STRES W SYSTEMIE

RODZINNYM
 WPROWADZENIE

W rodzinie jednostka może znaleźć wsparcie w

rozwiązywaniu swoich problemów, ale może też
ona przyczyniać się do ich pogłębienia. Stres
rodzinny można w zasadzie sprowadzić do dwu
podstawowych kategorii:

❑wynikający z charakteru i jakości życia

rodzinnego;
❑wynikający z napięć, przenikających do
rodziny za pośrednictwem jej członków.
2
 SUMA
WSZYSTKICH
STRACHÓW

3
 I. STRES ZMIAN (OKRESÓW)
W CYKLU ŻYCIOWYM
Poziomy systemu: Stresory pionowe: wzorce rodzinne, mity,
1. Społeczny, kulturalny, polityczny, sekrety, dziedzictwo rodzinne
ekonomiczny (płeć, religia, rasa, itp.)
2. Środowisko, przyjaciele z pracy
3. Rodzina pochodzenia
4. Rodzina nuklearna
5. Jednostka

czas

Stresory poziome:
1. Rozwojowe
2. Zmiany w cyklu życia
3. Nieprzewidywalne (przedwczesna śmierć,
przewlekła choroba, wypadek)

Carter B., Mcgoldrick M. (1989). Overview: The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy. W: B. CARTER, M. MCGOLDRICK
4
(red.), The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy (s. 3-28). Boston–London–Sydney–Toronto: Allyn and Bacon.
I. STRES ZMIAN (OKRESÓW)
W CYKLU ŻYCIOWYM

1. Faza zakochania

2. Faza zauważonych
odmienności

3. Faza kompromisu

4. Faza wyodrębniania się

5. Faza intymności

Freeman D.R. (1991). Kryzys małżeński i psychoterapia. Warszawa: PWN 5

II. NAGŁE WYDARZENIA O CHARAKTERZE
LOSOWYM – GŁÓWNE STRESORY RODZINNE

Choroba w rodzinie

Nagłe zmiany struktury

Doświadczenia utraty

6
Źródło: oprac. własne
III. WYDARZENIA CODZIENNE,
OKREŚLAJĄCE JAKOŚĆ ŻYCIA

Problemy życia codziennego

Frustracje wynikające z pełnionych

ról rodzinnych

Frustracje wynikające z pełnionych

ról małżeńskich

Frustracje wynikające ze sposobów

rozwiązywania bieżących problemów

7
Źródło: oprac. własne
 Strategie zmagania się z
problemami

RODZAJE STRATEGII OPIS

1. Przekształcanie znaczenia sytuacji

I. WEWNĘTRZNE
2. Pasywna ocena

1. Pozyskiwanie oparcia
społecznego
II. ZEWNĘTRZNE 2. Poszukiwanie duchowego
wsparcia
3. Opieranie się na strukturach
formalnych

Olson D.H. (2004). Circumplex Model of Marital and Family Systems. Journal of Family Therapy, 22, 144-167 8
 IV. KONFLIKT MAŁŻEŃSKI

A. Mąż unika żony, np.

Coraz poźniej wraca do
domu z pracy

D. Mąż coraz gorzej czuje

B. Żona ma coraz większy
się w towarzystwie żony,
żal do męża, czuje się
wysłuchując jej skarg i
niechciana i opuszczona
oskarżeń

C. Żona formułuje coraz

więcej oskarżeń i
wyrzutów pod adresem
męża

9
Źródło: oprac. własne
IV. KONFLIKT MAŁŻEŃSKI

Brak wzajemności

Brak afektywnej wymiany

Nieakceptacja osobowości partnera

Nieadekwatne pełnienie roli

małżonka
10
Źródło: oprac. własne
 V. POSIADANIE TZW.
„PROBLEMOWYCH DZIECI”

Z trudnościami intelektualnymi

Z trudnościami zdrowotnymi

Z zaburzeniami zachowania

Problemy życiowe dzieci dorosłych

11
Źródło: oprac. własne
VI. DYSTRES EMOCJONALNY GENEROWANY
W ŚRODOWISKU POZARODZINNYM

szpital

więzienie ciąża nastolatki

wypadek
SYSTEM
szkoła
RODZINY
wyrzucenie ze
szkoły przeprowadzka
zakład pracy

kościół zmiana pracy

Fakty instytucjonalne -
Fakty psychologiczne -
12
Gaś B., Pomianowski R., Wójcik B. (1986). Systemowa terapia rodzinna w doświadczeniach zespołu lubelskiego. Roczniki Filozoficzne,
34(4); Mostwin D. (1992). Przestrzeń życiowa rodziny. Ekologiczny model terapii rodziny w stanie kryzysu. Synapsis.
VII.RODZINNA NIEPEŁNOŚĆ BĄDŹ
PERMANENTNA ROZŁĄKA PARTNERÓW

Rozwód bądź separacja

Niepełność na skutek śmierci bądź z

wyboru

Rodziny emigracyjne, „weekendowe”

bądź „eurosieroce”

13
Źródło: oprac. własne
INNE EWENTUALNE ŹRÓDŁA STRESU

VIII. ROZBIEŻNOŚĆ WZAJEMNYCH LUB OBUSTRONNYCH

OCZEKIWAŃ

IX. „CAPTIVITY ROLE” – tzw. NIEWOLNICZOŚĆ

X. ZAGROŻENIE BEZROBOCIEM

14
 ZAKOŃCZENIE.
IMPLIKACJE PRAKTYCZNE

1. PRZYJĘCIE ZAŁOŻEŃ DIAGNOSTYCZNYCH

Założenie wielowarunkowości problemu

Wielowymiarowa analiza

Wieloosiowa diagnostyka

Wielodyscyplinarne podejście

Wielometodyczne leczenie
15
Źródło: oprac. własne
2. WYPRACOWANIE NARZĘDZI, umożliwiających
dokładny pomiar stresu rodzinnego,
3. UWZGLĘDNIENIE W PROGRAMACH LECZNICZYCH
ELIMINACJĘ STRESU RODZINNEGO poprzez terapię,
trening określonych umiejętności (np. komunikacji
czy negocjacji),
4. ANGAŻOWANIE W ZESPOŁY OPIEKUŃCZE w
szpitalach, poradniach czy sądach tzw. mediatorów
rodzinnych.

16
 LITERATURA

❑ Carter B., McGoldrick M. (1989). Overview: The Changing Family Life Cycle – A
Framework for Family Therapy. (w:) B. Carter, M. McGoldrick (red.), The Changing
Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy. Boston–London–Sydney–
Toronto: Allyn and Bacon.
❑ Freeman D.R. (1991). Kryzys małżeński i psychoterapia. Warszawa: PWN
❑ Gaś B., Pomianowski R., Wójcik B. (1986). Systemowa terapia rodzinna w
doświadczeniach zespołu lubelskiego. Roczniki Filozoficzne, 34(4).
❑ Liberska H. (2003). Realizacja zadań rozwojowych dorosłości a rozwój indywidualny.
(w:) B. Harwas-napierała (red.), Rodzina a rozwój człowieka dorosłego. Poznań:
Wydawnictwo Naukowe UAM.
❑ Olson D.H. (2004). Circumplex Model of Marital and Family Systems. Journal of
Family Therapy, 22, 144-167.
❑ Mostwin D. (1992), Przestrzeń życiowa rodziny. Ekologiczny model terapii rodziny w
stanie kryzysu. Warszawa: Synapsis.

17