lık h iç­
çiliğ e d ü ş m e k te n k u rtu l am az .
Fak at y u k arıd ak i s ö z l e r f ark sız lığ ı m ı d ile g e tirm e k te d irl e r?
E ğ e r ö y le ise, n için b az ı s ö z cü k l e r eğ ik h arf lerle y az ıl m ış tır d a,
s ö z cü k l e rin altı ras tg e l e çiz il m e m iş tir? S ad ece ş u n a iş are t etm e k
için : V arlığ ın H ak ik ati s o ru s u n d an çık arak d ü ş ü n e n D ü ş ü n m e ,
M etaf iz iğ in so rab il e ce ğ in d e n d ah a k ö k lü o l arak s o rar. K u ts al m
ö z ü an cak V arlığ ın H ak ik atin d e n çık ılarak d ü ş ü n ü leb il ir. A n ­
cak K u ts al m ö z ü n d e n çık ılarak T an rısallığ ın ö z ü d ü şü n ü leb ilir.
A n cak T an rısallığ ın ö z ü n ü n Işığ ın d a, " T a n rı " s ö z cü ğ ü n ü n n e
an l am a g eld iğ i d ü şü n ü leb ilir v e sö y len eb ilir. T an rın ın in san a
o lan b ağ ın ın tecrü b esin i ed in eb ilm ek is tiy o rsak , b iz in san lar b u
sö z cü k lerin h ep sin i itin ay la d u y m ak v e an lay ab ilm ek z o ru n d a
d eğil m iy iz ? Eğ e r h e rş e y d e n ö n ce T an rın ın y ak laşm ak ta m ı y o k ­
sa u z ak laşm ak ta m ı o l d u ğ u so ru s u n u n so ru lab ileceğ i y eg an e b o ­
y u tu n içine d o ğ ru d ü ş ü n m e y i d ah i ih m al ed erse, d ü n y a tarih in in
b u g ü n k ü in san ı nasıl o lu p d a cid d i v e k esin o larak b u so ru y u
w enn nicht d as O ffene des S eins gelichtet un d in seiner Lich ­
tu n g * d em M enschen n ah e ist. V ielleicht b esteht das A uszeich-
nend e dieses W eltalters in d er V erschlossenheit d er D im ension
des H eilen. V ielleicht ist dies d as einzige U nh eil.
D o d ı m it d iesem H inw eis m öchte sich das D enk en, d as in die
V V ahrheit des Seins als d as zu D enk end e v o m e is t, keinesw egs
f ü r d en T heism us entschieden hab en. T heistisch k an n es so
w en ig sein w ie atheistisch. D ies ab er nicht au f G ru nd einer
gleichg ültigen H altu n g , son d em aus d er A ch tu n g d er G renzen,
die d em D enk en als D enk en gesetzt sind, u nd zw ar d urch das,
w as sich ihm als d as Z u- d enk end e gib t, d urch d ie V V ahrheit des
Seins. Inso f ern d as D enk en sich in seine A u f g ab e b escheidet,
gib t es im A ugenb lick des jetzigen V V eltgeschicks d em M enschen
eine V V eisung in die anf an gliche D im ension seines geschidhtli-
chen A u f en th altes. In d em das D enken d erg estal t die V V ahrheit
des Seins sag t, h at es sich d em an v ertrau t, w as w esentlicher ist
als aile VVerte und jegliches S eiende. D as D enk en üb erw ind et
die M etap h ysik nicht, ind em es sie, noch h öh er hinauf steigen d ,
üb ersteigt und irgend w ohin au f h eb t, son d em ind em es zurück-
steigt in die N ah e des N âchsten. D er A b stieg ist, zu m al d ort, wo
d er M ensch sich in die S ub jek tivitât verstiegen h at, schw ieriger
und gef âh rlich er als d er A u f stieg. D er A b stieg f ü h rt in d ie A r­
m u t d er Ek -sistenz des h om o hum anus. In d er Ek -sistenz w ird
d er Bezirk des ho m o an im alis d er M etap h ysik verlassen. D ie
H errschaf t dieses Bezirkes ist d er m ittelb are und w eitzurück -
reichend e G ru n d f ü r die V erb lend ung und W illk ür dessen, w as
m an als Biologism us b ezeichnet, ab er auch dessen, w as m an
u n ter d em T itel Prag m atism u s k ennt. D ie V V ahrheit des Seins
d enk en, heif it zu gleich: die h u m an itas des h om o hu m an us d en-
k en. Es gilt d ie H u m an itas zu diensten d er V V ahrheit des Seins,
ab er ohne den H u m an ism u s im m etap hysischen Sinne.
W en n ab er d ie H u m an itas so w esenhaft f ü r das D enk en des
Seins im Blick steht, m ufi d an n die » O n to lo g ie« nich t erg an z t
w erd en durch d ie » Eth ik « ? İst d ann n ich t I h r Bem ü h en gan z
* 1. A u f l ag e 1 9 4 9 : L ich tu n g als L ich tu n g d es sich v erb erg en d en B erg en s.
so rab ilir? Fak at V arlığ ın A çık lığ ı ışıl d am am ış ise v e Iş ım as ın d a3
in s an a y ak ın l aş m am ış s a, b u K u tsalın b o y u tu d a z ate n b o y u t
o l arak k ap alı k al ır. Belk i d e b u y aş ad ığ ım ız çağ ın b elirg in ö z e l ­
liğ i, K u ts al ın b o y u tu n u n k ap alı o lm asıd ır. Belk i d e h ay ırlı o l­
m ay an y e g an e ş e y b u d u r.
Y in e d e b u şek il d e V arlığ ın H ak ik atin i D ü ş ü n ü l m e s i- g e re -
k en o l arak g ö s te re n D ü ş ü n m e, k esinlik le te iz m d e k arar k ılm ış
s ay ıl m az . Bu D ü ş ü n m e n e k ad ar az ateis t o lab ilirse o k ad ar az
d a te is t olab ilir. Fak at b u , k ay ıtsız o l m ak tan ö tü rü d eğ il, D ü ­
ş ü n m e o l arak D ü ş ü n m e y e çek ilm iş sın ırlara s ay g ı g ö s te rm e k te n
ileri g elir, ö y le k i, b u sın ırı çek en , k en d im , D ü ş ü n m e y e D ü ş ü -
n ü l m e s i- g e re k e n o l arak v e re n V arlığ ın H ak ik atid ir. K en d in e
d ü ş e n g ö re v i ü s tl e n e re k D ü ş ü n m e , D ü n y a T ak d irin in şim d ik i
an ın d a in san ı, o n u n tarih sel ik am etin in k ö k lü b o y u tu n a y ö n ­
len d irir. D ü ş ü n m e b u şek ild e V arlığ ın H ak ik atin i s ö y ley erek
k en d in i tü m d e ğ e rl e rd e n v e h e r tü rl ü V aro l an d an d ah a ö z lü
o lan a e m an e t etm iştir. D ü ş ü n m e , M etaf iz iğ i d ah a y ü k s e ğ e tır­
m an arak , g e çe re k v e b ir y e re k al d ırarak d eğ il, an cak en y ak ın
o lan ın Y ak ın lığ ın a in erek aş ar. Bu in iş, h ele h ele in san y o lu n u
k ay b ed ip d e ö z n elliğ e s ap tıy s a, çık ıştan d ah a z o r v e d ah a teh li­
k elid ir. İniş, h o m o h u m an u s 'u n Ek - s is ten z in in y o k s u l l u ğ u n a
g ö tü rü r. M etaf iz iğ in h o m o an im al is i'n in al am Ek - s is te n z d e terk
ed ilir. Bu alan ın tah ak k ü m ü , b io lo jiz m o l arak ad l an d ırılan ın f a­
k at p rag m atiz m b aşlığ ı al tın d a tan ın an ın d a k ö rleşm esin in v e
k ey f iy etin in d o lay lı v e y e te rin ce g e riy e g id e n tem elid ir. V arlı­
ğın H ak ik atin i d ü ş ü n m e k d em ek , ay n ı z am an d a h o m o h u m a­
n u s 'u n h u m an itas ı'm d ü ş ü n m e k d em ek tir. Ö n em li o lan , V arlı­
ğın H ak ik atin in h iz m e tin d e o l an h u m an itas 'tır, y o k s a m etaf iz ik
an l am d ak i h ü m an iz m d eğ il.
Fak at hu m an itas, V arlığın D ü şü n m esin d e b u k ad ar asli bir şe­
kilde g öz önün d e d u ru yorsa, o halde " ontoloji" , " etik " ile tam am lan­
m ak zo ru n d a değil m i? Ö yleyse sizin şu cüm led e dile getirdiğiniz

a 1. Baskı 1949: K e n d in i m uhafaza etm enin saklam asının Işım ası olarak
Işım a
w esentlich, d as S ie in d em S atz au ssp rech en : » C e q ue je cherch«
a f aire , depuis lo ng tem p s d ejâ, c’est p reciser le rap p o rt de l’on-
tologie avec une eth iq ue p ossib le« ?
B ald n ach d em » S . u. Z .« erschienen w ar, f ru g m ich ein jun-
g e r Fre u n d : » W an n schreib en S ie ein e E th ik « ? W o das W esen
des M ensch en so w esentlich, n âm lich ein z ig au s d er Fra g e nach
d er V V ahrheit des S eins g ed ach t w ird, w ob ei ab er d er M ensch
d ennoch n icht zu m Z en tru m des S eien d en erh ob en ist, m u B das
V erlang en n ach ein er verb ind lichen A n w eisu n g erw ad ıen und
n ach R eg eln , d ie sag en , w ie d er aus d er Ek - sisten z z u m Sein
e rf ah ren e M ensch geschicklich leb en soll. D er V V unsch nach einer
Eth ik d ran g t u m so e if rig e r n ach Erf ü l l u n g , als d ie off enk und ige
R atl o sig k eit des M enschen n ich t w en ig er als die v erh eh lte sich
ins U n m eB b are steig ert. D er B in d u n g d u rch d ie Eth ik m uB
aile S o rg e g ew id m et sein, w o d er in das M assenw esen ausgelie-
f erte M ensch d er T echnik n u r d urch ein e d er T echnik entsp re-
chend e S am m lu n g un d O rd n u n g seines Plan en s u n d H an d eln s
im g an z en noch zu einer verlaBlichen B estân d ig k eit geb rach t
w erd en k an n .
W er d ü rf te diese N o tlag e ü b erseh en ? S ollen w ir n ich t die
b esteh en d en Bin d u n g en , au ch w en n sie d as M en schenw esen
noch so n o td ü rf tig un d im b loB H eu tig en z u sam m en h alten ,
schonen und sich ern ? G ew iB. A b er en tb in d et diese N o t je das
D enk en d avon, d aB es dessen ged en k t, w as z u m al d as Z u - d en -
k end e b leib t ım d als das S ein allem S eiend en zuv or d ie G ew âh r
u n d V V ahrheit? K an n sich d as D enk en noch f e m e rh in dessen
en tsch lagen , d as S ein zu d enk en, n ach d em dieses in lan g e r V er-
g essenh eit v erb o rg en g eleg en ım d zugleich im jetz ig en W elt-
augen b lick sich d urch die Ersch ü tteru n g alles S eien d en an k ü n -
d ig t?
Bev o r w ir versuchen, d ie B ez ieh u n g zw ischen » d e r O ntolog ie«
u n d » d e r E th i k « g en au er zu b estim m en , m üssen w ir f rag en ,
w as » d ie O n to lo g ie« u n d » d ie Eth ik « selb st sind. Es w ird n ötig ,
z u b ed en k en , ob d as, w as in d en b eid en T iteln g e n an n t sein
k an n , noch d em gem âB und n ah e b leib t, w as d em D en k en au f -
çab an ız ço k ö n em li d eğ il m i: " C e q u e je ch e rch e â f aire, d ep u is
l o n g te m p s d ejâ, c'e s t p re cis e r le rap p o rt d e l 'o n to g ie av e c u n e
eth iq u e p o s s ib l e " ? *
" V arl ık v e Z a m a n " ı n y ay m l an m as ın d an h e m e n s o n ra g en ç
b ir ark ad aş ım b an a ş u s o ru y u y ö n eltti: " N e z am an b ir etik y a ­
z acak s ın ız ? " İn san ın ö z ü n ü n b u d en li d erin , h e m d e in san ı
V aro l an m m erk ez i h alin e g e tirm e d e n , y an i y al n ız ca V arlığ ın
H ak ik ati s o ru s u n d an h arek etl e d ü ş ü n ü l d ü ğ ü y e rd e , h erk es için
g e çe rl i b ir y ö n e rg e arz u s u , Ek - s is te n z d e n h arek etl e V arlık tec­
rü b esi ed in m iş in san ın k ad erin e u y g u n o l arak n asıl y aş am as ı
g erek tiğ in i s ö y l e y e n k u ralları o rtay a k o y m a isteğ i u y an ır. İn ­
san ın açık çare s iz l iğ i o l d u ğ u k ad ar giz li çares iz liğ i d e ö lçü le­
m e z b ir h ale g e l d iğ in d e , b u etik arz u s u k en d in i d ah a d a ço k
h issettirir. T ü m çab al ar etik aracıl ığ ıy l a in san ları b ağ l am ay a
h asre d il m e l id ir; b ö y l e ce k itle to p l u m u n a te rk ed ilm iş o l an tek ­
n iğ in in san ı b ü tü n ü y l e k en d i p lan ların ın v e e y lem lerin in y al ­
n ız ca tek n iğ e u y g u n b ir şek ild e to p lan m ası v e d ü z en len m esi
say esin d e d ah a g ü v en ilir b ir d ay an ık lılığ a k av u ştu ru lab ilecek tir.
Bu sık ıntılı d u ru m u k im g ö rm e z d e n g eleb il ir? İn san v arl ı­
ğ ım h ala b ö y le m ah ru m b ir şek ild e v e sırf b u g ü n l e ilgili o lan d a
b irarad a tu ts al ar b ile z ate n v aro l an b u b ağ l arı k o ru m am ız v e
e m n iy e te al m am ız g e re k m e z m i? Elb ette. Pek i am a b u m ah ru ­
m iy e t D ü ş ü n m e y i, aslın d a D ü ş ü n ü l m e s i- g e re k e n , y an i V arlık
o l arak tü m V aro l an d an ö n ce o n u k o ru y an v e H ak ik at o l arak
k alan ı d ü ş ü n m e k te n b o y u n a al ık o y m az m ı? B u n d an d a ö te ,
V arlık u z u n b ir u n u tu l m u ş l u k ta k ald ık tan v e ay n ı z am an d a
d ü n y a tarih in in şim d ik i an ın d a tü m V aro l an m s ars ılm as ıy la
k en d in i b elli ettik ten s o n ra, D ü ş ü n m e V arlığ ı d ü ş ü n m e k te n
v az g e çe b il ir m i?
" O n to l o j i" ile " e ti k " arasın d ak i ilişkiyi d ah a k esin b ir şek ild e
b elirlem ey e g irişm ed en ö n ce, " o n to l o j i" v e " e ti ğ i n " k en d ilerin in
n e o ld u k ların ı s o rm ak z o ru n d ay ız . H e r iki b aşlık ta d a if ad e
g eg eb en ist, d as als D enk en allem zuvor die V V ahrheit des Seins
zu d enk en h at.
S ollten f reilich sow ohl » d ie O n to lo g ie« als au d ı d ie » Eth ik «
s am t allem D en k en aus D iscip linen h in f âllig u n d d ad u rd ı u n -
ser D enk en d iscip lin ierter w erd en, w ie steh t es d an n m it d er
Fra g e n ach d er Bez ieh u n g zw ischen d en b eid en g en an n ten
D iscip linen d er Ph ilosop h ie?
D ie » Eth ik « k o m m t m it d er » L o g ik « u n d d er » Ph y sik « z u m
ersten m al in d er S d ıu le Plato n s au f . D iese D iscip linen en tste-
h en zu d er Z eit, d ie das D en k en z u r » Ph ilo so p h ie«, d ie Ph ilo ­
sophie ab er z u r ğnumjfii] (V V issenschaft) un d d ie V V issenschaft
selb st zu ein er S ache d er S chule u nd des S chulb etrieb es w erd en
lâBt. Im D u rch g an g d urch die so verstan d ene Ph ilosop hie en t-
steh t die W issensd ıaf t, v erg eh t das D en k en. D ie D en k er vor
d ieser Z eit k en nen w ed er eine » L o g ik « , noch ein e » Eth ik « , n od ı
die » Ph y sik « . D enn och ist ih r D enk en w ed er unlogisch noch u n -
m o ralisch. D ie (pvaıç ab er d achten sie in einer T ief e u n d W eite,
die aile sp âtere » Ph y sik « n ie m eh r zu erreichen v erm och te. D ie
T ragö d ien des S ophokles b erg en , f alls ü b erh au p t ein solcher
V ergleich erlau b t ist, in ih rem S ag en d as ■Pjdoç an f ân g lich er
als d ie V orlesungen des A ristoteles üb er » Eth ik « . Ein S pruch
des H erak lit, d er n u r aus d rei W ö rte m b esteh t, s ag t so Ein -
f aches, dafi aus ih m d as W esen des Eth o s u n m ittelb ar ans L id ıt
k om m t.
D e r S p ruch des H e rak lit lau te t (Frg m . 1 1 9 ): iföoç âv&gcîma)
âaiftcov. M an p f leg t all g em ein zu ü b ersetz en : » S em e Eig e n art
ist d em M ensch en sein D âm o n .« D iese Ü b ersetz u n g d en k t m o ­
d e m , ab er n ich t griechisch. b ed eu tet A u f en th alt, O rt des
V V ohnens. D as W o rt n en n t d en of fenen B ez irk ,w o rin d er M ensch
w oh n t. D as O f f ene seines A u f en th altes lafit d as erscheinen, w as
au f d as VVesen des M en schen z u k om m t u n d also an k o m m en d in
seiner N âh e sich au f h âlt. D er A u f en th alt des M ensch en en th âl t
u n d b ew ah rt d ie A n k u nf t dessen, d em d er M en sch in seinem
W esen g eh ö rt. D as ist n ad ı d em W o rt des H e rak lit öaifimv, d er
G o tt. D er S p ruch s ag t: d er M ensch w o h n t, inso f ern er M ensch
ed ileb ilen in , h e r ş e y d e n ö n ce V arlığ ın H ak ik atin i d ü ş ü n m e k
o lan D ü şü rtm ey e u y g u n v e y ak ın o l u p o l m ad ığ ın ı d ü ş ü n m e k
g erek li h ale gelir.
E ğ e r g e rçe k te n d e d isip lin lerd en o l u ş an tü m D ü ş ü n m e k ar­
ş ısın d a h e m " o n to l o j i" h e m d e " e ti k " g e çe rs iz o l acak s a v e b u ­
n u n s ay e s in d e d e D ü ş ü n m e m iz d ah a d isip lin li h ale g elecek s e, o
h ald e f elsef en in s ö z ü ed ilen b u iki d isip lin i aras ın d ak i ilişki s o ­
ru s u n e o lacak tır?
" E ti k " ilk k ez " m a n tı k " v e " f iz ik " ile b irl ik te Pl ato n 'u n
o k u l u n d a o rtay a çık ar. Bu d is ip lin ler D ü ş ü n m e y i " f e l s e f e " y e ,
f elsef eyi ise £7ruminr| y e(b ilim e) v e b ilim in k en d in i d e b ir o k u la
v e o k u l etk in liğ in e d ö n ü ş tü re n b ir çağ d a o l u ş u rl ar. B ö y le an l a­
şılan b ir f elsef ey e g e çiş e s n as m d a b ilim o rtay a çık ar, D ü ş ü n m e
k ay b o lu r. Bu çağ d an ö n cek i d ü ş ü n ü rl e r n e b ir " m a n tı k " , n e b ir
" e ti k " , n e d e b ir " f i z i k " te n h ab e rd ard ırl ar. Fak at b u n a rağ m e n
o n ların D ü ş ü n m el eri n e m an tık s ız d ır, n e d e ah lak sız . Fak at o n ­
lar (pûatç i, d ah a so n rak i çağ l ard a g elen " f i z i ğ i n " h içb ir şek ild e
u l aş am ad ığ ı d erin lik v e g en işlik te d ü ş ü n ü y o rl ard ı. S o f o k les'in
trag e d y al arı - b ö y l e b ir k arş ıl aş tırm ay a iz in v e ril irs e - s ö y l e m l e ­
rin d e rj0oç u A ris to te l e s 'in " e ti k " d e rs l e rin d e n d ah a k ö k lü o la­
rak s ak lar. H e rak l e ito s 'u n s ad e ce ü ç k elim ed en o l u ş an b ir s ö z ü
ö y lesin e s ad e b ir ş e y i s ö y l e r k i, b u s ö z d e n , e th o s 'u n ö z ü d o ğ ru ­
d an d o ğ ru y a ışığ a çık ar.
H erak leitos'u n sö z ü şöyled ir(Fr. 119): rjGoç âv0pci)7rcp 5a(jxo)v. G e­
nellikle şöyle tercü m e edilir: " in san ın k arak teri o n u n d aim o n u d u r."
Bu tercü m e m o d e m d ü şü n ü y o r am a G rek çe d ü şü n m ü y o r. H 0oç b ir
y erd e b u lun m ak , ik am et ed ilen y er anlam ına gelir. Bu söz, insanın
ik am et ettiği açık alanı k asted er. O n u n b u lun d u ğu yerin A çıklığı, in­
sanın öz ü n e ait olanı v e b öylece d e o ray a gelişind e o n u n Y ak ın lı­
ğ ın d a b u lu n an ın g ö rü n m es in e iz in v erir, in san ın eğ leşm esi, in sa­
n ın ö z ü n d e ait o l d u ğ u şey in gelişini içerir v e k o ru r. Bu , H e rak ­
leito s'u n sö z ü n d ek i 8ai(io)v d u r, T an rıd ır. Bu s ö z şu n u söy ler:
in san , in san o l d u ğ u için T an ım ın Y ak ın lığ ın d a ik am et ed er. H e -
ist, in d er N âh e G ottes. M it d iesem S p ru ch des H e rak l it s tim m t
ein e G eschichte z u sam m en , d ie A ristoteles (d e p art. an im . A 5 ,
6 4 5 a 17) b erich tet. S ie lau tet:7/ < ş> ax/ l£iTo ç A cyeraı nçoç tovç Çevovç
elneîv tovç f}ovXo/ıevovç ivTV%eîv avrâ, ot ijıetdr] nçootâvTeç eldov
avTov ■deçö/j.Evov 7iqoç tö> bıvöı earrjoav, İxeXevs yctç avrovç elaıevaı
&<xqqovvtaç' eîvaı y aq x ai ivTav&a ûeovç...
» V on H e rak l it e rz âh l t m an ein W o rt, d as er zu d en Fre m d e n
g e s ag t h ab e, d ie zu ih m v o rg elan g en w ollten . H erz u k o m m en d
sah en sie ih n , w ie e r sich an ein em Back o f en w ârm te . S ie b lieb en
ü b errasch t steh en u n d dies v o r allem d esh alb , w eil er ilm en ,
d en Z au d e m d e n , au ch noch M u t zu sp rach u n d sie h erein -
k o m m en hief i m it d en W o rte n : » A u ch h ie r n âm lich w esen G öt-
te r an .«
D ie Erz ah l u n g sp rich t z w ar f ü r sich, doch sei ein ig es h erv o r-
geh ob en .
D ie M e n g e d er f rem d en Besu ch er ist in ih re r n e u g ie rig e n Z u -
d rin g lich k eit z u m D en k er b eim ersten A nb lick seines A u f en t-
h altes en ttâu sch t u n d ratlo s. S ie g lau b t, d en D en k er in V erh âlt-
nissen an tref f en zu m ü ssen, d ie g eg en d as üb liche D ah in leb en
d er M en sch en ü b erall die Z ü g e d er A u sn ah m e u n d des S elte-
n en u n d d aru m A u f reg en d en trag e n . D ie M e n g e h o f f t, d urch
ih ren Besuch b ei d em D en k er S ach en zu f in d en , d ie — w en ig -
sten s f ü r ein e gew isse Z eit — d en Stof f zu ein em u n terh alts am en
G ered e l ie f e m . D ie Fre m d e n , d ie d en D en k er b esuchen w ollen,
e rw arte n , ihn vielleich t g erad e in d em A u gen b lick zu sehen , d a
e r, in d en T ief sin n versun k en, d en k t. D ie B esu ch er w o llen dies
» erl e b e n « , n ich t etw a u m v o m D en k en b etro f f en z u w erd en ,
so n d em led iglich d esh alb , d am it sie sag en k ö n n en , ein en gese-
h en u n d g eh ö rt zu h ab en , von d em m an w ied eru m n u r sag t, d aB
e r ein D en k er sei.
S tatt d essen f in d en d ie N eu g ierig en H e rak l it b ei ein em B ack ­
o f en. D as ist ein rech t alltâg lich er u n d u n sch ein b arer O rt. A ll er-
d in gs w ird h ier d as B ro t geb ack en . A b er H e rak l it ist am B ack ­
o f en n ich t ein m al m i t d em B ack en b esch âf tig t. E r h al t sich h ier
n u r au f , u m sich z u w ârm en . So v e rrat e r an d iesem o h n eh in
rak l e ito s 'u n b u s ö z ü y l e , A ris to te l e s 'in an lattığ ı (d e p art. an im .
A 5 , 6 4 5 a 17) b ir ö y k ü b irb iriy le ö rtü ş ü r. Ş ö y le ki: 'H pâıoleiT oç
A iy s ıaı ırpöç to û ç Çevouç eİ7reîv to û ç (30uX.0fi£V0\)ç evTU^eîv aÛTCp, oî
£xsı5e ırp o aıö v ıeç eîöov aû ıö v 0spö|i£vov 7Tpöç t <5 İ7rvâ> £arr| oav,
sks^ eue y ap aû ro û ç eicvevaı G ap p o ûvtaç. eıv aı y ap K ai evıaûO a
G eoûç...
" H e rak l e ito s h ak k ın d a, o n u n , k en d isin i g ö rm e k is tey en y a ­
b an cıl ara sö y l e d iğ i b ir s ö z an latılır. Y ab an cıl ar y ak l aş ın ca o n u
b ir f ırın ın ö n ü n d e ısın ırk en g ö rü rl e r v e şaşk ın lık tan d o n u p k a­
lırlar, ö z ellik le d e ş u n ed en le: çü n k ü H erak l eito s , şaşk ın lık tan
n e y ap acağ ın ı b il em ey en y ab an cıl arı ce s are tl e n d ire re k o n ları şu
s ö z lerle içeri d av e t e d e r: 'T an rıl ar b u rad a d a ö z lerin i s ü rd ü rü ­
y o rl a r'."
G erçi b u ö y k ü n ü n k en d isi tek b aş ın a y eterli am a b iz y in e d e
b az ı n o k tal arı v u rg u l am ay a çalışalım :
Y ab an cı z iy are tçi g ru b u m e rak lı b ir sırn aşık lık la D ü ş ü n ü re
y ak l aş tığ ın d a o n u o tu ru rk e n g ö rd ü ğ ü ilk an d a h ay al k ırık lığ ın a
u ğ ray ıp şaşırır. Ç ü n k ü g ru p tak il e r D ü ş ü n ü rü , in s an l arm h ep
alışılag elen b o ş y aş am tarz ı k arş ıs m d a istisn ai v e n ad ir o lan ın
v e b u n ed e n l e d e h e y e can l an d ırıcı o lan ın öz ellik lerin i taş ıy an
b ir o rtam d a b u lacak ların ı san ırlar. D ü ş ü n ü re y ap tık l arı z iy a­
retle h iç o l m az s a b ir s ü re için e ğ len d irici laf eb eliğ in e y aray acak
m al z e m e y i eld e e tm e y i u m m ak tad ırl ar. D ü ş ü n ü rü z iy are t e t­
m e k is te y e n y ab an cıl ar o n u , b elk i d e tam d e rin l e re d alm ış d ü ­
ş ü n ü rk e n b u l m ay ı b ek lerler. Z iy are tçil e r b u n u " y a ş a m a y ı " is­
te m e k te d irl e r f ak at d ü ş ü n m e n in etk isi altın d a k alm ak için d e ­
ğil, s ad e ce D ü ş ü n ü r o l d u ğ u s ö y l e n e n b irin i g ö rd ü k lerin i v e d in ­
led ik lerin i an l atab ilm ek için.
O n u n y e ri n e m e ra k l ı l a r H e ra k l e i to s 'u f ırın ın b aş ı n d a b u ­
l u rl a r. B u ras ı a l e l ad e v e h içb ir ö z e l l iğ i o l m a y a n b ir y e rd i r.
L âk in b u ra d a f ırın a e k m e k v e ri l m e k te d i r. Fa k a t f ırın ın b a ­
ş ın d ak i H e ra k l e i to s e k m e k h a z ı rl a m a k l a b il e m e ş g u l d e ğ i l ­
d ir. S ad e ce ı s ın m ak için o ra d a d ı r v e b ö y l e l ik l e d e z a te n
all tâg lich en O rt d ie g an z e D ü rf tig k eit seines Leb en s. D e r A n -
b lick eines f rieren d en D enk ers b ietet w en ig des In teressan ten .
D ie N eu g ierig en verlieren d enn auch b ei d iesem en ttâu sch en -
d en A nb lick sogleicb die L u s t, noch n âh e r z u tre te n . W as sollen
sie h ie r? D ieses alltâg lich e u n d reizlose V ork om m nis, d aB ein er
f rie rt u n d am O f en steh t, k an n jed erm an n jed erz eit b ei sich zu
H au se f ind en. W o z u sollen sie also ein en D en k er au f su ch en ?
D ie Besu ch er schicken sicil an , w ied er w eg z u g eh en . H e rak l it
liest d ie en ttâu sch te N eu g ier in ih ren G esich tem . E r erk en n t,
d aB b ei d er M en g e schon d as A usb leib en ein er e m a rte te n
S en satio n h in reich t, u m d ie soeb en A n g ek o m m en en sogleich
w ied er z u r U m k eh r zu d rân g en . D eshalb sp rich t er ih n en
M u t zu . E r f o rd e rt sie eig en s au f , doch ein z u treten , m it d en
W o rte n : eîvaı y aq xaî bnav& a âeovç, » G ö tte r w esen au ch
h ier an «.
D ieses W o rt stellt d en A u f e n th al t {ff&oç) des D en k ers u n d sein
T u n in ein an d eres L ich t. O b d ie Besu ch er sogleich u n d ob sie
dieses W o rt ü b erh au p t v erstan d en u n d d an n alles in d iesem
an d eren L ich t an d ers g eseh en h ab en , s ag t d ie Erz âh l ü n g nich t.
A b er d aB diese G eschichte erz âh lt w o rd en u n d noch uns H eu -
tig en ü b erlief ert ist, b eru h t d arau f , d aB d as, w as sie b erich tet,
aus d er A tm o sp h âre dieses D en k ers s tam m t u n d sie k en nz eich-
n et. y aiivrav&a » a u d ı h ie r« , am B ack o f en , an d iesem gew ö h n -
lich en O rt, w o jeglich D in g u n d jed er U m s tan d , jed es T u n u nd
D en k en v e rtrau t u n d g elâu f ig , d as h eiB t g eh eu er ist, » au ch d a
n âm l ich « im U m k reis des G eh eu ren elvaı ûeovç, ist es so, » d aB
G ö tter an w esen « .
ifâoç âv&QO)nu) öalfMov, s ag t H e rak l it selb st: » D e r (g eh eu re)
A u f e n th al t ist d em M en sch en d as O f f ene f ü r d ie A n w esu n g des
G ottes (des U n - g e h e u re n ).«
S oll m m g em âB d er G ru n d b ed eu tu n g des W o rtes fj&oç d er
N am e Eth ik d ies sag en , d aB sie d en A u f e n th al t des M en sch en
b ed en k t, d an n ist d asjen ig e D en k en , d as d ie W ah rh e it d es Seins
als d as an f ân g lich e El e m e n t des M en schen als eines ek sistieren-
d en d en k t, in sich schon d ie ursp rü n g lich e Eth ik . D ieses D en k en
al elad e o l an b u y e rd e k en d i h ay atın ın tü m y o k s u l l u ğ u n u ele
v e rm e k te d ir. Ü ş ü y e n b ir D ü ş ü n ü rü n g ö rü n tü s ü p e k ilg in ç o l­
m as a g erek . M e rak lılar b u n ed e n l e h ay al k ırık lığı y aratan b u
s ah n e y e d ah a f az la y ak l aş m ak iste m e z l e r, h e v e s l e ri k ırılır. B u ­
rad a n e işleri v a r k i? B u b ay ağ ı v e h içb ir çek iciliğ i o l m ay an g ö ­
rü n tü - b irin in ü şü y ü p f ırın ın b aş ın d a d u rm as ı- h e r z am an
k en d i o tu rd u k l arı y e rd e d e b u lu n ab ilir. Ö y l ey s e n e d iy e b ir D ü ­
ş ü n ü re b ak sın lar k i? Z iy are tçil e r ay rıl m ay a k arar v e rirl e r. H e-
rak leito s h ay al k ırık lığ ın a u ğ ray an m erak ı o n l arın y ü z l e rin d e n
o k u r v e b ilir ki k alab alığ ın b ek led iğ i f ak at g e rçe k l e ş m e m iş o lan
b ir h e y e can d ah a y en i g elm iş o l an ları h e m e n g e ri d ö n d ü rm e k
için y eterl id ir. B u n ed e n l e o n ları ce s are tl e n d irir v e içeri g irm e ­
lerin i teşv ik e tm e k için ş u s ö z leri sö y ler: eıvaı y ap K al ev ıaû 0a
Oeotiç, " T an rıl ar b u rad a d a ö z lerin i s ü rd ü rü y o rl ar" .
B u s ö z , D ü ş ü n ü rü n eğl eşm esin e(f j 0o ç) v e ey l e m e s in e y en i b ir
ışık tu tm ak tad ır. Z iy are tçil e rin b u s ö z ü h e m e n y e n i b ir ışık al­
tın d a y a d a g en el o l arak an lay ıp an l am ad ık ların ı b u ö y k ü b iz e
an l atm az . Fak at ö y k ü n ü n an latılm ış v e b u g ü n y aş am ak ta o lan
b iz lere k ad ar u laş m ış o lm asın ın n ed e n i, o n u n an lattığ ın ın , d ü ­
ş ü n ü rü n etraf ın d ak i atm o s f e rd e n çık m as ın d a v e o atm o s f e re
iş are t e tm e s in d e y atar. Kod svTorö0a " b u ra d a d a " , f ırın d a, b u alı­
şılag elm iş y e rd e , h e r ş ey in v e h e r h alin , h e r ey l em in v e d ü ş ü n ­
m en in tan ıd ık v e b ild ik , y an i o l ağ an o l d u ğ u y e rd e , " y a n i b u ­
rad a d a " , o l ağ an o lan ın için d e d e eıvaı Geoûç, " T an rıl ar ö z lerin i
s ü rd ü rü y o rl ar" .
rj0oç âv0pa>7TM Sai(iw v, H erak l eito s d e r ki: " i n s a n a g ö re (o l a­
ğ an ) e ğ l e ş m e , T an rın ın (o l ağ an - ü s tü o lan ın ) ö z ü n ü n G elişi için
A çık o l an d ır."
Ş im d i e ğ e r rjGoç s ö z cü ğ ü n ü n as ıl a n l a m ı n a g ö re e tik ad ı,
i n s a n l a rı n e ğ l e ş m e s i ü z e ri n e k af a y o ru y o rs a , o h a l d e V a r­
l ığ ın H ak ik atin i e k s i s te n t in s an ın k ö k lü b ir ş e k il d e ait
o l d u ğ u y e r o l a ra k d ü ş ü n e n D ü ş ü n m e , k e n d i içi n d e z a te n
as l i e tik tir. Fa k a t bu D ü şü n m e, as lın d a o n to l o j i
ist ab er d an n au ch n ich t erst Eth ik , w eil es O n to lo g ie ist. D en n
d ie O n to lo g ie d en k t im m e r n u r d as S eien d e (öv) in sein em
S ein . S o lan g e jed och d ie V V ahrheit des S eins n ich t g ed ach t ist,
b leib t aile O n to lo g ie ohne ih r Fu n d am e n t. D eshalb b ezeich n ete
sich d as D en k en , d as m it » S . u. Z .« in d ie V V ahrheit des S eins
v o rz u d en k en versu ch te, als Fu n d am e n tal o n to l o g ie . D iese trach -
te t in d en V V esensgrund z u rü ck , aus d em d as D en k en d er V V ahr­
h e it des S eins h erk o m m t. S cho n d u rch d en A n satz d es an d eren
Frag e n s ist dieses D en k en au s d er » O n to l o g ie « d er M etap h y sik
(au ch d erjen ig en K an ts) h erau sg en o m m en . » D ie O n to lo g ie«
ab er, sei sie tran s cen d en tale o d er vo rk ritisch e, u n te rl ie g t d er
K ritik n ich t d esh alb , w eil sie d as S ein des S eien d en d en k t un d
d ab ei d as S ein in d en B eg rif f z w ân g t, s o n d e m w eil sie d ie
V V ahrheit d es S eins n ich t d en k t u n d so v erk en n t, d aB es ein
D en k en g ib t, d as s tre n g e r ist als d as b eg rif f lich e. D as D en k en ,
d as in d ie V V ahrheit des S ein s v o rz u d en k en versu ch t, b rin g t
in d er N o t d es ersten D u rch k o m m en s n u r ein G erin g es d er g an z
an d e re n D im en sio n z u r S p rach e. D iese v erf âlsch t sich noch
selb st, in s o f em es ih r noch n ich t glück t, z w ar d ie w esen tliche
H il f e des p h ân o m en o lo g isch en S eh en s f estz u h alten u n d gleich -
w oh l d ie u n g em aB e A b sicht au f » W issen sch af t« u n d » Fo r-
sch u n g « f allen zu lassen. U m jed och d iesen V ersuch des D en k ens
in n erh alb d er b esteh en d en Ph ilosop h ie k en n tlich u n d z u gleich
v erstân d lich zu m ach en , k o n n te zu n âch st n u r aus d em H o riz o n t
des B esteh en d en u n d aus d em G eb rau ch sein er ih m g elâu f ig en
T itel g esp ro ch en w erd en .
In zw isch en h ab e ich ein seh en g elern t, d aB eb en d iese T itel
u n m itte l b ar u n d u n verm eid lich in d ie Irre f ü h ren m u Bten .
D en n d ie T itel u n d d ie ih n en z u g eo rd n ete B eg rif f ssp rach e w u r-
d en vo n d en L e s e m n ich t au s d er ers t zu d en k en d en S ache
w ied er- g ed ach t, s o n d em d iese S ach e w u rd e au s d en in ih rer
gevvohnten B e d e u tu n g f es tg eh al ten en T iteln v o rg estellt. D as
D en k en , d as n ach d er V V ahrheit des S eins f rag t u n d d ab ei d en
V V esensaufenthalt des M en sch en v o m S ein h e r u n d au f dieses
h in b estim m t, ist w ed er E th i k noch O n to lo g ie. D aru m h a t die
o l d u ğ u n d an d o l ay ı etik d eğ ild ir. Ç ü n k ü o n to lo ji h e r z am an
V aro lan ı(ö v ) k en d i V arl ığ ı için d e d ü ş ü n ü r. O y s a V arlığ ın H ak i­
k ati d ü ş ü n ü l m e d iğ i s ü re ce tü m on to lo ji tem els iz k alır. Bu n e ­
d en le " V arl ık v e Z am an " d ak i , V arlığ ın H ak ik atin e d o ğ ru d ü ­
ş ü n m e y i d e n e y e n D ü ş ü n m e k en d in e T em el O n to lo ji ad ın ı v e r­
m iş ti. T em el O n to lo ji, V arlığ ın H ak ik atin in D ü ş ü n m es in in çık ­
tığı ö z te m e l e g e ri d ö n m e y e çalışır. B aşk a tü rd e n b ir s o rg u l am a
tarz ın d an b ile b u D ü ş ü n m e n in , M etaf iz iğ in " o n to l o j is in d e n "
(K an t'ın k i d ah il) f ark lı o l d u ğ u b ellid ir. " O n to l o j i" ise - i s te r
tran s ce n d e n tal, is te r k ritik ö n cesi o lsu n - V aro l an ın V arlığ ın ı d ü ­
ş ü n ü p , V arlığ ı b u şek ild e k av ram h alin e g e l m e y e z o rl ad ığ ın d an
ö tü rü d eğ il, V arlığ ın H ak ik atin i d ü ş ü n m e y ip , b ö y l ece k av ram ­
sal d ü ş ü n m e d e n d ah a tam b ir D ü ş ü n m e o l d u ğ u n u b ilm ed iğ in ­
d e n ö tü rü eleştirilm ek ted ir. İlk y arm a h arek atın ın z o rl u k l arı
için d e V arlığ ın H ak ik atin e d o ğ ru d ü şü n m ey i d en ey en D ü­
ş ü n m e , tam am e n f ark lı o lan b o y u ttan ço k az b ir şey i d ile g e tir­
m ek ted ir. Fen o m en o lo jik g ö rm e n in ö n em li y ard ım ın ı e l d e n b ı­
rak m ad an , ay n ı z am an d a " b i l i m " v e " a ra ş tı rm a " n ın u y g u n s u z
am acın d an v az g e çm e y i b e ce re m e z s e , b u d il, ü s tü n e ü stlü k
k en d i k en d in i d e h atay a d ü ş ü rü r. Fak at D ü ş ü n m e n in b u d e n e ­
m esin i h al e n v aro l an f elsef e için d e tan ın ır v e ay n ı z am an d a
an laşılır h ale g etireb ilm ek için , ö n celik le s ad e ce h alen m e v cu t
o lan ın b o y u tu n d an v e o n u n aşin a o l d u ğ u b aşlık ların k u llan ıl­
m as ın d an çık ılarak k o n u şu lab ilm iştir.
Bu b aşlık ların d o ğ ru d an d o ğ ru y a v e k açın ıl m az o larak h atay a
d ü ş ü rm e k z o ru n d a o ld u k ların ı artık k ab u llen m ey i ö ğ ren d im .
Ç ü n k ü b u b aşlık lar v e o n lara ay rılan k av ram s al d il, o k u y u cu ta­
raf ın d an d ü şü n ü lm esi g erek en d av ad an çık arak y e n id en - d ü şü -
n ü lm ek y erin e, b u d av a, alışılag elm iş an l am d a eld en b ırak ılm a­
y an b aşlık lard an çık ılarak tasarım lan ıy o rd u . V arlığ ın H ak ik atin i
so ran v e b u n u y ap ark e n in san ın ö z ü n ü n b u l u n d u ğ u y eri V ar­
lık tan çık arak v e o n a d o ğ ru b elirl ey en D ü şü n m e n e etik tir, n e d e
ontoloji. Bu n ed en le b u ik isinin b irb iriy le o lan ilişk isine d air
Fra g e n ach d er B e z ieh u n g b eid er z u ein an d er in d iesem Bereich
k ein en Bo d en m eh r. D enn och b eh âl t Ih re Fra g e , u rsp rü n g li-
ch er g ed ach t, ein en S im i u n d ein w esen tliches G ew icht.
E s m u B n âm l ich g e f rag t w erd en : w en n d as D en k en , die
V V ahrheit des S eins b ed en k en d , d as VVesen d er H u m an itas als
Ek - sisten z au s d eren Z u g eh ö rig k eit z u m S ein b estim m t, b leib t
d an n dieses D en k en n u r ein theoretisches V orstellen v o m S ein
u n d v o m M en sch en , o d er lassen sich au s solcher Erk e n n tn is z u ­
gl eich A n w eisu n g en f ü r d as tâtig e Le b e n e n tn eh m en u n d d ie­
sem an d ie H an d g eb en ?
D ie A n tw o rt l au te t: dieses D en k en ist w ed er th eo retisch noch
p rak tisch . E s e re ig n e t sich v o r d ieser U n tersch eid u n g . D ieses
D en k en ist, in s o f e m es ist, d as A n d en k en an d as S ein u n d nichts
au B erd em . Z u m S ein g eh ö rig , w eil v o m S ein in d ie W ah rn is
sein er W ah rh e it g ew o rf en u n d f ü r sie in d en A n sp ru ch g e-
n o m m e n , d en k t es d as S ein . Solches D en k en h a t k ein Erg eb n is .
Es h a t k ein e W irk u n g . E s g e n ü g t sein em W esen , in d em es ist.
A b er es ist, in d em es sem e S ach e s ag t. D e r S ach e des D en k ens
g e h ö rt je geschich tlich n u r ein e, d ie ih re r S ach h eit g em âB e
S ag e. D eren sach h altig e V erb in d lichk eit ist w esen tlich h ö h er
als d ie G ü ltig k eit d er W issen sch af ten , w eil sie f re ie r ist. D en n
sie l âB t d as S ein — sein.
D as D en k en b au t am H au s d es S eins, als w elches d ie Fu g e des
S eins je gesch ick haf t d as W esen des M en sch en in d as V V ohnen
in d er W ah rh e it des S eins v e rf ü g t. D ieses V V ohnen ist d as W e-
sen d es » In - d e r- W e l t- s e in s « (v g l. » S . u . Z .« , S . 5 4 ). D e r d o rtig e
H in w eis au f d as » I n - S e in « als » V V ohnen « ist k ein e ety m o lo g i-
sche S p ielerei. D e r H in w eis in d em V o rtrag v o n 1 9 3 6 au f H ö l -
d erlin s V V ort » V oli V erd ien st, doch d ich terisch w o h n et / d er
M en sch au f d ieser E rd e « ist k ein e A u ssch m ü ck u n g ein es D en ­
k en s, d as sich au s d e r V V issenschaft in d ie Po esie re tte t. D ie R ed e
v o m H au s des S eins ist k eine U b e rtrag u n g d es Bild es vo m
» H a u s « au f d as S ein , s o n d em aus d em sach g em âB g ed ach ten
V V esen des S eins w erd en w ir eines T ages e h e r d en k en k ö n n en ,
w as » H au s « u n d » w o h n en « sind.
s o ru n u n artık b u al an d a tem eli k alm az . B u n a rağ m e n , d ah a
k ö k lü d ü ş ü n ü l d ü ğ ü n d e s o ru n u z b ir an l am v e ö z l ü b ir ağ ırlık
k az an ır.
Ç ü n k ü ş u so ru l m al ıd ır: E ğ e r D ü ş ü n m e , V arlığ ın H ak ik atin i
d ü ş ü n ü rk e n h u m an itas 'ın ö z ü o l an Ek - sisten z i o n u n V arlığ ın a
ait o l m as ın d an çık arak b elirlerse, b u D ü ş ü n m e s ad e ce V arl ık v e
in san h ak k ın d a teo rik b ir tas arım l am a o l arak m ı k alır, y o k s a b u
b ilg ilerd en ay n ı z am an d a ey lem li y aş am için d ü s tu rl ar d a çık a­
rılab ilir v e y aş am a g eçirileb ilir m i?
Y an ıt ş u d u r: Bu D ü ş ü n m e n e teo rik n e d e p ratik tir. Bu ay ı­
rım y ap ıl m az d an ö n ce o lag elir. Bu D ü ş ü n m e , D ü ş ü n m e o l arak
k ald ığ ı s ü re ce , V arlık Ü z e rin d e - D ü ş ü n m e d ir v e b aşk a h içb irşey
d eğ ild ir. V arl ığ a ait o l arak , V arlık taraf ın d an H ak ik atin h ak ik i­
liğ in e f ırl atılm ış ve H ak ik at için talep ed ilm iş o l d u ğ u n d an
ö tü rü V arlığ ı d ü ş ü n ü r. B ö y le b ir D ü ş ü n m e n in s o n u cu y o k tu r.
Etk isi y o k tu r. O l d u ğ u s ü re ce k en d i ö z ü n e y eterl id ir. Fak at o ,
k en d i d av as ın ı s ö y led ik çe v ard ır. D ü ş ü n m en in d av as ın a h ep
tarih sel o l arak , o n u n d av a o l u ş u n a u y g u n tek b ir S ö y lem aittir.
O n u n n esn el b ağ lay ıcılığ ı, b ilim lerin g e çe rl iğ in d e n ço k d ah a
y ü ce d ir çü n k ü o d ah a ö z g ü rd ü r. Ç ü n k ü o , V arl ığ ı- o l d u ru r.
D ü ş ü n m e V arlığ ın ev in i in şa e d e r, ö y le k i, V arlığ ın iştirak i
h ep T ak d ire u y g u n o l arak in san ın ö z ü n ü n V arlığ ın H ak ik ati
için d e ik am e t etm esin i e m re d e r. Bu ik am e t " D ü n y a- İçin d e -
0 1 m a " m n ö z ü d ü r.(k rş . V arlık v e Z am an s. 5 4 ) O rad ak i " i k a ­
m e ce " İ çi n d e - O l m a" o l arak y ap ıl an d e ğ in m e , etim o lo jik b ir
oyun d eğ ild ir. 1 9 3 6 'd ak i k o n u ş m ad a H ö l d e rl in 'in " e rd e m l e
d o l u , ş airan e o tu ru r/ b u y e ry ü z ü n d e i n s an " s ö z ü n e y ap ıl an atıf ,
b ilim d en çık ıp k en d in i şiirle k u rtarm ay a çal ış an b ir D ü ş ü n m e ­
n in s ü slen m esi d eğ ild ir. V arlığ ın ev in e ilişk in s ö z l e r, " ev"
tasarım ın ın V arl ık h alin e g etirilm esi d eğ ild ir; g ü n ü n b irin d e
" e v " i n v e " i k a m e t" i n n e o ld u k ların ı V arlığ ın , d av ay a u y g u n
d ü şü n ü len ö z ü n d en h arek etle d ah a iyi d ü şü n eb ileceğ iz .
 G leichw ohl schaf f t d as D en k en n ie d as H au s des S eins. D as
D en k en g eleitet d ie geschichtliche Ek sisten z, das heiBt die h u -
m an itas des h om o h u m an u s, in d en Bereich des A u f g an g s des
H eilen .
M it d em H eilen z u m al ersch ein t in d er L ich tu n g des S eins
d as Böse. D essen VVesen b esteh t n ich t in d er b loBen S chlechtig-
k eit des m ensch lichen H an d eln s, so n d em es b eru h t im B ö sar-
tig en des G rim m es. Beid e, d as H eile u n d d as G rim m ig e, k önnen
jed och im S ein n u r w esen, in so f em das S ein selb er d as S trittig e
ist. In ih m v erb irg t sich die V V esensherkunft des N ichten s. W as
n ich tet, lich tet sich als das N ich th af te. D ieses k an n im » N e in «
an gesp rochen w erd en . D as » N i ch t« ! en tsp rin g t k einesf alls aus
d em N ein -s ag en d er N eg atio n . Jed es » N e in « , d as sich n ich t als
eigen w illiges Po ch en au f d ie S etz u n g sk raf t d er S u b jek tiv itât
m iB d eu tet, s o n d em ein sein-lassend es d er Ek - sisten z b leib t, an t-
w o rtet au f d en A nsp ru ch des g elich teten N ichtens. A lles N ein
ist n u r d ie B e j ah u n g des N icht. Je d e B e j ah u n g b eru h t im A n er-
k en nen. D ieses lâB t d as, w o rau f es g eh t, au f sich zu k om m en .
M an m ein t, d as N ich ten sei im S eien d en selb er n irg en d s zu f in­
d en . D as trif f t zu, solang e m an d as N ich ten als etw as S eiend es,
als eine seiend e Besch af f en h eit am S eien d en sucht. A b er so
suchen d , such t m an n ich t d as N ich ten. A u ch das S ein ist k eine
seien d e Beschaf f en h eit, die sich am S eien d en f eststellen lâBt.
G leichw ohl ist d as S ein seien d er* als jeglich es S eiend e. W eil das
N ich ten im S ein selb st w est, d eshalb k ö n n en w ir es n ie als etw as
S eiend es am S eiend en g ew ah ren . V ollends b ew eist d er H in w eis
au f diese U n m ö g lich k eit n iem als d ie H erk u n f t des N id ıt aus
d em N ein - S ag en . D ieser Bew eis scheint n u r d an n zu trag e n ,
w en n m an d as S eiend e als d as O b jek tive d er S u b jek tiv itât an -
setz t. M an f o lg ert d an n au s d er A l te m ativ e , d aB jed es N ich t,
w eil es n ie als etw as O b jek tives ersch ein t, u nw eig erlich d as Pro -
d u k t eines S u b jek tak tes seîh m üsse. O b jed och ers t d as N ein -
sag en das N ich t setz t als ein b loB G ed ach tes, od er ob d as N ich ten
erst d as » N e in « b ean sp ru ch t als d as zu S ag en d e im S einlassen
a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : i n s o f e m S e in S e ie n d e s >sein< l a ö t.
 B u n u n la b irlik te, D ü ş ü n m e h içb ir z am an V arlığ ın ev in i y a­
ratm az . D ü ş ü n m e , tarih sel Ek s is ten z e, y an i h o m o h u m an u s 'u n
h u m an itas 'ın a, K u ts al m alan ın a çık m as ın d a re f ak at ed er.
V arlığ ın Işım as ın d a, K u tsalla b irlik te b az an d a k ö tü o lan g ö ­
rü n ü r. K ö tü o l an m ö z ü y al n ız ca in s an ey l e m in in f en alığ ın d a
d eğ il, ö f k en in k ö tü l ü ğ ü n d e y atar. H e r ik isi d e, h e m K u ts al h e m
d e ö f k e, ö z lerin i an cak V arlığ ın k en d isin in tartış m alı o lm as ı h a­
lin d e s ü rd ü reb ilirler. H içm e n in ö z ü n ü s ü rd ü rd ü ğ ü k ö k en k en ­
d in i V arlığ ın için d e g iz ler. H içe n , k en d in i H iço l an o l arak ışıl­
d atır. B u , " h a y ı r" d a if ad e ed ileb ilir. " D e ğ i l " , h içb ir şek ild e
d eğ il l em en in h ay ır- d e m e s in d e n h asıl o l m az . Ö z n elliğ in k o y u m
g ü cü n e in atla k arşı k o y m a o l arak an lam ın ı y itirm e y ip d e Ek -
sisten z in o l d u ran ı o l arak k alan h e r " h a y ı r" , ışıld atılan h içm en in
taleb in e y an ıt v e rir. T ü m h ay ır, d eğ ilin y al n ız ca tasd ik ed il m e­
sid ir. H e r tasd ik , tas v ip e tm e d e y atar. Bu tas v ip , y ö n e l d iğ i ş e ­
y in k en d in e g elm esin i s ağ l ar. H içm e n in , V aro l an ın k e n d in d e
h içb ir y e rd e b u l u n am ay acağ ı san ılır. H içm e , V aro l an b irş e y y a
d a V aro l an d a v a ro l a n b ir ö z e l l ik o l arak aran d ığ ı s ü re ce , b u
d o ğ ru d u r. Fak at h içm e b ö y l e aran m az . V arl ık d a V aro l an d a
s ap tan ab il e n v a ro l a n b ir ö z ellik d e ğ il d ir. Y in e d e V arl ık , h e r
tü rl ü V aro l an d an d ah a ço k v a rd ı r.3 H içm e ö z ü n ü V arl ığ ın
k e n d in d e s ü rd ü rd ü ğ ü için , b iz h içb ir z a m a n onun f ark ın a
V aro l an d a v a ro l a n b irş e y o l arak v aram ay ı z . B ö y lelik le b u im ­
k an s ız l ığ a ilişk in atıf , d e ğ il in k ö k en in in h ay ır- d e m e k te n çık tı­
ğın ı d a k an ıtl am az . B u k an ıtl am a, an cak V aro l an , ö z n e l l iğ in
n e s n e s i o l arak b e l irl e n d iğ in d e g e çe rl i o l u r. B u s e çe n e k te n d e,
h içb ir z am an n esn el o l arak g ö rü n m e d iğ in d e n d o l ay ı h er
d eğ ilin k açın ılm az o l arak b ir ö z n e ak tın ın ü rü n ü o l m as ı g e ­
rek tiğ i çık arılır. A n cak b u h ay ır- d e m e n in y al n ız ca d ü ş ü n ü l m ü ş
b irş e y o l arak d eğ ili k o y u p k o y m ad ığ ı v e y a h içm en in V aro l an ı-
o l d u rm a e s n as ın d a s ö y l e n m e s i- g e re k e n o l arak " h a y ı r" ı tale p

a 1. Baskı 1949: V a rlık V a ro la n ı 'o ld u rd u ğ u ' kadar

von S eien d em , dies karnı all erd in g s n iem als au s d er su b jek tiven
R e f l e ıio n au f d as b ereits als S u b jek tiv itât an g esetz te D en k en
en tsch ied en w erd en . In solcher R e£lexion ist d ie D im en sio n f ü r
d ie sach g erech te Frag e s te l l u n g noch g ar n ich t erreich t. Z u f ra-
g en b leib t, ob d en n n ich t, g esetz t daB d as D en k en z u r Ek - sisten z
g e h ö rt, alles » Ja « u n d » N e in « schon ek sistent ist in d ie V V ahr­
h e it d es S eins. İst es dies, d an n sind » Ja « un d » N e i n « a in sich
schon h ö rig au f d as S ein. A ls diese H ö rig e n k ö n n en sie n iem als
dasj en iğ e erst setz en , d em sie selb er geh ö ren .
D as N ich ten w est im S ein selb st u n d k einesw eg s im D asein
d es M en sch en , in s o f e m dieses als S u b jek tiv itât d es eg o co g ito
g e d ach t w ird . D as D asein n ich tet k ein esw egs, in s o f em d er
M en sch als S u b jek t d ie N ich tu n g im S in n e d er A b w eisu n g voll-
z ieh t, s o n d em d as D a- sein n ich tet, in s o f em es als d as V V esen,
w o rin d er M en sch ek - sistiert, selb st z u m VV esen des S ein s g e ­
h ö rt. D as S ein n ich tet — als d as S ein . D esh alb ersch ein t im ab -
so lu ten Id ealism u s b ei H e g e l u n d S ch ellin g d as N ich t als d ie
N e g ativ itat d er N eg atio n im VV esen des S eins. D ieses ab e r ist
d o rt im S in n e d er ab solu ten V V irklichkeit als d er u n b ed in g te
VVille g ed ach t, d er sich selb st w ill, u n d z w ar als d er VVille des
V V issens u n d d er Lieb e. In d iesem V V illen v e rb irg t sich noch d as
S ein als d er VVille z u rM ach t. V V eshalb jed och d ie N e g ativ itat d er
ab solu ten S u b j ek tiv itât d ie » d ialek tisch e« ist un d w eshalb d u rch
d ie D ialek tik d as N ich ten z w ar z u m V orschein k o m m t, ab e r zu -
gl eich im VV esen v erh ü llt w ird , k an n h ie r n ich t e rö rte rt w erd en .
D as N ich ten d e im S ein ist d as V V esen d essen, w as ich das
N ichts n en n e. D aru m , w eil es d as S ein d en k t, d en k t d as D en k en
d as N ichts.
S ein erst g e w âh rt d em H eilen A u f g an g in H u l d u n d A n d ran g
zu U n h eil d em G rim n ı.
N u r so f e m d er M en sch, in d ie V V ahrheit des S eins ek -sistie-
ren d , d iesem g eh ö rt, k an n aus d em S ein selb st d ie Z u w eisu n g

a 1. A u f l a g e 1 9 4 9 : B e j ah e n u n d V e m e i n e n , A n e rk e n n e n u n d V e n v e rf e n
sch o n g e b ra u d ı t in d as G e h e iB d es E re ig n is s e s — v o m G eh eif l d es U n te r-
sch ied s g e ru f e n in d as E n ts a g e n .
ed ip e tm e d iğ i; iş te z ate n ço k tan ö z n ellik o l arak b elirlen m iş b ir
d ü ş ü n m e y e d o ğ ru ö z n el b ir k af a y o rm ak tan çık ılarak b u n a h iç­
b ir şek ild e k arar v e ril e m e z . Bu k af a y o rm ad a d av ay a u y g u n b ir
s o ru s o rm an ın b o y u tu n a d ah i u laşılm ış d e ğ il d ir. Eğ e r D ü ş ü n m e
Ek - s is ten z e aitse, h e r " e v e t" v e " h a y ı r" ı n z ate n V arlığ ın H ak i­
k atin in için e d o ğ ru ek sisten t o l u p o l m ad ığ ın ın s o ru l m as ı g e re ­
k ir. E ğ e r b u b ö y l e y s e , " e v e t" v e " h a y ı r" 3 k en d i içlerin d e V ar­
lığ a b ağ ım lıd ırlar. B ağ ım lı o ld u k ları için , ait o ld u k ları şey in
k en d isin i as l a b elirley em ez ler.
İn san ın V aro l m as ı, e g o co g ito 'n u n ö z n ell iğ i o l arak an laşıl­
d ığ ı s ü re ce H içm e , ö z ü n ü V arlığ ın k en d isin d e s ü rd ü rü r, k esin ­
lik le V aro l m ad a d eğ il. Ö z n e o l arak in san h içlem ey i in k ar o l arak
g erçek l eş tird iğ i s ü re ce V aro l m a k esin lik le h içm e z ; V ar- o l m a,
için d e in san ın ek - s is te n t o l d u ğ u ö z o l arak V arlığ ın ö z ü n ü s ü r­
d ü rm e s in e ait o l d u ğ u için h içer. V arl ık , V arlık o l arak h içer. O
n ed en le H e g e l v e S ch ellin g 'in m u tl ak id e al iz m in d e D eğ il, V ar­
lığın ö z ü n ü s ü rd ü rm e s in d e d e ğ illem en in o l u m s u z l u ğ u o l arak
g ö rü n ü r. Fak at V arlık o rad a, k en d in i is tey en , h e m d e b ilgin in
v e se v g in in istem esi, k o şu lsu z is te m e o l arak d ü ş ü n ü l e n m u tl ak
g erçek lik an l am ın d ad ır. Bu is tem e için d e V arlık , b ir d e k u d re t
isteği o l arak g iz len ir. Fak at m u tl ak ö z n elliğ in o l u m s u z l u ğ u n u n
n için " d ial e k tik " o l d u ğ u v e d ialek tik aracılığ ıy la h içm en in o r­
tay a çık m ak la b e rab e r n için k en d i ö z ü n d e ö rtü k k ald ığ ın ın tar­
tışm ası b u rad a y ap ıl am az .
V arlığ ın içind ek i h içm ek te olan ın ö z ü n e b en H iç ad ın ı v eri­
y o ru m . H iç, V arlığı d ü şü n d ü ğ ü için d ir ki, D ü şü n m e H içi d ü şü n ü r.
T alih e eriş m ey i l ü tf ed en d e, h id d e tte b e l ay a b u l aş m ay ı b ah ­
ş e d e n d e V arlığ ın k en d isid ir.
A n cak V arl ığ ın H ak ik atin e d o ğ ru e k - s is te n t b ir
ş e k il d e a i t o ld u ğ u tak d i rd e , in s an için y as a ve k u ral
o l m as ı g e re k e n d ü s tu rl a rı n d ağ ıtıl m as ı V arl ığ ın k e n d in -

a 1. Baskı 1949: T asdik ve in k a r, ta svip ve red, O lagelm enin ta lim a tı

d o ğ ru ltu su n d a k u lla n ılır - a y ırım ın ta lim a tın ın reddetm eye ç a ğ ırıl­
m ası.
d erjen ig en W eisu n gen k om m en , die f ü r d en M enschen G esetz
und R eg el w erd en m üssen. Z uw eisen heiBt griechisch vsfieıv.
D er vâ/ioç ist n ich t n u r G esetz, so n d em ursp rü n glich er d ie in d er
S chick ung des Seins geb orgene Z uw eisun g. N u r diese v erm ag
es, d en M enschen in das S ein zu v erf ü g en . N u r solche Fü g ım g
v e rm ag zu trag e n u nd zu b in d en . A nd ers b leib t alles G esetz
n u r d as G em âch te m enschlicher V ernunf t. W esentlich er als aile
A u f stellu n g von R eg el n ist, d aB d er M ensch z u m A u f en th alt
in d ie W ah rh eit des Seins f ind et. Ers t d ieser A u f en th alt gew alırt
die Erf ah ru n g des H altb aren . D en H al t f ü r alles V erhalten v er-
schenkt die W ah rh eit des S eins. » H al t« b ed eu tet in u nserer
S p rache die » H u t« . D as S ein ist d ie H u t, d ie d en M en schen in
seinem ek - sistenten W esen d erg estalt zu i tre r W ah rh eit b eh ü -
tet, d aB sie die Ek -sisten z in d er S p rache b eh au st. D aru m ist die
S p rach e z u m al d as H au s des S eins u n d d ie B eh au su n g des M en -
schenw esens. N u r w eil d ie S p rach e die Beh au su n g des W esens
des M en schen ist, k önnen die geschichtlichen M en sch en tü m er
u n d M en schen in ıh rer S p rach e nich t zu H au se sein, so daB sie
ilm en zum G ehâuse ih rer M achen sch af ten w ird.
In w elcher Bez ieh u n g steht n u n ab er das D en k en des Seins
z u m theoretischen und p rak tischen V erh alten ? Es ü b ertrif f t
alles Betrach ten , w eil es sich u m d as Lich t sorgt, in d em erst ein
S ehen als T h eo ria sich au f h alten und b ew eg en k an n . D as D en ­
k en ach tet au f die Lich tu n g des S eins, ind em es sein S ag en vom
S ein in die S p rach e als d er B eh au su n g d er Ek sisten z ein leg t. So
ist d as D enk en ein T un. A b er ein T un, d as zugleich aile Praxis
ü b ertrif f t. D as D enk en d u rch rag t das H an d eln un d H erstellen
n icht d u rd ı d ie G röBe eines Leisten s und n ich t d urch d ie Fo lg en
eines V V irkens, so n d em d urch d as G erin g e seines erf olglosen
V ollb ringens.
D as D enk en b rin g t n am lich in seinem S ag en n u r das un -
gesp rochene W o rt des Seins zu r S p rad ıe.
D ie h ier geb rau ch te W en d u n g » z u r S p rache b rin g en « ist
j etz t g an z w örtlich zu neh m en . D as S ein k om m t, sich lichtend,
z u r S p rach e. E s ist stets u n ten v eg s zu ih r. D ieses A n k o m m end e
d e n geleb ilir. D ağ ıtm ak G re k çe 'd e vc|i£iv d em ek tir. N6|j.oç s a­
d e ce y as a d eğ il, d ah a k ök lü an l aş ıld ığ ın d a, V arlığ ın g ö n d e r­
m es i için d e g iz l e n e n d ağ ıtm ad ır. İn san ı V arl ığ a an cak b u b ağ ­
lay ab ilir. A n cak b ö y l e b ir b ağ l ay ış , taş ım a v e tu tm ay ı g e rçe k ­
leştireb ilir. A k si tak d ird e h e r tü rlü y as a, in san ak lın ın m ah s u l ü
o l arak k al ır. B il u m u m k u ral l arın altalta y az ıl m as ın d an d ah a
ö n em lisi, in san ın , V arlığ ın H ak ik ati için d ek i y erin i b u lm asıd ır.
A n cak b u y erd ek i e ğ l e ş m e , d ay an ık lılığ ın te crü b esin e im k an
tam r. H e r tü rlü d av ran ış için d ay an ağ ı, V arlığ ın H ak ik ati b ah ­
ş e d e r. D ilim iz d ek i " d a y a n a k " ise " k o ru y u cu " an l am ın a gelir.
V arl ık , ö z ü n ü ek - s is te n t o l arak s ü rd ü re n in san ı k en d i H ak ik ati
için d e k o ru y an ö y le b ir k o ru y u cu d u r k i, b u s ay e d e Ek - sisten z
d il için d e ik am e t ed eb ilir. İşte b u n ed en le d il h e m V arlığ ın evi,
h e m d e in san v arl ığ ın ın m es k en id ir. D il in san ın ö z ü n ü n m e s ­
k eni o l d u ğ u için v e s ad e ce b u b ö y l e o l d u ğ u için tarih sel in s an ­
lık lar v e in s an l ar d ill erin i b il e m e z l e r v e b ö y l e ce d e o n u k en d i
y ap ıp e tm elerin in k ılıfı h alin e g etirirler.
İm d i V arlığ ın D ü ş ü n m e s i, teo rik v e p ratik d av ran ış ile n e tü r
b ir ilişki için d ed ir? İçin d e th eo ria o l arak b ak ışın d u rab ileceğ i v e
h are k e t ed eb ileceğ i Işığı d ik k ate ald ığ ı için b u D ü ş ü n m e , h er
tü rl ü g ö z lem i aş ar. D ü ş ü n m e , V arlık S ö y lem in i Ek sisten z in
m esk en i o l arak d ilin için e k o y ark e n , V arlığ ın Işım asın a d ik k at
e d e r. Bö ylelik le D ü ş ü n m e b ir e y l e m e d ir. Fak at b u ey l e m e h er
tü rl ü p raxis 'i aş ar. D ü ş ü n m e , ey l e m e y i v e v ü cu d a g e tirm e y i
h e rh an g i b ir b aş arm ın b ü y ü k l ü ğ ü y l e v e y a b ir etk in in s o n u çl a­
rıy la d eğ il, b aş arıd an u z ak b ir y erin e g e tirm e n in " cü z il iğ iy le
aşar.
Ç ü n k ü k en d i S ö y lem i için d e D ü ş ü n m e , s ad e ce V arlığ ın k o ­
n u ş u l m am ış s ö z ü n ü d ile g etirir.
B u rad a k u llan ılan " d il e g e tirm e k " şim d i k elim esi k elim esin e
an laşılm alıd ır. V arlık k en d in i ışıl d atarak d ile gelir. O h ep b u ­
n u n için y o l d ad ır. Bu g elm ek te o lan , ek - sisten t o lan D ü şü n m ey i
b rin g t d as ek -sistieren d e D en k en seinerseits in seinem S ag en
z u r S p rach e. D iese w ird so selb st in die L ich tu n g des S eins ge-
hob en . Ers t so ist d ie S p rach e in jen er geh eim nisv o llen u n d uns
doch stets d u rch w alten d en W eise. in d em d ie also voli ins W esen
g eb rach te S p rach e geschichtlich ist, ist d as S ein in d as A n d en -
k en v erw ah rt. D ie Ek - sisten z bevvohnt d enk en d d as H au s des
S eins. In ali d em ist es so, als sei d urch d as d enk end e S ag en
g ar nichts geschehen.
S oeb en h at sich uns jed och ein Beisp iel f ü r dieses unschein-
b are T u n des D enk ens g ez eig t. in d em w ir n âm lich d ie d er
S p rach e zugeschick te W en d u n g » z u r S p rach e b rin g e n « eigens
d en k en, n u r dies u n d nichts w eiter, in d em w ir dies G ed ach te
als k ü n f tig stets zu D enk end es in d er A ch t des S ag en s b eh alten ,
h ab en w ir etw as W esend es des S eins selb st z u r S p rach e g eb rach t.
D as Bef rem d lich e an d iesem D en k en des S eins ist d as Ein -
f ach e. G erad e dieses h al t uns von ih m ab . D en n w ir suchen
d as D en k en , d as un ter d em N am en » Ph il o so p h ie« sein w elt-
geschichtliches A nsehen h at, in d er G eştalt des U n gew öh n lichen ,
d as n u r Ein g ew eih ten z u g ân g lich ist. W ir stellen uns d as D en ­
k en zugleich n ach d er A rt des w issenschaftlichen Erk en n en s und
sein er Fo rsch u n g su n tern eh m en vor. W ir m essen das T un an den
eind ruck svollen u n d erf olgreich en Leistu n g en d er Praxis . A b er
d as T un des D en k en s ist w ed er th eoretisch noch p rak tisch , noch
ist es d ie V erk op p elung b eid er V erh altungsw eisen.
D u rch sein einf aches W esen m ach t sidhı d as D en k en des Seins
f ü r un s u n k en n tlich . W en n w ir uns jedoch m it d em U n g ew o h n -
ten des Ein f ach en b ef reu n d en , darın b e f âllt uns sogleich eine
an d ere B ed rân g n is. D er V erd ach t steig t au f , dieses D en k en des
S eins v erf alle d er W illk ü r; d en n es k an n sich n ich t an das
S eiend e h alten . W o h er n im m t d as D en k en sein M aB ? W elches
ist das G esetz seines T un s?
H ie r m u B d ie d ritte Fra g e Ih res Brief es g eh ö rt w erd en : com -
m e n t sau v er l ’elem en t d ’av en tu re q ue co m p o rte to u te recherche
sans f aire d e la p hilosop hie im e sim ple av en tu riere? N u r im
V orb eigehen sei jetz t die D ich tu n g g en an n t. S ie steh t d erselb en
k en d i S ö y lem in d e d ile g etirir. Böy lelik le d ilin k en d i d e V arlığ ın
Işım asın a y ü k s elm iş o lu r. D il işte b u şek ild e v e b iz e o sır d o lu
sü rek li e g e m e n o l an h aliy le vardır. B ö y lece d ilin, ö z ü n ü d o p ­
d o l u b ir şek ild e tarih sel o l arak s ü rd ü rm e s iy l e , V arlığ ın ü z e rin e -
d ü ş ü n m e k d e k o ru m a altın a alın m ış o lu r. Ek - s is te n z d ü ş ü n e re k
V arlığ ın ev in d e ik am e t ed er. S an k i d ü ş ü n e n S ö y l em d e h içb irşey
o l m am ış ças ın a, b u h e rş e y d e b ö y led ir.
O y s a d ah a şim d i D ü ş ü n m e n in b u g ö rü n m e y e n etk in liğin e
b ir ö rn e k b iz e k en d in i b elli etti. Ç ü n k ü b iz d ile g ö n d e ril e n b u
" d i l e g e tirm e k " if ad esin in k en d isi h ak k ın d a d ü ş ü n ü rk e n v e s a­
d e ce b u n u y ap ark e n b ile b u d ü şü n ü len i ilerid e h ep d ü ş ü n ü l ­
m es i g e re k e n o l arak S ö y lem in d ik k atin d e m u h af az a ed erek ,
V arlık ta ö z ü n ü s ü rd ü rm e k te o l an ın k en d isin i d ile g etirm iş ol ­
duk.
V arlığ ın D ü ş ü n m e s in d e tu h af o lan , o n u n sad eliğ id ir. Bizi
o n d an u z ak tu tan ın ta k en d isi d e z ate n b u sad elik tir. Ç ü n k ü
b iz , " f e l s e f e " ad ı al tın d a d ü n y a çap ın d a ü n l ü , alışılm am ış b ir
y ap ıd a v e s ad e ce b irtak ım s ırd aş l arın u laşab ileceğ i b ir D ü ş ü n ­
m e y i arıy o ru z . D ü ş ü n m e y i h e m e n b ilim sel b ilm e v e o n u n araş ­
tırm ad ak i etk in liğ i b içim in d e tas arım l ıy o ru z . Etk in liğ i ise p ra-
xis 'in etk iley ici v e b aşarılı s o n u çl arm a g ö re ö l çü y o ru z . O y sa
D ü ş ü n m en in etk in liğ i n e teo rik , n e p ratik , n e d e ik isin in b ileşi­
m id ir.
Bu s ad e ö z ü n d e n ö tü rü V arlığ ın D ü ş ü n m es i o n u n f ark ın a
v arm am ız ı e n g eller. Fak at s ad e o lan ın alışılm am ış h aliy le d o s t­
lu k k u rd u ğ u m u z d a ise, b iz i h e m e n b aş k a b irş e y sık ıştırm ay a
b aş lar. D ü ş ü n m e n in k ey f iy ete d ü ş tü ğ ü n e d air ş ü p h e u y an ır;
çü n k ü d ay an ağ ın ı V aro l an d a b u l m am ak tad ır. D ü ş ü n m e k en d i
ö l çü s ü n ü n e re d e n al m ak tad ır? O n u n etk in liğ in in y as as ı n ed ir?
B u ra d a m e k tu b u n u z u n ü çü n cü s o ru s u n a k u l ak k ab ar-
tıl m al ı d ı r: C om m en t sau v er l 'e l e m e n t d 'a v e n tu re q ue
co m p o rte to u te re ch e rch e s a n s f aire d e l a p h i l o s o p h i e u n e
s i m p l e a v e n tu ri e re ? * Ş im d i b u ra d a s a d e ce ş iire k ı s aca b ir
d e ğ i n m i ş o l al ım . O d a ay n ı D ü ş ü n m e g ib i, ay n ı s o ru y a ay n ı
Frag e in d erselb en W eise g eg en ü b er w ie d as D en k en . A b er
im m er noch g il t d as k au m b ed ach te W o rt des A risto teles in
seiner Po etik , dafi d as D ichten w ah rer sei als d as Erk u n d en von
S eiend em .
A llein d as D enk en ist nich t n u r als S u ch en und H in au s f rag e n
in d as U n g ed ach te u n e av en tu re. D as D en k en ist in sein em
VVesen als D en k en des S eins von d iesem in d en A nsp ru ch g e-
n o m m en . D as D en k en ist au f d as S ein als d as A n k o m m en d e
(l’ av en an t) b ez og en . D as D en k en ist als D en k en in d ie A nk un f t
des S eins, in d as S ein als d ie A n k un f t g eb u n d en . D as S ein h at
sich d em D en k en schon zugeschick t. D as S ein ist als d as G e-
schick d es D enk ens. D as G eschick ab er ist in sich geschichtlich.
S ein e G eschichte ist schon im S ag en d er D en k er z u r S p rache
g ek o m m en .
D iese b leib end e und in ih rem Bleib en au f d en M ensch en
w arten d e A n k u n f t d es Seins j e u n d je z u r S p rach e z u b rin g en ,
ist die ein z rge S ache des D enk en s. D aru m sag en die w esent-
lichen D en k er stets d as S elb e. D as heiÛ t ab er n ich t: d as G leiche.
Freil ich sag en sie d ies n u r d em , d er sich d arau f ein lâBt, ihn en
nach z u d en k en . In d em d as D en k en , geschichtlich an d en k en d ,
au f das G eschick des Seins ach tet, h at es sich schon an d as S chick-
liche g eb u n d en , d as d em G eschick gem âf i ist. In d as G leiche
f lüchten ist u n g ef ah rlich . Sich in die Z w ietrach t w ag en , u m das
S elb e zu sag en , ist d ie G ef ah r. D ie Z w eid eu tig k eit d ro h t und
d er blofie Z w ist.
D ie S chick lichk eit des S ag en s vom S ein als d em G eschick d er
W ah rh e it ist d as ers te G esetz des D en k en s, n ich t d ie R eg eln d er
Lo g ik , die erst aus d em G esetz des S eins zu R eg eln w erd en
k ö n n en . A u f d as Schickliche des d en k en d en S ag en s ach ten ,
schlieC t ab er n ich t n u r dies ein , dafi w ir uns jed esm al au f das
b esin n en , ıvas v om S ein zu sag en und w ie es zu sag en ist. G leich
w esentlich b leib t zu b ed en k en , ob d as z u D en k en d e, in w iew eit
es, in w e k h e m A u gen b lick d er S einsg esch ichte, in w elch er Z w ie-
sp rach e m it d ieser un d aus w elchem A n sp ru ch es g e s ag t w erd en
d arf . Jen es D reif ach e, d as ein f rü h erer B rie f e m â h n te , ist in
ş ek ild e m u h atap o l m ak tad ır. Fak at Po etik a ad lı e serin d e A ris ­
to te l e s 'in , şiir s an atın ın , V aro lan ın araş tırıl m as ın d an d ah a d erin
o l d u ğ u n a d air p e k ü z e rin d e d u ru l m ay an s ö z leri b u g ü n h ala
g e çe r lid ir.
O y s a D ü ş ü n m e s ad e ce d ü ş ü n ü l m e m iş o lan ı aram ak v e s o r­
g u l am ak o l arak u n e av e n tu re d eğ ild ir. D ü ş ü n m e , V arlığ ın D ü ­
şü n m esi o l arak özünü s ü rd ü rü rk e n V arlık taraf ın d an talep
ed ilm iştir. D ü ş ü n m e , g elm ek te o l an (l 'av e n an t) o l arak V arlık la
b ağ ın tılıd ır. D ü ş ü n m e o l arak D ü ş ü n m e , V arlığ ın G el işin e, G eliş
o l arak d a V arl ığ a b ağ lıd ır. V arlık k en d in i D ü ş ü n m e y e z ate n
h ep g ö n d e rm iş tir. V arlık , D ü ş ü n m en in T ak d iri o l arak vardır.
T ak d ir ise k en d i için d e tarih seld ir. O n u n tarih i z ate n D ü ş ü n ü r­
lerin S ö y l em l erin d e d ile g elm iştir.
V arlığ ın G elişin in b u k alıcılığ ın ı v e k alıcılığ ın d a in san ı b ek ­
l e y e n V arlığ ın G elişin i h ep v e b o y u n a d ile g e tirm e k , D ü ş ü n m e ­
n in y e g an e d av as ıd ır. O n ed e n l e ö z lü D ü ş ü n ü rl e r h ep A y n ı-
o lan ı sö y l e rl e r. Fak at b u , eş it o l an an l am ın a g elm ez . T ab ii ki
o n l ar b u n u s ad e ce k en d in i b u s ö y len en in için e b ırak arak d ü ş ü ­
n ecek o l an a s ö y l erl er. D ü ş ü n m e tarih sel d ü ş ü n ü ş ü n d e V arlığ ın
T ak d irin e d ik k at ettiğ in d e , b u T ak d ire m ü n as ip o lan a z ate n
b ağ l an m ış d em ek tir. Eşit o l an a k açm an ın b ir teh lik esi y o k tu r.
A y n ı o lan ı s ö y l e m e k için u y u m s u z l u ğ a cü re t etm e k sak ın calı­
d ır. Ç if t an lam lılık v e b o ş ağ ız d alaş ı teh lik elid ir.
D ü şü n m en in ilk y asası an cak V arlığın y asasın d an k u ral haline
geleb ilecek ol an m an tığ ın k u ralı d eğil, H ak ik atin T ak d iri olarak
V arlığ ın S öylem inin u y g u n lu ğ u d u r. D ü şü n en S ö ylem in u y g u n lu ­
ğu n a d ik k at etm ek , b izim h er sef erin d e V arlık ü z erin d e neyi nasıl
sö y lem ek gerek tiği k on u su n d a d erin leşm em iz i içerm ek le k alm az.
D ü şün ü lm esi gerek en in h an gi ö lçü d e, V arlık T arihinin h an g i anın­
d a, V arlık T arihiyle h an gi d ialo g esn asın d a v e h an gi talep ten
çık ılarak söylen eb ileceği d e ay n ı d ereced e ön em lid ir. D ah a önceki
b ir m ek tu p ta sö z ü ed ilen ü çlü , k end i b irlik teliğinde, V arlık T arihi
s ein er Z u s am m e n g e h ö rig k e it au s d em G esetz d er S cb ick lichk eit
des sein sgesch ich tlichen D en k en s b e s tim m t: d ie S tre n g e d er B e ­
sin n u n g , d ie S o rg f al t des S ag en s, d ie S p ars am k e it d es V V ortes.
Es ist an d e r Z eit, d aB m an sich d essen entvvöhnt, d ie Ph ilo -
so p h ie zu ü b ersch âtz en u n d sie d esh alb z u ü b e rf o rd e m . N ö tig
ist in d er j e tz ig e n V V eltnot: w e n ig e r Ph ilo so p h ie, ab e r m e h r
A ch ts am k eit d es D en k en s; w en ig er L i te ra tü r, ab e r m e h r Pf l eg e
d es B u ch stab en s.
D as k ü n f tig e D en k en ist n ich t m e h r Ph ilo so p h ie, w eil es
u rs p rü n g lich er d en k t als d ie M etap h y sik , w elch er N am e d as
g leich e s ag t. D as k ü n f tig e D en k en k an n ab e r au ch n ich t m eh r,
w ie H e g e l v e rl an g te , d en N am e n d e r » L ie b e z u r W e is h e it« ab -
le g e n u n d d ie V V eisheit selb st in d er G e ş tal t des ab so lu ten W is-
sens g ew o rd en sein . D as D en k en ist au f d em A b s tie g in d ie
A rm u t sein es v o rlâu f ig en W esen s. D as D en k en s am m e l t d ie
S p rach e in d as e in f ach e S ag e n . D ie S p rach e ist so d ie S p rach e
des S eins, w ie d ie V V olken d ie W o lk en d es H im m e l s sin d . D as
D en k en l e g t m i t sein em S ag e n u n sch ein b are Fu rch e n in d ie
S p rach e. S ie sin d no ch u n s ch ein b arer als d ie Fu rch e n , d ie d er
L an d m an n lan g s am e n S ch rittes d u rch d as Fe l d z ieh t.
b ak ım ın d an D ü ş ü n m e n in u y g u n l u ğ u n u n y as as ın d an çık ılarak
b elirlen m iştir: d e rin l e ş m e n in tam lığ ı, S ö y lem in titizl iğ i, s ö z ü n
tu tu m l u l u ğ u .
Felsef ey e h ad d in d e n f az la d e ğ e r v e rm e k te n v e b u n ed en le
d e o n d an f az lasıy la b irş e y l e r b ek lem ek ten v az g e çm e n in z am an ı
g elm iştir. D ü n y an ın b u g ü n k ü b u h ran ın d a g erek li o l an ş u d u r:
d ah a az f elsef e am a D ü ş ü n m e y e d ah a f az la s ay g ı; d ah a az e d e ­
b iy at am a h e ce l e m e y e d ah a f az la ih tim am .
G eleceğ in D ü ş ü n m es i artık f elsef e d eğ ild ir; çü n k ü o , f else­
f ey le ö z d e ş o l an M etaf iz ik ten d ah a k ö k lü d ü ş ü n m e k te d ir. A m a
g e l e ce ğ in D ü ş ü n m e s i, H e g e l 'in isted iğ i gib i " b il g e l ik s e v g is i"
ad ın d an v az g e çip , m u tl ak b ilg i b içim in d ek i b il g eliğ in k en d isi
o l m ay ı d a is te y e m e z . D ü ş ü n m e , k en d i ö z ü n ü n b aşlan g ıçtak i
y o k s u l l u ğ u n a d o ğ ru iniş h al in d ed ir. O , d ili s ad e b ir S ö y lem e
d o ğ ru b irik tirm ek ted ir. B ö y lece n asıl ki b u l u tl ar g ö k y ü z ü n ü n
b u l u tl arıy s a, d il d e V arlığ ın d ilid ir. D ü ş ü n m e , S ö y lem iy le d ilin
için e g ö rü n m e y e n iz leri b ırak ır. Bu iz ler, y av aş ad ım l arl a tar­
l ad a y ü rü m e k te o l an çif tçin in b ırak tığ ı iz l e rd e n b ile d ah a g ö ­
rü n m e z d irl e r.
A Ç IK L A M A L A R :

S. 5 * V arlığ ın V arl ığ a b ağ l an m as ı
S. 6 * D ü ş ü n m e V arlığ ın b ağ l an m as ıd ır.
** ey l e m e b ağ l an m ak
*** in san lık d u ru m u
S. 7 * " H ü m a n i z m " s ö z cü ğ ü n ü n an lam ın ı n asıl esk i h a­
line iad e ed eb iliriz ?
S. 12 * lat. G ü z el s an atl arın eğ itim i v e ö ğ re tim i
** lat. R o m alılığ ın Y e n id e n D o ğ u ş u
S. 19 * lat. T an rı V arlığ ın k en d isid ir
S. 2 6 * K esin lik le y al n ız ca in s an ların v aro l d u ğ u b ir d u ru m
için d ey iz .
** K esin lik le ö n celik le V arlığ ın v aro l d u ğ u b ir d u ru m
için d ey iz .
S. 3 7 * lat. Boş laf
** lat. İçin e h içb ir ışığ ın s ız m ad ığ ı m e z ar
S. 4 5 * U z u n z am an d ır y ap m ay a çalışm ış o l d u ğ u m şey ,
o n to lo jin in o lası b ir etik le o l an b ağ m ı b elirlem ek tir.
S. 5 4 * Felsef ey i b as it b ir m ace ray a d ö n d ü rm e k s iz in h e r
tü rl ü araş tırm an ın ih tiv a ettiğ i m ace ra u n s u ru n u n a­
sıl m u h af az a ed eb iliriz ?
 H üm an izm Ü zerine
Martin Heidegger
“ İn s a n ın ö z ü n ü s ü r d ü r m e s iy le i l g i l i e n y ü c e h ü m a n is t
b e l i r l e m e l e r b i l e , in s a n ın a s ıl o n u ru n u n te c r ü b e s in i
e d in e m e z le r . B u n e d e n l e ‘ V a r l ık v e Z a m a n ’ d a k i
D ü ş ü n m e , h ü m a n iz m in k a rşısın d a d ır. F a k a t b u k a rş ıtlık ,
b u D ü ş ü n m e n in , k e n d in i in s a n c a o la n ın k a r ş ı s ı n a
k o y d u ğ u v e in s a n c a o lm a y a n a e v e t d e d iğ i, g a y r i
i n s a n i l iğ i s a v u n d u ğ u v e in s a n ın o n u ru n u a lç a l ttığ ı
a n la m ın a g e lm e z . H ü m a n iz m e k a r ş ı d ü ş ü n ü lm e k te d ir
ç ü n k ü h ü m a n i z m , in s a n ın h u m a n i ta s ’ ım
y e te r in c e y ü c e l tm e m e k te d ir .”

IS B N 9 7 8 - 9 7 5 - 7 7 4 8 - 5 4 - 0