Chuyeån hoùa HEMOGLOBIN

HEMOGLOBIN
CHUYỂN HÓA
MUÏC TIEÂU

1) Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc tieán trình vaø cô

cheá cuûa quaù trình sinh toång hôïp Hemoglobin.

2) Trình baøy vaø giaûi thích ñöôïc tieán trình vaø cô

cheá cuûa quaù trình thoaùi hoùa Hemoglobin.

3) Neâu vaø giaûi thích ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân

gaây roái loaïn chuyeån hoùa Hemoglobin vaø beänh
lyù lieân quan
SINH TOÅNG HÔÏP
HEMOGLOBIN
Sinh toång hôïp
Hem
HEM = Protoporphyrin IX + Fe 2+.

Toång hôïp nhaân protoporphyrin III /

IX
Nguyeân
lieäu
- Succinyl CoA: Chaát trung gian cuûa chu trình acid
citric.
- Glycin: Acid amin
Toång hôïp nhaân protoporphyrin
III
Taïo acid  - amino levulinic
(ALA)
- Xaûy ra ôû ty theå
- Glycin ñöôïc hoaït hoùa bôûi pyridoxal phosphat (vit B6)

COOH COOH COOH

Succinyl CoA
CH 2 CH 2 CH 2
CH 2 CH 2 CH 2
ALA synthetase
CO ~ SCoA CO
HSCoA Pyridoxal phosphat CO
+ CH - NH 2 CH 2 - NH2
CH 2 - NH2 CO 2
Glycin COOH
COOH Acid  -amino levulinic (ALA)

Acid α-amino β-cetoadipic

 Taïo
porphobilinogen
ALA di chuyeån ñeán baøo töông
2 ALA ngöng tuï & ñoùng voøng pyrol taïo
porphobilinogen
Enzym: ALA dehydratase (porphobilinogen
synthetase)
COOH COOH
COOH
COOH CH2 COOH CH2
COOH CH2
CH2 CH2 CH2 CH2
CH2 CH2
2H2O C C
C H2 O C
ALA dehydratase
C CH2 C .. CH NH2 -CH2 N
NH2 - CH2 O H2 N NH2-CH2 N H H

Porphobilinogen
 Taïo Uroporphyrinogen

- 4 porphobilinogen keát hôïp,loaïi 3 NH3 taïo tetrapyrol maïch

thaúng

- loaïi NH3 , ñoùng voøng, caùc nhaân pyrol noái nhau baèng caàu noái
- CH2 -

Uroporphyrinogen I (uroporphyrinogen synthetase

)

Uroporphyrinogen III (uroporphyrinogen

cosynthetase)

Vò trí 2 nhoùm theá ôû nhaân pyrol IV khaùc nhau

Taïo
Uroporphyrinogen
A P A PA PA P A P
3NH3
4 H2N - CH2 CH2 CH2 CH2
H2N - CH2
N N N N N
H H H H H

A P A P

I I
P N A A N A
uroporphyrinogenase H H
IV NH HN II IV NH HN II
NH3 H H
A N P P N P
III III

P A P A

Uroporphyrinogen I Uroporphyrinogen III

Taïo coproporphyrinogen III
Khöû carboxyl
CH3 - COOH (A) CH3 (M)

Uroporphyrinogen decarboxylase

UroporphyrinogenIII CoproporphyrinogenIII
M P

I
M N M
H
IV NH HN II
H
P N P
III

P M

Coproporphyrinogen III
Taïo protoporphyrin III
(IX)
❖ Coproporphyrinogen III rôøi baøo töông vaøo ty theå.

❖ 2 nhoùm propionyl (-CH2– CH2–COOH) ôû nhaân pyrol I vaø

II bò khöû carboxyl vaø [O] chuyeån thaønh 2 nhoùm vinyl (-
CH=CH2)

Coproporphyrinogen III
Protoporphyrinogen III

Enzym: coproporphyrinogen oxydase

(chæ hoaït ñoäng treân coproporphyrinogen III).

❖ Protoporphyrinogen III tieáp tuïc bò [O] chuyeån caàu noái

– CH2 – thaønh caàu noái metylen – CH = , taïo
protoporphyrin III hay protoporphyrin IX.
 M V

I
M M
N
H
IV NH HN II
H
N
P V
III

P M

Protoporphyrin III (IX)

Taïo Hem
ÔÛ ty theå: Protoporphyrin IX + Fe2+ Hem
Enzym: Hem synthetase (ferrochelatase).
Transferin cuûa huyeát töông ( globulin chöùa Fe2+) ïvaän
chuyeån Fe2+ ñeán caùc cô quan taïo maùu.

M V

M N M

N Fe N

P N V

P M
HEM
Toång hôïp Globin

Theo cô cheá chung cuûa quaù trình sinh toång hôïp

protein:

Nguyeân lieäu

- Acid amin

- Acid nucleic (ADN vaø ARN)

- Vitamin (acid folic, B12)

- Caùc chaát cung caáp naêng löôïng (ATP, GTP).

Söï keát hôïp giöõa Hem & Globin taïo thaønh Hemoglobin

- Hem rôøi ty theå ra baøo töông ñeå keát hôïp vôùi Globin.
- Söï keát hôïp giöõa Hem vaø Globin ñöôïc thöïc hieän qua lieân keát
phoái trí giöõa Fe cuûa Hem vôùi nitô imidazol (histidin) cuûa
Globin.
- Quùa trình toång hôïp Hb xaûy ra chuû yeáu ôû cô quan taïo maùu
nhö tuûy xöông vaø caùc hoàng caàu non.
M V

I
M N M HEM HEM

IV N Fe N II
GLOBIN
P N V
III HEM HEM

P M
N N

GLOBIN
THOAÙI HOÙA HEMOGLOBIN

❖Ñôøi soáng hoàng caàu: 120 ngaøy.

❖Hoàng caàu cheát: Hb ñöôïc giaûi phoùng vaø bò thoaùi hoùa.

❖Saûn phaåm thoaùi hoùa cuûa porphyrin khoâng ñöôïc cô theå

söû duïng trôû laïi (tröø Fe vaø Globin)

❖Söï thoaùi hoùa Hb xaûy ra chuû yeáu ôû nhöõng teá baøo thuoäc
heä thoáng voõng noäi moâ (gan, laùch, tuûy xöông)

❖Hb phaân huûy: Globin + Hem.

- Globin: thoaùi hoùa theo kieåu cuûa protein noäi baøo

- Hem thoaùi hoùa taïo saéc toá maät vaø saéc toá cuûa phaân,
nöôùc tieåu
Taïo biliverdin

❖ Oxy hoùa, loaïi C ôû caàu noái methylen  (daïng CO),

enzym: Hem oxygenase

❖voøng porphyrin cuûa Hem bò môû giöõa nhaân pyrol I vaø II

taïo verdohemoglobin (coøn gaén Fe vaø globin)

❖ Taùch Fe vaø Globin

Fe + transferin, ñöôïc maùu ñöa ñeán tuûy xöông ñeå duøng
laïi.
Biliverdin (saéc toá maät maøu xanh)
Taïo biliverdin
M V M V

I I
O
M M OH M
N M N
Hem oxygenase
IV N Fe N II IV N Fe N II
CO
N P N V
P V
III III

P M P M
NADPH,O2

Fe2+
NADP+,H20

M V M P P M M V

O N N N N O
H H H
Biliverdin
Taïo Bilirubin
- Biliverdin bò khöû ôû caàu noái – CH = taïi vò trí 

Bilirubin (saéc toá maät maøu vaøng ñoû).

- Enzym: biliverdin reductase, coenzym NADPH

Bilirubin töï do (giaùn tieáp) khoù tan / nöôùc, phaûn öùng diazo
chaäm
- Bilirubin + albumin, globulin/ HT,ø theo maùu ñeán gan.
- thaám qua maøng teá baøo gan vaø taùch khoûi albumin, globulin.
M V M P P M M V

O N N N N O
H H H H
Bilirubin
Söï lieân hôïp Bilirubin ôû
gan
❖Acid glucuronic: daïng hoaït hoùa uridin diphosphat
glucuronat

❖ Enzym: glucuronyl transferase.

❖Bilirubin + 1 a. glucuronic bilirubinmonoglucuronat (20%)

+ 2 a. glucuronic bilirubindiglucuronat (80%).
Söï lieân hôïp Bilirubin ôû
gan
❖ Cô cheá lieân hôïp: 2 nhoùm carboxyl (-COOH) goác propionat (P)
cuûa bilirubin phaûn öùng vôùi nhoùm - OH baùn acetal cuûa acid
glucuronic.

-OOC COO-
O O

OH HO
HO O O OH
HO OH
O C C O
CH2 CH2

M V M CH2 CH2 M M V

O N N N N O
H H H H

Bilirubin diglucoronat
Söï lieân hôïp Bilirubin ôû
gan

❖ Bilirubin lieân hôïp: (tröïc tieáp)

- tan trong nöôùc

- cho phaûn öùng maøu diazo nhanh
- ñöôïc gan baøi tieát vaøo maät roài theo oáng daãn maät ñoå vaøo
ruoät.

❖ Maät ngöôøi: biliverdin coù moät löôïng raát nhoû

bilirubin chieám khoaûng 15-20% troïng löôïng
khoâ.
Söï bieán ñoåi bilirubin ôû ruoät
Bilirubin lieân hôïp bò thuûy phaân giaûi phoùng bilirubin töï do.
Enzym: β - glucuronidase

ÔÛ ñaïi traøng: bilirubin töï do bò khöû oxy, baõo hoøa caùc lieân
keát ñoâi ñeå taïo urobilinogen vaø stercobilinogen (khoâng
maøu)
Enzym: cuûa vi khuaån yeám khí

 Treân 50% urobilinogen vaø stercobilinogen ñöôïc taùi haáp

thu qua tónh maïch cöûa:
- 1 phaàn theo maùu veà gan, ñöôïc [O] trôû laïi taùi taïo bilirubin
roài laïi theo maät ñoå vaøo ruoät chu trình gan ruoät
- 1 phaàn nhoû theo maùu veà thaän, ñaøo thaûi theo nöôùc tieåu.

 Urobilinogen vaø stercobilinogen coøn laïi ôû ruoät khoâng

ñöôïc taùi haáp thu, ñaøo thaûi theo phaân.

Phaân vaø nöôùc tieåu: urobilinogen vaø stercobilinogen bò [O]

bôûi O khoâng khí taïo urobilin vaø stercobilin maøu vaøng cam.
 M V M E M E

OH OH OH
OH OH M OH
M M M N M M
N 4H N
8H H H
NH N NH HN NH HN
H H H
N N N
P P E P E
V

P M P M P M

Bilirubin Urobilinogen Stercobilinogen

2H
2H
M E M E

OH OH
OH M OH
M M M
N N
H H
N HN N HN
H H
N N
P E P E

P M P M
Urobilin Stercobilin
• Heme Catabolism and Degradation Pathway -
Biochemistry Lesson.mp4
Teá baøo noäi maïc voõng moâ MAÙU GAN

Bilirubin Bilirubin Bilirubin töï do

NADPH
UDP- glucuronat Acid glucuronic
Biliverdin Albumin
transfersa
reductase
NADP+
lieân hôïp
Biliverdin Bilirubin
NADPH

Hem oxynase
co, Fe2+
NADP+ acid glucuronic

Hemoglobin HOÀNG CAÀU Bilirubin

8H
THAÄN

Urobilinogen Urobilinogen
4H

2H Stercobilinogen Stercobilinogen

Nöôùc tieåu 2H PHAÂN 2H 2H

Urobilin Stercobilin Stercobilin Urobilin

Sô ñoà thoaùi hoùa Hemoglobin

Roái loaïn chuyeån hoùa Hemoglobin

Roái loaïn sinh toång hôïp Hemoglobin

Roái loaïn sinh toång hôïp Hem

❖ Thieáu enzym tham gia quaù trình sinh toång hôïp porphyrin
gaây

öù ñoïng caùc tieàn chaát cuûa porphyrin / hoàng caàu, dòch cô theå,
gan

VD: öù ñoïng uroporphyrin I laøm nöôùc tieåu coù maøu ñoû

öù ñoïng porphobilinogen trong gan gaây roái loaïn thaàn

kinh.

❖ Thieáu huït uroporphyrinogen III, khoâng toång hôïp ñöôïc

Roái loaïn sinh toång hôïp
globin
❖ Coù # 300 loaïi gen toång hôïp Globin , chæ khaùc nhau ôû
1 vò trí treân chuoãi polypeptid.

khoâng laøm thay ñoåi ñaùng keå caáu truùc & chöùc
naêng cuûa Hb.

Ngoaïi tröø :
- Valin thay glutamat ôû vò trí thöù 6 cuûa chuoãi  gaây
beänh thieáu maùu hoàng caàu hình löôõi lieàm.

- Lysin thay Glutamat ôû vò trí 6 cuûa chuoãi  gaây beänh

thieáu maùu hoàng caàu hình bia
Roái loaïn thoaùi hoùa hemoglobin

Noàng ñoä bilirubin toaøn phaàn / maùu: 0,2 - 0,8

mg/100ml

(chuû yeáu ôû daïng töï do (85%) daïng lieân hôïp raát ít

(15%).

Noàng ñoä bilirubin taêng cao (> 2 - 2,5mg/100 ml HT)

khuyeách taùn vaøo da & nieâm maïc, gaây beänh vaøng

da
 Vaøng da tröôùc gan

❖Do nguyeân nhaân laøm tan huyeát hay taêng phaù huûy hoàng caàu
taêng bilirubin töï do trong maùu:

Beänh Hb baát thöôøng (HbS, Thalassemia...)

Beänh di truyeàn do thieáu enzym G6PD.
Beänh mieãn dòch (truyeàn nhaàm hay baát ñoàng nhoùm maùu- Rhesus ....)
Beänh maéc phaûi (soát reùt, soát xuaát huyeát, nhieãm truøng, nhieãm ñoäc
dm höõu cô…)

❖ Moät löôïng lôùn bilirubin töï do ñöôïc taïo ra, khoâng lieân hôïp heát ôû
gan , noàng ñoä taêng cao trong maùu (# 6-7mg%).

❖ Khoâng coù bilirubin töï do / nöôùc tieåu vì khoâng tan trong nöôùc neân
khoâng qua ñöôïc thaän.

❖ Bilirubin taêng neân urobilinogen vaø stercobilinogen ñöôïc ñaøo

thaûi nhieàu ra phaân vaø nöôùc tieåu  maøu vaøng saãm.
Vaøng da taïi
gan
Vieâm gan, teá baøo gan bò toån thöông

Giaûm khaû naêng lieân hôïp bilirubin

❖Bilirubin töï do trong maùu taêng

Vieâm gan: teá baøo gan bò phuø

neà, cheøn eùp caùc vi quaûn ôû
maät:
❖Bilirubin lieân hôïp taêng trong
maùu
Vaøng da sau gan

Ñöôøng daãn maät bò taéc (soûi maät, u ñaàu tuïy..)

❖ Bilirubin lieân hôïp taêng cao trong maùu

❖ Bilirubin lieân hôïp xuaát hieän trong nöôùc tieåu (saéc toá
maät)

❖ Khoâng coù hay raát ít urobilinogen vaø stercobilinogen

ñaøo thaûi ra nöôùc tieåu vaø phaân