BÀI GIẢNG

CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT ĐIỆN

Hệ: Cao Đẳng, Đại học chính quy
 GIỚI THIỆU VỀ MÔN HỌC

 Hệ cao đẳng, đại học chính quy tín chỉ

 Khối lƣợng: 2 tín chỉ ( 30 tiết)
 25 tiết lý thuyết
 5 tiết bài tập dài
 Hình thức học: E-Learning
 Điều kiện đƣợc thi:
 Không nghỉ quá 25% số tiết
 Hoàn thành bài tập dài
 Thi:
 30% điểm kiểm tra trên lớp gồm: Bài kiểm tra hàng tuần trên
mạng ( hệ số 1), Bài kiểm tra viết trên lớp ( hệ số 1), Bài tập dài (
hệ số 2)
 70% điểm thi cuối kỳ. Hình thức thi trắc nghiệm

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 NỘI DUNG MÔN HỌC

 Nội dung chính: Về nguyên lý hoạt động, thành phần

cấu tạo của các loại nguồn điện hiện nay
 Tập chung chủ yếu vào các loại nguồn điện chính
 Nhà máy thủy điện
 Nhà máy nhiệt điện
 Nhà máy điện nguyên tử
 Một số loại năng lƣợng mới: Điện mặt trời, điện gió,
điện sóng biển…

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP HỌC

 Tài liệu:
 Bài giảng điện tử trên website của trƣờng
 Giáo trình công nghệ sản xuất điện- Đại học Điện lực
 Nhà máy thủy điện - Lã Văn út, Đặng Quốc Thống
 Nhà máy nhiệt điện- Phạm Ngọc Đồng
 Nhà máy điện nguyên tử - Nguyễn Lân Tráng
 Phƣơng pháp học:
 Sinh viên theo dõi bài giảng theo từng tuần trên mạng
 Trƣớc mỗi bài giảng, giảng viên có yêu cầu sinh viên tìm hiểu
trƣớc về chủ để sẽ học
 Sinh viên hoàn thành bài tập lớn theo phân công


Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 MỤC LỤC

1 Chương I: Nhà máy thủy điện ( 6 tiết)

2 Chương II: Nhà máy nhiệt điện ( 8 tiết)

CNSX§ 3 Chương III: Nhà máy điện hạt nhân ( 7 tiết)

4
Chương IV: Một số mô hình khai thác năng
lượng mới ( 4 tiết)

5 Bài tập dài ( 5 tiết)

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN
Khái niệm: Nhà máy thủy điện là các nhà máy điện biến
đổi cơ năng của nƣớc thành điện năng
+ Nhà máy thủy điện gồm các loại: Thủy điện kiểu đập,
thủy điện kiểu kênh dẫn, thủy điện kiểu kết hợp đập và
kênh dẫn, thủy điện tích năng, thủy điện thủy triều…

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
1. Hồ thƣợng lƣu
2. Đập thủy điện
3. Cửa chắn rác
4. Cửa điều tiết nƣớc
5. Kênh dẫn
6. Turbine
7. Máy phát
8. Máy biến áp
9. Đƣờng dây truyền
tải
10. Cửa xả
11. Mực nƣớc hạ lƣu

H: Độ chênh lệch mực nƣớc giữa thƣợng lƣu và hạ lƣu gọi là chiều cao cột nƣớc
hiệu dụng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
Công suất nhà máy thủy điện: Phụ thuộc vào lƣu lƣợng nƣớc
chảy qua Turbine Q ( m3/s), Chiều cao cột nƣớc hiệu dụng
(m), hiệu suất thiết bị dẫn nƣớc, hiệu suất turbine thủy lực…

PF  9,81.Q.H . (kW )

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
Chu trình nƣớc tuần hoàn của nhà máy thủy điện

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
Đặc điểm của nhà máy thủy điện:
 Thời gian xây dựng lớn
 Phụ tải địa phƣơng nhỏ
 Với thủy điện kiểu đập, thủy điện có thể làm việc
với đồ thị phụ tải bất kỳ
 Thời gian khởi động nhỏ 3-5 phút
 Lƣợng điền tự dùng nhỏ
 Hiệu suất cao
 Có khả năng tự động hóa cao
 Giá thành điện năng thấp

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
 Phân loại theo công suất lắp máy: Phân loại theo cách này mang
tính tƣơng đối vì nó tuỳ thuộc vào mức độ phát triển kinh tế - kỹ
thuật của từng quốc gia và mỗi quốc gia cũng tuỳ theo từng thời kỳ.
Nói chung thƣờng phân ra một cách tƣơng đối các loại nhà máy sau:
 Trạm thuỷ điện nhỏ, khi: công suất lắp máy Nlm < 5.000 kW
 Trạm thuỷ điện trung bình, khi Nlm = 5.000 - 50.000 kW
 Trạm thuỷ điện lớn, khi: Nlm > 50.000 - 1.000.000 kW.
 Theo TCVN 285 - 2002 đã phân ra các cấp TTĐ sau:
 Trạm thuỷ điện cấp V, khi: Nlm < 200 kW
 Trạm thuỷ điện cấp IV, khi: Nlm< 5.000 - 200 kW
 Trạm thuỷ điện cấp III, khi: Nlm< 50.000 - 5.000 kW
 Trạm thuỷ điện cấp II, khi: Nlm< 300.000 - 50.000kW
 Trạm thuỷ điện cấp I, khi: Nlm > 300.000 kW

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
 Phân loại theo điều kiện nhà máy chịu áp lực nước
thượng lưu:
 Nhà máy thuỷ điện ngang đập (nhà máy trực tiếp
chịu áp lực nƣớc thƣợng lƣu)
 Nhà máy thuỷ điện sau đập và nhà máy đƣờng dẫn (
không trực tiếp chịu áp lực nƣớc thƣợng lƣu)
 Phân loại theo cột nước của trạm Thuỷ điện:
 Trạm thuỷ điện cột nƣớc thấp, khi:Hmax < 50 m
 Trạm thuỷ điện cột nƣớc trung bình, khi: 50 m ≤ H
max ≤ 400 m
 Trạm thuỷ điện cột nƣớc cao, khi:H max > 400 m

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY
THỦY ĐIỆN
 Phân loại theo kết cấu nhà máy:
 Nhà máy thuỷ điện không kết hợp xả lũ (công trình
xả lũ nằm ngoài nhà máy) Nhà máy thuỷ điện sau
đập và nhà máy đƣờng dẫn ( không trực tiếp chịu áp
lực nƣớc thƣợng lƣu)
 Nhà máy thuỷ điện kết hợp xả lũ (công trình xả lũ
nằm trong nhà máy)
 Nhà máy thuỷ điện kết hợp về kết cấu (nhà máy
trong thân đập, nhà máy trong các mố trụ, nhà máy
trong tháp xả nƣớc ....).
 Nhà máy ngầm và nửa ngầm, Nhà máy thuỷ điện
tích năng
 Nhà máy thuỷ điện thuỷ triều ...

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN

Danh sách một số nhà máy thủy điện

Các nhà máy thủy điện công suất trên 100 MW

T Công suất T Công suất
Tên nhà máy Tỉnh Tên nhà máy Tỉnh
T MW T MW

Lâm
1 Hòa bình 1920 Hòa bình 5 Hàm Thuận 300
Đồng

Lâm
2 Thác Bà 120 Yên Bái 6 Đa Mi 175
Đồng

Bình
3 Yali 720 Gia Lai 7 Thác Mơ 150
Phƣớc

Lâm
4 Đa Nhim 160 8 Trị An 400 Đồng Nai
Đồng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN

Danh sách một số nhà máy thủy điện

Các nhà máy thủy điện công suất trên 100 MW

Công suất T Công suất
Tên nhà máy Tỉnh Tên nhà máy Tỉnh
MW T MW
1 Tuyên Quang 342 Tuyên Quang 10 Đại Ninh 300 Lâm Đồng
2 Bản Chát 220 Lai Châu 11 Plei Krông 110 Kon tum
3 Huội Quảng 520 Sơn La 12 Se San 3 260 Gia Lai
4 Sơn La 2400 Sơn La 13 Se San 4 330 Gia Lai

5 Bản Vẽ 300 Nghệ An 14 Serepok 3 220 Đắc Lắc

6 A Vƣơng 210 Quảng Nam 15 Buôn Kuop 280 Đắc Lắc
7 Kanak- An Khê 173 Gia Lai 16 Đồng Nai 3 240 Lâm Đồng

8 Sông Tranh 2 190 Quảng Nam 17 Đồng Nai 4 270 Lâm Đồng

9 Sông Ba Hạ 220 Phú Yên

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN

 CÊu tróc nh÷ng nhµ m¸y thñy ®iÖn trong HT§ ViÖt Nam

Các nhà máy thủy điện công suất trên 100 MW

Công suất T Công suất
Tên nhà máy Tỉnh Tên nhà máy Tỉnh
MW T MW
1 Nho Quế 3 135 Hà Giang 10 Dakmi 1 200 Quảng Nam
2 Lai Châu 1200 Lai Châu 11 Dakmi 4 140 Quảng Nam
3 Nậm Chiến 210 Sơn La 12 Thƣợng Kontum 260 Kontum
4 Trung Sơn 250 Thanh Hóa Các nhà máy trong quy hoạch

5 Khe Bố 100 Nghệ An 1 Đông Phù Yên 1200 Sơn La

6 Hủa Na 180 Nghệ An 2 Bác Ái 1050 Ninh Thuận
7 A Sap 150 Huế

8 Sông Bùng 2 100 Quảng Nam

9 Sông Bùng 4 145 Quảng Nam

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.1: GIỚI THIỆU VỀ NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN

Các nhà máy thủy điện nhỏ

Hiện nay, Việt Nam đang xây dựng rất nhiều nhà máy thủy điện nhỏ có
công suất từ 1 MW-50 MW
Các nhà máy này đƣợc đầu tƣ bởi các công ty điện lực Miền hoặc các
công ty tƣ nhân
Các khu vực xây dựng nhiều thủy điện nhỏ: Lai Châu, Lào Cai, Hà
Giang, Hòa Bình, Sơn La, Yên Bái, Nghệ An…
Các nhà máy này thƣờng sử dụng máy phát 0.4 kV và phát lên lƣới 35
kV
Do nguồn nƣớc không ổn định nên việc phát điện lên lƣới của các nhà
máy trên ảnh hƣởng khá nhiều đến ổn định điện áp. Đặc biệt các nhà
máy phát lên lƣới cao áp
Thời gian thu hồi vốn của các nhà máy là 7-10 năm nên hiện nay đƣợc sự
quan tâm nhiều của các nhà đầu tƣ

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.2: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN KIỂU ĐẬP
1. Hồ thƣợng lƣu
2. Đập thủy điện
3. Cửa chắn rác
4. Cửa điều tiết nƣớc
5. Kênh dẫn
6. Turbine
7. Máy phát
8. Máy biến áp
9. Đƣờng dây truyền
tải
10. Cửa xả
11. Mực nƣớc hạ lƣu

H: Độ chênh lệch mực nƣớc giữa thƣợng lƣu và hạ lƣu gọi là chiều cao cột nƣớc
hiệu dụng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.2: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN KIỂU ĐẬP

 ¦u ®iÓm:
 TËp trung ®îc cét níc víi tr÷ lîng lín vµ æn ®Þnh.
 §iÒu tiÕt lu lîng phôc vô cho viÖc lîi dông tæng hîp nguån n-
íc, tr¸nh ngËp lôt vµ h¹n h¸n cho h¹ lu.
 Hå lín dïng ®Ó du lÞch vµ nu«i thñy s¶n
 Nhîc ®iÓm:
 Khèi lîng x©y l¾p lín, kinh phÝ lín.
 ¶nh hëng ®Õn m«i trêng xung quanh vµ m«i trêng sinh sèng
cña c¸c loµi c¸ trªn dßng s«ng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.3: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN KIỂU KÊNH DẪN

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.3: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN KIỂU KÊNH DẪN

 u ®iÓm:
 Chi phÝ x©y dùng thÊp.
 Cã thÓ t¹o ra c«ng suÊt lín víi mét lu lîng níc võa ph¶i do
n©ng ®îc chiÒu cao cét níc.
 Ýt g©y ¶nh hëng ®Õn m«i trêng xung quanh.
 Nhîc ®iÓm:
 §é tin cËy cung cÊp ®iÖn kÐm.
 §Þa ®iÓm x©y dùng: nh÷ng ®o¹n s«ng thîng lu, ®é dèc lßng s«ng
thêng lín, lßng s«ng hÑp

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.3: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN KIỂU KẾT HỢP
ĐẬP VÀ KÊNH DẪN

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.4: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN TÍCH NĂNG

Phụ tải Quốc Gia ngày 25 tháng 5 năm 2002

9000
8000
Công suất ( MW)

7000
6000
5000
Phụ tải ngày
4000
3000
2000
1000
0
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23
Giờ

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.5: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN THỦY TRIỀU

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

CHƢƠNG I.5: NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN THỦY TRIỀU

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Nhµ m¸y thñy ®iÖn bao gåm c¸c thiÕt bÞ chÝnh sau:
 M¸y ph¸t ®iÖn
 Gian m¸y vµ c¸c thiÕt bÞ phô trî: CÇu trôc
 M¸y biÕn ¸p
 C¸c nhãm phßng thao t¸c
 C¸c nhãm phßng s¶n xuÊt
 Tr¹m biÕn ¸p chÝnh
 Tr¹m ph©n phèi cao ¸p
 Turbine

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 M¸y ph¸t ®iÖn

 M¸y ph¸t ®ång bé 3 pha cùc låi

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 M¸y ph¸t ®iÖn bao gåm

 Rotor
 Stator
 HÖ thèng lµm m¸t
 HÖ thèng kÝch tõ

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Gian m¸y
 N¬i ®Æt m¸y ph¸t, tiÕn hµnh söa ch÷a, b¶o dìng tæ m¸y.
 Gian m¸y thêng bao gåm cÇu trôc ®Ó cÈu m¸y mãc lªn söa
ch÷a, b¶o dìng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 M¸y biÕn ¸p
 N©ng ®iÖn ¸p m¸y ph¸t lªn cao ¸p ®Ó ®a lªn líi truyÒn t¶i.
 Thêng sö dông m¸y biÕn ¸p 2 d©y quÊn, 3 d©y quÊn, tù ngÉu

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Phßng thao t¸c

 Phßng ®iÒu khiÓn trung t©m: ChØ huy toµn bé ho¹t ®éng cña
tr¹m
 Bao gåm hÖ thèng ®iÒu khiÓn, ®o lêng, b¶o vÖ vµ hiÓn thÞ
 TÊt c¸c c¸c th«ng sè cña m¸y ph¸t, c«ng suÊt ph¸t, tèc ®é
quay, lîng ®iÖn n¨ng truyÒn t¶i… sÏ ®îc hiÓn thÞ trªn phßng
®iÒu khiÓn trung t©m

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Phßng thao t¸c

 Phßng ®iÖn mét chiÒu: Cung cÊp dßng mét chiÒu cho c¸c thiÕt
bÞ ®o lêng, ®iÒu khiÓn, chiÕu s¸ng khi nhµ m¸y cã sù cè

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Phßng thao t¸c

 Phßng ph©n phèi cÊp ®iÖn ¸p m¸y ph¸t: bao gåm c¸c thiÕt bÞ
®ãng, ng¾t (m¸y c¾t, dao c¸ch ly, cÇu ch× ...) ®Ó ph©n phèi
®iÖn tõ thanh c¸i m¸y ph¸t ®i ®Õn tr¹m m¸y biÕn ¸p, m¸y biÕn
¸p tù dïng vµ ®êng d©y t¶i kh¸c

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Phßng thao t¸c

 Phßng ®iÖn tù dïng: bao gåm m¸y biÕn ¸p tù dïng, tñ ph©n
phèi ®iÖn tù dïng cung cÊp ®iÖn tù dïng cho c¸c thiÕt bÞ trong
nhµ m¸y

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Phßng thuéc nhãm s¶n xuÊt: §©y lµ c¸c phßng phôc vô cho s¶n
xuÊt
 HÖ thèng cÊp dÇu
 HÖ thèng cÊp níc kü thuËt
 Xëng söa ch÷a c¬ khÝ, kü thuËt ®iÖn, ®o lêng, thÝ nghiÖm

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Tr¹m biÕn ¸p chÝnh: ChuyÓn ®iÖn ¸p tõ m¸y ph¸t lªn ®iÖn ¸p cao
®Ó truyÒn t¶i ®i xa.
 Tr¹m biÕn ¸p bao gåm m¸y biÕn ¸p, hÖ thèng ®iÒu khiÓn, gi¸m
s¸t, hÖ thèng ph©n phèi

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Tr¹m ph©n phèi cao ¸p: Bao gåm m¸y c¾t, dao c¸ch ly, hÖ
thèng thanh c¸i ngoµi trêi dïng ®Ó truyÒn t¶i, ph©n phèi ®iÖn ¸p
cao ¸p. HÖ thèng cao ¸p cña ViÖt Nam lµ 500 kV vµ 220 kV

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Dùa vµo ph¬ng tr×nh Becnuli, ngêi ta chia Turbine thñy ®iÖn lµm
2 lo¹i: Turbine xung kÝch vµ Turbine ph¶n kÝch
 Turbine xung kÝch: ChØ sö dông ®éng n¨ng cña dßng níc lµm
quay turbine. Ngêi ta cßn gäi lµ Turbine kh«ng ¸p
 Turbine ph¶n kÝch: Sö dông c¶ ®éng n¨ng cña dßng níc lÉn
thÕ n¨ng ¸p lùc cña dßng níc. PhÇn thÕ n¨ng ®îc sö dông lµ
chñ yÕu. §©y lµ Turbine cã ¸p

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine xung kÝch bao gåm

 Turbine xung kÝch g¸o ( Pelton)
 Turbine xung kÝch kiÓu phun xiªn
 Turbine xung kÝch 2 lÇn ( Banki)

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine ph¶n kÝch bao gåm

 Turbine xuyªn t©m híng trôc ( Franxis)
 Turbine híng trôc
 Turbine híng chÐo
 Turbine dßng
 Turbine thuËn nghÞch

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Ph¹m vi ¸p dông cña c¸c lo¹i Turbine

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine g¸o ( Pelton)

 Mr. Pelton- Mü ®a ra vµo n¨m 1880
 Ho¹t ®éng rÊt tèt ë c¸c cét níc lín

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine g¸o ( Pelton)

 Vßi phun nhËn níc tõ èng ¸p lùc biÕn toµn bé n¨ng lîng
dßng níc thµnh ®éng n¨ng tríc khi ®a vµo b¸nh xe c«ng t¸c.
 Lu lîng níc vµo Turbine ®îc ®iÒu chØnh nhê dÞch chuyÓn van
kim

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine g¸o ( Pelton)

 Níc tõ thîng lu theo èng ¸p lùc ch¶y qua vßi phun
 Sau ®ã ®îc phãng vµo c¸nh d¹ng g¸o cña Turbine
 Níc vµo c¸nh d¹ng g¸o bÞ b¾n ra 2 phÝa vµ ®îc vá cña
Turbine gom l¹i dÉn vÒ hÇm x¶ ®Ó th¸o níc vÒ h¹ lu cña nhµ
m¸y

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine g¸o ( Pelton)

 èng ¸p lùc cßn cã bé phËn t¸ch dßng ®Ó híng mét phÇn hay
toµn bé tia níc kh«ng cho vµo b¸nh xe c«ng t¸c tr¸nh x¶y ra
va ch¹m lín khi ®ãng nhanh van kim.
 Th«ng thêng, bé phËn nµy ®îc lµm viÖc khi c¾t gi¶m phô t¶i
 Sù phèi hîp gi÷a van kim vµ thiÕt bÞ t¸ch dßng ®îc thùc hiÖn
nhê c¬ cÊu liªn hîp trong m¸y ®iÒu tèc

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine g¸o ( Pelton)

 B¸nh xe c«ng t¸c cña Turbine g¸o gåm 1 ®Üa trªn chu vi cã
g¾n c¸c c¸nh d¹ng g¸o
 Sè c¸nh tõ 14- 60 tïy thuéc vµo chiÒu cao cét níc
 B¸nh xe c«ng t¸c cã thÓ ®îc ®óc liÒn khèi hoÆc ®óc riªng vµ
l¾p c¸nh vµo th©n
 Gi÷a c¸nh cã g©n chia c¸nh lµm 2 phÇn b»ng nhau, ®u«i c¸nh
®îc khoÐt hâm ®Ó níc xuyªn qua hâm cña c¸nh tríc ®Ëp
th¼ng gãc vµo c¸nh phÝa sau nh»m t¨ng c¸nh tay ®ßn cña
momen quay

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ

 Turbine g¸o ( Pelton)

 Vá Turbine kh«ng cho níc tõ bu«ng b¸nh xe c«ng t¸c b¾n ra
ngoµi gian m¸y
 Vá ph¶i cã h×nh d¸ng phï hîp ®Ó høng níc vÒ buång x¶
kh«ng cho r¬i ngîc trë l¹i phÝa sau g¸o. §iÒu nµy ®Æc biÖt
quan träng víi Turbine trôc ®øng nhiÒu vßi phun

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine xung kÝch hai lÇn (Banki)
 Turbine xung kÝch hai lÇn cã ph¹m vi sö dông cét níc tõ 6-
150m, thêng tõ 10- 60m
 KÕt cÊu cña nã rÊt ®¬n gi¶n, dÔ chÕ t¹o nªn ®îc sö dông réng
r·i ë c¸c tr¹m thñy ®iÖn nhá cã lu lîng bÐ cét níc võa, trôc
thêng n»m ngang

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine xung kÝch hai lÇn (Banki)

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine xung kÝch hai lÇn (Banki)
 B¸nh xe c«ng t¸c ( BXCT) cña Turbine Banki cã 12- 48 c¸nh
 Dßng níc tõ vßi phun t¸c dông vµo c¸c c¸nh phÝa trªn (nhËn kho¶ng
chõng 80% n¨ng lîng cña dßng níc) ®Èy BXCT lÇn thø nhÊt
 Dßng níc tiÕp tôc l¹i ®i vµo kho¶ng trèng gi÷a BXCT råi l¹i t¸c dông lÇn
thø 2 vµo c¸nh tríc khi ra khái BXCT ( nhËn thªm 20% phÇn n¨ng lîng
cßn l¹i)
 HiÖu suÊt cña lo¹i turbine nµy tïy thuéc vµo sè c¸nh cña BXCT vµ vµo
kho¶ng 80-85%
 ¦u ®iÓm Turbine Banki lµ lu lîng kh«ng chØ phô thuéc vµo ®êng kÝnh
mµ cßn phô thuéc vµo chiÒu réng BXCT nªn cã thÓ chÕ t¹o Turbine víi
®êng kÝnh bÐ ®Ó cã sè vßng quay lín lµm gi¶m gi¸ thµnh chÕ t¹o Turbine
vµ tæ m¸y thñy lùc

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine xung kÝch phun xiªn
 Turbine xung g¸o chØ kh¸c kÝch phun xiªn cã h×nh d¹ng gièng turbine
g¸o, chØ kh¸c ë kÕt cÊu BXCT vµ híng cña tia níc vµo BXCT
 Tia níc b¾n vµo BXCT kh«ng trùc giao víi c¸nh mµ lµm víi c¸nh mét
gãc α, nhê thÕ cã thÓ lµm vµnh ghÐp mÐp ngoµi cña BXCT nªn ®¬n gi¶n
hãa ®îc c¸ch ghÐp c¸nh vµo ®Üa
 Turbine nµy Ýt ®îc sö dông réng r·i, nã chØ ®îc sö dông ë TT§ nhá cã
cét níc vµo kho¶ng H = 30-400m

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine ph¶n kÝch bao gåm: Buång Turbine, vßng bÖ, c¬ cÊu híng dßng,
BXCT, buång BXCT, èng x¶, æ trôc, c¸c thiÕt bÞ phô
 C¸c lo¹i Turbine ph¶n kÝch gièng nhau vÒ tÊt c¶ c¸c bé phËn trõ BXCT
 Do ®ã khi ph©n lo¹i, nghiªn cøu Turbine ph¶n kÝch ngêi ta sÏ ph©n lo¹i theo
BXCT

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 B¸nh xe c«ng t¸c ( BXCT) cña Turbine t©m trôc ( Francis)
 Turbine Francis (1849) lµ Turbine ®îc sö dông réng r·i nhÊt
 ChÊt láng qua c¸nh híng dßng vµo cöa c¸nh BXCT theo híng xuyªn
t©m råi chuyÓn híng 900 vµ ra khái BXCT ®Ó vµo èng x¶ theo híng däc
trôc

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 B¸nh xe c«ng t¸c ( BXCT) cña Turbine t©m trôc ( Francis)
 Sè c¸nh tõ 12 ®Õn 22 c¸nh, thêng lµ 14 ®Õn 18 c¸nh
 Thêng BXCT ®îc ®óc liÒn thµnh mét khèi, trêng hîp bÞ ®iÒu kiÖn vËn
chuyÓn h¹n chÕ cã thÓ chÕ t¹o BXCT thµnh tõng phÇn, khi l¾p r¸p sÏ
dïng c¸c bul«ng ghÐp vµnh trªn vµ ®ai ghÐp nãng ë vµnh díi cña c¸c
phÇn ®ã l¹i hoÆc hµn nèi c¸c r·nh ph©n chia. §èi víi turbine nhá cã thÓ
dËp c¸nh, sau ®ã ®Þnh vÞ chóng råi ®óc liÒn vµnh trªn vµ díi ®Ó ®îc
BXCT liÒn khèi v÷ng ch¾c

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 B¸nh xe c«ng t¸c ( BXCT) cña Turbine t©m trôc ( Francis)
 Tïy theo cét níc sö dông, ®êng kÝnh lín nhÊt cöa vµo D1 (®êng kÝnh tiªu
chuÈn) vµ ®êng kÝnh lín nhÊt cöa ra D2 mµ ngêi ta chia turbine t©m trôc
lµm 3 d¹ng:
 D¹ng D1 < D2 gäi lµ turbine tû tèc cao lo¹i nµy dïng víi cét níc
thÊp (H< 80m) v× cÊu t¹o cña chóng cã kh¶ n¨ng chÞu lùc kh«ng cao
 D¹ng D1 > D2 gäi lµ turbine tû tèc thÊp lo¹i nµy cã cÊu t¹o v÷ng
ch¾c do vËy chóng ®îc dïng víi cét níc cao, ®· cã turbine lµm viÖc
víi cét níc 550m
 D¹ng D1 = D2 gäi lµ turbine tû tèc trung b×nh, nã lµ lo¹i trung gian
gi÷a 2 lo¹i trªn

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 B¸nh xe c«ng t¸c ( BXCT) cña Turbine híng trôc
 Níc tõ buång xo¾n ch¶y qua cét vßng bÖ vµo c¸nh híng níc ®æi híng vµ
ch¶y vµo vµ ra khái c¸nh cña BXCT theo chiÒu däc trôc vµ theo èng x¶
vÒ h¹ lu nhµ m¸y
 BXCT gåm cã bÇu 1 ®îc nèi bÝch víi trôc turbine 2, xung quanh bÇu bè
trÝ c¸c c¸nh h×nh vÆn vá ®æ ®Ó ¸p lùc níc t¸c ®éng lªn c¸nh lµm quay
BXCT
 Turbine híng trôc bao gåm 2 lo¹i:
 Turbine c¸nh qu¹t
 Turbine c¸nh quay ( Kaplan)

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine c¸nh qu¹t
 BXCT cña turbine c¸nh qu¹t gåm cã bÇu, cã g¾n tõ 3 ®Õn 9 c¸nh,th«ng
thêng lµ 4 ®Õn 8 c¸nh
 C¸nh cã thÓ chÕ t¹o liÒn víi bÇu t¹o thµnh mét khèi thèng nhÊt hoÆc chÕ
t¹o riªng biÖt sau ®ã g¾n chÆt vµo bÇu b»ng bul«ng
 Khi ®i qua c¸c mÆt cong cña c¸nh, dßng níc buéc ph¶i ®æi híng chuyÓn
®éng do ®ã t¹o ra mét ¸p lùc t¸c dông lªn c¸nh lµm quay BXCT

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine c¸nh quay ( Kaplan)
 Turbine Kaplan ( 1924) ®îc c¶i tiÕn tõ turbine c¸nh cè ®Þnh thµnh c¸nh
quay ®îc
 Nhê c¸nh cã thÓ quay ®îc xung quanh bÇu, do vËy TB c¸nh quay cã kh¶
n¨ng lµm viÖc víi c«ng suÊt vµ cét níc thay ®æi nhiÒu
 BXCT cña TB c¸nh quay gåm cã: bÇu, c¸nh, chãp tho¸t níc vµ bé phËn
quay c¸nh xung quanh BXCT
 ¸p lùc níc t¸c dông lªn mét c¸nh cã thÓ ®¹t tíi 240 tÊn. Do vËy ph¶i sö
dông ®éng c¬ tiÕp lùc dÇu cao ¸p míi quay ®îc c¸nh

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine c¸nh quay ( Kaplan)
 Bªn trong Turbine bao
gåm hÖ thèng c¬ khÝ ®iÒu
khiÓn quay c¸nh BXCT

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 B¸nh xe c«ng t¸c Turbine c¸nh chÐo
 Turbine c¸nh chÐo lµ lo¹i trung gian gi÷a Turbine t©m trôc vµ h-
íng trôc
 §îc sö dông ë c¸c tr¹m thñy ®iÖn cã cét níc tõ 30-150m
 Turbine c¸nh chÐo thuéc lo¹i Turbine c¸nh quay vµ c¸nh lµm víi
trôc Turbine mét gãc 300, 450, 60 nªn dßng ch¶y BXCT chÐo gãc
víi trôc
 Sè c¸nh BXCT kho¶ng 10-14 c¸nh nhiÒu h¬n Turbine c¸nh quay
nªn cã thÓ lµm viÖc ë cét níc cao mµ kh«ng bÞ x©m thùc

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine dßng
 Turbine dßng gièng víi Turbine c¸nh quay nhng trôc ®îc ®Æt n»m
ngang
 Turbine dßng bao gåm 2 lo¹i:
 Turbine dßng nöa th¼ng
 Turbine dßng th¼ng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.6. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TẠO NMTĐ
 Turbine thuËn nghÞch
 §îc dïng trong “ tæ m¸y hai m¸y” ë c¸c Tr¹m thñy ®iÖn tÝch n¨ng
 Turbine cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ë hai chÕ ®é: b¬m níc vµ m¸y ph¸t
®iÖn

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.7. ĐIỀU TIẾT NMTĐ

 C¸ch tËp trung vµ ®iÒu tiÕt lu lîng níc

 §iÒu tiÕt lµ g×?
 §iÒu tiÕt dßng ch¶y tøc lµ ph©n phèi l¹i dßng ch¶y cña s«ng
ngßi theo thêi gian ®Ó hîp lý viÖc sö dông.
 T¹i sao ph¶i ®iÒu tiÕt?
 Do níc vÒ hå thñy ®iÖn vµ nhu cÇu dïng ®iÖn lµ kh«ng ®Òu vµ
biÕn ®æi theo giê, ngµy, tuÇn, n¨m, nhiÒu n¨m
 Cã c¸c lo¹i ®iÒu tiÕt nµo?
 Th«ng thêng chia ra lµm ®iÒu tiÕt ng¾n h¹n vµ dµi h¹n

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.7. ĐIỀU TIẾT NMTĐ

 C¸ch tËp trung vµ ®iÒu tiÕt lu lîng níc

 §iÒu tiÕt ng¾n h¹n
 §iÒu tiÕt ngµy: §øng vÒ mÆt n¨ng lîng dßng ch¶y vµ yªu cÇu ph¸t
®iÖn ta thÊy. Trong mét ngµy ®ªm vÒ mïa kiÖt lu lîng thiªn nhiªn hay
c«ng suÊt thiªn nhiªn t¬ng ®èi ®Òu ®Æn. Ngîc l¹i, yªu cÇu dïng
®iÖn trong mét ngµy ®ªm thay ®æi lín, cho nªn cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu
tiÕt ngµy. §iÒu tiÕt ngµy nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o nhu cÇu níc kh«ng
®Òu trong ngµy cña tr¹m thuû ®iÖn do phô t¶i cña tr¹m dao ®éng rÊt
lín, khi mÊy trong ph¹m vi mét ngµy ®ªm vÒ mïa kiÖt
 §iÒu tiÕt tuÇn: VÒ mïa kiÖt dßng ch¶y trong s«ng hµng tuÇn, thËm chÝ
trong mét thêi gian dµi thay ®æi rÊt Ýt. Trong khi ®ã yªu cÇu dïng níc
vµ dïng ®iÖn trong tuÇn l¹i thay ®æi. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trªn cÇn
cã ®iÒu tiÕt tuÇn. §Ó ®iÒu tiÕt, ngêi ta lµm hå chøa ®Ó tr÷ l¹i lîng níc
thõa dïng kh«ng hÕt, ë tõng thêi kú trong tuÇn, bæ sung yªu cÇu cña
nh÷ng ngµy kh¸c trong tuÇn. Dï ë bÊt cø t×nh h×nh nµo, dung tÝch cña
hå ®iÒu tiÕt tuÇn còng kh«ng lín h¬n tæng lîng níc ®Õn 1 ngµy trong
mïa kiÖt. Kho níc ®iÒu tiÕt tuÇn ®ång thêi còng tiÕn hµnh ®iÒu tiÕt
ngµy

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.7. ĐIỀU TIẾT NMTĐ

 C¸ch tËp trung vµ ®iÒu tiÕt lu lîng níc

 §iÒu tiÕt dµi h¹n
 §iÒu tiÕt n¨m: Dßng ch¶y trªn s«ng suèi ph©n bè kh«ng ®Òu theo thêi
gian, mïa nhiÒu níc, mïa Ýt níc. Cã nh÷ng con s«ng lu lîng lò hµng
n¨m gÊp hµng ngh×n lÇn lu lîng kiÖt cña chóng ( thÝ dô s«ng Lôc Nam,
lu lîng kiÖt QkiÖt = 1,4 m3/s, trong khi ®ã lu lîng lò Qmax = 2300). §iÒu
®ã dÉn ®Õn c«ng suÊt cña dßng níc trong mét n¨m còng cã lóc qu¸
lín, còng cã lóc qu¸ nhá. Lîng dßng ch¶y gi÷a n¨m nµy vµ n¨m
kh¸c còng lín nhá kh¸c nhau, nghÜa lµ kh¶ n¨ng cung cÊp ®iÖn trong
c¸c n¨m còng rÊt kh¸c nhau. Trong khi ®ã yªu cÇu dïng ®iÖn cña c¸c
th¸ng trong n¨m, cña n¨m tríc vµ n¨m sau t¬ng ®èi æn ®Þnh, kh«ng cã
sù lªn xuèng thÊt thêng mµ chØ t¨ng dÇn theo møc ®é ph¸t triÓn c¸c c¬
së s¶n xuÊt vµ nhu cÇu sinh ho¹t cña x· héi. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn
trªn, ngêi ta x©y dùng hå chøa ®Ó chøa níc thõa vµo mïa lò, cung cÊp
cho mïa kiÖt thiÕu níc, lµm cho n¨ng lùc ph¸t ®iÖn trong n¨m ®iÒu hoµ
h¬n. C¸ch tËp trung vµ ®iÒu tiÕt lu lîng gi÷a c¸c mïa trong 1 n¨m nh
vËy ®îc gäi lµ ®iÒu tiÕt n¨m hay ®iÒu tiÕt mïa. Chu kú cña nã lµ mét
n¨m

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.8. ĐIỀU TỐC TRONG NMTĐ

 T¹i sao ph¶i thùc hiÖn ®iÒu tèc?

 Quy ®Þnh: §é lÖch t¹m thêi cña tÇn sè 50 Hz kh«ng ®îc qu¸
± 0.2%
 §Ó æn ®Þnh ®îc tÇn sè th× ngêi ta ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tèc
 §iÒu tèc thñy ®iÖn lµ qu¸ tr×nh thay ®æi lu lîng níc vµo
Turbine ®Ó t¨ng/gi¶m c«ng suÊt c¬ ®a vµo trôc m¸y ph¸t ®iÖn.
 Ph¬ng tr×nh x¸c ®Þnh chuyÓn ®éng cña Rotor

d
J.  Mq  Mc
dt

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.8. ĐIỀU TỐC TRONG NMTĐ

 C¸c lo¹i ®iÒu tèc

 §iÒu tèc thñ c«ng
 §iÒu tèc tù ®éng

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.8. ĐIỀU TỐC TRONG NMTĐ

 §iÒu tèc b»ng tay

 Thêng sö dông cho c¸c nhµ m¸y thñy ®iÖn nhá
 ¦u ®iÓm: TiÕt kiÖm
 Nhîc ®iÓm: Thêi gian ®iÒu tèc lín, chÊt lîng ®iÒu tèc kÐm
 Bao gåm:
 §iÒu tèc kiÓu van mét c¸nh
 §iÒu tèc kiÓu c¬ cÊu híng níc ®iÒu chØnh tay

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.8. ĐIỀU TỐC TRONG NMTĐ

 ¦u ®iÓm ®iÒu tèc tù ®éng:

 Tù ®éng ®iÒu chØnh
 Thêi gian ®¸p øng nhanh
 §é tin cËy cao
 Nhîc ®iÓm ®iÒu tèc tù ®éng:
 Tèn kÐm
 Ph¹m vi ¸p dông: Cho c¸c nhµ m¸y thñy ®iÖn trung b×nh vµ lín
 Bao gåm:
 §iÒu tèc trùc tiÕp
 §iÒu tèc ®¬n gi¸n tiÕp
 §iÒu tèc kÐp gi¸n tiÕp

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.8. ĐIỀU TỐC TRONG NMTĐ
 S¬ ®å nguyªn lý ®iÒu tèc trùc tiÕp

Bµi gi¶ng m«n CNSX§

 CHƢƠNG I. THỦY ĐIỆN
1.8. ĐIỀU TỐC TRONG NMTĐ
 §iÒu tèc ®¬n gi¸n tiÕp kh«ng cã ph¶n håi
 §iÒu tèc ®¬n gi¸n tiÕp cã ph¶n håi mÒm
 §iÒu tèc ®¬n gi¸n tiÕp cã ph¶n håi cøng
 §iÒu tèc kÐp cña Turbine c¸nh quay
 §iÒu tèc kÐp cña Turbine g¸o
 §iÒu tèc kü thuËt sè

Bµi gi¶ng m«n CNSX§