1.

Αποθήκευση Ενέργειας

1.1 Εισαγωγή

Σε κάθε ενεργειακό σύστημα το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζεται είναι

αυτό της διαχείρισης της παραγόμενης ενέργειας σύμφωνα με το απαιτούμενο
φορτίο. Στα διάφορα ενεργειακά συστήματα είναι δυνατόν να παρατηρηθούν εποχική
διακύμανση των ενεργειακών απαιτήσεων, διακύμανση κατά την παραγωγή ενέργειας
και διαφορά στην ποσότητα παραγωγής και ζήτησης της ενέργειας. Η ανάγκη
αντιμετώπισης αυτών των θεμάτων είναι αυξημένη και σε αυτό το σημείο έρχεται να
παίξει το ρόλο του ρυθμιστή η αποθήκευση της ενέργειας ώστε να εξομαλύνει τα
προαναφερθέντα ζητήματα.

Μια μονάδα αποθήκευσης της ενέργειας σε ένα οποιοδήποτε σύστημα παραγωγής

ενέργειας είναι μια εγκατάσταση, συνήθως υποκείμενη σε ανεξάρτητο έλεγχο, η
οποία αποθηκεύει την ενέργεια που παράγεται στο σύστημα παραγωγής και μπορεί
να τη διατηρεί και να την αποδίδει, όταν είναι απαραίτητο. Ένας κύκλος
αποθήκευσης ενέργειας περιλαμβάνει:

1. τη φόρτιση της ενεργειακής αποθήκης,

2. τη διατήρηση της αποθηκευμένης ενέργειας και
3. την αποφόρτιση της.

Οι απώλειες τοποθετούνται στο σύστημα διατήρησης της αποθηκευμένης ενέργειας

αλλά μπορούν να υπεισέρχονται σε οποιοδήποτε στάδιο.

Τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα από την

εφαρμογή τους, τα οποία φαίνονται παρακάτω:

1. Αυξάνουν την παραγωγική ικανότητα του συστήματος, αφού η ενέργεια που

παράγεται σε περιόδους απαίτησης χαμηλού φορτίου μπορεί να αποθηκευτεί
και να χρησιμοποιηθεί σε περιόδους ενεργειακής αιχμής, χωρίς το σύστημα να
λειτουργεί σε μόνιμη κατάσταση με υψηλά φορτία.
 2. Ενδυναμώνουν την καλύτερη λειτουργία των συστημάτων συμπαραγωγής
θερμότητας και ηλεκτρισμού, αφού με την αποθήκευση της ενέργειας τα
συστήματα δε χρειάζεται να ενεργοποιούνται, σύμφωνα με τις
μεταβαλλόμενες ανάγκες του φορτίου.
3. Αυξάνουν την αξιοπιστία του παραγωγικού συστήματος, αφού επιτρέπουν τη
σταθερή παραγωγή, χωρίς επικίνδυνες διακυμάνσεις.
4. Μεταφέρουν την παραγωγή ενέργειας από τις περιόδους υψηλής ζήτησης σε
περιόδους χαμηλής, όπου το κόστος παραγωγής είναι μικρότερο, με
αποτέλεσμα το μειωμένο κόστος της ενέργειας.
5. Αυξάνουν την προσαρμοστικότητα ενός συστήματος στις εκάστοτε ανάγκες.
6. Μειώνουν το αρχικό κόστος και το κόστος συντήρησης του παραγωγικού
συστήματος ενέργειας, καθώς μειώνεται ο απαιτούμενος εξοπλισμός και η
δυναμικότητα του.
7. Μειώνουν την κατανάλωση των καυσίμων, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση
κόστους και τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Οι εφαρμογές των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας είναι πολλές, ωστόσο στον

κτιριακό τομέα (οικιακό και εμπορικό) είναι δυνατή η αποθήκευση θερμικής
ενέργειας και σε εκτός αιχμής περιόδους, επιτρέποντας έτσι την εγκατάσταση
μικρότερων μονάδων παραγωγής θερμικής ενέργειας για την κάλυψη των θερμικών
και ψυκτικών φορτίων.

1.2 Ταξινόμηση μεθόδων αποθήκευσης

Τα συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας μπορούν να ταξινομηθούν σε δυο γενικές

κατηγορίες:

1. Βάσει της διάρκειας αποθήκευσης της παραγόμενης ενέργειας.

2. Βάσει της μορφής στην οποία αποθηκεύεται η παραγόμενη ενέργεια.

Όσον αφορά τη διάρκεια της αποθήκευσης της ενέργειας, μπορούν οι εφαρμογές να

χωριστούν σε μικρής, μεσαίας και μεγάλης διάρκειας ενεργειακή αποθήκευση.

Η μικρής διάρκειας αποθήκευση (βραχυπρόθεσμη) χρησιμοποιείται για να

εξυπηρετήσει τις αιχμές ζήτησης ενός ενεργειακού συστήματος για ορισμένο χρονικό
διάστημα μέσα στη διάρκεια μιας ημέρας. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται το μέγεθος
ενός ενεργειακού συστήματος, οι θερμικές απώλειες και οι μονάδες παραγωγής
ενέργειας. Στα συστήματα βραχυπρόθεσμης αποθήκευσης ανήκουν οι σφόνδυλοι, οι
υπερπυκνωτές, τα υπεραγώγιμα υλικά και οι δεξαμενές αποθήκευσης υγρού.

Η μεσαίας διάρκειας αποθήκευση (μεσοπρόθεσμη) συστήνεται όταν το πλεόνασμα της

ενέργειας ή το εποχιακό κέρδος μπορεί να μεταφερθεί με μια καθυστέρηση από
μερικές ημέρες έως και λίγες εβδομάδες και να εξυπηρετήσει μελλοντική ζήτηση. Σε
αυτή την κατηγορία ανήκουν τα συστήματα μπαταριών, υδρογονοαποθήκευσης και
θερμοκλίνες στερεών.

Η μεγάλης διάρκειας εφαρμογές αποθήκευσης αφορούν συστήματα με μεγάλη

χωρητικότητα ενέργειας και μικρές ή μηδενικές απώλειες κατά την αποθήκευση,
όπου μπορούν να αποθηκεύουν ενέργεια από μερικούς μήνες μέχρι και σε ετήσια
βάση. Οι εφαρμογές αυτές μπορούν να εκμεταλλεύονται τις ετήσιες κλιματικές
αλλαγές (διεποχική αποθήκευση) και να επιτυγχάνουν ελαχιστοποίηση των ετήσιων
απαιτήσεων σε ενέργεια σε ένα σύστημα ή να εξυπηρετούν ένα πλήθος καταναλωτών
(πόλη, οικισμός, βιομηχανικές και εμπορικές περιοχές) σε έκτακτες περιπτώσεις. Οι
συνήθεις εφαρμογές για την μακροπρόθεσμη ενεργειακή αποθήκευση ή τη διεποχική
αποθήκευση περιλαμβάνει τις τεχνολογίες της αντλησιοταμίευσης, της αποθήκευσης
συμπιεσμένου αέρα, τη γεωθερμία και την υπόγεια αποθήκευση θερμότητας σε
στερεά ή υγρά μέσα.

Βάσει της μορφής στην οποία αποθηκεύεται η παραγόμενη ενέργεια, τα συστήματα

χωρίζονται στα παρακάτω συστήματα αποθήκευσης:

1. Μηχανικής ενέργειας: Τα συστήματα αποθήκευσης μηχανικής ενέργειας

περιλαμβάνουν εκείνα τα συστήματα τα οποία αποθηκεύουν την ενέργεια υπό
μορφή δυναμικής (υπερυψωμένων σωμάτων ή ελαστικών υλικών), κινητικής
ενέργειας (είτε ευθύγραμμης είτε περιστροφικής κίνησης) και ενέργειας
συμπιεσμένου αερίου. Βάσει αυτών οι βασικές μέθοδοι είναι η
αντλησιοταμίευση, οι περιστρεφόμενοι τροχοί (σφόνδυλοι) και το σύστημα
συμπιεσμένου αέρα (CAES).
2. Χημικής ενέργειας: Τα συστήματα χημικής αποθήκευσης ενέργειας
περιλαμβάνουν την ηλεκτροχημική αποθήκευση ενέργειας με χρήση
μπαταριών, τη φωτοχημική αποθήκευση ενέργειας μέσω φωτοχημικών
 αντιδράσεων, τη θερμοχημική αποθήκευση ενέργειας μέσω αμφίδρομων
αντιδράσεων που απελευθερώνουν και αποθηκεύουν μεγάλα ποσά ενέργειας ή
συστημάτων διάλυσης, απορρόφησης και προσρόφησης και την αποθήκευση
ενέργειας με τη μορφή υδρογόνου, το οποίο αποθηκεύεται σε υγρή, αέρια ή
στερεή μορφή και αξιοποιείται ως καύσιμο, όταν απαιτείται.
3. Θερμικής ενέργειας: Τα συστήματα αποθήκευσης θερμικής ενέργειας
περιλαμβάνουν τα συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας με τη μορφή
αισθητής θερμότητας σε στερεά ή υγρά μέσα και της λανθάνουσας
θερμότητας σε διάφορα υλικά.
4. Άλλης μορφής ενέργειας: Άλλα συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας
αποτελούν τα συστήματα μαγνητικής αποθήκευσης σε υπεραγώγιμα υλικά και
την αποθήκευση σε πυκνωτές και ηλεκτροχημικούς πυκνωτές του λεγόμενους
υπερπυκνωτές.

Βάσει των παραπάνω διακρίσεων των μεθόδων αποθήκευσης της παραγόμενης

θερμικής ενέργειας μπορούν να προκύψουν ποικίλες εφαρμογές ενεργειακής
αποθήκευσης οι οποίες να αντιμετωπίζουν κατά περίπτωση όλες τις απαιτήσεις των
συστημάτων, στα οποία εγκαθίστανται, καλύπτοντας ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής από
τεχνικής και οικονομικής σκοπιάς.

Συνεπώς, τα διαθέσιμα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας μπορούν να βρουν

εφαρμογή σε μεμονωμένα μικρά συστήματα (κατοικίες), σε μεμονωμένα μεγάλα
συστήματα, που περιλαμβάνουν υποσυστήματα με διαφορετικά ενεργειακά προφίλ
κατανάλωσης ενέργειας (μεγάλα εμπορικά κέντρα ή συνοικίες), σε συστήματα που
υπάγονται στα δίκτυα διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας ή σε συστήματα με
εγκατεστημένες τεχνολογίες εκμετάλλευσης ΑΠΕ και άλλες τεχνολογίες
διανεμημένης παραγωγής. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό, τα συστήματα ενεργειακής
αποθήκευσης μπορούν να εγκατασταθούν είτε κεντρικά είτε διανεμημένα.

1.3 Χαρακτηριστικά των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας

Η επιλογή της κατάλληλης τεχνολογίας ή των κατάλληλων τεχνολογιών

αποθήκευσης για ένα δεδομένο ενεργειακό, με σκοπό την επίτευξη των επιθυμητών
αποτελεσμάτων για την ενεργειακή διαχείριση, αποτελεί μια απαιτητική και
πολυπαραμετρική διαδικασία. Ο σωστός σχεδιασμός του συστήματος παραγωγής
ενέργειας σε ένα σύστημα, οι απαιτήσεις σε ενέργεια στη διάρκεια του έτος και της
ημέρας, η πρόβλεψη για επέκταση ή αλλαγή της τεχνολογίας, το κόστος και η
διάθεση της αποθηκευτικής διάταξης, οι κλιματολογικές συνθήκες και η
διαθεσιμότητα σε χώρο, αποτελούν μερικούς από τους παράγοντες, οι οποίοι πρέπει
να ληφθούν υπόψη για την σωστή επιλογή και εφαρμογή μιας ή περισσοτέρων
τεχνολογιών αποθήκευσης της ενέργειας. Σχεδιάζοντας μια αποθηκευτική διάταξη
είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη μια πληθώρα παραμέτρων όπως είναι οι
παρακάτω:

1. Η μορφή της αποθηκευμένης ενέργειας

2. Η θερμοκρασία αποθήκευσης
3. Η ποσότητα της αποθηκευμένης ενέργειας
4. Η ποιότητα της αποθηκευμένης ενέργειας
5. Η ισχύς εισόδου και εξόδου
6. Η απόδοση
7. Η διάρκεια αποθήκευσης
8. Η χρονική απόκριση του συστήματος ανάλογα με τη ζήτηση
9. Η ταχύτητα φόρτισης και εκφόρτισης του συστήματος
10. Τα φυσικά χαρακτηριστικά του συστήματος (όγκος, βάρος)
11. Η ενεργειακή πυκνότητα ανά μονάδα όγκου
12. Η πυκνότητα ισχύος ανά μονάδα όγκου
13. Το κόστος επένδυσης ανά μονάδα ενέργειας εξόδου
14. Το κόστος ισχύος ανά μονάδα ισχύος εισόδου και εξόδου
15. Το κόστος συντήρησης και λειτουργίας
16. Διάρκεια ζωής (σε κύκλους φόρτισης- εκφόρτισης, έτη)
17. Οι κρίσιμες παράμετροι ασφαλείας
18. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τα υλικά και τη μέθοδο που
χρησιμοποιείται
19. Η συμβατότητα με τις τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας
20. Το ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας

2. Τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας

Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται αναλυτικά οι διαθέσιμες και υπό ανάπτυξη και
εμπορική τυποποίηση τεχνολογίες ενεργειακής αποθήκευσης, βάσει της θερμικής
μορφής στην οποία αποθηκεύεται η ενέργεια. Γίνεται περιγραφή των τεχνολογιών,
αναφέρονται οι βασικές εφαρμογές τους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα
που παρουσιάζουν και τα τεχνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά τους.

2.1 Θερμική αποθήκευση ενέργειας

Η αποθήκευση της θερμικής ενέργειας παραδοσιακά γίνεται συνήθως

βραχυπρόθεσμα και στις περισσότερες περιπτώσεις οι τεχνολογίες που
χρησιμοποιούνται είναι απλές με κυρίαρχο μέσο αποθήκευσης και μεταφοράς της
αποθηκευμένης ενέργειας το νερό. Ωστόσο, ανάλογα με τις απαιτήσεις σε ένα
σύστημα, τις κλιματολογικές συνθήκες της εφαρμογής και την αυξημένη ανάγκη για
εξοικονόμηση ενέργειας οι εφαρμογές δεν περιορίζονται μόνο στα συμβατικά
συστήματα. Για κάθε περίπτωση μπορούν να εφαρμοστούν τεχνολογίες οι οποίες
αποθηκεύουν τη θερμότητα με διάφορους τρόπους και για διαφορετικά χρονικά
διαστήματα. Η θερμική ενέργεια μπορεί να αποθηκευτεί με τρεις τρόπους:

 με αισθητή ροή θερμότητας,

 με λανθάνουσα θερμότητα και
 με θερμοχημικές αντιδράσεις.

Κατά την αποθήκευση με αισθητή ροή θερμότητας η ενεργειακή αποθήκευση

βασίζεται στην θερμοκρασιακή αλλαγή του υλικού αποθήκευσης και εξαρτάται από
τη θερμοχωρητικότητα του υλικού. Η αποθήκευση με τη μορφή λανθάνουσας
θερμότητας βασίζεται στην ιδιότητα των υλικών να αλλάζουν φάση σε μια ορισμένη
θερμοκρασία και να απορροφούν ή εκλύουν ποσά θερμότητας κατά την αλλαγή
φάσης τους. Έτσι, η αποθηκευμένη ενέργεια ισούται με το άθροισμα της μεταβολής
ενθαλπίας κατά την αλλαγή φάσης και την αισθητή θερμότητα στην περιοχή
θερμοκρασιών που δουλεύει το σύστημα. Οι θερμοχημικές αντιδράσεις μπορούν να
αποθηκεύουν μεγάλα ποσά θερμότητας μέσα από αντιδράσεις διάσπασης δεσμών και
μπορούν να αποδίδουν την αποθηκευμένη θερμότητα σε μεγάλα συστήματα με
αμελητέες απώλειες με την ένωση των δεσμών. Το ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί στις
τεχνολογίες της αισθητής θερμικής αποθήκευσης και της λανθάνουσας αποθήκευσης
θερμότητας με υλικά αλλαγής φάσης.

2.1.1 Αισθητή θερμότητα

Σε αυτά τα συστήματα, η ενέργεια αποθηκεύεται σε υγρό ή στερεό μέσο το οποίο είτε

θερμαίνεται είτε ψύχεται σε μια τιμή θερμοκρασίας ή σε ένα εύρος θερμοκρασιών
χωρίς να λαμβάνει χώρα αλλαγή φάσης του υλικού. Η αποθηκευτική ικανότητα των
υλικών εξαρτάται από την τιμή της ειδικής θερμοχωρητικότητας τους και επομένως
αυτό το μέγεθος αποτελεί το βασικό κριτήριο για την επιλογή των υλικών της
αποθήκευσης.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι τιμές των βασικών ιδιοτήτων των
υλικών που χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές αποθήκευσης αισθητής θερμότητας.

Πίνακας 1: Βασικές ιδιότητες κύριων υγρών και στερεών υλικών αποθήκευσης

αισθητής θερμότητας

Υλικό ρ (kg/m3) Cp (MJ/kgK) Cv (MJ/m3K)

Πηλός 1458 0,879 1,28

Τούβλο 1800 0,837 1,51

Αμμόπετρα 2200 0,712 1,57

Ξύλο 700 2,390 1,67

Σκυρόδεμα 2000 0,880 1,76

Αλουμίνιο 2710 0,837 2,27

Σίδερο 7900 0,452 3,57

Ατσάλι 7840 0,465 3,68

Πετρώματα 2050 1,840 3,77

 υπεδάφους

Μαγνητίτης 5177 0,752 3,89

Νερό 988 4,182 4,17

Ένα πλήθος υλικών έχει χρησιμοποιηθεί σε αυτά τα συστήματα όπως το νερό, τα

έλαια, ορισμένα ανόργανα τηγμένα άλατα, πέτρες, πυρίμαχα υλικά και χαλίκι. Τα
στερεά υλικά που χρησιμοποιούνται είναι υλικά με πόρους ενώ η αποθήκευση και
απόδοση της θερμότητας γίνεται σε ροή αέρα ή υγρού μέσα από τους πόρους τους. Η
επιλογή του υλικού εξαρτάται από το θερμοκρασιακό εύρος της εφαρμογής. Το νερό
χρησιμοποιείται για θερμοκρασίες μικρότερες από 100 oC ενώ τα πυρίμαχα τούβλα
για θερμοκρασίες κοντά στους 1000oC. Τα συστήματα αυτά είναι απλά στο
σχεδιασμό σε σχέση με αυτά των υλικών αλλαγής φάσης, τα οποία περιγράφονται
στη συνέχεια. Ωστόσο έχουν το μειονέκτημα του μεγάλου μεγέθους και για αυτό το
λόγο ένα σημαντικό κριτήριο για την επιλογή του υλικού για αυτού του είδους την
αποθήκευση είναι η τιμή του γινομένου ρCp. Ακόμα ένα μειονέκτημα τους είναι ότι
δεν μπορούν να αποθηκεύσουν ή να μεταφέρουν θερμότητα σε μια σταθερή
θερμοκρασία. [14] Παρακάτω αναφέρονται τα κριτήρια τα οποία εξετάζονται για την
επιλογή των υλικών για τις εφαρμογές της αποθήκευσης αισθητής θερμότητας. Για να
είναι κατάλληλα τα υλικά θα πρέπει να:

 Έχουν υψηλή ειδική θερμοχωρητικότητα

 Έχουν υψηλή θερμική διάχυση, δηλαδή υψηλό ρυθμό απελευθέρωσης ή
απορρόφησης της θερμότητας
 Έχουν υψηλό ειδικό βάρος
 Είναι δυνατή η χρησιμοποίησή τους ως θερμικά και ψυκτικά μέσα
 Έχουν θερμική και γεωμετρική σταθερότητα
 Μην είναι εύφλεκτα, διαβρωτικά ή τοξικά
 Έχουν σχετικά χαμηλό κόστος
 Έχουν ικανοποιητική αντοχή
 Λειτουργούν σε ευρύ φάσμα εφαρμογών

Τα συστήματα αποθήκευσης αισθητής ενέργειας μπορούν να είναι:

α) παθητικά και
β) ενεργητικά.

Σε ένα παθητικό σύστημα, το αποθηκευτικό μέσο έρχεται σε άμεση επαφή με το

περιβάλλον και δεν μεσολαβούν άλλα εξαρτήματα. Παθητικά συστήματα είναι εκείνα
τα οποία χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις βιοκλιματικού σχεδιασμού για
αποθήκευση της θερμικής ενέργειας από το ίδιο το κέλυφος του κτιρίου και τα
δομικά του στοιχεία. Σε ένα ενεργητικό σύστημα περιλαμβάνονται και συσκευές
εισόδου και εξόδου. Η διοχέτευση της θερμότητας στο υλικό αποθήκευσης γίνεται με
χρήση συσκευών και κινούμενων μερών το οποίο βρίσκεται εντός της αποθηκευτικής
δεξαμενής η οποία είναι μονωμένη για την παρεμπόδιση των θερμικών απωλειών.
Στις δεξαμενές αυτές υπάρχει θερμική στρωμάτωση, η οποία είναι επιθυμητή γιατί
αυξάνει την απόδοση του συστήματος κατά 10%. Η διατήρηση της θερμοκρασιακής
κλίσης (στρωμάτωση) είναι απλούστερη στα συστήματα αποθήκευσης με στερεά
υλικά παρά με υγρά.

2.1.2 Λανθάνουσα θερμότητα

Η αποθήκευση λανθάνουσας θερμότητας (LHS) κάνει χρήση της ενέργειας που

αποθηκεύεται όταν μια ουσία αλλάζει από τη μια φάση στην άλλη π.χ. από στερεό σε
υγρό ή από υγρό σε αέριο κ.ο.κ.. Γενικά όταν σε μια ουσία προστίθεται ενέργεια υπό
μορφή θερμότητας, προκύπτει αύξηση της εσωτερικής ενέργειας. Η προσθήκη αύτη
της θερμότητας συνεπάγεται αύξηση στη θερμοκρασία (αισθητή θέρμανση) ή αλλαγή
της φάσης (λανθάνουσα θέρμανση).Καταλήγουμε λοιπόν με βάση τα παραπάνω ότι η
ικανότητα αποθήκευσης του υλικού εξαρτάται εκτός από την ειδική θερμότητα και
από την τιμή της λανθάνουσας θερμότητας. Ως εκ τούτου, είναι επιθυμητό για το
μέσο αποθήκευσης να έχει υψηλή ειδική θερμοχωρητικότητα και λανθάνουσα
θερμότητα. Η αποθήκευση της λανθάνουσας θερμότητας μπορεί να χαρακτηρισθεί με
βάση τη διαδικασία αλλαγής φάσης σε στερεά-στερεά, στερεά-υγρή, στερεά-αέρια
και υγρή-αέρια. Οι μετασχηματισμοί από τη στερεά στην αέρια κατάσταση και από
την υγρή στην αέρια γενικά δεν χρησιμοποιούνται για αποθήκευση της ενέργειας
παρά τις υψηλότερες λανθάνουσες θερμότητες, δεδομένου ότι τα αέρια
καταλαμβάνουν μεγάλους όγκους. Μεγάλες όμως μεταβολές του όγκου καθιστούν το
σύστημα μεγάλο, σύνθετο και ανέφικτο. Στις μεταβάσεις από στερεό σε στερεό,
θερμότητα αποθηκεύεται καθώς το υλικό μετατρέπεται από μια κρυσταλλική μορφή
σε μια άλλη. Αυτές οι μεταβάσεις έχουν γενικά μικρές λανθάνουσες θερμότητες
καθιστώντας τέτοια υλικά λιγότερο επιθυμητά. Αποθήκευση της λανθάνουσας
θερμότητας τώρα κατά την μετάβαση από τη στερεά στην υγρή φάση παρέχει υψηλή
πυκνότητα αποθήκευσης ενέργειας και έχει την ικανότητα να αποθηκεύει ενέργεια ως
λανθάνουσα θερμότητα τήξης σε μια σταθερή θερμοκρασία που αντιστοιχεί στη
θερμοκρασία μετάβασης φάσης. Αυτό σημαίνει ότι πολύ μικρότερο βάρος και όγκος
υλικού απαιτείται για να αποθηκεύσει μια ορισμένη ποσότητα ενέργειας όταν
αποθήκευση της ενέργειας αλλαγής φάσης χρησιμοποιείται.

2.2 Θερμικές μέθοδοι αποθήκευσης ενέργειας για οικιακές

εφαρμογές

Τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας στο σπίτι αποθηκεύουν παραγόμενη

ηλεκτρική ενέργεια ή θερμότητα, ώστε να μπορείτε να χρησιμοποιείτε την ενέργεια
όταν τη χρειάζεστε. Η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να αποθηκευτεί σε ηλεκτρικές
μπαταρίες ή μπορεί να μετατραπεί σε θερμότητα και να αποθηκευτεί σε μια μπαταρία
θερμότητας. Η θερμότητα μπορεί, επίσης, να αποθηκευτεί σε μπαταρίες θερμότητας ή
σε θερμικές αποθήκες, όπως κύλινδρο ζεστού νερού. Η αποθήκευση ενέργειας μπορεί
να είναι χρήσιμη για τους ανθρώπους που παράγουν τις δικές τους ανανεώσιμες
πηγές ενέργειας, καθώς τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερη ενέργεια
χαμηλών εκπομπών άνθρακα.

2.2.1 Μπαταρίες αποθήκευσης (για ηλεκτρική ενέργεια)

Οι ηλεκτρικές μπαταρίες βοηθούν να αξιοποιηθεί στο έπακρο η ανανεώσιμη

ηλεκτρική ενέργεια από ηλιακά φωτοβολταϊκά πάνελ (PV), μια ανεμογεννήτρια ή ένα
υδροηλεκτρικό σύστημα. Για παράδειγμα, η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται κατά
τη διάρκεια της ημέρας από ηλιακά φωτοβολταϊκά πάνελ, θα μπορούσε να
αποθηκευτεί σε μια ηλεκτρική μπαταρία για βρασμό νερού στον βραστήρα ή για τη
χρήση της τηλεόρασης το βράδυ, όταν τα ηλιακά φωτοβολταϊκά πάνελ δεν παράγουν
πλέον ρεύμα.

Το μέγεθος της μπαταρίας και το κόστος της θα εξαρτηθούν από την τρέχουσα χρήση
ενέργειας και το μέγεθος τυχόν τεχνολογιών παραγωγής που έχουν
εγκατασταθεί. Μπορεί, επίσης, να προγραμματιστεί η μελλοντική χρήση ηλεκτρικής
ενέργειας, για την αγορά ενός ηλεκτρικού οχήματος (EV) ή για την θέρμανση
σπιτιού με μια αντλία θερμότητας.

Τα οφέλη αυτής της τεχνολογίας είναι ότι εκτός από την αποθήκευση της ηλεκτρικής
ενέργειας, που παράγεται από την τεχνολογία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ενός
σπιτιού, μια μπαταρία μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιηθεί για την αποθήκευση
ηλεκτρικής ενέργειας που αγοράζεται από το δίκτυο σε φθηνότερες ώρες της ημέρας.
Αυτό μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από ένα πιο ακριβό ηλεκτρικό ρεύμα κατά τις
περιόδους αιχμής.

2.2.2 Μπαταρίες θερμότητας

Οι μπαταρίες θερμότητας αποθηκεύουν, είτε εφεδρική θερμότητα, είτε ηλεκτρική

ενέργεια, που συχνά παράγεται από συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η
θερμότητα μπορεί να αποθηκευτεί σε ένα υλικό όταν αλλάζει φάση, από στερεό σε
υγρό. Αυτά τα υλικά ονομάζονται υλικά αλλαγής φάσης (PCM). Η εφεδρική
θερμότητα ή ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιείται για τη φόρτιση του PCM μέσα στη
μπαταρία θερμότητας. Όταν απαιτείται θερμότητα, το υλικό αλλαγής φάσης
μετατρέπεται ξανά σε στερεό με απελευθέρωση θερμότητας, η οποία χρησιμοποιείται
για την παροχή ζεστού νερού.
Οι μπαταρίες θερμότητας είναι γενικά μικρότερες και ελαφρύτερες από τις γεμάτες
θερμικές αποθήκες. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να εγκατασταθούν σε μια βολική
τοποθεσία, ακόμα κι αν δεν υπάρχει χώρος για έναν παραδοσιακό κύλινδρο ζεστού
νερού. Οι μπαταρίες αποθήκευσης θερμότητας δεν αλλοιώνονται με τον ίδιο τρόπο
όπως οι ηλεκτρικές μπαταρίες και έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.

2.2.3 Θερμικές αποθήκες

Οι θερμικές αποθήκες είναι δεξαμενές νερού υψηλής μόνωσης που μπορούν να

αποθηκεύσουν θερμότητα ως ζεστό νερό για αρκετές ώρες. Συνήθως εξυπηρετούν
δύο ή περισσότερες λειτουργίες, οι οποίες φαίνονται παρακάτω:

1. παροχή ζεστού νερού, όπως ακριβώς ένας κύλινδρος ζεστού νερού

2. αποθήκευση θερμότητας από ηλιακό θερμικό σύστημα ή λέβητα με ξύλινα
καύσιμα, για χρήση αργότερα μέσα στην ημέρα
3. παροχή λειτουργίας buffer για αντλίες θερμότητας
4. αποθήκευση θερμότητας από πολλαπλές πηγές, για παράδειγμα μια αντλία
θερμότητας, ένα ηλιακό θερμικό σύστημα και μια ξυλόσομπα με πίσω λέβητα
5. Εγκατάσταση ενός εμβαπτισμένου θερμαντήρα , ο οποίος θα μπορούσε να
τροφοδοτείται από ηλιακά φωτοβολταϊκά πάνελ, μια ανεμογεννήτρια ή μια
υδροηλεκτρική τουρμπίνα χρησιμοποιώντας έναν «διακόπτη εκτροπής». Ο
θερμαντήρας εμβάπτισης θερμαίνει το νερό στη θερμική αποθήκη.

Οι θερμικές αποθήκες μπορούν να ποικίλουν σε μέγεθος από 250 λίτρα έως 500 λίτρα
ή και περισσότερο.
Επίσης, έχει αποδειχθεί ότι λειτουργούν ιδιαίτερα καλά με λέβητες βιομάζας με
καύσιμα ξύλου, αντλίες θερμότητας, αιολική ενέργεια και ηλιακά συστήματα
θέρμανσης νερού. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά καταστήματα θερμικών ειδών στην
αγορά σχεδιασμένα με διαφορετικές τεχνολογίες στο μυαλό, μερικά από τα οποία
φαίνονται παρακάτω:

2.2.3.1 Θερμικές αποθήκες για θέρμανση με καύσιμο ξύλο

Οι θερμικές αποθήκες είναι πολύ σημαντικές για την αποτελεσματικότητα

των συστημάτων θέρμανσης βιομάζας , ιδιαίτερα των λέβητες κορμού, οι οποίοι
έχουν σχεδιαστεί για να καίνε παρτίδες κορμών σε υψηλά επίπεδα απόδοσης και όχι
σε μικρές ποσότητες κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ένας λέβητας κορμού που
συνδέεται με μια μεγάλη αποθήκη θερμότητας μπορεί να χρησιμοποιηθεί με αυτόν
τον τρόπο. Μια θερμική αποθήκη μπορεί, επίσης, να μειώσει τη χρονική
καθυστέρηση (που μπορεί να είναι τουλάχιστον μία ώρα) μεταξύ του ανάμματος του
λέβητα ή της σόμπας και της ζήτησης για ζεστό νερό, αποθηκεύοντας νερό από την
τελευταία φορά που η σόμπα ή άναψε ο λέβητας.

Καθώς οι θερμικές αποθήκες που χρησιμοποιούνται με συστήματα θέρμανσης με

καύσιμα ξύλου είναι συνήθως σχεδιασμένες για να παρέχουν ζεστό νερό για
θέρμανση χώρου καθώς και ζεστό νερό οικιακής χρήσης, τείνουν να είναι μεγάλες. Οι
θερμικές αποθήκες που συνδέονται με συστήματα θέρμανσης με καύσιμο ξύλου
αναφέρονται συνήθως ως συσσωρευτές ή δεξαμενές προστασίας. Τυπικά, χωρούν
από 500 έως 5.000 λίτρα νερού και μπορούν να αποθηκεύσουν ζεστό νερό για μέρες,
εάν είναι σωστά μονωμένα.

Οι μικρότερες θερμικές αποθήκες (περίπου 300 λίτρα) μπορούν επίσης να

λειτουργήσουν καλά με σόμπες πέλετ ή κορμού και σόμπες με πίσω λέβητες. Αυτές
οι σόμπες τείνουν να βρίσκονται σε χώρους διαβίωσης και τροφοδοτούνται με
καύσιμα όλη την ημέρα. Οι σόμπες πέλετ ή κορμού και οι σόμπες με πίσω λέβητες
διαφέρουν ως προς την αναλογία θερμότητας που δίνουν στο δωμάτιο ή στο νερό. Οι
σόμπες λέβητα θα διοχετεύουν περίπου το 65% της παραγωγής τους σε νερό, ενώ οι
σόμπες με λέβητες πίσω μπορούν να αφήσουν μόνο το 20% σε νερό.
Το μέγεθος μιας θερμικής αποθήκης για ένα σύστημα θέρμανσης με καύσιμο ξύλο θα
εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, ιδιαίτερα από τον τύπο του καυσίμου ξύλου που
χρησιμοποιείται. Ένας λέβητας πέλετ μπορεί να συνδυαστεί με μια σχετικά μικρή
αποθήκη θερμότητας, καθώς μπορεί να αντιμετωπίσει αρκετά γρήγορα τις αλλαγές
στη ζήτηση θερμότητας. Από την άλλη πλευρά, ένας λέβητας κορμών που έχει
σχεδιαστεί για να καίει κορμούς σε παρτίδες θα χρειαστεί μια μεγάλη θερμική
αποθήκη για να πάρει όλη τη θερμότητα από την παρτίδα των κορμών με μία κίνηση.

Μια θερμική αποθήκη που λειτουργεί σε συνδυασμό με λέβητα παρτίδας καύσης

κορμών θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη, πιθανώς όχι λιγότερο από 25 λίτρα/kWth
και κατά προτίμηση 50 λίτρα/kWth. Το μέγεθος της αποθήκης θερμότητας που
συνδέεται με λέβητα καυσίμου ξύλου θα πρέπει να αποφασίζεται από τον
εγκαταστάτη ως μέρος του συνολικού σχεδιασμού του συστήματος.

2.2.3.2 Θερμικές αποθήκες για ηλιακή θέρμανση νερού

Οι θερμικές αποθήκες λειτουργούν πολύ καλά με τα ηλιακά συστήματα θέρμανσης

νερού, καθώς επιτρέπουν τη χρήση ηλιακής θερμικής θερμότητας για θέρμανση
χώρων, καθώς και για θέρμανση νερού. Σε μια ηλιόλουστη μέρα, μια ηλιακή θερμική
συστοιχία μπορεί να συλλέξει πολύ περισσότερη θερμότητα από ό,τι θα χρειαζόταν
μόνο για το ζεστό νερό της βρύσης. Σε συνδυασμό με μια θερμική αποθήκη που
παρέχει επίσης θέρμανση χώρου, αυτή η συλλεγόμενη θερμότητα μπορεί να
λειτουργήσει καλά.
Μια θερμική αποθήκη μπορεί επίσης να σχεδιαστεί ώστε να δίνει προτεραιότητα
στην ηλιακή θερμική θερμότητα πάνω από όλες τις άλλες πηγές. Αυτό θα σημαίνει
ότι εάν υπάρχει διαθέσιμη ηλιακή θερμότητα, δεν θα ανάψει άλλη πηγή θερμότητας.

2.2.3.3 Θερμικές αποθήκες για αντλίες θερμότητας

Μια αντλία θερμότητας με πηγή αέρα ή εδάφους θα λειτουργεί πιο αποτελεσματικά

με λιγότερη φθορά στην αντλία και στον συμπιεστή, εάν δεν χρειάζεται να
ενεργοποιείται και να απενεργοποιείται συνεχώς (γνωστό ως σύντομος κύκλος) όταν
η ζήτηση για θερμότητα είναι χαμηλή. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί εάν η αντλία
θερμότητας είναι σχετικά μεγάλη και λιγότερο πιθανό εάν είναι σχετικά μικρή και
λειτουργεί συνεχώς για να καλύψει τη ζήτηση. Είναι επίσης λιγότερο πιθανό εάν
έχετε μια αντλία θερμότητας πηγής αέρα με κινητήρα που μπορεί να ρυθμίσει την
έξοδό της.
Ένας από τους τρόπους για να αποφευχθεί ο σύντομος κύκλος μιας αντλίας
θερμότητας είναι να συνδεθεί με μια θερμική αποθήκη (που συνήθως αναφέρεται σε
αυτήν την περίπτωση ως δεξαμενή αποθήκευσης). Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι
τρόποι, όπως να αφήσετε ένα μέρος του συστήματος θέρμανσης μόνιμα ανοιχτό. Ο
εγκαταστάτης σας, μαζί με τις συστάσεις του κατασκευαστή, θα αποφασίσει εάν μια
δεξαμενή προσωρινής αποθήκευσης που είναι συνδεδεμένη με την αντλία θερμότητας
είναι κατάλληλη, καθώς και τι μέγεθος δεξαμενής αποθήκευσης πρέπει να
χρησιμοποιηθεί.

2.2.3.4 Συνδυασμός τεχνολογιών

Μια θερμική αποθήκη σάς επιτρέπει να συνδέσετε πολλά διαφορετικά συστήματα

θέρμανσης, για παράδειγμα, μια σόμπα πέλετ ή κορμού με καύση ξύλου και ένα
ηλιακό σύστημα θέρμανσης νερού. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα ευεργετικό
συνδυασμό, καθώς σας παρέχει ζεστό νερό το καλοκαίρι χωρίς να χρειάζεται να
ανάψετε τη σόμπα.

Λοιποί συνδυασμοί φαίνονται παρακάτω:

1. Μία ή περισσότερες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

(συμπεριλαμβανομένης της ηλιακής ενέργειας, της βιομάζας, των αντλιών
θερμότητας)
2. Ένας συμβατικός λέβητας
3. Σειρά τύπου Aga με λέβητα
4. Ηλεκτρικά θερμαντικά στοιχεία όπως θερμαντήρας εμβάπτισης

3. Κίνητρα εφαρμογής αποθήκευσης θερμικής ενέργειας σε

συστήματα τηλεθέρμανσης και ψύξης

Η τηλεθέρμανση και ψύξη (DHC) μαζί με την αποθήκευση θερμικής ενέργειας (TES)
είναι πιθανές τεχνολογίες για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
και τη μείωση των εκπομπών CO 2 στον Ευρωπαϊκό Ενεργειακό Τομέα, και η
αλληλεπίδραση με την ανάπτυξη μεταξύ των δύο τεχνολογιών είναι πολύ σημαντική.
Οι τεχνολογίες αυτές μαζί με, για παράδειγμα, τα υβριδικά συστήματα και τις αντλίες
θερμότητας, αναγνωρίζονται ως τεχνολογίες οριζόντιας από την πλατφόρμα
θέρμανσης και ψύξης από ανανεώσιμες πηγές – που σημαίνει ότι αποτελούν βασικές
τεχνολογίες που επιτρέπουν την πλήρη απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές του
τομέα θέρμανσης και ψύξης έως το 2050.
Μία από τις κύριες προκλήσεις για τα μελλοντικά ενεργειακά συστήματα είναι να
ξεπεραστεί η αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης που προκαλείται από την
ξεπεραστεί η αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης που προκαλείται από την
ολοένα και ισχυρότερη ανάπτυξη διακοπτόμενων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με
τη διασύνδεση των τομέων ηλεκτρικής ενέργειας και των τομέων θέρμανσης και
ψύξης και με την ανάπτυξη θερμικής αποθήκευσης, μπορούν να αντιμετωπιστούν τα
προβλήματα αναντιστοιχίας και διαλείψεων. Αυτοί οι νέοι λειτουργικοί περιορισμοί
στα μελλοντικά ενεργειακά συστήματα απαιτούν επίσης την ανάπτυξη και ανάπτυξη
εργαλείων διαχείρισης ενέργειας τόσο στα ηλεκτρικά όσο και στα θερμικά
δίκτυα. Αυτή η έξυπνη διαχείριση επιτυγχάνεται με νέες τεχνολογίες πληροφοριών
και επικοινωνιών και μια νέα προσέγγιση έξυπνου ενεργειακού συστήματος.

Ο τρόπος με τον οποίο το TES συμβάλλει στην επίλυση της αναντιστοιχίας μεταξύ
προσφοράς και ζήτησης είναι παρέχοντας δυνατότητες διαχείρισης στο σύστημα. Το
TES μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ενσωμάτωση διακοπτόμενης ΑΠΕ στα
συστήματα DHC και, επιπλέον, με την προσθήκη TES σε συστήματα DHC, να
αυξήσει την ενεργειακή απόδοση ολόκληρου του συστήματος.

Η αποτελεσματική ενσωμάτωση του TES στα ενεργειακά συστήματα θέρμανσης και

ψύξης μπορεί να οδηγήσει στα εξής οφέλη:

1. Μείωση κατανάλωσης ενέργειας

2. Αύξηση της ενεργειακής απόδοσης
3. Αυξημένη ενεργειακή ασφάλεια
4. Αυξημένη ενεργειακή αξιοπιστία
5. Μείωση του ενεργειακού κόστους
6. Μείωση των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου (GHG)

Για να επιτευχθούν αυτά τα οφέλη, η αποθήκευση θερμικής ενέργειας θα πρέπει να

χρησιμοποιείται σωστά, για παράδειγμα για την εξισορρόπηση της θερμικής
προσφοράς και ζήτησης, την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή την
ανάκτηση της απορριπτόμενης θερμότητας.
Πηγές:
https://apothesis.lib.hmu.gr/bitstream/handle/20.500.12688/4492/Kalliatakis_Stavros.
2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y

https://celsiuscity.eu/thermal-energy-storage/

https://energysavingtrust.org.uk/advice/thermal-energy-stores/

https://energysavingtrust.org.uk/advice/storing-energy/