Terapia poznawczo-

behawioralna uzależnień
Rzeszów
20-21 luty 2021
Anna Blok
F10-F19 ZABURZENIA PSYCHICZNE I ZACHOWANIA SPOWODOWANE
UŻYWANIEM SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH
● F10 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu
● F11 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem opiatów
● F12 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kanabinoli
● F13 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane przyjmowaniem
substancji nasennych i uspokajających
● F14 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem kokainy
● F15 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem innych niż
kokaina środków pobudzających w tym kofeiny
● F16 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem
halucynogenów
● F17 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane paleniem tytoniu
● F18 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane odurzaniem się lotnymi
rozpuszczalnikami organicznymi
● F19 - Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym
przyjmowaniem środków wyżej wymienionych (F10-F18) i innych środków psychoaktywnych
UZALEŻNIENIE W DSM-V
Zaburzenia związane z substancją (np. alkoholem)

● zaburzenie używania alkoholu

● zatrucie alkoholem
● odstawienie alkoholu
● inne zaburzenia związane z alkoholem (ne. zaburzenia snu i czuwania,
dysfunkcje seksualne)
● nieokreślone zaburzenia związane z alkoholem

nie ma podziału na używanie szkodliwe i uzależnienie

Wskazówki diagnostyczne - objawy uzależnienia ICD 10
Na ostateczne rozpoznanie uzależnienia pozwala identyfikacja trzech lub więcej następujących cech lub objawów
występujących łącznie przez pewien okres czasu w ciągu ostatniego roku. Są to:

1. Silne pragnienie lub poczucie przymusu picia („głód alkoholowy”).

2. Upośledzona zdolność kontrolowania zachowań związanych z piciem (trudności w unikaniu
rozpoczęcia picia, trudności w zakończeniu picia do wcześniej założonego poziomu,
nieskuteczność wysiłków zmierzających do zmniejszenia lub kontrolowania picia).
3. Fizjologiczne objawy zespołu abstynencyjnego pojawiającego się, gdy picie alkoholu jest
ograniczane lub przerywane (drżenie mięśniowe, nadciśnienie tętnicze, nudności, wymioty,
biegunki, bezsenność, rozszerzenie źrenic, wysuszenie śluzówek, wzmożona potliwość,
zaburzenia snu, niepokój, drażliwość, lęki, padaczka poalkoholowa, omamy wzrokowe lub
słuchowe, majaczenie drżenie) albo używanie alkoholu lub pokrewnie działającej substancji (np.
leków) w celu złagodzenia ww. objawów, uwolnienia się od nich lub uniknięcia ich.
Wskazówki diagnostyczne - objawy uzależnienia ICD 10

4. Zmieniona (najczęściej zwiększona) tolerancja alkoholu (ta sama dawka alkoholu nie przynosi
oczekiwanego efektu) potrzeba spożycia większych dawek dla wywołania oczekiwanego efektu.

5. Z powodu picia alkoholu - narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub

zainteresowań, zwiększona ilość czasu przeznaczona na zdobywanie alkoholu lub jego picie, bądź
uwolnienia się od następstw jego działania.

6. Uporczywe picie alkoholu mimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych następstw picia
(picie alkoholu, mimo, że charakter i rozmiary szkód są osobie pijącej znane lub można oczekiwać, że są
znane).

Trzy lub więcej przejawów występuje łącznie

przez co najmniej miesiąc, a jeżeli krócej niż
Diagnoza
Ocena stosowania substancji psychoaktywnych jest nieodzownym elementem
każdej oceny stanu psychicznego ( natomiast osoby uzależnione często ukrywają,
zaniżają swoje picie, zażywanie)

Do diagnostyki przesiewowej można posłużyć się odpowiednimi testami np.

● CAGE
● MAST
● AUDIT
● Test Baltimore
● Test RAPS-4
Nałogi Behawioralne
Patologiczny Hazard
we współczesnych klasyfikacjach chorób:

- w DSM ewolucja od zaburzeń osobowości

- przez zaburzenia moralne
- po zaburzenia kontroli impulsów do
NAŁOGÓW
Patologiczne granie
● pierwszy raz zjawisko nałogowego korzystania z Internetu opisała
Kimberly Young w 1998 r.
● zaburzenie pod angielską nazwą “ Internet gaming disorder” w DSM V
(2013 r. ) Stało się przedmiotem badań na razie jeszcze nie -
jednostką chorobową, wstępnie zostało zaklasyfikowane do
uzależnień,
● w najnowszej klasyfikacji WHO ICD-11 znalazła się jednostka
chorobowa “gaming disorder” w grupie zaburzeń związanych z
uzależniającymi zachowaniami.
ZAKUPOHOLIZM
● wśród naukowców nie ma zgodności, co do
natury zakupoholizmu: Zaburzenia obsesyjno-
kompulsywne, zaburzenia kontroli impulsów,
zaburzenia nastroju czy zaburzenia nałogowe,
PRACOHOLIZM
● pracoholizm jest bardziej pojęciem potocznym i
psychologicznym niż medycznym,
● w obowiązującej klasyfikacji ICD można je
diagnozować jako “inne lub nieokreślone zaburzenia
nawyków i popędów”,
Kompulsywne zachowania Seksualne
● w DSM II w grupie zaburzeń osobowości jako
dewiacja seksualna następnie jako
zaburzenia psychoseksualne, nieparafiliczne
zaburzenia seksualne do bliżej
nieokreślonych zaburzeń seksualnych
 Uzależnienie od seksu – kryteria diagnostyczne

1. Silna potrzeba lub poczucie przymusu realizowania kompulsywnych zachowań związanych z seksem,

2. Subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z seksem, tj. upośledzenie kontroli nad
powstrzymywaniem się od kompulsywnych zachowań związanych z seksem oraz nad częstotliwością tych zachowań,

3. Występowanie, przy próbach ograniczenia możliwości realizowania kompulsywnych zachowań związanych z seksem, niepokoju,
rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia oraz ustępowanie tych stanów z chwilą pojawienia się możliwości ich realizowania,

4. Poświęcanie coraz większej ilości czasu na kompulsywne zachowania związane z seksem w celu uzyskania zadowolenia czy
dobrego samopoczucia, które poprzednio osiągane było w znacznie krótszym czasie,

5. Postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz kompulsywnych
zachowań związanych z seksem,

6. Kontynuowanie kompulsywnych zachowań związanych z seksem pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, zdrowotnych,
psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z kompulsywnymi zachowaniami związanymi z seksem.
Gambling disorder w ICD-11
Zaburzenia psychiczne, behawioralne lub
neurorozwojowe
Zaburzenia związane z używaniem substancji lub
uzależniającymi zachowaniami

Zaburzenia związane z uzależniającymi zachowaniami

Patologiczny hazard- gambling disorder

Patologiczne granie- gaming disorder

Gambling disorder w ICD-11
Zaburzenia charakteryzują się ciągłym lub nawracającym graniem hazardowym,
które może występować w internecie lub offline, objawiając się:

1. ograniczoną kontrolą nad hazardem (np. początek, częstotliwość,

intensywność, czas trwania, zakończenie, kontekst):
2. zwiększeniem priorytetu hazardu w życiu, hazard ma pierwszeństwo,przed
innymi zadaniami życiowymi i codziennymi aktywnościami;
3. kontynuacją jest eskalacja hazardu pomimo wystąpienia negatywnych
konsekwencji
Gambling discorder w ICD-11
Wzorzec zachowań jest wystarczająco ostry, aby spowodować poważne
upośledzenie w życiu osobistym, rodzinnym, społecznym, edukacyjnym,
zawodowym lub w innych ważnych obszarach funkcjonowania.

Wzorzec zachowań hazardowych może być ciągły lub epizodyczny i

nawracający.
Granie hazardowe rozpatruje się w okresie ostatnich 12 miesięcy.
Okres patologicznej gry może być krótszy, natomiast ważne jest spełnienie
wszystkich kryteriów.
Gaming disorder w ICD-11
Zaburzenia związane z grami charakteryzują się ciągłym lub powtarzającym się
graniem (w “gry cyfrowe” lub “gry wideo”) , które mogą być dostępne online lub
offline, objawiające się:

1. ograniczoną kontrolą nad graniem (np. początek, częstotliwość,

intensywność, czas trwania, zakończenie, kontekst);
2. zwiększeniem priorytetu grania w życiu, gry mają pierwszeństwo przed innymi
zadaniami życiowymi i codziennymi aktywnościami;
3. kontynuacją lub eskalacją grania pomimo wystąpienia negatywnych
konsekwencji.
Gaming disorder w ICD-11
Wzorzec zachowań jest wystarczająco ostry, aby spowodować poważne
upośledzenie w życiu osobistym, rodzinnym, społecznym, edukacyjnym,
zawodowym lub innych ważnych obszarach funkcjonowania.

Wzorzec zaangażowania w gry może być ciągły lub epizodyczny i nawracający.

Granie rozpatruje się w okresie ostatnich 12 miesięcy okres patologicznej gry

może być krótszy, natomiast ważne jest spełnienie wszystkich kryteriów.
Compulsive sexual behavior disorder w ICD-11
Zaburzenia psychiczne, behawioralne lub neurorozwojowe
zaburzenia kontroli impulsów
Piromania

Kleptomania

Kompulsywne zachowania seksualne

Zachowania eksplozywne
Compulsive sexual behavior disorder w ICD-11
Wzorzec braku kontrolowania intensywnych, seksualnych impulsów lub popędów
oraz wynikających z nich przetwarzalnych zachowań seksualnych przejawiających
się przez dłuższy czas (np 6 miesięcy lub dłużej) i powoduje wyraźne cierpienie
lub znaczne szkody w ważnych obszarach funkcjonowania osobistego,
rodzinnego, społecznego, edukacyjnego, zawodowego lub in.

cierpienie, które jest całkowicie związane z osądami moralnymi lub dezaprobatą

dla popędów seksualnych lub zachowań, nie wystarcza aby spełnić wymóg.
Compulsive sexual behavior disorder w ICD-11
… charakteryzują się uporczywym schematem niepowodzeń w kontrolowaniu
intensywnych, powtarzalnych impulsów seksualnych lub popędów powodujących
powtarzalne zachowania seksualne.

Objawy mogą obejmować powtarzające się czynności seksualne, które stają się
centralnym punktem życia danej osoby, aż do zaniedbania opieki zdrowotnej i
osobistej lub innych interesów, czynności i obowiązków: liczne nieudane próby
znacznego ograniczenia powtarzających się zachowań seksualnych; i nadal się
powtarzające zachowania seksualne, pomimo negatywnych konsekwencji lub
czerpania z nich niewielkiej lub żadnej satysfakcji
Ścieżki rozwoju uzależnień
ŚCIEŻKA EKSTERNALIZACYJNA (IMPULSYWNO-
AGRESYWNA)- rozpoczyna się w dziecństwie i trwa w
okresie dorastania aż do dorosłości, jej podstawa stanowi
skłonności do podejmowania zachowań ryzykownych,
poszukuje doznań, agresywność.
ŚCIEKA INTERNALIZACYJNA

(LĘKOWO-DEPRESYJNA)- rozwija się na bazie zaburzeń emocjonalnych, a jej

mechanizm oparty jest na “wewnętrznym utrzymywaniu” nieprzyjemnych emocji
(smutek, lęk, wstyd, poczucie winy), co może manifestować się symptomami w
rodzaju zaburzeń lękowych czy depresyjnych.

W dzieciństwie: lęk separacyjny i fobie, we wczesnej i średniej adolescencji: lęk

społeczny, w okresie dorosłości: panika
Terapia poznawczo - behawioralna
Zakłada, że nasze samopoczucie zależy o wiele bardziej od oceny sytuacji, niż od
tego, co się realnie dzieje.
Model ABC A. Ellisa
A
(activation event)
sytuacja/wydarzenie aktywizujące

B
(beliefs)
przekonania/interpretacja sytuacji

C
(consequences)
skutki/emocje, odczucia fizyczne, zachowanie
 Model Becka
sytuacja

przekonania ------ myśl automatyczna

emocje zachowanie reakcja fizjologiczna

Model Davisa (2001) opisuje mechanizm powstania
patologicznego korzystania z internetu

Wyróżnia 2 rodzaje patologicznego korzystania

● Specyficzny- dotyczy konkretnego zachowania : oglądanie pornografii, granie w gry

hazardowe, granie w gry online)
● Zgeneralizowany ( kompulsywne korzystanie z sieci bez dominującego zachowania)

Specyficzne patologiczne używanie internetu (SPIU) jest związane z wcześniejszymi

problemami jednostki ( np. Psychopatologią)

Zgeneralizowane patologiczne używanie internetu( GPIU ) jest związane z izolacją

społeczną i wynikającą z niej potrzebą kontaktu społecznego.
Model poznawczo-behawioralny patologicznego
używania internetu (Davis 2001)
Trzy poziomy myślenia
Przekonania podstawowe
/ rdzenne (dotyczące siebie, innych ludzi i świata)

• Przekonania pośredniczące
(opinie, założenia, zasady)

• Myśli automatyczne
(to, jak interpretujemy konkretną sytuację).

W TPB uzależnień pracujemy nad wszystkimi rodzajami procesów poznawczych,

zaczynając od myśli automatycznych
Przekonania podstawowe / rdzenne

• Dotyczą siebie, innych ludzi i świata.

• Są arbitralne, często nieuświadomione i niezwerbalizowane.
• Zwykle wymagają nieco dłuższej pracy terapeutycznej, by je odkryć.
- Jestem beznadziejny.
- Nie można mnie kochać.
- Ludzie zawodzą.
- Świat jest niebezpieczny.
Przekonania pośredniczące
• Są pochodnymi przekonań podstawowych.
• Zawierają opinie, założenia i zasady działania dotyczące różnych sytuacji.
Należą do nich przekonania specyficzne dla uzależnienia.
• Dość często nieuświadomione.
- “ Picie alkoholu jest dobrym sposobem na poradzenie sobie ze smutkiem.”
- “Jeżeli będę się źle czuć, to nie będę w stanie tego znieść. “
- “Najlepszym sposobem radzenia sobie z problemem jest ucieczka.”
Myśli automatyczne
• Są oceną konkretnej sytuacji zewnętrznej lub wewnętrznej.
• Mają postać werbalną lub obrazową.
• Często umykają uwadze, ale są stosunkowo łatwo dostępne.
- “Potrzebuję się napić.”
- “Jak sobie zapalę, to poczuję się lepiej.”
- “ I tak nawaliłem, to mogę iść na całość.’’
Zniekształcenia poznawcze
● Występują w myślach
automatycznych i przekonaniach
zniekształcając obraz
rzeczywistości i zachęcając do nie
konstruktywnego działania.
● Przykłady:
- wyolbrzymianie,
- „wszystko albo nic”,
- nadmierne uogólnianie,
- katastrofizowanie,
- czytanie w myślach i in.
Ćwiczenie 1: Przekonania utrudniające zdrowienie osobom
uzależnionym”...
Podzielcie się na pokoje
Procesy poznawcze szczególnie ważne w
uzależnieniach
(Marlatt, 1985)
• Poczucie własnej skuteczności
• Oczekiwania co do efektu
• Atrybucja przyczyn
• Proces podejmowania decyzji
Poczucie własnej skuteczności
● Oszacowanie własnych możliwości radzenia sobie z problemami /
sytuacjami ryzykownymi.
● Zawyżone utrudnia szukanie pomocy;
zaniżone demotywuje.
Antycypacja konsekwencji
• Dotyczy pozytywnych oczekiwań działania
danej substancji lub negatywnych
skutków jej nieprzyjęcia.
• Wyraźnie wpływa na siłę głodu.
Atrybucja przyczyn
• Przyczyny (zewnętrzne i wewnętrzne),
którym osoba przypisuje przyjmowanie
substancji, co skutkuje przekonaniem o
niemożliwości kontrolowania swojego
zachowania.

- W mojej okolicy wszyscy piją; kto chce

przeżyć musi pić.

- Mój organizm potrzebuje piwa, żeby

poradzić sobie z poranną hipoglikemią.
Proces podejmowania decyzji
Dotyczy nie tylko zażycia substancji,
ale też kroków pośrednich (wybór
drogi powrotu do domu, miejsca
spotkania ze znajomymi, odwiedzin u
osoby uzależnionej itp.)
PRAGNIENIE I GŁÓD
Pragnienie ( z wolą)- silna chęć wypicia, zażycia

Głód ( z działaniem)- wewnętrzna mobilizacja aby przez konkretne zachowanie ulec

pragnieniu

● jest konsekwencją pragnienia

● silny przymus, któremu osoba uzależniona nie potrafi się przeciwstawić

Wyzwalacze głodu

● wewnętrzne ( stany emocjonalne : nuda, złość)

● zewnętrzne ( sytuacje, miejsca, ludzie, przedmioty)

Ważne jest rozpoznać przekonania dotyczące głodu( np. Głód może sprawić, że zwariuję,
nie mam żadnej kontroli nad głodem- psychoedukacja na temat głodu)
GŁÓD
POJAWIAJĄCE SIĘ PRAGNIENIE

czas na interwencję,

techniki radzenia sobie z głodem

ZASPOKOJENIE GŁODU
SCENARIUSZ GŁODU
Okoliczności wyzwalające zewnętrzne ( przyjęcie, gdzie spotykam starych znajomych z którymi
piłem)

Okoliczności wyzwalające wewnętrzne ( uczucie euforii, podekscytowania, potem smutek)

Aktywacja przekonań specyficznych dla uzależnienia ( Picie alkoholu to wielka przyjemność, Moje życie i tak
jest beznadziejne to dlaczego mam się nie napić)

Przekonania podstawowe ( jestem przegrany)

Myśli automatyczne ( zrób to, poczujesz ulgę)

Koncentracja na doraźnym rozwiązaniu ( podchodze do znajomych inicjuje kolejkę zaczynam z nimi pić
alkohol)
Techniki poznawcze
• Dialog sokratejski
• Dziennik myśli
• Identyfikacja i modyfikacja przekonań
specyficznych dla uzależnienia
• Wizualizacje - techniki wyobrażeniowe
• Technika opadającej strzały
● Analiza zalet i wad
● Reatrybucja odpowiedzialności
Techniki behawioralne
• Monitorowanie i planowanie aktywności
• Eksperymenty behawioralne
• Odgrywanie i odwracanie ról
• Trening relaksacyjny
• Stopniowanie trudności zadań
• Rozwiązywanie problemów
• Kontrola „wyzwalaczy”
● Sport
Samo
zaplanowanie,
przeprowadzenie
i przemyślenie
eksperymentu
jest sukcesem i
posuwa terapię
naprzód.
ĆWICZENIE 2
Opis gracza- eksperymenty behawioralne
Terapia poznawczo - behawioralna
uzależnień
• Jest ustrukturalizowanym procesem opartym na
wnikliwej konceptualizacji rozwijanej w trakcie
terapii.
• Niezbędnym jej warunkiem jest dobra, partnerska
relacja terapeutyczna.
• Korzysta z samodzielnej pracy pacjenta pomiędzy
sesjami (zadania domowe).
• Stosowana w terapii samego uzależnienia oraz
innych towarzyszących zaburzeń psychicznych,
np. lękowych, depresyjnych, zaburzeń odżywiania.
• Zawsze zawiera w sobie element zapobiegania
nawrotom.
NAWRÓT STARYCH ZACHOWAŃ
Próbując zmienić swoje zachowania ludzie doświadczają potknięć i cofają się.

Tylko około 20% osób usiłuje zmienić swoje destrukcyjne zachowanie zrobi to z
sukcesem za pierwszym razem. Pozostali będą doświadczać nawrotów starych
zachowań.

Największym niebezpieczeństwem nawrotu jest utrata zaufania do siebie, nadziei

na sukces i poczucie bezsensu podejmowania dalszych starań.

Choć nawrót nigdy nie jest zdarzeniem pożądanym, dla osób które szybko wróciły
do działania może być doświadczeniem pouczającym i rozwijającym.
NAWRÓT
Większość osób uzależnionych według Marlatta które przestały używać
substancje psychoaktywne przeżywa wpadkę lub nawrót w ciągu pierwszych 90
dni abstynencji

● WPADKA- pierwsza konsumpcja SPA po okresie abstynencji

● NAWROT- pełen powrót do zachowań związanych z używaniem SPA - ciągi
picia, zażywania, powrót do starych zachowań sprzyjających dalszemu
nadużywaniu
● nawrót zawsze ma poprzedzające sygnały ostrzegawcze …..
Poznawczy model nawrotu
SYTUACJE
PRZEKONANIA
WYZWALAJĄCE
SPECYFICZNE
WEWNĘTRZNE MYŚLI AUTOMATYCZNE
DLA
ZEWNĘTRZNE
UZALEŻNIENIA

GŁÓD

MYŚLI
KONKRETNE
WPADKA PRZYZWALAJĄCE
ZACHOWANIA
PRZEKONANIA SPECYFICZNE DLA UZALEŻNIENIA
“ Tylko kokaina może uczynić mnie szczęśliwym”,

“ Alkohol czyni moje życie bardziej radosne”,

“Bez narkotyków życie jest nudne”,

“jestem ostrożny, alkohol nie może mi zaszkodzić”

“Narkotyki przynoszą mi ulgę w moich problemach”

“Alkohol nie jest dla mnie problemem jak dla innych “

“ ludzie którzy nie zażywają nie potrafią mnie zrozumieć”.

MYŚLI AUTOMATYCZNE
“ Czas na zabawę”

“ Mogę wziąć “

“Wyjdź i się napij”

“ Zrób to”

“Muszę się napić”

“Potrzebuje ulgi”
MYŚLI PRZYZWALAJĄCE
“Zasługuję na to “,

“ Wezmę tylko ostatni raz”,

“ będę kontrolować picie, żeby nie przesadzić”

“ nikt się nie dowie”

“ Przecież nie robię nic złego paląc”

CZYNNIKI WYZWALAJĄCE NAWRÓT
Czynniki zewnętrzne;

● stres
● trudności w relacjach interpersonalnych
● problemy w sytuacjach społecznych
● sytuacje wysokiego ryzyka ( spotkania towarzyskie, imprezy rodzinne)

Czynniki wewnętrzne:

● cierpienie fizyczne ( choroba, wypadek)

● cierpienie psychiczne ( traumy, żałoba, depresja)\
● stany emocjonalnego podniecenia ( myśli o atrakcyjności używania
substancji)
Model nawrotu według Marlatta i Gordon ( 1985)

Podwyższenie
Stosowanie poczucia Obniżone
strategii własnej ryzyko nawrotu
zaradczych skuteczności

Sytuacja
Szok
ryzykowna Obniżone
złamania
poczucie
abstynencji
własnej
dysonans
skuteczności
poznawczy
poczucie
Pozytywne Podwyż-
Brak strategii oczekiwania Pierwsza winy
szone
zaradczych odnośnie konsumpcja przekonanie
ryzyko
SPA SPA o utracie
nawrotu
kontroli
WAŻNY ELEMENT TERAPII - KONTROLA NAWROTÓW
● Edukacja na temat sygnałów ostrzegawczych- środki zaradcze
● zapobieganie przejścia wpadki w nawrót
● Identyfikacja bodźców wysokiego ryzyka
● Rozwijanie przekonań dotyczących kontroli
● Rozwiązywanie problemów
● Stopniowa ekspozycja na bodźce wysokiego ryzyka
POMAGANIE OSOBIE W NAWROCIE
Co robić najpierw?

● szybkie przerwanie destrukcyjnego zachowania

● wsparcie dotychczasowych osiągnięć
● wzmocnienie nadziei i poczucia skuteczności

Co robić później?

● Analiza zaistniałej sytuacji

● Modyfikacja planu terapii
● Opracowanie planu przeciwdziałania zagrożeniom w przyszłości

Czego nie robić?

Nie pomoże osobie w nawrocie obwinianie, ocenianie, rozliczanie jej z niezrealizowanych zadań, okazywanie
rozczarowania
TPB osób uzależnionych
Problemy zwykle występują, gdy: •
terapeuta nie docenia roli relacji
terapeutycznej (traktuje TPB jak zbiór
technik)
• są problemy z motywacją klienta
(pomaga łączenie z Dialogiem
Motywującym)
• klient nie rozumie roli zadań
domowych
• klient ma podwójną diagnozę,
szczególnie zaburzenia osobowości
 DIALOG MOTYWACYJNY
UZUPEŁNIENIEM CBT
Definicja Dialogu Motywacyjnego
Dialog motywujący to oparty na współpracy styl rozmowy,
służący umocnieniu u osoby jej własnej motywacji i
zobowiązania do zmiany
 Czym Jest a czym nie jest DM
● DM NIE JEST zestawem technik, których używa się na kimś - to sposób
bycia z drugą osobą
● DM przeprowadza się DLA OSOBY I Z NIĄ a Nie NA NIEJ
● Cztery kluczowe elementy ducha DM to PARTNERSTWO, AKCEPTACJA,
WSPÓŁCZUCIE I WYWOŁYWANIE
● DM polega NA WYDOBYWANIU TEGO CO JEST NAJLEPSZE W
CZŁOWIEKU, NIE NA DOSTARCZENIU Z ZEWNĄTRZ JAKIŚ
BLOKUJĄCYCH ELEMENTÓW
● UKIERUNKOWANIE DM AKCEPTOWANIE
PERSPEKTYWY KLIENTA
● STAŁE UKIERUNKOWANIE NA ZMIANĘ
 Motywacja
● jest podstawowym składnikiem
procesu zmiany
● nie jest stałą cechą charakteru
● wpływają na nią interakcje
społeczne
● może zmieniać się na
przestrzeni czasu w zależności
od sytuacji
● inni ludzie mogą ją wzmocnić
(lub osłabić)
 N
Fazy zmiany A
Prochaska i DiClemente W
R
FAZA PRZEDKONTEMPLACYJNA Ó
FAZA KONTEMPLACYJNA T/
roz
FAZA PRZYGOTOWANIA wią
FAZA DZIAŁANIA
za
nie
FAZA PODTRZYMANIA
A) Faza przedkontemplacyjna- czyli nim problem
zostanie dostrzeżony
Charakterystyka fazy: Osoba nie widzi
problemu

● może jej brakować wiedzy na temat

konsekwencji działania
● może buntować się przeciwko
propozycją zmiany
● może czuć się bezsilna wobec swoich
nawyków
● może widzieć źródło trudności na
zewnątrz
Przykłady wypowiedzi pacjenta:
● “ Piję, bo lubię nikomu nic do tego”
● “Potrafię kontrolować swoje picie, Nie jestem żadnym alkoholikiem, po
prostu lubię mieć czasem szumek w głowie”
● “ Pije bo moja żona ciągle suszy mi o coś głowę, to mnie strasznie
wkurza. Gdyby tyle nie gadała nie piłbym”
Czego potrzebuje pacjent?
● przestrzeni do wyrażenia
emocji,
● akceptacji tych uczuć i
uznania za ważny jego punkt
widzenia
● dowartościowania,
● podkreślenia autonomii,
● wzbudzenia wątpliwości
Propozycja pracy
● pytania otwierające
● odzwierciedlenia
● rozwijanie rozbieżności

Uwaga

● Przejście tej fazy może zajmować wiele czasu, osoba w fazie

przedkontempacyjnej nie jest gotowa do zmiany- ale można jej pomóc
w przejściu do fazy kontemplacji.
B) faza kontemplacji- czyli dostrzeżenie problemu i
rozważanie możliwości zmiany
Charakterystyka fazy:

● osoba dostrzega rozbieżności

między swoją bieżącą sytuacją a
sytuacją przez nią pożądaną
● przeżywa silną ambiwalencję:
dostrzega zalety zmiany i
jednocześnie nie czuje się gotowa,
by zmian dokonać
Przykłady wypowiedzi pacjenta
● “ Nie chce się upijać. Naprawdę przed każdą imprezą planuję
wypić tylko parę drinków, a potem znowu okazuje się, że wypiłam
za dużo”
● “Gdy mam kaca, kompletnie nic nie mogę zrobić w pracy, wiem, że
nie powinienem pić w tygodniu, ale co mam zrobić skoro
spotykamy się z chłopakami we wtorki. Przecież nie będę pił coli”
● “Tak wiem, że to zły objaw jeśli piję piwo, co wieczór po pracy. Ale
to jedyny sposób abym mógł się odstresować. Czy wie Pan co ja
przechodzę co dzień z klientami?
Czego potrzebuje pacjent?
● Dowartościowania,
● pomocy w
dostrzeganiu
rozbieżności między
status quo a zmianą
rozwijania
ambiwalencji w celu
przesunięciu w
kierunku zmiany
Czego potrzebuje pacjent?
● dowartościowania,
● pomocy w dostrzeganiu rozbieżności między status quo a zmianą;
● rozwijanie ambiwalencji w celu przesunięcia się w kierunku zmiany

Uwaga

Rozważanie zmiany nie oznacza jeszcze gotowości, by ją zrealizować ale

można pomóc pacjentowi w uwierzeniu, że jest zdolny dokonać zmiany.
C) Faza decyzji- czyli przygotowanie planu zmiany

Charakterystyka fazy:

● osoba uwierzyła, że jest

zdolna dokonać zmiany
● podjęła decyzje (ten etap
może być dość dynamiczny)
● osoba zgłasza własne
pomysły na wprowadzenie
zmiany
Przykłady wypowiedzi pacjenta:
● “Myślę, że mógłbym ustalić jeden
wieczór w tygodniu, gdy nie będę
pił”
● “Na następną imprezę pojadę
samochodem, to będzie dla mnie
argument, żeby nie pić”
● “W tym miesiącu postanowiłem
nie iść na wtorkowe spotkania z
chłopakami. Zamiast tego
umówiliśmy się z Markiem i
Jurkiem na kosza”
Czego potrzebuje pacjent
● podtrzymania gotowości do zmiany
● wydobycia mocnych stron
● prowokowania i odzwierciedlania wypowiedzi, które świadczą o jego motywacji
do zmiany
● umocnienia jego poczuci kompetencji
● pomocy w ułożeniu planu zmiany i jednocześnie nazwania możliwych trudności
w wdrażaniu zmiany, aby przygotować sposoby poradzenia sobie
Pytania pomocnicze w przygotowaniu planu zmiany
● Zmiany które chcesz wprowadzić?
● Najważniejsze powody, dla których
chcesz wprowadzić te zmiany?
● Kroki, które zaplanowałeś?
● Ludzie, którzy mogą ci pomóc i w
czym…?
● Twój plan zadziała, jeśli…?
● Realizację planu może utrudnić….?
● Pomocne Będzie…?
Propozycje pracy
● pytania otwierające
● odzwierciedlenia
● dowartościowania
● podsumowania
● spoglądanie wstecz w
celu wydobycia
wcześniejszych
sukcesów pacjenta
● skalowanie
● ułożenie planu zmiany
Uwaga

To dynamiczny i satysfakcjonująca faza pracy z

pacjentem, ważne by potrafić wzmocnić jego
wiarę w możliwości dokonania zmiany i pomóc
mu nazwać realne trudności- to krok w kierunku
zapobiegania nawrotowi.
D) Faza aktywnej zmiany- czyli wprowadzenie
działania
Charakterystyka fazy:

● osoba wdraża plan

● podejmuje konkretne
działania w kierunku
zmiany
● zmiany zaczynają być
zauważalne
Przykładowe wypowiedzi pacjenta:
● “Udało mi się nie kupić piwa w
poniedziałek i wtorek. Może by
to trwało dłużej ale w środę był
mecz w TV”
● “Umówiłam się ze znajomymi,
że ich podwiozę na imprezę, to
sprawiło, że nie mogłam się
wycofać z jazdy samochodem”
● “To była pierwsza środa od
dawna, kiedy mogłem jasno
myśleć w pracy, wspaniale się
czułem”
Czego potrzebuje pacjent:
● docenienia wysiłku i zaangażowania
● wydobywania informacji o wprowadzonych zmianach (nawet
najdrobniejszych)
● wykorzystania każdej okazji do podbudowania swojego
poczucia sprawczości
● świadomości, że każde, nawet najdrobniejsze osiągnięcie
stanowi podwaliny pod jego sukcesy
Propozycje pracy
● pytania otwierające
● odzwierciedlenia
● podsumowania
● i przede wszystkim dowartościowania

UWAGA

Realizacja planu i podejmowanie działań, to niezwykle ważny etap, jednak nie

oznacza on dopełnienia zmiany. Ważne by wzmacniać pacjenta w
najdrobniejszych jego próbach- każdy mały krok zbliża go do celu, ważne, by o
tym wiedział.
E) Faza utrzymania- czyli jak wytrwać w realizacji
planu
Charakterystyka fazy:

● może trwać długo, nawet całe

życie
● pacjent realizując kroki w
kierunku zmiany, może
jednocześnie przeżywać
wątpliwości, co do trafności
wybranego celu, oraz wiary w
możliwości jej osiągnięcia
 Przykład wypowiedzi pacjenta:
● “Czasami udaje mi się nie kupić piwa wracając z pracy i
wtedy nie piję, ale muszę się bardzo kontrolować, bo
nogi same prowadzą mnie do ‘ Żabki’ “
● “Pojechałam na imprezę samochodem i piłam tylko piwo
bezalkoholowe. Ohyda, ale i tak wypiłam tego tyle, że
nie wiem czy powinnam wracać samochodem.
Szczęśliwie nie było policji”
● “W zeszłym miesiącu tylko raz poszedłem się spotkać z
chłopakami. Było fajnie i udało się mi wypić tylko dwa
piwa.
Czego potrzebuje pacjent:
● dowartościowania
● wydobywanie i
odzwierciedlenia wszystkiego
co do tej pory udało mu się
zmienić
● jednocześnie pomocy w
zidentyfikowaniu i nazwaniu
doświadczanych trudności i
szukania rozwiązań dla tych
wątpliwości (modyfikacja
planu zmiany)
Propozycja pracy
● pytania otwierające
● odzwierciedlenia
● podsumowania
● dowartościowania
● skalowanie: praca z ambiwalencją
F) Faza nawrotu- czyli krok wstecz
Charakterystyka fazy:

● jest naturalnym elementem

zmiany
● może ale nie musi nastąpić
● oznacza powrót do
poprzednich nawyków
● nie przekreśla wysiłku drogi
odbytej przez pacjenta
● osoba może odbierać tą fazę
jako całkowitą porażkę
Odpowiedzi pacjenta:
● “Tak się ostatnio wkurzyłem w pracy, że było mi już wszystko jedno.
Piłem piwo za piwem z czystej wściekłości. Byłem tak wściekły, że
inaczej bym nie zasnął”
● “Imprezy bez alkoholu to straszna nuda. Znowu pojechałam
samochodem, ale słono mnie to kosztowało, bo wróciłam taksówką, a
następnego dnia musiałam drugą taksówką pojechać po samochód”
● “Kosz z chłopakami jest fajny, ale żadna to frajda słuchać jak dobrze
się bawili w poprzedni wtorek, więc znowu się z nimi spotykam.
Trudno raz w tygodniu mogę przemęczyć się na kacu w robocie”
Czego potrzebuje pacjent:
● pokazania, że nawrót jest naturalny
● krok w tył nie przekreśla jego dotychczasowych osiągnięć
● przedstawienie nawrotu jako okazji do zdobycia wiedzy o sobie
pomocniczej w kolejnych cyklach zmiany
● pomoc w odróżnianiu kroku w tył od całkowitej porażki
● wydobywania i odzwierciedlania wypowiedzi pacjenta o jego
dotychczasowych działaniach w kierunku zmiany
Propozycja pracy
● pytania otwierające
● odzwierciedlenia
● podsumowania
● dowartościowania

Uwaga

To jedna z najtrudniejszych faz w procesie zmiany, ważne, aby pacjent

miał świadomość, że to zjawisko jest naturalne, potrafił rozpoznać jego
źródła i aby zrozumiał tę fazę jako okazję do zdobycia wiedzy o sobie
pomocnej w dalszej wędrówce ku zmianie
Ćwiczenie 3 ROZPOZNAWANIE STADIÓW ZMIANY
Instrukcja :

W grupach 4-5 osobowych określcie stadia zmiany na

podstawie przykładowych wypowiedzi pacjentów

Następnie zastanówcie się jakie interwencję moglibyście

zaproponować w terapii pacjentowi w fazie kontenplacji, aby
rozwijać ambiwalencje w celu przesunięcia go w kierunku zmiany.
Cele i Wartości
● poznanie ich jest podstawą poznania osoby
● zrozumienie to co dana osoba uważa za
ważne, pozwala zrozumieć co ją motywuje
● pełni kluczową rolę w DM- umożliwia
dostrzeżenie rozbieżności między tym co
dana osoba ceni a jej działaniami
● konfrontacja ale nie z drugą osobą lecz z
samym sobą
● we wspierającym i dowartościowującym
środowisku bez zagrożenia oceną czy
krytyką, ludzie mogą stanowić czoła
niezgodności własnych zachowań z
wartościami, które cenią
 Wartości
Wspólnie z pacjentem możecie
zastanowić się jakie wartości są dla
niego ważne, a jakie zupełnie nie
ważne
● w jaki sposób kieruje się w
swoim życiu tymi wartościami?
● jakie wartości realizuje w swoim
życiu?
● jakie wartości chciałby bardziej
realizować?
● co mogłoby pomóc, żeby
realizował te wartości?
Rozwijanie rozbieżności
Gdy osoba postrzega dane zachowanie jako kolidujące z ważnymi dla niej
celami, wartościami- prawdopodobieństwo zmiany jest większe
Wartości- ćwiczenie 4
 Skala- Jako narzędzie DM

● Ważności- “chcę”
● Ufności- “wierzę, że mogę”
● Gotowości- “zrobię to!”
Rozpoznawanie współwystępujących zaburzeń
• Rozważając mechanizmy powstawania zaburzeń, nie można wysnuć ogólnego
wniosku, czy uzależnienie od substancji jest przyczyną czy skutkiem innych
zaburzeń psychicznych, albo czy są one niezależne.

• Taki stan rzeczy jest w konsekwencji przyczyną trudności diagnostycznych w

przypadku współwystępowania zaburzeń.

• Trafne rozpoznanie zaburzeń osobowości i/lub innych zaburzeń u osoby

uzależnionej może mieć istotne znaczenie dla skuteczności leczenia.
Relacje przyczynowo – skutkowe zaburzeń zachowania i
osobowości z uzależnieniem od substancji
• W przypadku zaburzeń osobowości z definicji nie może być mowy o ich wystąpieniu
wskutek nadużywania lub uzależnienia od substancji, ale nadużywanie lub zależność
od substancji może wynikać z wcześniejszych zaburzeń zachowania lub osobowości.

• Zaburzenia funkcjonowania w rolach społecznych są immanentnym efektem

nadużywania lub zależności od substancji.

• Szkodliwe używanie lub uzależnienie od substancji może pogłębić problemy

wynikające z istniejącego wcześniej zaburzenia zachowania lub osobowości albo
może stać się przyczyną wystąpienia zaburzeń zachowania lub zmiany osobowości.
Współwystępowalność
Patologiczny hazard w:

● 60,1 % uzależnienie od nikotyny

● 57,5% z uzależnieniem od substancji
● 37,9% zaburzeniami nastroju
● 37,4% z zaburzeniami lękowymi
● 28,8% z zaburzeniami osobowości

Stopień nasilenia impulsywności w dzieciństwie i adolescencji ważnym czynnikiem

predysponującym do patologicznego hazardu.
Współwystępowalność
Patologiczne używanie Internetu z:
● zaburzeniami nastroju (szcz. depresją)
● Zespołem ADHD
● Uzależnieniem od alkoholu
● Zaburzeniami lękowymi

Predyktory:
- zaburzenia nadpobudliwości psychoruchowej i uwagi
- zaburzenia nastroju
- zaburzenia lękowe
- wrogość
- zaburzenia zachowania
- myślenie o samobójstwie i podejmowanie prób samobójczych
Współwystępowalność
Kompulsywne zachowania seksualne- w populacji seksoholików (83-100%)
stwierdza się na przestrzeni życia występowanie innych zaburzeń psychicznych i
zaburzeń zachowania:
● Zaburzenia lękowe- 85-96%
● Zaburzenia nastroju- 70-71%
● Nadużywanie lub uzależnienia substycyjne- 71%
● Zaburzenia seksualne- 46%
● Zaburzenia osobowości- 46%
● Zaburzenia kontroli impulsów- 38%
● Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne - 14%

Ponad 81% seksoholików doświadczyło przemocy i wykorzystywania

seksualnego, a prawie 72% przemocy fizycznej. Traumy przeżyte w okresie
dzieciństwa i adolescencji są czynnikiem ryzyka w/w zaburzeń.
TERAPIA
Standardowe cele
1. Redukcja zależności od SPA ( nauka radzenia sobie z pragnieniem i głodem)
2. Nauka radzenia sobie z codziennymi problemami bez SPA

Na początku rzadko są zainteresowani abstynencją !!!

Współwystępowanie innych zaburzeń

Cel terapii zależy od poziomu objawów

Zadajemy sobie pytanie którymi objawami należy się zająć w pierwszej kolejności

1. jaki objawy najbardziej utrudniają życie

2. jakie objawy są najbardziej podatne na interwencję terapeutyczną
Ćwiczenie 5

Przypadek Piotra lat 19

Po przeczytaniu profilu rozwojowego zastanówcie się
1.Jaką można by postawić wstępną diagnozę?
2.Proszę ustalić jakie mogą być cele terapii w pracy z pacjentem?
3. Jakie techniki cbt mogłyby być pomocne w pracy z pacjentem
( proszę podać kilka w kolejności i ich znaczenia )
Praca w grupach dyskusja, burza mózgów- omówienie na forum
Trudności diagnostyczne
• Mylne rozpoznanie zaburzeń zachowania wynikających z uzależnienia
od substancji, jako całościowych zaburzeń osobowości.

• Błędne przypisywanie przejawów zaburzenia osobowości -

zaburzeniom związanym z używaniem substancji. • Większe trudności w
zakresie autodiagnozy i utożsamienia się z chorobą.
Wskazówki diagnostyczne
● Zaburzenia zachowania w dzieciństwie, skutkujące ujawnieniem
się osobowości antyspołecznej są istotnym predyktorem
wystąpienia uzależnienia.
● Wśród osób z zaburzeniami osobowości (w szczególności z
osobowością z pogranicza i osobowością antyspołeczną)
używanie substancji występuje częściej niż w innych grupach.
● Skutki nadużywania substancji przez osoby z podwójną diagnozą
są bardziej problematyczne niż u osób bez zaburzeń osobowości.
● Osobom z podwójną diagnozą trudniej podjąć współpracę i
utrzymać się w programie leczenia.
Model terapii poznawczo-behawioralnej Nancy Perty
Najważniejsze jest nagradzanie siebie za utrzymywanie abstynencji od grania

Model składa się z 8 sesji:

1. Analiza wyzwalaczy (posiadanie pieniędzy, nieustrukturalizowany czas

wolny, konflikty z innymi, nuda, depresja, niepokój) oraz bezpiecznych
sytuacji, osób, miejsc, opracowanie planu działania na czas wysoce
ryzykowny.
2. Bilans zysków i strat związanych z grą, na podstawie ostatniego epizodu
gry( uświadomienie mechanizmu błędnego koła) oraz analiza
powodów gry.
3. Wzmocnienie zadowolenia z życia na podstawie analizy przyjemnych
aktywności z podziałem na planowanie i spontaniczne.

4. Planowanie sposobów poradzenia sobie z powodami/ motywatorami gry (np. z

problemami finansowymi, nudą, samotnością)

5. Radzenie sobie z głodem i impulsem gry hazardowej poprzez doświadczenie

relaksu i odprężenia, uświadomienie sobie reakcji cielesnych, pobudzenia
związanego z grą, w jaki sposób wydarzenia stresogenne oraz wewnętrzne
reakcje mogą wywołać impuls do gry.
6. Radzenie sobie z konfliktami z innymi,
uświadomienie 3 styli reakcji: bierna ,
agresywna, asertywna (ćwiczenie zadań
w pierwszej osobie oraz role-play).

7. Praca ze zniekształceniami
poznawczymi hazardzisty: selektywna
pamięć, heurystyka dostępności,
przeszacowanie szans, przesądy,
złudzenia hazardzisty.

8. Planowanie- projekcja w przyszłość

pozytywnych i negatywnych wydarzeń

Istotna jest również praca w zarządzaniu

finansami hazardzisty
Ćwiczenie 6
Przypadek Kamila - konceptualizacja poznawczo behawioralna
Poznawcza terapia patologicznych
hazardzistów w oparciu o model
Ladouceura
● Celem leczenia poznawczego opracowanego przez
Ladoucera i współpracowników, jest identyfikacja i
korekta błędnych przekonań hazardowania
● Interwencja testowania była na 66 hazardzistach
spełniających kryteria DSM-IV dla patologicznego
hazardu. Rezultaty wskazują,że 87% hazardzistów, którzy
otrzymali dwanaście godzinnych sesji terapii
indywidualnej, nie spełniało kryteriów patologicznego
hazardu wg DSM- IV w ciągu dwunastu miesięcy od
zakończenia leczenia.
● Poznawcza modyfikacja rozpoczyna
się od analizy sesji hazardowej.
Technika ta wymaga opisywania
przez klienta jego ostatniego epizodu
hazardowania, podczas gdy terapeuta
zadaje pytania o źródło chęci grania.
● podczas obserwacji sesji hazardowej,
klient rekonstruuje wewnętrzny dialog,
który pojawia się od momentu, w
którym pierwsza myśl związana z
hazardowaniem została wywołana do
momentu powrotu do domu
Przykład
Hazardzista może przypomnieć sobie, że
jego silna chęć zagrania pojawiła się, gdy
otrzymał wypłatę. Jego pierwszą myślą w
tamtym momencie mogła być
“Pracowałem ciężko na te pieniądze.
Należy mi się trochę zabawy. W końcu
mogę się ograniczyć do 50 zł i, jeśli
wygram będę mógł spłacić wszystkie
długi”
Terapeuta systematycznie zadaje pytania o myśli i
działania pacjenta, przed, w trakcie i po epizodzie
hazardowania np:
● jak wybiera miejsce, w którym gra i dlaczego nie wybiera to a nie
inne?
● czy ma jakąś preferowaną lokalizację czy ulubioną grę?
● czy ma jakieś ulubione liczby, pewne nawyki czy szczegółowe rytuały,
gdy gra?
● czy ma osobisty sposób obstawiania?
● czy używa jakichś strategii? Jeśli tak to jakie one są?
● jak rozstrzyga, czy zwiększy, zmniejszy czy utrzyma poziom swoich
zakładów?
● czy ma coś, co wskazuje
mu kiedy powinien zrobić
zakład?
● czy wierzy, że może się
odegrać?
● co mówi sobie po
wygranych, czy stratach
pieniędzy?
● czy prowadzi statystyki w
oparciu o poprzednie
epizody grania?
Zadania terapeuty
● rejestruje te reakcje, aby zająć się nimi w trakcie procesu
terapeutycznego, który składa się z uczenia hazardzisty
identyfikowania nieadaptacyjnych myśli (np. myśli, które
zwiększają chęć grania) zastępowania innych myślami, które
wspierają abstynencję
● Identyfikacja i korekta tych błędów są podejmowane podczas i
między sesjami terapeutycznymi, przy użyciu wyznaczonych
zadań domowych
● podejmowana jest także kwestia
nawrotów. Hazardziści sprawdzają
różne scenariusze, które
prawdopodobnie mogą sprawić, że
ulegną oni swojej chęci zagrania i
opracowują plany poradzenia sobie
z nimi
● dla utrzymania terapeutycznych
zdobyczy, zakańczanie terapii jest
stopniowe. Terapia kończy się gdy
klient opanuje technikę poznawczej
modyfikacji i posiada realistyczny
plan poradzenia sobie z
potencjalnym nawrotem.
Przykład
Pan Krzysztof- lat 29 wykształcenie zawodowe. Żonaty, ma jedno dziecko
niespełna dwuletnią córkę. Od ponad roku pozostaje w nieformalnej
separacji z żoną. co wiąże się z wyjściem na jaw jego hazardowego
grania i powstałego w jego wyniku zadłużenia, oraz licznymi konfliktami
na tym tle. Aktualnie mieszka z rodzicami.

Oczekuje na dwie sprawy sądowe- o uregulowanie formy kontaktów z

córką oraz o ustalenie wysokości alimentów. Do poradni leczenia
uzależnień zgłosił się w czerwcu bieżącego roku, jako główny powód
podając chęć odzyskania rodziny. W abstynencji od gier hazardowych od
pięciu miesięcy.
 Przykład cd.
Jego problem hazardowy zaczął się około trzech lat temu. Dotyczy głównie
gier na automatach. w mniejszym stopniu pacjent zaangażowany był w
zakłady bukmacherskie, w Lotto oraz “zdrapki” i radiowe loterie smsowe.
Uzależniony także od nikotyny, okazjonalnie używa alkoholu. Jest osobą o
niskiej samoocenie i tendencją do silnego załamywania się poczucia wartości
własnej, wstydu i gniewu w sytuacjach ocenianych przez niego jako porażki.

Celem terapii jest całkowita abstynencja od gier hazardowych. oprócz terapii

indywidualnej uczęszcza na sesje grupy terapeutycznej o charakterze
zadaniowym (pisanie prezentacja prac tematycznych. Ukończył grupę
wstępną, w programie terapii znajdują się jeszcze grupa zapobiegania
nawrotom oraz grupa treningu umiejętności służących abstynencji od grania.
Przykłady nieadaptacyjnych myśli i działań pana
Krzysztofa:
● wybór miejsca, w którym gra opiera się na
“wiedzy”, “chodzi głównie tam, gdzie
najczęściej zdarza mu się wygrać, gdzie już
dobrze zna automaty”
● najbardziej lubi grać “na starych automatach,
bo chyba lepiej je czuje”
● liczby, których często używał, grając w Lotto,
opierały się na datach urodziny córki, matki,
żony i jego własnej
● sposoby obstawiania czasami polegał na
zakreślaniu” po liczby z tej samej dziesiątki,
bo tak często padały np. 13,17,22,29,31,37”
Przykłady nieadaptacyjnych myśli i działań pana
Krzysztofa cd:
● korzystał również z strategii typowania liczb o najdłuższej przerwie w
wypadnięciu
● często “ma przeczucie,że powinien iść zagrać”
● wierzy, że może się odegrać, ponieważ “wielokrotnie mu się to
zdarzyło”
● obserwował statystyki Lotto w Internecie i zakreślał liczby pojawiające
się ostatnio najczęście, np 2 i 4
 Przykłady myśli pojawiających się podczas
doświadczania chęci zagrania:
● “ Zagram sobie na niewielką stawkę”
● “Tylko dzisiaj zagram jutro już nie będę
grać”
● “Zagram ostatni raz”
● “Wejdę tylko pograć przez chwilę”
● “Wezmę tylko 50 zł na granie”
● “Zagram tylko za w 20 złotych”
● “Pójdę do salonu tylko popatrzeć”
● “Tym razem tyle nie stracę”
● “Pójdę rano. Na pewno w nocy ktoś
nawrzucał to wygram”
Przykłady myśli pojawiających się podczas
doświadczania chęci zagrania cd:
● “Zagram, żeby odzyskać pieniądze”
● “Zagram, żeby mieć na długi”
● “Gdybym grał, szybciej zapłaciłbym
długi”
● “Zagram, żeby się odegrać”
● “Mam trochę pieniędzy. Zagram, to
sobie przynajmniej podwoję”
● “Zagram,żeby poprawić byt rodziny”
● “Pogram trochę wieczorem to się
zrelaksuje”
Przykłady myśli pojawiających się podczas grania:
● “Tyle już zabrał to teraz będzie
oddawać”
● “Zacznij oddawać”
● “Znam układ, zaraz zacznie
dawać”
● “Zaczyna dawać, nie powinien
teraz odchodzić”
● “Powinienem przesiąść się na
inny automat”
Przykłady myśli pojawiających się po grze
● “Wrócę jeszcze tylko raz
żeby się odegrać”
● “Nie powinienem grać tak
szybko”
● “Mogłem się bardziej
skupić!”
● “Następnym razem odejdę z
tym, co mam ugrane”
Wstępny temat pracy dotyczył zdefiniowania pojęć:
● “gra hazardowa”
● “przypadek”
● “gra zręcznościowa”

Omówiono także różnice pomiędzy grami zręcznościowymi,

których rezultaty zależą od posiadania odpowiednich umiejętności
a grami hazardowymi, w przypadku których rezultaty są zależne od
losu.
● Pojęcie “przypadku” zdefiniowano jako występowanie zdarzeń w
sposób niezależny od czyjejś intencji i zachowania, co oznacza, że
nie jest możliwe sprawowanie nad nimi kontroli w sensie
wywoływania ich.
● Stanowiło punkt wyjścia dla podjęcia tematu błędów poznawczych,
dotyczących możliwości wygrywania w grach hazardowych:
1. iluzja kontroli
2. zależność kolejek
3. prawie wygrana
4. pamięć selektywna
5. przesądy
Poniżej przedstawiona jest zaproponowana przez
Ladoucera antologia, której rerapeuta pana
Krzystofa ułożył do wyjaśnienia podejścia
poznawczego
“Chciałbym, aby wyobraził sobie pan lwa. Silne potężne zwierzę kierowane przez
instynkt. Gdy treser lwów stara się uczynić lwa posłusznym, le naturalnie opiera
się całą swoją siłą. Tylko z uporczywą wytrwałością treser lwów jest w stanie
oswoić lwa. Wszyscy posiadamy lwa i tresera lwa wewnątrz nas. Nasza logiczna
czy racjonalna strona może być uważana za tresera lwa, podczas gdy nasz
instynkt odpowiada lwu. Na ten moment pana “instynkt” grania jest silny i pana lew
ciągle ryczy.Zadaniem pana tresera lwów jest przejąć kontrolę. Z pomocą terapii,
zdobędzie pan nowe narzędzia, które pomogą panu to zrobić”
Przedstawiony został model poznawczy, który
zakłada, że:
Nasze emocje i zachowania pozostają pod wpływem sposobu w jaki
interpretujemy zdarzenia nie tyle od sytuacji samej w sobie, co od
sposobu jaki ją konstruujemy, od tego, jak ją oceniamy, co o niej
myślimy: zniekształcone lub nie przystosowawcze myślenie wywiera
negatywny wpływ na nastrój i zachowania; pozytywne zmiany nastroju
i zachowaniach osiągnąć można zatem w wyniku realistycznej oceny
słuszności myślenia, prowadzącej do jego zmiany.
● na początku pracy terapeutycznej szczególny
nacisk położony został na identyfikację i korektę
myśli, pojawiających się podczas doświadczenia
chęci zagrania
● Ich funkcja (przyzwolenie na zagranie) ukazywana
była poprzez przedstawienie konfliktu
wewnętrznego, jakiego doświadcza osoba
uzależniona, z odniesieniem do
racjonalnalizowanych aktualnie doświadczeń pana
Krzysztofa
● w formie krótkich edukacji, przedstawiony został
konflikt pieniędzy chęcią zagrania i lękiem
samozachowawczym oraz poczuciem winy
związanym ze sprzecznymi oczekiwaniami
odnośnie konsekwencji grania.
● część zagadnienia związana jest z pozytywnymi
oczekiwaniami odnośnie grania np. redukcji napięcia
emocjonalnego, ekscytacji, poprawy samooceny, lęk i
poczucie winy wiążą się z oczekiwaniami
negatywnymi,np.możliwości poradzenia sobie z długami
czy kolejnego zranienia bliskich kolejnym graniem. W tej
sytuacji pojawiają się myśli, których funkcją będzie
rozwiązanie tego konfliktu na rzecz chęci grania.
● myśli minimalizujące zagrożenie
związane z zagraniem np. “Zagram
tylko za 20 zł” . “Pójdę do salonu
tylko popatrzeć” czy “Tym razem
już tyle nie stracę” usuwają lęk,
który hamuje chęć grania. Myśli
przedstawiające chęć grania i
konsekwencje zagrania jako
“moralnie uzasadnione” np.
“Zagram, żeby odzyskać pieniądze”
czy “ Zagram, żeby poprawić byt
rodziny” usuwają poczucie winy,
które również skłania do
zaprzestania grania
● Automatyczne “dawanie wiary” tym myślom przez pacjentów stanowi
poważne zagrożenie dla abstynencji, nawet przy relatywnie wysokiej
motywacji do zaprzestania grania.
● Oddziaływania edukacyjne dotyczące ich istoty oraz sposobów
weryfikacji i modyfikacji wydają się być w tej sytuacji czymś
porządnym.
● Opisywany przez Ladoucera stosunek siła kontroli (racjonalny
element poznawczy, “Treser Lwa”)- siła głodu (element emocjonalny,
“Lew”) zwiększa się dzięki temu korzyść siły kontroli.
Przykładowy krótki komentarz edukacyjny,
odnoszący się do myśli z tej kategorii:
● “Pojawiają się one po to, aby uwolnić Cię od lęku i poczucia winy, które
możesz przeżywać, myśląc o konsekwencjach zgrania. Lęk przed
popadnięciem w kłopoty i poczucie winy hamują Twoją chęć zagrania, Jeśli
wierzysz w prawdziwość tych myśli, uznasz, że bez obaw możesz zagrać, bo
przecież nic groźnego się nie stanie i nie poniesiesz żadnych negatywnych
konsekwencji lub stwierdzisz, że w zasadzie, to nic złego, a wręcz powinieneś
zagrać- zatem Twoja chęć grania nie będzie przez nich hamowania,
powstrzymana i w efekcie zagrasz. To pułapka, którą sam- nieświadomie- na
siebie zastawiasz! Warto być czujnym i reagować na tego rodzaju myślenie,
sprawdzić je”
W weryfikowaniu błędnych przekonań i zniekształceń poznawczych pana Krzysztofa
oraz modyfikowaniu reakcji na nie, wykorzystywana jest technika nazwana dialogiem
sokratejskim, standardowo stosowana przez terapeutów poznawczych, dostosowania
do problematyki patologicznego hazardu.
W jej skład wchodzą następujące pytania
1. Jakie są dowody?
- Jakie argumenty przemawiają za prawdziwością tej myśli?
- Jakie argumenty przemawiają przeciw jej prawdziwości?
1. Czy istnieje inne możliwe wytłumaczenie darenia? (w zasadzie w odniesieniu
do zdarzeń przeszłych lub aktualnie działających się, ale nie do mających
nastąpić)
2. Co można się zdarzyć w najgorszym wypadku? czy da pani/pan radę to
przeżyć?
- Co wynika z pani/pana wiary w prawdziwości tej myśli?
- Jakie jest najbardziej realistyczne rozwiązanie?
4. Co wynika z pani/pana wiary w
prawdziwość tej myśli?

- Jaki mógłby być rezultat zmiany

myślenia?

5. Co należy z tym
(sytuacja/problem) zrobić?
Przykład dialogu sokratejskiego odnoszącego się do
myśli pojawiających się w momencie doświadczenia
chęci zagrania:
● T.: “Co z chęcią zagrania w minionym tygodniu?”
● K.: “Miałem taki jeden przypadek. Przejeżdżałem ostatnio wracając z pracy
obok Kawiarni Las Vegas, w której kiedyś grałem i pomyślałem, żeby sobie
zagrać. Jednak się powstrzymałem”
● T.: “ Jakie dokładnie myśli się pojawiły?”
● K.: “ Że wejdę i zagram tylko za 20 złotych”
● T.:”Co potwierdza tę myśl? Co pozwala panu sądzić, że tak by się nie stało?”
● K.:” Hmm… W sumie, to czasem rzeczywiście zdarzało mi się wyjść, gdy
przegrałem tyle ile chciałem wydać na granie”
C.D.
● T.:” Czy jest coś, co jej przeczy? Coś, co pokazuje, że mogłoby się stać
inaczej?”
● K.:” W zasadzie już później, to nigdy nie kończyłem na tym ile zaplanowałem.
Wydawałem wszystkie pieniądze, a czasem jechałem po więcej by się
odegrać”
● T.:” Jaki mógłby być najbardziej realistyczny scenariusz, gdyby pan jednak
zagrał?”
● K.:” Pewnie znowu straciłbym wszystko”
● T.:” Co wynikłoby z pana wiary w prawdziwość tej myśli?”
● K. :” Zdecydowałbym się wejść i zagrać. Nie martwiłbym się tym”
● T.:” Zrobił pan jednak inaczej”
● K.;” Bo wiem jak to by się dla mnie skończyło”
● Istotny element terapii pana Krzysztofa stanowią stanowią zadania
domowe mające na celu nauczenie go rozpoznawania myśli, które
skłaniają go do podjęcia decyzji o zagraniu oraz ich weryfikacji
● Używa w tym celu arkuszy, na których:
- opisuje krótko sytuacje, w których takie myśli się pojawiły
- zapisuje treści myśli
- używając pytań z dialogu sokratejskiego formułuje racjonalne myśli
alternatywne i zapisuje je
- opisuje krótko decyzje jaką podjął
Rysunek sprężyny
W tej analogii, każdy stopień na schodach reprezentuje sesje chazardowania.
Każde zagięcie “sprężyny” reprezentuje wygraną. Obserwując “ sprężynę?
schodząca ze schodów jest oczywistym że dla każdej wygranej, doświadczonej
przez hazardzistę podczas którejkolwiek sesji hazardowania, istnieje postępująca
większa strata w długim okresie czasu. Jako hazardzista, pan Krzysztof nie był w
stanie zobaczyć całej klatki schodowej. Miał tendencje do skupiania się na chwili
obecnej tylko na jednym stopniu schodów w danym momencie. Antologia
“sprężyny”, opisana przez Ladouceura, okazała się być pomocna w dokonaniu
bardziej obiektywnej oceny swojego grania.
 USTRUKTURYZOWANA PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA ( Abreu i Goes)
18 sesji lub spotkań grupowych

Faza wstępna:

1. prezentacja programu

2. analiza korzyści płynących z korzystania z internetu ( czym jest internet dla

pacjenta , jaką pełni rolę – obraz zaburzenia)

3. konsekwencje nadużywania( głównie interpersonalne)

4-5. różnice pomiędzy hobby a przymusem ( głód), zależność pomiędzy własnym

zachowaniem ( np. Unikaniem problemów a potrzebą korzystania z internetu
USTRUKTURYZOWANA PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA ( Abreu i Goes)
18 sesji lub spotkań grupowych
Faza Pośrednia ( ważna relacja terapeutyczna, żeby pójść dalej nad pracą nad problemem uzależnienia)

6-7. Na czym polega silna potrzeba ( psychoedukacja – rozpoznawanie objawów głodu)

8. Analiza użytkowania ( prowadzenie dziennika który posłuży restrukturyzacji poznawczej

sytuacje- myśl-emocje- ilość czasu w internecie- rodzaj aktywności w sieci.

Omawianie sytuacji – ćwiczenie asertywności, odgrywanie ról )

9. Rozumienie mechanizmów skłaniających do angażowania się w internet ( wywoływaczy, wyzwalaczy) od tego

momentu praca nad wzorcami zachowań – praca nad przekonaniami które leżą u podłoża schematycznych
zachowań.

10. Sesja poświęcona technice linii życia

11-14 Praca nad problemami i deficytami (charakterystyka zachowania problemowego, związane z nim myśli, emocje,
błędne przekonania i , jako konsekwencje zachowania).
USTRUKTURYZOWANA PSYCHOTERAPIA POZNAWCZA
PATOLOGICZNEGO UŻYWANIA INTERNETU ( Abreu i Goes)
18 sesji lub spotkań grupowych
Faza końcowa ( podtrzymanie wypracowanych strategii – rozwijanie umiejętności
radzenia sobie z lękiem społecznym lub niską samooceną które leżą u podłoża
patologicznego używania internetu )

15-16 Aktywności alternatywne

17 przygotowanie do zakończenia ( zapobieganie nawrotom)

18. Zakończenie terapii ( podsumowanie )

Strategie i techniki w pracy z nastoletnim nadmiernie korzystającym z
internetu
● Harmonogram monitorowania aktywności w sieci
● Stawianie celów powinno być realistyczne
● Strategie behawioralne mają na celu ograniczenie długotrwałego korzystania z
internetu
● Eksperymenty behawioralne
● Psychoedukacja jest skutecznym elementem w pracy z nastolatkiem
● Wzorce snu
● Dialog motywujący jako budowanie samomotywujących stwierdzeń
● Tworzenie osobistego repertuaru aktywności
● Techniki przekierowania uwagi
● Zachęcanie do spotkań grupowych
● Na późniejszym etapie praca nad negatywnymi przekonaniami- restrukturyzacja
poznawcza
 TERAPIA POZNAWCZO -
BEHAWIORALNA W LECZENIU
UZALEŻNIENIA OD KANABINOLI – NA
PODSTAWIE CANDIS MODUŁOWEGO
PROGRAMU TERAPII DLA
PROBLEMOWYCH UŻYTKOWNIKÓW
PRZETWORÓW Z KONOPI.
TERAPIA CANDIS
Terapia Candis jest terapią krótkoterminową. Bazuje ona zarówno na założeniach
teorii zachowań, jak i na założeniach teorii biologicznych dotyczących
powstawania i utrzymywania się zaburzeń związanych z używaniem konopi.
Program ten ma jasne cele i zawiera trzy istotne składowe: • Budowanie
motywacji • Terapię poznawczo-behawioralną • Trening rozwiązywania problemów
Szczególną jego cechą jest ustrukturowana instrukcja leczenia zaburzeń
związanych z używaniem konopi. Została ona stworzona w szczególności dla
starszych nastolatków (+ 16) i dorosłych. Metoda leczenia jest przystosowana do
warunków ambulatoryjnych
Trzy moduły leczenia
Terapia Candis charakteryzuje się trzema elementami leczenia:

• Terapia Wzmacniająca Motywację / MET ( Motivational Enhancement Therapy;

Miller i Rollnick 2002) ma wydobyć i zmienić przeważnie ambiwalentną gotowość
pacjenta do zmiany używania konopi. Odpowiednie interwencje w celu wspierania
motywacji pacjenta stosowane są przede wszystkim na początku terapii, jednak
podejmowane są także ponownie podczas późniejszych sesji terapeutycznych
Elementy terapii poznawczo-behawioralnej( Cognitive Behavioral Therapy CBT;
Kadden i wsp. 1992) Mają wesprzeć pacjenta w nabywaniu umiejętności
pomagających mu zmienić wzory zachowania związane z używaniem konopi i w „
nauczeniu się „ życia w abstynencji. • Przy pomocy technik treningu
rozwiązywania problemów ( D”Zurilla i Goldfried 1971) pacjent powinien,
odpowiednio do sytuacji problemowej, nauczyć radzić sobie z trudnościami.
Problemy psychiczne lub społeczne mogą być zarówno przyczyną, jak i skutkiem
zaburzenia związanego z używaniem konopi. Dlatego w ramach leczenia należy
pomóc pacjentowi wyćwiczyć takie umiejętności, aby aktualnie i w przyszłości
mógł samodzielnie i skutecznie rozwiązywać problemy.
 Schemat przebiegu terapii CANDIS
1.Pierwsza rozmowa ( anamneza) i diagnostyka wstępna

2. Sesje CANDIS ( sesje indywidualne po 90 minut)

Sesja 1: Psychoedukacja i budowanie motywacji do zmiany

Sesja 2: Analiza korzyści- wspieranie motywacji do zmiany
Sesja 3: Zrozumienie własnych wzorców używania konopi
Sesja 4: przygotowanie dnia docelowego / dnia zero
Sesja 5: Omówienie dnia docelowego i radzenie sobie z pragnieniem użycia
konopi
Sesja 6: Profilaktyka nawrotów
Sesja 7: Rozwiązywanie problemów I
Sesja 8: Rozwiązywanie problemów II
Sesja 9: współistniejące zaburzenia psychiczne
Sesja 10: Kompetencje społeczne i zakończenie terapii
Program CANDIS jest wdrażany w Polsce przez Krajowe Biuro ds.
Przeciwdziałania Narkomanii we współpracy z Centralnym Instytutem
Zdrowia Psychicznego Uniwersytetu Heidelberga w Mannheim i
Uniwersytetem Technicznym w Dreźnie.Skuteczność programu CANDIS w
odniesieniu dla osób używających problemowo marihuany została
potwierdzona w badaniach ewaluacyjnych prowadzonych przez Uniwersytet
Techniczny w Dreźnie
WSPÓŁUZALEŻNIENIA
( ZABURZENIA ADAPTACYJNE f43.2)
Zaobserwowano, że członkowie rodziny osoby uzależnionej żyją w sytuacji uporczywego
stresu. Ten rodzaj „ciągłego pogotowia emocjonalnego” powoduje poważne konsekwencje
dla zdrowia psychicznego, m.in.:
– cierpienie i gwałtowne zmiany nastroju,
– poczucie niskiej wartości,
– zaburzenia psychosomatyczne: bóle głowy, mięśni, serca, brzucha, wrzody żołądka, i inne,
– depresja, myśli samobójcze,
– zażywanie leków uspokajających, nasennych, alkoholu dla uśmierzenia bólu, napięcia i
niepokoju, (co niekiedy prowadzi to do uzależnienia),
– zachowania kompulsywne,
– zaburzenia sfery seksualnej,bez niezbędnego dystansu do spraw drobnych i wypływające
stąd:
– rozpacz, desperacja i brak nadziei,
– brak zaufania,
– lęk (np. przed zmianami);
Wyróżniono kilka faz, przez które przechodzi osoba współuzależniona
próbując przystosować się do nałogu partnera:

1. bezskuteczne interwencje i doszukiwanie się powodów powstania nałogu

bliskiej osoby,

2. izolacja rodziny od otoczenia, ukrywanie problemów i koncentrowanie się na

utrzymaniu rodziny w całości za wszelką cenę,

3. kontrolowanie nałogu i zachowań osoby uzależnionej,

4. poddanie się, czyli pogodzenie się z patologiczną sytuacją, rezygnacja i

utrata nadziei na jakąkolwiek poprawę, skoncentrowanie się na
minimalizowaniu szkód związanych z nałogiem partnera;
Charakterystyczne dla współuzależnienia schematy zachowań to:

1. Nieudane próby zmiany sytuacji:

– zachowania kontrolujące picie alkoholu przez partnera,
– zachowania mające na celu uzyskanie wpływu na
partnera,
– zachowania nadopiekuńcze wobec partnera,
– wciąganie innych członków rodziny w kontrolowanie
osoby pijącej,
Charakterystyczne dla współuzależnienia schematy zachowań to:

2. nieudane próby wycofania się z sytuacji:

– zachowania demonstracyjne (straszenie odejściem i nie
realizowanie tego),
– zachowania ucieczkowe (bez wsparcia, przygotowania
strategii rozwiązania problemu),
– zachowania wzmacniające poczucie bezradności (użalanie się,
narzekanie),
– brak zachowań zmierzających do usamodzielnienia się,
Charakterystyczne dla współuzależnienia schematy zachowań to:

3. negatywne (szkodliwe) sposoby przystosowania się do sytuacji:

– izolowanie się od osób spoza najbliższej rodziny,
– branie na siebie całej odpowiedzialności za rodzinę,
– dbanie o zachowanie pozorów idealnej rodziny za wszelką cenę,
– branie na siebie konsekwencji picia partnera,
– brak skutecznej samoobrony w przypadkach przemocy,
– zaniedbywanie własnych potrzeb na rzecz potrzeb partnera.
Częste przekonania osób współuzależnionych:
● Kobieta bez mężczyzny nie da sobie rady …
● Lepszy pijany mąż niż żaden …
● Nie zasługuję na więcej niż to, co mam …
● Mąż sprawi, że znowu będę szczęśliwa …
● Nie mam prawa nikomu zawracać głowy swoimi problemami …
● Należy nieść swój krzyż i nie użalać się nad sobą …
● Bycie w związku z mężczyzną podnosi wartość kobiety …
● Mężczyzna może się całkowicie zmienić z miłości do kobiety …
● Lepiej pijącemu mężowi się nie sprzeciwiać, bo będzie jeszcze gorzej …
● Jeżeli moja rodzina się rozpada to znaczy, że ja nie jestem wiele warta …
Częste przekonania osób współuzależnionych:

● Muszę wszystko znieść, bo dzieci powinny mieć ojca …

● Nie powinno się mówić złych rzeczy o własnej rodzinie …
● Nie jestem atrakcyjna jako kobieta …
● Jeśli żona zgłosi męża na leczenie, to on nigdy jej tego nie wybaczy
…
● Bardzo często żona jest winna, że mąż nadużywa alkoholu …
● To wstyd przyznawać się przed innymi, że mąż nadużywa alkoholu …
● Jestem odpowiedzialna za uczucia i zachowania innych ludzi …
● Nie mam prawa czuć tak jak się czuję …
Dwa sposoby radzenia sobie żon alkoholików
POMOCNE PUBLIKACJE DLA UZALEŻNIONYCH I ICH RODZIN I BLISKICH
https://www.kbpn.gov.pl/portal?id=1769037

file:///C:/Users/Anulka/Downloads/etoh_broszura14_hazard_1209.pdf

file:///C:/Users/Anulka/Downloads/pracoholizm.pdf

file:///C:/Users/Anulka/Downloads/etoh_broszura14_zakupoholizm_1209.pdf

file:///C:/Users/Anulka/Downloads/seksoholizm.pdf

Seria 4 broszur infromacyjno-edukacyjnych, poświęconych poszczególnym zachowaniom ryzykownym.

PRZEWODNIK DLA RODZICÓW

broszura powstała z myślą o rodzicach, którzy znajdą w niej zarówno podstawowe

informacje na temat problematyki związanej z grami hazardowymi i nadużywaniem
internetu przez dzieci i młodzież, jak również wskazówki postępowania w przypadku
zaobserwowania u swojego dziecka niepokojących sygnałów, mogących sugerować
problem z uzaleznieniem.

file:///C:/Users/Anulka/Downloads/przewodnik__dla_rodzicow_-
_uzaleznienia_behawiorlane.pdf

INFORMATOR O PLACÓWKACH NAŁOGI BEHAWIORALNE

file:///C:/Users/Anulka/Downloads/Informator%20Hazard.pdf
Baza placówek udzielających pomocy osobom z problemem narkotykowym

https://www.kbpn.gov.pl/portal?id=207473
Prawne aspekty uzależnień
● W myśl art.13 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – pacjent ma
prawo do zachowania w tajemnicy, przez osoby udzielające mu świadczeń
zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem
zawodu medycznego. W celu realizacji powyższego prawa osoby wykonujące zawód
medyczny są obowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, w
szczególności związane ze zdrowiem pacjenta (art.14 powołanej wyżej ustawy). Zatem
tajemnicą zawodową są objęte nie tylko informacje związane ze zdrowiem pacjenta, ale
wszelkie inne, które pacjent przekazał w związku ze świadczeniem zdrowotnym.
 ● Art. 71 - W razie skazania osoby uzależnionej za przestępstwo pozostające w
związku z używaniem środka odurzającego lub substancji psychotropowej na
karę pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono, sąd
zobowiązuje (obligatoryjność) skazanego do poddania się leczeniu lub
rehabilitacji w podmiocie leczniczym w rozumieniu przepisów o działalności
leczniczej i oddaje go pod dozór osoby, instytucji lub stowarzyszenia.

Czasu pobytu w zakładzie opieki zdrowotnej nie określa się z góry, nie może on
być jednak dłuższy niż 2 lata; o zwolnieniu z zakładu rozstrzyga sąd na podstawie
wyników leczenia lub rehabilitacji.
● Na wniosek przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej,
rodzeństwa, faktycznego opiekuna lub z urzędu sąd rodzinny może skierować
niepełnoletnią osobę uzależnioną na przymusowe leczenie i rehabilitację.
Czasu tego leczenia i rehabilitacji nie określa się z góry, nie może być on
jednak dłuższy niż 2 lata.
Obszary problemów prawnych i ich wpływ na pracę terapeutyczną

● często przejawiające się w toczących się postępowaniach karnych wobec

osoby uzależnionej generują często silne uczucia i emocje: lęku, bezsilności,
bezradności, wstydu, braku nadziei na lepszą przyszłość
● równolegle problemy: zobowiązania finansowe, alimentacyjne, sprawy o
ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej, egzekucje sądowe i
administracyjne w toku, przy równoczesnym braku środków finansowych do
ich uregulowania, często także wsparcia osób bliskich, braku wiedzy o
możliwości skorzystania z pomocy udzielanej przez instytucje administracji
rządowej i samorządowej.
● Zasadnym zatem jest w kontekście wyników pracy terapeutycznej, podjęcie
prób porządkowania sfery prawnej pacjentów w trakcie leczenia - przy
współdziałaniu prawnika i pracownika socjalnego.
LITERATURA

Beck A. T., Wright F., Newman C., Liese B.: Terapia poznawcza uzależnień. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007

Chodkiewicz J.: „Głód alkoholu – konceptualizacja, wybrane modele i metody pomiaru.” Alkoholizm i Narkomania, 2014, 27: 265-272.

Jabłoński P., Bukowska B., Czabała J. Cz., Uzależnienie od narkotyków. Podręcznik dla terapeutów. Krajowe Biuro do Spraw
Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2012

Miller P.M. „Terapia uzależnień. Metody oparte na dowodach naukowych”. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
2013

Miller W.R.: Wzmacnianie motywacji do zmiany w terapii nadużywania substancji. Wydawnictwo Parpamedia, Warszawa 2009

Vetulani J., Uzależnienia lekowe: Mechanizmy neurobiologiczne i podstawy farmakoterapii, Alkoholizm i narkomania, t.14, nr 1, 2001

Habrat B. Koncepcje teoretyczne i pozycja nozologiczna tak zwanych nałogów behawioralnych, w Zaburzenia uprawiania hazardu i
inne tak zwane nałogi behawioralne. Instytut Psychiatrii i Neurologii Warszawa 2016.

Cash H., McDaniel K., Dzieci konsoli. Uzależnienie od gier. Media Rodzina, Poznań 2014.
Rowicka M., E- Uzależnienia. Teoria, profilaktyka, terapia. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii,
Warszawa 2018.

Lisa M. Najavits, Poszukiwanie bezpieczeństwa, Terapia PTSD i nadużywania substancji psychoaktywnych, WUJ, Kraków
2010.

Kathleen M. Carroll, Ph.D., Podręcznik terapeutyczne w leczeniu uzależnień; Model poznawczo-behawioralny w

leczeniu uzależnienia od kokainy; Uniwersytet w Yale

Eva Hoch, Petera Zimmermann, Jana Henker, Heike Rahrbacher, Rene Noack, Gerhard Buhringer, Hans-Urlich Wittchen.
CANDIS- Podręcznik. Modułowy program terapii dla problemowych użytkowników przetworów konopi
K.G. Willson, T. DuFrene., Życie bez nałogu. Uwolnij się od uzależnienia, wykorzystując techniki ACT

Dr Patrick J. Carnes, Dr Kenneth M. Adams, Uzależnienie od seksu. Przewodnik dla klinicystów

Terrence Shulmana, Zakupoholizm. Kompulsja o wielu twarzach. Skuteczne sposoby radzenia sobie z nałogiem robienia
zakupów,

Dr. Kimberly Young oraz dr Cristiano Nabuco De Abreu, Uzależnienie od Internetu. Profilaktyka, diagnoza, terapia. Poradnik
dla terapeutów i lekarzy,

Tian Po Oei , dr Namrata Raylu. Program terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu hazardu problemowego,

Podręcznik terapeuty, Fundacja Dolce Vita 2019

Rowicka M., Uzależnienia behawioralne. Teoria i praktyka. Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii,
Warszawa 2015..

Baran-Furga H., Steinbarth-Chmielewska K., Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane

przyjmowaniem substancji psychoaktywnych, , Wydawnictwo WAZA.

Wojdyło K., Uzależnienie od pracy, Stowarzyszenie Natanaelum Instytut Psychoprofilaktyki i Psychoterapii, Lublin 2016.