Title of the Project

----------------------------------------------------------------------

A RESEARCH PROJECT SUBMITTED TO

SAVITRIBAI PHULE PUNE UNIVERSITY
FOR THE DEGREE

M. A. ECONOMICS
BY
Mr./Ms. MONIKA BAPURAO CHAUDHARI

Class: MA 2nd year

UNDER THE GUIDANCE OF
PROF. DR. E. S. MUNDHE

DEPARTMENT OF ECONOMICS
RAYAT SHIKSHAN SANSTHA’S
S.M. JOSHI COLLEGE HADPASR PUNE.

YEAR 2023-24
 DECLARATION

I, the Undersigned, hereby declare that the Research Project

entitled,“Sahyadri Rural Non-Agricultural Co-operative Credit Intitutions and
due Credit Institutions To study the nature of employment opportunities available
in the area” has been submitted by me to Savitribai Phule Pune University, for
the award of the Degree of M. A. Economics. The present work is of original
nature. The conclusions and recommendations are independently drawn based
on primary and secondary data.
To the best of my knowledge and belief, this work has not formed
the basis for the award of any Degree, Diploma or similar title of this or any
other University.

Place: Hadapasr Monika Bapurao Chaudhari

Date: 03/04/ 2024 Name and Signature of Students
(Research Student)
 Rayat Shikshan Sanstha's
S.M. JOSHI COLLEGE, HADAPSAR, PUNE 28
DEPARTMENT OF ECONOMICS

This is to certify that the work incorporated in the Research Project entitled
“Sahyadri Rural Non-Agricultural Co-operative Credit Intitutions and due Credit
Institutions To study the nature of employment opportunities available in the area”

Submitted for the M.A.II ECONOMICS by

Mr./Ms. Monika Bapurao Chaudhari Was carried out under my supervision and
guidance.

To the best of knowledge and belief, the work embodied in this

thesis has formed earlier the basis for the award of in degree, Diploma of similar
title of this or any other university.

Place: Hadpasar.
Date: 03/04/ 2024
Prof. Dr. E. S. Mundhe
(Research Guide)
 ACKNOWLEDGEMENT
I am extremely fortunate to have as my guide Prof. Dr. E. S. Mundhe, I
take pride and pleasure to acknowledge the constant generous and invaluable
help, guidance and encouragement which he has been giving me throughout my
work. I am grateful to him for his scholarly guidance and help.
I feel obliged to my principal, Dr. K.P.Kakde, Rayat Shikshan Sanstha
S.M. Joshi College Hadapsar Pune without whose encouragement this Research
Project would not have materialized.
I owe my sincere and grateful thanks to Librarian and the Library staff of
Rayat Shikshan Sanstha S.M. Joshi College Hadapsar Pune. My parents have
been a continuous source of inspiration to me since my childhood. I have no
words to express my feelings towards my parents.
Lastly, I acknowledge all those unknown and known individuals on
whose help and cooperation. I relied on throughout and without whose timely
assistance, this work would have remained indicate in some way.

Place : Hadapsar
Date : 03/04/ 2024 Sign of Student
(Research Student)
 अनुक्रमबणका
तपशील

शीीरीीा

क
1.1
प्रकरण क्र. २ सं शोधन पद्धती

2.1 उद्दीष्टे
2 .2 गृ णहतके
प्रकरण कर.३ अभ्यीास बवरीयाची माबहतीी

3.1 सं स्थेचा पररचय

3.2 संं स्थंे चंा उद्दंे श

3.3 पतसंं स्थंे चंी कंायं ापद्धती

3.4 पतसं स्थे ची गरज व महत्त्व

3.5 पतसंस्थेसाठी णवणवध सुणवधा

3.6 पतसं स्थेसाठी उपक्रम

प्रकरण कर. ४ माबहतीची बवशली रीण

4.1 माणहतीचे सं कलन मूल्यमापन

4.2 भाग भां डवल व ठे वी
4.3 पतसं स्थेचे नफा तोटा पत्रक
4.4 पतसंं स्थंे चंे अखंे रचंे तंाळंे िंंं द पत्रक
4.5 पतसं स्थेची गुंतिवूक व योजना
4.6 सभासदांसाठी सू चना, व धेय्य
4.7 समस्या व समस्ये वरील उपाय
4.8 संं चालकंांं चंी यादंी व कमं ाचंारी िजािंदंाऱ्या
प्रकरण कर. ५ बनषकरीीा

5.1 प्रश्नंावली
5.2 संं दभं ासंू ची
 शीीरीी ाक ‘

"सह्याद्री ग्रामीण बबगर शती सहकारी पतसंस्थचा व पतसंस्थमु ळ

भागीात बमळणाऱ्यीा रोजगीार सीं धीच्यीा कीायीाी ाचा अभ्यास

करणी .

( शाखा पारगाव सा.मा )

 प्रस्तावना

"ज्यंा सहकंारी पतसंं सं् था ग्रंामीिं भागंातील शंे ती व्यवसायालंा पतपंु रवठंा

करीत नाहीत. तसंे च शंे ती व्यवसायालंा लंागिंंारंे कंोिंतंे हंी आणथंाक साहाय् य करीत
नाहंी, म्हिंजंे च ग्रंामीिं भागातंील शंे ती उत्पंादन णकंं वा शंे तीसाठी लंागिंंा-यंा
कंोिंत् ंाही कंाररंांं ना पतपंु रवठंा न करता समंाजातील गरजंू व दंु िंंाल
घटकंांं ना अथंासाहाय् य करतंात, अशंा सहकंारी पतसंं सं् थंांं ना ग्रंामीिं णिंगर शंे ती

सहकंारी पतसंं सं् था असंे म्हितात."

“ज्या सहकारी पतसंस्था ग्रामीण व शहरी भागां मध्य शती व्यबतरीक्त समाजातील गरजू
व्यक्तीीनीा सीं सार उपयोगी क रीीु ीं बबक घरीकीाीं साबीीी बकीं वा लघीु उदयीोगीाीं नीा

अथीासीाहीाय्य करतीात, अशा सहकारी पतसंस्थां ना ग्रामीण बबगरशती सहकारी पतसंस्था अस

म्हणतात.

भारत हंा शंे तीप्रधंान दंे श आहंे . सहकंार हंा ग्रंामीिं अथंाव्यवस्थंे चा

म्हिंजंे च शंे तीप्रधंान अथंाव्यवस्थंे चा किंंा समजलंा जातंो. 'णवनंा सहकंार नंाहंी

उद्धंार' च 'एकमंे कंा साहाय्य करंू, अवघंे धरू संु पंं थंे ' हंी वाक्यंे आपल्यालंा दं
नंं णदन जीवनंात पररचंीत आहंे तच. अगदंी सामंान्य व्यक्तक्तलंाही सवंासामंान्य जीवन जगता यावे ही

सहकाराची प्रमु ख भू णमका आहे . समाजामध्ये एकमे कां च्या गु िंंांंनी, सक्षमते ने दंु िंंालतंे वर मात

कंे लंी जातंे व सहकंाराच्यंा भावनंे नंे कंाम पंू िंंा होतंे .

समंान उणद् दष्टंानंे संं घटंीत झालंे ल्यंा यंा क्यक्तक्तंं मध् यंे धमंा जात, उच्चनीच,

गरीिं श्रीमंं त असा कंोिंताहंी भंे दभाव नसतो. प्रतं्ंे क व्यक्तक्तलंा सन्मानपंू वंाक वागिंंू क

णदलंी जातंे . सहकंारी संं सं् थंे त कंोिंंीच मालक नसतंो व कंोिंंीच नंोकर नसतो.

सहकंारी संं सं् था आपल्यंा कंामकंाजावर मयंां ा णदत नफंा णमळणवतात. कंारर नफ्यापंे क्षंा दंु स-
यंांं ना संे वा प्रदंािं करिंंे आणिं आपल्यंा सभासदंांं च्या गरजंांं ची पंू तंाता करिंंे

यावर प्रामंु ख्यानंे भर णदलंा जातो. यंा भंू णमकंे मंु ळंे च आज सवंासामंान्य व्यक्तक् तंं नंाही
सहकंारी संं सं् थंांं चा आधंार णवश्वसनीय ठरतंो सहकंारी संं सं् था हंी व्यक्तक् तंं ची संं घटना

म्हिंंू न कंाम करतंे हंे लक्षात घंे तलंे पाणहजंे .

 समंान आणथंाक गरजा अिसा-यंा व्यक्तक्त एकणत्रत यंे वंू न सहकंारंी संं सं् था

सं् थापन करीत असतात. सहकंारी संं सं् था हंी एक उद् यंोगसंं सं् था आहंे यंाकडंे लक् ष

दंे िंंे आवश्यक आहंे . सहकंारी संं सं् था ही एक ऐम्हक्तक संघटना आहे . सहकारी संस्थेचा कारभार

लोकशाही पद्धतीने चालणवला जातो. सहकारी संस्थाम्हिंजंे एक व्यवसाय संं घटन प्रकंार असलंा तरी
नफंा हंे प्रमंु ख उणद् दष्ट कधंीच नसतंे . सहकंारी संं सं् थंे त समंान पातळीवरील व्यक्तक्त संं घणटत
होतंात व एकमंे कंांं ना सहकंायंा करीत असतात. एखंाद् यंा राष्टर ंात णवणवध प्रकंारच्यंा अनंे क

सहकंारी संं सं् था सं् थापन झंाल्यंास आणिं त् ंा सवंांां नी णवणवध प्रकंारच्यंा वस्तंू व संे वा
उत्पंादन के ल्यास त् ंा दे शात णवधायक

स्पधंांा णनमंां ा िं होतंे सहकंार चळवळीकडंे पंाणहल्यास तंी एक सामंाणजक व

आणथंाक पररवतंान घडणिवारी चळवळ आहंे हंे लक्षात यंे तंे .महंाराष्टर ंातंील सहकंारी

चळवळंीची व्यंाप्तंी िंरीच मोठंी आहंे . महंाराष्टर हंे सहकंार क् षंे त्रंात आघाडीवर

असलंे लंे दंे शातंील एक प्रमंु ख रंाज्य म्हिंंू न ओळखलंे जातंे . अगदंी पंु रूवंातीलंा
हंी चळवळ कंृ षी पतपंु रवठयाच्यंा क् षंे त्रंापंु रतीच मयंां ा णदत होतंी. परंं तंु पंु ढील कंाळात

णतचा णवणवध क् षंे त्रंात वंे गंानंे णवस्तार झालंा. भारतातंील सहकंारंी संं सं् थंांं च्या संं ख् यंे त
आणिं पयंां ा यानंे सभासदंांं च्या संख्येत प्रचं ड वाढ झाले ली णदसून येते.

महंाराष्टरंात भारतातंील सवंां ात जास्त सहकंारी संं सं् था आहंे .आज सहकंार

भारतीय अथंाव्यवस्थंे मध् यंे महत्वंाचंा भंू णमकंा पार पाडतंाना णदसत आहंे . सहकंारामंु ळंे
भारतीय अथंा व्यवस्था प्रगतीपथावर आिण अणधकाधीक णवकासात्मक णदशेने जात असल्याचे णदसून येते.
त्ंाचे महत्त्वाचे एककंारर म्हिंजंे भारतामध्यंे सवंा लहान मोठयंा क् षंे त्रंांं मध् यंे सहकंाराचंा

झालंे लंा णवकास होय. सहकंारामध् यंे स्वातत्र्यापंू वी व स्वातंं त्र्योत्तर कंाळात अणधकंाधंीक णवकंास
होत असल्यंाचंे णदसंू न यंे त आहंे . महंाराष्टरंामध्यंे ग्रंामीिं व शहरी भागंांं मध् यंे अनंे क

प्रकंारच्यंा सहकंारी संं सं् था आढळतात. ग्रंामीिं भागामध्यंे सहकंाराच्यंा माध्यमािंंारे अने क
सहकारी संस्थां ची स्थापना करण्यात अले ली आहे . सहकारी संस्थां मुळे णवणवध प्रदंे शंांं मध् यंे
थोडक्यंात ग्रंामंीिं भागंांं मध् यंे रोजगार णनणमंातीमध्यंे प्रचंं ड वाढ झंाल्यंाचंे णदसंू न
यंे तंे . ग्रंामीिं भागंांं चा औद्यंोणगक, आणथंाक, सामंाणजक, राजकीय णवकास झंाल्यंाचंे णदसंू न
यंे तंे .

रंोजगंारीचंे प्रमंािं वाढल्यंानंे लंोकंांं च्या साक्षरतंे मध् यंे वाढ

झंाल्यंाचंे णदसतंे . तसंे च अनंे क प्रकंारच्यंा संे वा संु णवधंांं मध् यंे दंे खील प्रगती झंाल्यंाचंे

णदसंू न यंे तंे . त् ंामंु ळंे साहणजकच ग्रंामीिं भागातंील जनतंे लंा सहकंाराणशवाय
कंोिंताहंी पयंां ा य नसल्यंाचंे िंहुतंांं शंी आढळंू न यंे तंे . सहकारी क् षंे त्रंांं मध् यंे

जनतंे चा वाढता प्रभाव पाहून सहकारी संस्थां ची संख्य ा कालानु रूपाने वाढतच चालल्याचे णदसून येते.
 "सह्यंाद् रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे चा व पतसंं सं् थंे मंु ळंे

भागात णमळिंंाऱं्या रोजगार संं धंीच्या कंायंां ाचा अभ्यास करिंंे करनंे शाखंा (पारगंाव
संा.मंा) यंा संं सं् थंे चा णवकास महंाराष्टर ंामध्यंे खूपच मोठ्या प्रमािंंात वाढत आहे . सध्याच्या

काळामध्ये अनेक पतसंस्था स्थापन झाले ल्या आिपासणदसंू न यंे तात. त् ंा पतसंं सं् थंापं कंी हंी

एक अशीच उत्तम सवंा कंायंा कररारी पतसंं सं् थंा आहंे . पतसंं सं् थंे मध् यंे नंे हमंी संं घषंा
असतंो सभासदंांं नी संं सं् थंे कडंे सहकंायंां ा च्या भावनंे तंू न व्यवहार कंे लंे तर संं सं् था प्रगती

पथावर जाईल. सहयंाद् रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी सभासदंांं चंे ग्रंाहकंांं चंे धन
णवश्वंासानंे जमा करतंे व त् ंांं ना गरजंे च्या वंे ळंी दंे तंे त् ंामंु ळंे संं सं् था प्रगती पथावर
कंाम करत आहंे . राज्यंाचंे आणथंाक राजकारर सहकंारी चळवळंी भोवती णफरतंे तं्ंात
सवंां ात महत्त्वंाच्या पतसंं सं् था ठरतात त् ंा पतसंं सं् था गंावागावात लंोकंांं च्या आणथंाक गरजा
सहकंारी पतसंं सं् थंांं नी पंु रवल्यंा आहंे त

पतसंं सं् था चालविंंे हंे णजकरीचंे कंाम असतंे सहकंार कंायदयातगंात

अनंे क कंायदंे व णनयमंांं चंे पालन करावंे लंागतंे . राजकीय णहतसंं िंंं ध जपताना

त् ंांं तंू न पळवाटंा शोधल्यंा जातात हंा भाग अलणहदा िप कौशल्याने एखादी पतसंस्था चालवायचे

असेल तर कायदयाच्या खाचाखोचा माणहत अिसे गरजेचे आहे . णनव्वळ पतसंस्था संचालक मं डळां ना नव्हे

तर जोडले ल्या ग्राहकां ना त् ंांं ची माणहती असने गरजे चे आहे हे णनव्वळ पतसंस्थाच्या व्यवस्थापनाचा
णकचकट भाग अत्ंत सोप्या शब्दात समजून संांं गण्याचंी णकमयंा सहकारी िंं णकंं ग क् षंे त्रंात

मंु रलंे लंे माधव प्रभंु िंंे यंांं नी करून दंाखवली आहंे पतसंं सं् थासाठी सवंा कंाहंी

पंु स्तक नंावाप्रमािंंे पतसंं सं् थंािंंािंत सवंा कंाही असंे च आहंे .

यंा णशवाय कजंावसंु ल िंंु डीत कजंा लंायणिंणलटी णवणवध करंांं चंे दंाणयत्व

यंांं ची हंी चचंांा करण्यात आलंे लंी आहंे पतसंं सं् थंांं नी इत् मभंू त मंाणहतंी दंे िंंार
पंु स्तक सदस्य संं चालक मंं डळ खतंे दंार कजंादंार अभ्यासक पत्रकंार यंा सवंांंा साठंी

उपयंु क्त ठर शकंे लंं . पतसंं सं् था यंांं च्यामंु ळंे लंोकंांं च्या गरजा पंू िंंा होत असतात

स् वतः ची दंे खील गरज पंू िंंा करत असतंात संं सं् थंे मध् यंे वसंु लंी हंोत होतंी यंा

वषंां ा पासंू न कजंावाटपातंू न 100% वसंु लंी करनंे यािंंािंत सहयंाद् रंी ग्रंामंीिं
णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था करत आहंे ही पतसंं सं् था वंे गवंे गळ्यंा धंोरिंंांं ची

अंं मलिंजािवी करतंे उदंाहरराथंा; संं सं् थंे मध् यंे संं गिंकंीय िप्रंालंीचंे आयोजन

करिंंे यंा संं सं् थंे चंे सवंा कंायंा संं गिंंीकंृ त कंे लंे लंे आहंे णवश्वंास प्रंे म णजव्हाळा
हंा संं सं् थंे चा मानवणिंंं दंू आहे .
 पतसंस्था या के वळ नफा णमळवण्यासाठी स्थापन झाले ल्या नसतात. पतसंस्थायंा
सभासदंांं च्या आणथंाक गरजाभंागवण्यासाठंी दंे खील णनमंां ा िं झालंे ल्यंा असतंात. खंाचा
खोच माणहती असिंंे गरजंे चंे चंे आहंे . महंाराष्टर ंात गंे ल्यंा दहंा वषंां ा त सहकंारी

पतसंं सं् थंे च्या संं ख् यंे त व त् ंांं च्या ठंे वंी गंोळा करण्यात व कजंा व्यवहारात मोठ् यंा
प्रमंािंंात वाढ झालंे लंी आहंे . त् ंामंु ळंे संं सं् थंे चंे व्यवस्थापन हंे गंु ंं तागंु ंं तीचंे

व आवाहनंात्मक झालंे लंे आहंे . सहकंारी पतसंं सं् थंांं ना मंु क्त अथंाव्यवस्थंे त सहकंारी
िंं कंा, राणष्टरयकंृ त िंं कंा, खाजगंी कंं पन्यंांं ना सामंोरंे जावंे लंागिंंार आहंे .

तसंे च ग्रंामीिं नागरी सहकंारी पतसंं सं् थाचंे सहकंारी चळवळीत सं् थान महत्त्वंाचंे आहंे .
आणथंाकदृष्ट्या दंु िंंाल अिसाऱं्यंा लंोकंांं ना, छोयंा उद् यंोजकंांं ना स्वयंं चणलत रोजगार
दंे ऊ इक्तिंिंंाऱं्यंा यंु वकंांं ना यंा पतसंं सं् था आणथंाक मदत करन त् ंांं च्या
णवकासासाठी प्रयत्न करीत आहे त,

राज्यशासनानंे नंु कतंे च जाहीर कंे लंे लंे स्वयंं रोजगारासाठीचंे सवंाकंाश धंोरर

णवचंारात घंे तंा नागरी पतसंं सं् थंांं ची िजािंदंारी व कंायंाकक्षंा वाढणवण्यास िंराच वाव

णनमंां ा िं झालंा आहंे . त् ंामंु ळंे ग्रंामीिं नागरी सहकारी पतसंस्थां च्या कामकाजात

व्यवसाणयक व्यवस्थापन आवश्यक झाले आहे . सहकारी पतसंं सं् था यंा त् ंांं च्या सभंासदंांं कडंू

न ठंे वी क्तस्वकंारतात. कंाही सहकंारी पतसंं सं् था यंा णजल्हंा मध्यवती सहकंारी िंंकंे
कडंू न कजंा घंे ऊन आपल्यंा सभासदंांं ना वाटप करतातसहकंारी पतसंं सं् थंे त ठंे

वीदारंांं च्या

ठंे वीना सरणक् षंु ततंा प्राप्त हंोिंं े आवश्यक आह.ंे

सहकंारी पतससं् थ ंं ंा यंा त् ंाच्यंांं सभासदंासाठीचंं
कंायरत ंा

अिसे योग्य आहे .

कंाहंी पतसंं सं् थंामध्यंे णिंगर सभासद अगर िंंे नामी सभासदंांं चंे व्यवहार
असल्यंाचंे

आढळंू न आलंे आहंे . सहकंारी पतसंं सं् थंांं मध् यंे णशरकंाव कंे लंे ल्यंा अशंा अणनष्ट
िंंािंंीना आळंा घालिंंे

आवश्यक आहे . नागरी सहकारी पतसंस्थां चे व्यवस्थापन चोख व व्यवक्तस्थत असण्यासाठी त् ंाचे
कंामकंाजात संु संू त्रता आिंण्यासाठंी ठंे वी गंोळा करण्यासाठंी अवलंं िंंीत

असलंे ल्यंा अणनष्ठ स्पधंांा यंांं ना आळंा घालण्यासाठंी खालंी नमंू द कंे ल्यंाप्रमंािंंे
पररपत्रकंीय संू चना दंे ण्यात यंे त आहंे त.
  संशोधन पद्धती

सहयंाद् रंी ग्रंामंीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे चा व त् ंामंु ळंे
णमळिंंाऱं्यंा रोजगार संं धीचा

अभ्यास करिंंे .(शाखंा पारगाव) यंा पतसंं सं् थंे चा अभ्यास पंू िंंा संं शोधन करत असतानंा

पंु ढील दंोन पद् धती वापरून करण्यात आले आहे.

1) प्राथबमक पद्धती

2) दु य्यम पद्धती

 सं शोधनाची प्राथबमक पद्धती :-

पणहला टप्पा यां मध्ये पतसंस्थेचा अभ्यास करत असताना मी प्रथम समाज्यात

नंावलौणकक प्राप्त पतसंं सं् था संं शोधनासाठी णनवडलंी. व पतसंं सं् थंे िंंािंत समंाज् यंात

कंाय मत आहंे .याचा अंं दंाज घंे ऊन त् ंावर णवचंार कंे लंा व त् ंानंु सार पतसंं सं् थंे चंे

सभासद यंांं ना प्रश्न णवचंारून पतसंं सं् थंे िंंािंत माणहती णमळवलंी. त् ंा
िंरंोिंर मंी स्वतंः त् ंा संं सं् थंे त जंाऊन प्रथम णनरंीक्षिं कंे लंे तं्ंाच िंरोिंर

त् ंा संं सं् थंे चंे सभासद व्यंावसाणयक लघंु उद˛ योजक यंांं ना प्रश्न णवचंारून

पतसंं सं् थंे िंद् दल प्राथणमक स्वरूपाचंी माणहती णमळणवली पतसंं सं् थंे िंद् दल प्राथणमक

स्वरूपाचंी माणहती णमळवलंी. यंा मध् यंे पतसंं सं् थंे तील कमंाचारी व्यवस्थापक यां ना प्रश्नावलीच्या
आधारे प्रश्न णवचारून तसेच पतसं स्थे ने प्रणसद्ध के लेला अहवाल पतसं स्थेच्याव्यवहारंांं चंे कजंा वाटप ठंे

वी सभासद वाणषंाक सभंा पतसंं सं् थंे चंे ताळंे िंंं द नफंा-तोटंा या णवषयंी

माणहती णमळवलंी. पतसंं सं् थंे तील सभासदंांं शंी चचंांा कंे लंी असतंा सभासदंांं कडंू न

अनंे क प्रकंारंे माणहती णमळवण्याचंा प्रयत्न कंे लंा. व माणहती णमळणवलंी. तसंे च खालंील प्रमंानंे

प्रश्न णवचंारून चचंांा कंे लंी व माणहती णमळवली.

 सभंासदंांं नंा पतसंं स्थंे च्यंा स्थंापनंे णवषयंी माणहती णवचारलंी.

 पतसंं सं् थंे तंील कजंा प्रणक्रयंा कश्यंाप्रकारंे आहंे .

 पतसंं सं् थंे तंील ठंे वीदंारंांं नंा त् ंांं च् यंा ठंे वीवर मोिंदला
कशंािंंारंे णदलंा जंातंो?
 पतसंं सं् थंे तंील सभंासदंांं चंी वाणषं ाक सभंा घंे तली जंातंे कंा?
 ठंे वीवरंील पं शंावरती व खचंां ावरती पतसंं सं् थचंे णनयंं त्रिं आहंे कंा?

 ठंे वीदंारंांं नंा त् ंांं चंा णनयणमत पिंंे मोिंदला णदलंा जंातो कंा?

 पतसंं सं् थंे मध् यंे णशस्तीचंे पंालन कंे लंे जंातंे कंा?

 पतसंं सं् थंे तंील नफंा हंा राखंीव णनधंी ििंंू न ठंे वलंा जंातो कंा?

 पतसं स्थेमधील समजु तीची भावना आहे का?

 पतसंं सं् थंे तंील समासदंांं नंा नफ्याचंा मोिंदलंा णदलंा जंातंो. कंा?

 संशोधनाची दु य्यम पद्धती :-

प्रस्तंु त संं शंोधन पद्धतंीमध् यंे ग्रंामीिं भागंातंील
णवकास आिण झंालंे ली रंोजगंार णनणमं ाती लक्षात घंे तलंे ली आहंे .
यासाठंी ग्रंामीिं भागंातंील रंोजगंारंाचंा संं शंोधकंामाफंा त
अभ्यंास कंे ला आहंे . सदर संं शंोधन माणहतंीसंाठंी ग्रंामीिं
भागंात रंोजगंारंांं चंी माणहती घंे तली.
 तसंे च प् रस्तंु त संं शंोधनंात दंु य्यम संामग्रंी पंु ढंील प् रमािंंे वापरलंी आहंे .

o पतसंं सं् थंे चंा वाणषंाक अहवाल.

o पतसं स्थे ची वे िंसाईट.
o पतसंं सं् थंे चंा ऑणडट ररपोटं ा .
o पतसंस्थे चे नफा तोटा पत्रक.
o भारतंातंील ग्रंामीिं सहकारी पतसंं स्था इ. संं दभंा पंु स्तकंे ,
सहकारी लंे ख, माणसके , इं टरने टच्या माध्यमातू न अभ्यास के ला आहे .
  अभ्यासांची उबबष्ट

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे चंी व

त् ंामंु ळंे ग्रंामीिं भंागंात णमळिंंाऱं् यंा रंोजगंार
संं धंीचंी उणद्दष्टंे पंु ढंीलप्रमािंंे संांं गता यंे ईल.

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं सं् था या पतसंं स्थंे च् यंा

कायंा पद्धतंीचा अभ्यास कररे .

 सह्यंाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे चंा कजंा पंु रवठंा व
ठंे वी याचंा अभ्यंास कररे .

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे च्यंा अडिचीचंा

अभ्यंास करून अडिचंीवर उपाय योजनंा संु चणविंंे .

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे च् यंा आणिं ग्रंामीिं

भागातंील रंोजगंार णनणमंातंीतंील समस्यंांं चंा अभ्यंास करिंंे .

  गृहीतक

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे चंी व त् ंामंु ळंे
ग्रंामीिं भागंात णमळिंंाऱं् यंा रंोजगंार संं धंीचंी गंृ णहतकंे
पंु ढंीलप्रमंािंंे संांं गता यंे ईल.

 सह्यंाद्री ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे च्यंा नफ्यात वाढ झंालंे ली आहंे .

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्था या पतसंं स्थंे मंु ळंे

कजंां ाचंे प्रमािं वाढल्यामु ळे मोिंदला चां गल्या प्रकारे दे ता ये तो.

 ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंांं च् यंा णनणमंाती व

कायंापद्धतंीमंु ळंे ग्रंामीिं णवकासाला चंालनंा णमळाल्यंाचंे णदसंू न

यंे तंे .

 ग्रंामीिं भागंामधील णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे च् यंा

णनणमंातंीमंु ळंे रोजगार उपलब्ध होत आहे .

 o संशोधनाची गरज

 पतसंं सं् थंे तील व्यवस्थापकंानंे आपल्यंा पतसंं सं् थंे तंील णनयंोजन आणिं
पारदशंाक कंारभंारािंंार ग्राहकाचे समाधान होईल या दृष्टीने काम कररे गरजेचे
आहे .

 िंदलत् ंा कंाळात तंं त्रज्ञान खंू प पंु ढंे चाललंे लंे आपिंंास णदसंू न यंे त
आहंे . यामध्यंे आिपहंी मंागंे राहू नयंे . यंा हंे तंू नंे पतसंं सं् थत्त तसंे च रोजगार
संं धीच
्यंा दृष्टीनंे नवनवीन िंदल घडवंू न िआनंे .

 पतसंं सं् थंे माफंात तरूिंंांं ना रंोजगंारंांं च्या संं धंी उपलब्ध करून
नवीन तंं त्रज्ञानंावर आधंाररत कंामाची उपलब्धता करून दंे िंंे .

 पतसंं सं् थंे त जंे व्यंावसाणयक सभासद आहंे त त् ंांं नंा. त् ंांं च्या व्यंावसायासाठी
नवनवंीन तंांं णत्रक पद्धतीचे शोध लावून त् ंांं ना कसा फायदा होईल, यासाठी प्रयत्न
कररे .

 पतसंस्थेमध्ये ज्या सभासदां नी गुं तिवू क के ले ली आहे असा सभासदां ना पतसंस्थेत कले क्शन
के ले ले आहे त्ंा कले क्शनचा (गुंतिवूकीचा) जास्तीत जास्त नफा कसा होईल त्ंा पशां मध्ये
वाढकशी होईल. याचे णनयोजन व आराखडा तयार कररे .

 पतसंं सं् थंे माफंात व्यंावसाणयकंांं ना जंे कजंा णदलंे जातंे . तंे कजंा कमंी भरावंे लंागण्यासंाठी
प्रशासनाचे काही उपक्रम असतील तर त् ंा योजना पतसंस्थेसाठी रािंवण्याचा प्रयत्न कररे
गरजंे चंे आहंे व िंंे रोजगार तररंांं ना रोजगार णमळण्यासंाठंी कजंा उपलब्ध
करून कंोिंतंे उद् यंोग स्थापन करता येतील याचा प्रयत्न कररे
  संशोधनाच महत्त्व

सहकंारातंू न समंृ द्ध संं मंृ द्धंीन णवकास णवकंासातंू न सधं यंा गंािठारी
समस्या हंे या पतसंं सं् थंे चंे णिंद वाक्य आहंे त् ंाप्रमंाप्रमंािंंे ध्यंे य आहंे कंी
यंु द्ध आहंे आपल्यंा मदतीनंे समंाजाचंा णवकास घडावा पतसंं सं् था हंी इतर
पतसंं सं् थंे प्रमािंंे पंु ढील मंु द्द˛ यावर आधंारंे महत्त्व संांं गता यंे ईल.

 सहयंाद् रंी ग्रंामीिं णधगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था हंी सहकंार प्रणशक्षिं कंे ंं

द्र व कतंा पंु रवठा पुरख्यास प्रयत्नशील आहे .

 सभासदंांं ना ग्रंाहकंांं ना घरगंु ती कंायंां ा साठंी कजंा पंु रवठंा करून करतंे

त् ंांं ना उत्तंे जन दंे व्यंाचंे महत्त्वंाचंे कंायंा पतसंं सं् था करतंे

 सवंासामंान्य जनतंे च्या दरडंोई उत्पन्नंात वाढ घडवंू न आिंव् यंाचंे महत्त्वंाचंे

कंाम करिंंारी म्हिंंू न यंा संं सं् थंे लंा महत्त्वंाचंे सं् थान आहंे .

 सहयंाद् रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था हंी ंा क्तस्वकार करण्याचे

सभंासदंांं च्या ठंे वीच

म्हत्त्वंाचंे कंायंा करतंे .

 दं नंं णदन होत असलंे ल्यंा व्यवहाराची िंंारकाईनंे पडताळिंंी करून

वाणषंाक अहवाल प्रकाणशत कररे त् ंाच्या एवढे च महत्त्वाचे आहे .

 पतसंं सं् थंे चंे व्यवस्थापकंीय मंं डळ यंांं चंे वय 18 वषंे पंू िंंा असावंे .
 ग्रंामीिं भागाचा णवकास संाध्य करावयाचंा अमंे ल तर यंा योजनंांं चा जास्तीत
जास्त उपयंोग करवंू न घंे िंंे गरजंे चंे वाटतंे .

 ग्रंामीिं भागातंील हजारंो व्यक्तक् तंं ना यंा योजनािंंारंे रोजगार णमळंालंे लंा आहंे .

 जी संस्था सुरू करावयाची आहे तीच णतचे नाव इतर सं स्थां चे नसावे सारखेच नसावे.

 दरडंोई उत्पन्नंाच्या वाढीतंू नच राष्टरंीय उत्पन्नंात वंाढ होतंे त् ंामंु ळंे

राष्टरंीय उत्पन्न णमळण्यासाठी वाढीव उत्पन्नातही ही सं स्थे चा वाटा महत्त्वाचा असतो.

 ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे च्या

माध्यमातंू न यंा योजनंांं ची गंावोगावी अंं मलिंजािवी कंे

लंी जात आहंे .

 ग्रंामीिं रोजगार णनणमंातीत ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी

पतसंं सं् थंे ची भंू णमकंा अतं्ंं त महत्वपंू िंंा व ग्रंामोपयोगंी समजलंी

जातंे .
  पतसंस्थचा पररचय

सहयाद् रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था हंी

नावाजलंे लंी तसंे च प्रणतणष्ठत पतसंं सं् था समजलंी जातंे . यंा पतसंं सं् थंे मंु ळंे मंोठ् यंा

प्रमंािंंावर लंोकंांं ना आपलंी आणथं ाक साधता आलंी आहंे गंावाच्यंा

कंानाकंोपऱं्यातंू न ग्रंामीिं भागंांं तंू न मोठ् यंा प्रमािंंावर लंोकसंं ख्यंा अशंा

पतसंं सं् थापासंू न वंं णचत आहंे . परंं तंू दंौड सहयाद् रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी
पतसंं सं् थंे चा कंायंाणवस्तार झालंे लंा आहंे . यंा संं सं् थंे ची सभासद संं ख्यंा 781 झालंी आहंे

हंी पतसंं सं् था ग्रंामीिं भागात अग्रंे सर आहंे .

या संस्थे चा णवचार करता आज ही पतसंस्था प्रगतीपथावर आहे. या संस्थे ने आपल्या

ग्रंाहकंांं ना ठंे वी कजंा व्यक्तक्तररक्त इतर हंी अनंे क संु णवधा पंु रवण्याचंी सोय कंे लंे लंी आहंे .
यंा संं सं् थंे चंे मंु ख्य उणद् दष्ट ग्रंामीिं भागंांं चा णवकास करिंंे व आपल्यंा सभासदंांं ना

वंे गवंे गळ्यंा सभासदंांं ना सोयंी संु णवधा पंु रणविंंे . व आणथंाक उन्नती साधनंे सहकंारी

पतसंं सं् थंे चंे कंायंा आहंे .

ग्रंामीिं णिंगर शंे ती पतसंं सं् था मणहलंांं ची पतसंं सं् था शहरी ग्रंामीिं णवणशष्ट

संे वकंांं ची नवीन पतसंं सं् था संु रू करावयाचंी असल्यंास सहाय्यक णनिंंं ध यंांं चा

कंायंां ालयात प्रस्तंाव सादर करून संु रू करता यंे तंो. आणथंाक महत्त्व आणिं लंाभ यात

समंावंे श असलंे ल्यंा अनंे क लंोकंांं चंे मत घंे ऊन व्यवस्थापन राहण्यासाठी शासनानंे

यावर णनयंं त्रिं व व्यवस्थापन रंाहण्यासाठंी कंायदंे कंे लंे लंे आहंे त. सहयंाद् रंी ग्रंामीिं
िणगर शेती सहकारी पतसंस्थे त २६६ सभासद आहे त.

यंा पतसंं सं् थंे स २ कंामगंार कंायंारत आहंे त श्री.संं जय संं पत ताकविंंे हंे

पतसंं सं् थंे चंे व्यवस्थापक आहंे त. यंा पतसंं सं् थंे दं नंं णदन ठंे व प्रणतणनधंी संु द्धंा कंायंारत
आहंे त हंी पतसंं सं् था आपलंे कंामकंाज सकीाळी 10 ती 4 या वंे ळंे त करतंे .ग्रंामीिं
णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंांं च्यंा णनणमंाती व कंायंां ा मंु ळंे ग्रंामीिं णवकास आणिं
रोजगार णमळवंू न णदलंा आहंे णकंं वा कसंे याचंा शोध घंे ण्याचंा प्रयत्न संं शाधकंांं नी कंे

लंे लंा आहंे .

 सहकंार हंा एक उत्तम व्यवसायाचा प्रकंार समजलंा जातंो. भारताची पयंांायानंे महंाराष्टर
ंाची अथंाव्यवस्था हंी सहकंारी संं सं् थंांं वर उभी आहंे . इतकंे च नव्हंे तर महंाराष्टरंाचंे
राजकंीय नंे तंृ त्त्व सहकंारच ठरणवतो. सत्तंे चा राजमागंा दंे खील सहकंारातंु नच जातो असंे
म्हिंतात. अलंीकडंे राजकीय क् षंे त्रंातलंे णदग्गज नेते सु द्धा राजकाररात युवाणपढीला अणधक स्थान
द्यावे असे णवचार व्यक्त करताना आढळतात. कारर समाजातील आजच्या घटकां ना िंरोिंर घेऊन चालावयाचे
िटल्यास गरड झेपी युवकां चे ने तृत्त्व असाचे असंे वाटिंंे सहाणजक आहंे . कंारर आजचा
यंु वंावगंा हंा आधंु णनक ज्ञानंानंे व दृष्टीनंे पररपंू िंंा असंू न धंाडसी पाऊले उचलण्याची
ताकद त् ंाच्यामध्ये आहे .

कल्पकते िंरोिंर त् ंाला पूरक अिसा-या ज्ञानाची जोडही त् ंाच्याजवळ आहे .

अशा यंु वकंांं च्या संं ख् यंे पंु ढंे कंायंाक्षंे त्रंाची कमतरता जािंवतंे . त् ंामंु ळंे
यंु वाशक्तक्तलंा यंोग्य णवधायक कंायंाक्षंे त्र णमळंालंे नाही आणिं िंंे रोजगंारीनंे तंे त्रस्त होत

राणहलंे तर हंी यंु वाशक्ती णवघातक मंागंां ालंा लंागल्यंाणशवाय रािहार नाहंी, त् ंामंु ळंे

रोजगंार णनणमंातीसाठी इतर क् षंे त्रंांं िंरोिंरच सहकंार क् षंे त्र हंा दंे खील उत्तम पयंां ा य आहंे .
संं सं् थंे िंरोिंर होिंंाऱं्यंा सवंा व्यवहारंांं चंे िंंािंतीत सभंासदंांं ची

ओळख असिंंे आवश्यक आहंे . सदर ओळखीसाठी सवंा सभासदंांं नी सहकंार खंात् ंानंे

लंागंू कंे लंे ल्यंा आपलंा ग्रंाहक जािंंा (कंे . वाय.संी.) या मागंादशं ा क तत्वंांं ची पंू तंाता

करिंंे आवश्यक आहंे .

सध्यंा असलंे ल्यंा सभासदंांं नी संु धं् दंा सदर िंंािंंीची पततं
ाां
ं ू करिंंे
आवश्यक आह.ंे

सभासदंांं ची ओळख संं सं् थंे मधंील अणधकंारी णकंं वा अणधकंृ त अणधकंारी करतंील.

ओळखपत्र म्हिंजंे शासनानंे वंे ळोवंे ळंी जाहीर कंे लंे लंे . ओळखपत्र णकंं वा संं सं् थंे नंे
सभासदास मंु ख्य कंायंाकंारी अणधकंारी यंांं नी साक्षां कीत करन णदले ले ओळखपत्र ग्राहय धररे त

येईल.
  पतसीं सथी चीी कायीापद्धतीी

 सह्यंाद्री ग्रंामीिं णिंगर शंे ती पतसंं स्था हंी संं स्था आपल्या
सभंासदंांं नंा तत्पर संे वा णमळावंी यासाठंी प्रयत्नशंील आहंे .

 पतसंस्थेच्या कामकाजाची वे ळ

 सोमवार ते शणनवार

 सकाळी 10:00 ते 4:00

 प्रतं्ंे क मणहन्यंाच्या २ रंा व ४था शणनवंार संु ट्टंी

 रणववार साप्ताणहक सुट्टी

 ग्रामीिं भागंातील लंोकंांं नंा व्यवसायंासंाठंी कजंा पंु रवठंा

करिंंे .

 खचंां ासंाठंी कजंा पंु रवठंा उपलब्ध करून दंे िंंे .

 रंाष्टरंीय कंृ त िंं कंे त असिंंाऱ्यंा सवंा संु या

 सहकंारी िंं कंे चंे कंायंा क् षंे त्र हंे शहरापंु रतंे मयंांाणदत असतंे असंे नाही परंं

तंु त् ंा ग्रंामीिं भागंांं तील सवंा मागंास लंोकंांं ना णवत्त पंु रवठंा करंू शकत नंाहंी.
त् ंामंु ळंे ग्रंामीिं भागातंील लंोकंांं ना शंे तीसाठंीव दं नंं णदन खचंां ा साठंी

भंांं डवलंाची गरज असतंे . मंी अशीच एक पतसंं सं् था णनवडलंी आाहंे . तंी ग्रंामीिं

भागाचंा णवकास करण्यासाठी वरदान ठरली आहे . सह्याद्री ही पतसं स्था दौड तालुक्यातील अग्रगण्य पतसं स्था

आहंे . पतसंं सं् थंे ची वं णशष्टंे हंे तंु कंायंा गंु िं अडचिं तंे महत्त्वंाचंे आहंे व

आत्तापयंां त पतसंं सं् थंे लंा णकती नफंा तोटंा झालंा याचंा मंी अभ्यास कंे लंा आहंे . यंा
पतसंं सं् थंे मंु ळंे ग्रंामीिं भागातंील जनतंे लंा णकती फंायदंा झाला आहे .

ग्रंामीिं णिंगर शंे ती पतसंं सं् था कमंाचारी पतसंं सं् थाची नंोदिंंी करिंंे प्रश्नोत्तराच्यंा
स्वरूपात

पतसंं सं् थंे ची उद् दष्टंे समजलंी लंोकंांं च्या आणथंाक गरजा कशंा भागवल्यंा जातात हंी माणहतंी
णमळंाली.ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे चंे जाळंे संं पंू िंंा महंाराष्टर भर व

गंावागावंांं त पसरलंे लंे आहंे . ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् था हंी

ग्रंामंीिं रोजगाराची महत्त्वंाची भंू णमकंा णनभावत आहंे त. म्हिंंू न प्रस्तंु त णवषयावर

संं शोधन करिंंे संं शोधकंालंा गरजंे चंे वाटतंे . प्रस्तंु त संं शोधन अभ्यास करीत असतानंा
ग्रंामीिं रोजगारासाठी ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे नंे भंू णमकंा

िंजावलंे लंी णदसतंे . फक्त णक् रयाशंील सभासदंांं ना त् ंांं चंे भागंांं ची संं ख्यंा णकतीहंी

असलंी तरी एक मत दंे ण्याचंा हक्क राहंील. व्यक्तीगत सभासदंांं नी स्वतंः उपक्तसं् थत राहून मतदान
कररे आवश्यक आहे . संस्था /कं पनी/ णवश्वस्त संस्था / अन्य कोिंत् ंाही कायदयािंंारे स्थाणपत झाले ल्या
पतसंस्था यापकी जे सभासद असतील त्ंांंना मतदानासाठी भागीदार संचालक अथवापदंाणधकंारी

यंांं ची प्रणतणनधंी म्हिंंू न नंे मिंंू क करतंा यंे ईल.

जंे णक् रयाशंील सभासद थकिंंाकंीदंार असतील तसंे च महंाराष्टर सहकंारी

संं सं् था अणधणनयम कलम 27 ची पंू तंाता करंीत नसल्यंास असंे सभासद मतदंान करण्यास
अपात् र राहतंील णक् रयाशंील सभासदंांं नी मतदंानाचा हक्क िंजावण्यापंू वी संं सं् थंे मध् यंे
णक् रयाशंील असिंंे आवश्यक आहंे .
 पतसंं स्थंे तील प्रतं्ंे क घटकंांं चंी टक्कंे वारंी
खालील चाटंा प्रमािंंे दशं ाणवलंे लंा आहंे .

 पतसंं स्थंे मंाफंात व्यवसंाणयकंांं नंा णमळिंंारंे

कजंा 30%

 पतसंस्थेमुळे णमळालेल्या रोजगार संधी 25%

 पतसंस्थेतील व्यवसाणयक 25%
 पतसंस्थेमुळे णमिळारा नफा 20%
 o पतसं स्थसाबीीी बवबवध सुबवधा

 पतसंस्थे च्या माध्यमातू न खाते दारांस एकाच णठकािंंी जास्त सेवा उपलब्ध करून दे ण्याचा
प्रयत्न संचालक मं डळाने के ले ला आहे .

 त् ंामध्यंे मालतारर कजंा,चंे क संु णवधा लंोकसंा, वीज णिंल भरिंंा कंे ंं द्र,
पं नकंाडंा संु णवधा सोनंे तारर कजंा कंोिंत् ंाही शाखंे तंू न आवश्यक व्यवहंार
छोटंे व्यवसाणयक डं क्टर वकील इंं णजणनअसंा यंांं ना मोठ् यंा प्रमािंंावर
व्यवसायासणयक कजंा पंु रवठंा सरकार प्रणशक्षिं कंे ंं द्र सुणवधा दे ण्यासाठी संचालक मं डळ
प्रयत्नशील असते .

 संस्थे च्या ठे वीमध्ये सातत्ंाने होत असले ली वाढ यातू न ठे वीदारां चा संस्थे वरील असले ला
णवश्वंास स्पष्ट होतंो. ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंा म्हिंजंे
ग्रंामीिं भागातंील गंोर गरीिं जनतंे चा एक आणथंाक, सामंाणजक व शं क्षिणक
आधंारच समजलंा जातंो.

 वरील णवणवध मागंां ा तंू न ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थाजनतंे लंा
सहाय्य करताना णदसतात. ग्रंामीिं णवकास आणिं रोजगार णनणमंातीत ग्रंामीिं
णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे ची भंू णमकंा अतं्ंं त महत्त्वपंू िंंा समजलंी
जातंे .

 भारत व महंाराष्टर शासनानंे ग्रंामीिं भागंांं मध्यंे रोजगार वंाढीसाठी अनंे क

ग्रंामणवकंास योजना रािंणवले ल्या आहे त.

 यंा योजनंांं मध् यंे प्रामंु ख्यानंे रंोजगंार हमंी योजनंा, जवाहर रोजगंार योजनंा,
महंात्मंा गंांं धंी राष्टर ंीय ग्रंामीिं रोजगार हमंी योजनंा, राष्टर ंीय ग्रंामीिं
रोजगार यंोजना आणिं ग्रंामीिं भंू णमहंीन रोजगार हमंी योजनंा, पयंां ा वरिं
संं तंु णलत समंृ द्ध ग्रंाम योजनंा इतं्ंादंी
  पतसीं सथी चीा उबीी श

सह्यंाद् रंी ग्रंामंीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे लंा अनंे क उणद् दष्टंे
आहंे त. त् ंामध् यंे जनकल्यंािं हंे यंा पतसंं सं् थंे चंे महत्वंाचंे उणद् दष्टंे आहंे .
अनंे क गंु ंं तविंंू कदंार व कजंादंार मोठ् यंा प्रमंािंंावर कंायदंा णमळवंू न दंे
िंंे संं सं् थंे ची उणद् दष्टंे पंु ढील प्रमंािंंे संांं गता यंे ईल.

 संं सं् थंे च्या माध्यमंातंू न खातंे दंारास ठीक णठकािंंी जास्तीत जास्त संे वा उपलब्ध करून
दंे िंंे .

 ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था सवंा सामंान्य जनतंे च्या आणथंाक गरजा भागविंंे .

 पतसंं सं् था ठंे वीदारंांं च्या णवश्वंासास पात्र राहून ठंे वी दंारंांं संाठंी णवणवध ठंे वीच्यंा योजनंा
आखिंंे .

 पतसंस्थेच्या कामकाजाच्या उपयुक्तते च्या दृष्टीने सहकार खात् ंाचे प्रचणलत णनयमास अनु सरून
संं सं् थंे स आवश्यक तंे वढीच वंास्तंू जागंा संं पादन करिंंे इमंारत िंंांं धनंे
णतची दंे खभाल करिंंे .

 जंे थंे आवश्यक असंे ल तंे थंे पतसंं सं् था उपणवधंी महत्म कजंा मयंां ा दंे नंु सार इतर
सहकंारी पतसंं सं् था सहकंारी िंंंं कंा यंांं च्या सहभाग कजंा योजनंे त भाग घंे वंू न
गरजंू ंं ना कजंा पंु रवठंा करिंंे .

 संं सं् थंे चंे सभासद ठंे वीदार ग्रंाहक सावंाजणनक संं सं् था इतर संं सं् था व संं लग्न संं सं् था
यंांं ना आणथंाक तंांं णत्रक कंायदंे शीर संं गिंक आधंाररत व संे वा पंु रणविंंे .
 सवंा प्रकंारचंे िंं न्डस˛ कजंा रंोखंे , वचन णचठ्ठ्या व इतर प्रकंारच्यंा मौल्यवंान वस्तंू ठंे
वंीच्या स्वरूपात अथवा सुरणक्षत णतजोरीत ठे िवासाठी स्वीकाररे .

 पातसं स्था सु रक्षा पत्रे व रोख रक्कमांची दे वािं-घेवािं काररे पाठणिवे.

 पतसंं सं् थंे चा मंु ख्य उद्दंे श ठंे वीदारंांं चंे णहत जपिंंे हंा असंू न सभासदंांं मध् यंे
सामंाणजक आणथंाक प्रगती साधने व सदर प्रगती सहकाराच्या तत्वानुसार व एकमे कां साठी
एकमे कां च्या मदतीिंंारे साधनेहोय.

 पतसीं सथी सीाबीीी उपकरम :-

पतसंं सं् थंे ची आणथंाक पररक्तसं् थती हंी नफ्यात असंे ल तर रक्तदान

णशिंंीर मोफत आरोग्य तपंािसी वंृ क्षारंोिप गंु िंवंं त णवद्याथ््ंांां चा सत्कंार शालंे य
साणहतं् व गिंवंे श वाटप इत् ंादंी उपक्रम रािंवतंे तसंे च कंायंा क् षंे त्रंातील
धंाणमंाक उपक्रमंांं ना वंे ळोवंे ळंी मदत करंून सामंाणजक धंाणमंाक व क्रंीडंा

क् षंे त्रंात हंी कंायंा करतंे .

समंाजकायंां ा त पंु ढाकंार व मणहलंांं साठंी उदयोग प्रणशक्षिं दंे िंंे

पतसंं सं् थंे लंा कजंादंारंांं ना व सभासदंांं ना णवमा संं रक्षिं दंे िंंे हंा

दंे खील उपक्रम आहंे . सदस्यंांं च्या णशल्लक ठंे वीत वाढवण्यासाठंी संं चालक मंं डळ
पतसंं सं् थंे च्या जागंे त कंायंां ा लय व दंू ध डंे री यंांं सारख्यंा उपक्रमाचंे

िंंांं धकंाम करून तंे भाड्यानंे दंे िंंे .

  पतसंस्थच माबहती बवश्लणण

नवीन व्यक्तीला सभासद करून घेण्याच्या वेळी त् ंांंना पतपेढीच्या

कंामकंाजाणवषयंी पंू िंंा माणहती दंे िंंे सभासद झंाल्यंापासंू न तीन

मणहनंे पंू िंंा झंाल्यंाणशवाय सभासदंांं ना कजंा णमळिंंार नाहंी. णकंं वा त् ंांं ची

जंोखीम जमीन हंी क्तस्वकंारली जािंंार नाहंी.अशी माणहती दंे िंंे सदर व्यक्तीनंे

सहकंार खंात् ंानंे वंे ळोवंे ळंी णदलंे ल्यंा कंे .वाय.संी णनकषंांं ची पंू तंाता कंे लंी
पाणहजंे . महंाराष्टर सहकंारी संं सं् था अणधणनयम 1960 व बनयम 45 नंु सार पंू तंाता कंे लंी

पाणहजंे . ठंे व तारर पगंार कपात सोनंे . तारर वाहन तारर इ. कजंां ा स प्राधंान्य राहील.

सभासदास आपल्या पश्यात संस्थे तील िजािंदारी घेण्यासाठी वारसाची ने िमूक

करता यंे ईल. हंी माणहती णदलंी, पाणहजंे अजंादंार सभासदंानंे इतर कंोिंत् ंाही
ग्रंामंीिं पतसंं सं् था अथवा पगंारदार नोकरंांं च्या सहकंारी पतसंं सं् थंे कडंू न कजंा

घंे तलंे लंे नसावंे . हंी माणहतंी पतसंं सं् थंे लंा दंे िंंे गरजंे चंे आहंे .

एखादयंा णदवशी सभंा असंे ल तर त् ंांं ची माणहती सभासदंांं ना दंे िंंे . प्रवंे श

शंु ल्कापंोटी र 10/- व संं चंालक मंं डळानंे णनधंां ा ररत कंे लंे लंे खंात् ंात जमा

करिंंे .

कंायदंा णनयम व संं सं् थंे चंे उपणनधंी यंांं नंु सार सवंा अटंीची पततं
ाां
ंू कंे
लंी असल
ंे ज्यंा

सभासदां नी राजीनामा दे ऊन भाग भांडवल काढू न घेतले आहे अशा सभासदां ना राजीनामा

णदल्यंापासंू न णकमान एक वषंां ा पयंां त परत पतसंं सं् थंे चंे सभंासदत्व णमळण्यास

परवंानगंी णदलंी जािंंार

नाहंी. सहकंारी पतसंं सं् थंांं नी ग्रंामीिं व शहरी भागातंील गरजंू व्यक्तीना अथंासहाय्यंाचा
आधंार

दंे ऊन रोजगार उन्नतीस हातभार लंावला आहंे . रंाज्यंाच्या णवणवध णजल्हं् ह्यंातील
िंहंुतंांं शंी सहकंारी संं सं् थंांं मध् यंे संं ख्यात्मक वाढंीिंरोिंर जरी कंाही
गंु िंंात् मक दंोष णनमंां ा िं झालंे असलंे तरी त् ंाचा महंाराष्टरंाच्यंा सवंासामंान्य

जनतंे स अणधक प्रमंािंंात लंाभ झालंा आहंे ग्रंामीिं भागंांं मध् यंे रोजगार
णनणमंातीतंील समस्या पंु ढील मागंां ा च्या सहाय्यंानंे स्पष्ट करता यंे तील.
1. नवीन तं त्रज्ञानाचा अभाव :-

ग्रंामीिं भागंांं मध् यंे सहकंारी क् षंे त्रंात आधंु णनकतंे िंरोिंर प्रगती

होतंाना णदसतंे . नवीन तंं त्रज्ञानंावर णनगडीत असलंे लंे ज्ञान ग्रंामीिं भागातंील

िंंे रंोजगंार लंोक आत्मसात करीत नाही णकंं वा नवीन तं त्रज्ञानाचा जास्त वापर के ल्याने

दे खील लोकां ना रोजगाराच्या संधीला मु कावे लागते . त् ंामु ळे नवीन तंं त्रज्ञानंातील अभाव णकंं वा

जास्तीचंे प्रमंािं ग्रंामंीिं भागातंील िंंे रोजगारीलंा कंाररीभंू त असल्याचे

णदसून येते.

2. मीोठ्यीा प्रमीाणीावर Tषटीाचीार : -

ग्रंामीिं भागंांं मध् यंे सहकंार तळागंाळापयंां त
फंोफंावला आहंे . सहकारामु ळे नवनवीन रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतात. परं तू रोजगार
उपलब्ध करराऱ्या सरकारंी क् षंे त्रंांं मध् यंे मोठयंा प्रमािंंावर भ्रष्टाचंार णदसतंो

तं्ंामंु ळंे कंु शल, अनंु भवी, तज्ञ लंोकंांं ना दंे खील ग्रंामीिं भागंांं मध् यंे

भ्रष्टाचंारामंु ळंे रोजगार उपलब्ध न होतंाना णदसंू न यंे तंो.

3. साक्षरतच अल्प प्रमाण :-

ग्रंामीिं भागंांं मध् यंे आजहंी साक्षरतंे चंे प्रमंािं अणतशय अल्प

असल्यंाचंे णदसंू न यंे तंे . णनरक्षरतंे मंु ळंे ग्रंामीिं जनतंे लंा मोठयंा

प्रमंािंंावर रोजगार उपलब्ध होत नाहंीत. सहकंारी क् षंे त्रंामध्यंे णकमान रोजगार

णमळण्यासाठंी णकमान शं क्षणिंकदृष्ट्या णशक्षीत व्यक्तंी असिंंे गरजंे चंे आहे .

4. शतीतील अबनबबतता : -

ग्रंामीिं िंंे रोजगारीचंे एक महत्वंाचंे कंारर

म्हिंंू न शंे तीतंील अणनिणत पररक्तसं् थतीकडंे दंे खील पाणहलंे जातंे . ग्रंामीिं

अथंाव्यवस्था पंू िंंापिंंे शंे तीवर अवलंं िंंू न असल्यंाचंे णदसंू न यंे तंे . परंं

तंू अणनिणत पाऊस, दंु ष्काळ, शंे तमंालंाची अपंु री मंागिंंी, शंे तमंाल

िंंाजारपंे ठंांं ची अपुरी संख्या अशा अनेक काररां मुळे शेतीवर जगत असले ले मोलमजूर

रोजगारासाठी शेतीव्यणतररक्त इतर व्यवसायां कडे वळतात.परं तू वरील काही प्रमुख समस्यां मुळे

रोजगार उपलब्ध होताना णदसून येत नाही.

5. बवत्तीय समस्या :-
इग्रंामीिं भागंांं मधंील जनता णवत्तीय पंु रवठ् यंाच्या मानानंे कमकंु

वत असतंे अपंु रवा णवत्तपंु रवठयामंु ळंे अपंे णक्षत रोजगाराच्या संं धंी उपलब्ध होत

नाहंीत त् ंामंु ळंे ग्रंामंीिं जनते ला रोजगार उपलव्ध न होण्याचे एक महत्त्वाचे कारर

म्हिजे अपुरा णवत्तीय पुरवठा हे एकअसू शकते .

ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे तील कमंाचा-यंांं ना णदलंे

जािंंारंे वंे तन व वंे तनंे त्तर संु णवधंांं चा अभ्यास प्रस्तंु त संं शोधनंामध्यंे कंे लंा

जािंंार आहंे . ग्रंामीिं अथंाव्यवस्था अणधकंाणधक

िंळकट करण्यासाठी ग्रंामंीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंांं िंंारंे
झालंे लंी रोजगार णनणमंाती हा उत्तम पयंां ा य मानलंा जातंो. त् ंामंु ळंे ग्रंामीिं

णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था हंा ग्रंामीिं अथंव्यवस्थे

ा चा िका आहे . असे िटले

जाते .

ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंांं मंु ळंे ग्रंामीिं

भागातंील िंहुतंांं शंी लंोकंांं ना रोजगार णनणमंाती होत असतानंा णदसतंे .

म्हिंजंे च रोजगार णनणमंातंीत ग्रंामीिं णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंांं चंे अनन्य

साधंारर महत्त्व आहंे . ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था सवंासामंान्य

जनतंे लंा सहज रोजगार णमळवंू न दंे िंंारंा उत्तम पयंां ा य आहंे . त् ंामंु ळंे प्रस्तंु त

संं शोधन अभ्यासामंु ळंे ग्रंामीिं भागामध्यंे रोजगार वाढंू न ग्रंामीिं भागाचा णवकंास

होण्यास महत्त्वंाचा हातभार लंागिंंार आहंे . तसंे च सदर संं शोधन अभ्यासामंु ळंे
ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे च्या समस्यंांं चा अभ्यास दे खील के ला

जािंंार आहे .

तसंे च ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंे तील कमंाचंा-
यंांं ना णदलंे जािंंारंे वंे तन व वंे तनंे त्तर संु णवधा याचंा दंे खील अभ्यास करून यंोग्य

संू चना व मागंादशंान कंे लंे जािंंार आहंे . त् ंामंु ळंे प्रस्तंु त संं शोधन अभ्यासाचंा
ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंांं च्या संं शोधनासाठी व पयंां ा यानंे

ग्रंामीिं भागाचा णवकास साधण्यासाठंी खंू प उपयंोग होिंंार आहंे . ग्रंामंीिं

णिंगरशंे ती सहकंारी पतसंं सं् थंांं च्या णनणमंाती व कंायंां ामंु ळंे ग्रंामीिं णवकंास

आणिं रोजगार णनणमंातीत होिंंारंी वाढ याचा शोध घेण्याचा प्रयत्न सं शोधकाने के लेला आहे .
सहकार हा एक उत्तम व्यवसायाचा प्रकार समजलंा जातंो. महंारंाष्टर ंाची अथंा व्यवस्था हंी

सहकंारी संं सं् थंांं वर उभी आहंे . महंारंाष्टरंाचंे राजकीय नंे तंृ त्व सहकंारच ठरणवतो.
सत्तंे चा राजमागंा सहकंारातंू नच जातो असंे म्हिंतात. ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी
पतसंं सं् थंे चंे जाळंे संं पंू िंंा महंाराष्टरभर पसरलंे लंे आहंे .
 ग्रंामीिं भागंांं मध् यंे सहकंार तळागंाळापयंांत फंोफंावलंे लंा असतानंा

मोठयंा प्रमंािंंावर रोजगाराच्या संं धंी उपलब्ध होत आहंे त. सहकंार हंी संं कल्पना

ग्रंामीिं भागातंू न कंाढंू न टाकलंी तर

िंहुतंांं शंी प्रमंािंंात ग्रंामीिं अथंाव्यवस्थंे चा णवकास संाधिंंे शक्य

होिंंार नाही. म्हिंंू न प्रस्तंु त संं शोधन संं शोधन अभ्यास करताना ग्रंामीिं

भागात णवस्तारलंे लंा सहकंार आणिं त् ंामंु ळंे रोजगाराच्या वाढले ल्या संधी यां चा

प्रामु ख्याने संशोधकाने अभ्यास के लेला आहे .

सहकंारी संं सं् थंांं तील सवंा घटकंांं ना सातत्ंानंे होिंंा-यंा

िंदलंांं ना सामंोरंे जंावंू न सहकंारी चळवळ सक्षम व सदृढ िंनणवण्यासाठंी

रंाज्यंामध्यंे शासनंािंरोिंरच रंाज्य सहकंारी संं घ, णवभंागंीय मंं डळंे , णजल्हंा

सहकंारी वंोडंा तसंे च नणवन प्रणशक् षिं दंे िंंा-यंा संं सं् थंांं ची णनणमंाती होवंू न

अतं्ंं त गु िंंात्मक प्रणशिक्ष दे िंंे ही राज्यातील सहकारी चळवळीची प्रचं ड मोठी गरज आहे .

महंाराष्टर ंाच्यंा आणथंाक णवकासाचंे णसंं हंावलोकन करताना सहकंारी

चळवळंीची भंू णमकंा हंी अतं्ंं त महत्त्वपंू िंंा ठरलंी आहंे . 1961 पासंू नच्यंा
महंाराष्टर राज्यंाच्या आणथंाक णवकासाचंा आढावंा घंे ताना सहकंारी चळवळीनंे पार

पाडलंे लंी भंू णमकंा महत्त्वपंू िंंा होतंी. राज् यंात कंृ षी क् षंे त्र हे महत्त्वपंू िंंा क् षंे त्र
असल्यंानंे सहकंारी संं सं् थंांं ची कंृ षी णवकंासातील भंू णमकंा महत्त्वंाची असंू न
त् ंादृष्टीनंे शंे ती व शंे तीपंू रक उद् यंोगंात सहकंारी संं सं् थंांं चा णवकास घडवंू न
िआल् यंास महंाराष्टरंाचा आणथंाक णवकास िआखी उं चावेल.

णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था महत्त्वंाची भंू णमकंा णनभावत आहंे त

म्हिंंू न प्रस्तंु त णवषयावर संं शोधन करिंंे संं शोधकंालंा गरजंे चंे वाटतंे .

अलंीकडंे राजकीय क् षंे त्रंातलंे णदग्गज नंे तंे संु द्धंा राजकाररात यंु वाणपढंीलंा

अणधक सं् थान द् यंावंे असंे णवचंार व्यक्त करताना आढळतात. कंारर समाजातील आजच्या

घटकां ना िंरोिंर घेऊन चालावयाचे िटल्यास गरूडझे पी युवकां चे नेतृत्त्व असावंे असंे

वाटिंंे साहणजक आहंे . कंारर आजचा यंु वंावगंा हंा आधंु णनक ज्ञानंानंे व दृष्टीनंे

पररपंू िंंा असंू न धंाडसंी पाऊलंे उचलण्याचंी ताकद त् ंाच्यामध् यंे आहंे .

कल्पकतंे िंरोिंर त् ंालंा पंू रक अिसा- यंा ज्ञानंाची जोडहंी त् ंाच्याजवळ आहंे .

अशंा यंु वकंांं च्या संं ख् यंे पंु ढंे कंायंाक्षंे त्रंाची कमतरता जािंवतंे . त् ंामंु ळंे
यंु वाशक्तक्तलंा योग्य णवधायक कंायंाक्षंे त्र णमळंालंे नंाहंी आणिं िंंे रोजगारीनंे तंे त्रस्त
होत राणहलंे तर हंी यंु वाशक्ती णवघातक मागंां ालंा लंागल्यंाणशवाय रािहार नाहंी,

त् ंामंु ळंे रोजगार णनणमंातीसाठी इतर क् षंे त्रंांं िंरोिंरच सहकंार क् षंे त्र हंा दंे खील

उत्तम पयंां ा य आहंे .

 o भाग भांडवल :-

सहयाद् रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं सं् था अणधकंृ त 10

कंोटी रपयंे आहंे आणिं णदनंांं क 31-03-2023 अखंे र णशल्लक प्रागभंांं डवल 10
कंोटी रपयंे मसंू न चालंु आणथंाक
वषंां ा त 12.17.00005 वाढ हंोऊन अखंे र र 4.80,72,42417 णशल्लक आहंे .

o बीी वी :-
ठंे वी णवश्वंासास पंात्र राहून ठंे वीदारंांं साठंी णवणवध ठंे वीसाठी योजनंा
संं चालक कमंाचारी यां चा मथक पररक्रमातू न तळागाळातील खाते दारां कडू न ठे वी जमा
करण्याचे काम के ल्याने च 31-03-2023 अखेर संस्थेच्या ठे वी र 117,38105०० होत्ंा त्ंात
वाढ होऊन 146.77.06.991 इतक्या रक्कमे च्या णशल्लक आहे त.

अशंा ठंे वी चालंू खाती िंचत खाती ररकररंं ग खंातंी, णपग्मंी

पंु नंागंु ंं तवलंु क खाती अथवा एखादया णवणशष्ट योजने नुसार येिंंारी खाती इ. प्रकरात
स्वीकारता येतील परं तु अशी खाती
स्वीकारताना के वाय. सी णनयमावलीचे पालन कररे आवश्यक आहे . अशी खाती उघडण्यासाठी व
तंी णनयंं णत्रत करण्यासाठी संं सं् थंे लंा यंा संं दभंां ात सहकंार खंात् ंानंे
वंे ळोवंे ळंी णदलंे ल्यंा संू चनंांं चे मागंादशं ा क तत्त्वंे आणिं आदंे श यंांं चंे पालन
करिंंे आवश्यक आहंे .

o लाभांश :-
लंाभंांं शाचंी रकम तंी ज्यंा सहकंारी वषंांाशंी संं िंंं णधत
असंे ल त् ंा वषंांाच्या शंे वटच्यंा णदवशी सदरहून भाग ज्याचे नावाने सं स्थे च्या पुस्तकात असे ल
त् ंास प्रोरे टा पद्धतीने दे ण्यात यंे ईल. ज्यंाचंे नंाव संं सं् थंे च्या पंु स्तकंात त् ंा वषंां ा च्या
शंे वटच्या णदवशी असंे ल अशंा भंागधंारकंांं ची रक्कम णजतके मणहने असेल त् ंा
प्रमािंंात तसेच भागाचे प्रमािंंात लाभां श णदला जाईल. तसेच लंाभंांं श जाहीर
झंाल्यंानंं तर दंोन मणहन्याचंे आत अशंी रक्कम दंे िंंे त यावंी,लंाभंांं शाचंी
रक्कम संं सं् थंे च्यंा मंु ख्य कंायंां ालय व लंाभंांं श जाहीर कंे ल्यंानंं तर तीन वषंा न
घंे तलंे ल्यंास तंी रकम जम करून राखंीव णनधंीत जमा कंे लंी जाईल.
कंोिंत् ंाही संं सं् थंे स जास्तीत जास्त १५% पयंां त
लाभां श दे ता येईल.
  ताळी बीीं द पत्रक नमीु नीा - न

31. 03. 2022 बजंदगी व यणी पररबशष्ट 31. 03.2023

रपय पैस रपय पैस

53,58,03,596.48 १) भाग भांडवल १ 53,58,48,464.53

1,38,16,25,883.99 २)गंगाजळी व इतर बनधी २ 1,38,35,44,812.00

३) कारणावरील कज ३
1,24,59,51,671.50 अ) भांडवली व इतर 1,24,59,51,671.71
मुदत कज
49,92,00,000.00 बी) 49,92,00,000,00 1,74,51,51,671.50
खी ळती भीाीं डवली
कजी
17,31,43,107.48 ४

४) बीी वी

11,69,97,372.00 ५अ 11,69,99,872.00
6,03,688.35 ५) चालू दणी व तरतु दी ५ 6,03,688.35
1,74,35,70,730.71 अ)शासकीय दणी बी 1,96,74,88,130.74 2,08,50,91,691.09
बी)बबीली व इतर ५ क
कपातीी क) इतर
83,76,14,052.43 दणी 1,11,85,03,684.43
६

६) व्याज दणी व तरतु दी

7,04,12,83,431.43 एकू ण…. 7,04,12,83,431.43
  ताळी बीीं द पत्रक नमीु नीा - न

31. 03. 2022 31. 03.2023

रपय पैस बजंदगी व यणी पररबशष्ट रपय पैस

१) हीातातीील
बीी की तीील
बशल्लक
1,06,579.05
10,903.00 7अ
42,54,894.07
23,83,507.00 अ) हीातातीील रोख 7 बी 43,61,473.12
बशललक
4,61,30,527.00 बी) बीी की तीील 8 4,64,75,035.00
बशल्लक

1,91,37,11,050.49 २) गुंतवणूक 9 2,04,88,19,970.29

३) अॅडव्हान्सस व यणी
9,95,90,758,.81
10,59,01,695.81 10 27,45,13,796.00 37,41,04,554.81
27,64,91,893,00 ४) चालू बजंदगी 11

अ) सटीोअसीा व सपी असीा

3,33,54,88,972.37 बी) अखी र बशललक 12
साबीीा
33,54,88,972.37

80,74,95,288.90 ५) कायम बजंदगी

85,43,91,253.70
4,68,95,964.80 ६) बना तोरीा खात
85,43,91,253.70 37,76,42,171.74 1,23,20,33,425.44
अ) मीागील
वरीाीाची अखी र
संबचत तोरीा
बी) अबधक: चीालीू
वरीाीाचीा तोरीा
बना-तोरीा
पतरकाकडीू न वगीा
6,53,45,09,802.94 एकू ण 7,04,12,83,431.03
 सन २०२४-२०२५ च अं दाजपत्रक भाग - १ बद.०१/०४/२०२४ त ३१/०३/२०२५ अखर

भांडवली अंदाजपत्रक

जमचा तपशील रक्कम र.लाखात खचीाीाचा तपशील रक्कम र.लाखात

२०२४-२०२५ २०२४-२०२५

१) भाग भांडवल १) मीु दत कजीाीाचीी

अ) भाग मागणी यण पैकी वसुली 200.00 परतबीी ड अ)

550.00
बी) नवीीन भाग बवक्रीीतीू न 100.00 महा.राज्य सह.
बीी क(वीज व
400.00
२) घसारा बनधी वीाबी सीं तीू लन
718.00
को- जन)
३) वाढावा
नबीीा तीोरीा पतरकाकडीू न 8.50 बी) 93.65
वगीा एन.सीी.डीी.सीी.
0.00 (महीारीाष्टर शासन
४) कजीा उभारणीतीू न हमीी) 0.00
653.15
५) भांडवली तू र क) महीारीाष्टर शीासन 0.00
अल्पव्याजी (ओ.एम.बीीी.)

२) 0.00
मबशनरीी/रीीु ल्स/
बीबनीाचर/ वाहन इ.

३) इमीारत व इतर बसवहव्हल

बीीाींधकाम

४) भांडवली वाढावा
एकू ण….. 1361.65 एकू ण….. 1361.65
 सन २०२४-२०२५ च अं दाजपत्रक भाग -२बद.०१/०४/२०२४ त ३१/०३/२०२५ अखर

महसु ली अं दाजपत्रक
महसुली जमचा तपशील रक्कम र.लाखात महसीु ली खचीाीाचा रक्कम र.लाखात
२०२४-२०२५ तपशीील २०२४-२०२५

१) व्यीाज खचीा
१) भाड उत्पन्न 500 अ) भीाीं डवली कजीाीावरील 875.00
बी) खी ळतयीा 930.30
२) यीु जसीा चाजी स (रीीॅ गीग
ीं ) भीाीं डवली
कजीाीावरीील 141.50
अ) दीु धडी रीी व कायीाीालय 1600.00 क) सभासद बीी वीवरील
भीाडी 3.00
२) बीी क कबमशन
बी) यीु जसीा चीाजी स 3.00
(रीीॅ गीग
ीं ) बडस्टीलरी 448.00 ३) प्रवीास खचीा
१,७९,२०,००० व्हस्पररर 5.00
बलरीसीा परबत बलरीर ४) भाड कर व आकार
र.२.५० प्रमाण 2.00
५) तीार, रीपाल, दीु रधवनीी
३) इतर उत्पन्न 10.00 खचीा 10.00
30.00
अ) व्याज 200.00 ६) छपाई व लखन साबहत्य
बी) लीाभीाीं श खचीा 6.00
क) इतर उत्पन्न (स्क्र
ॅ प, जी.एस.रीी.
परतावा, बकरकोळ उत्पन्न) ७) वैधाबनक लखा पररक्षण 54.00
बीीी
400.00
८) सवीासीामीान्य इतर खचीा
250.00
९) घसीारा खचीा

१०) परतीीची बीी व 50.00

परतबीी ड बनधी
50.00
११)भीाीं डवल परतबीी ड
बनधीी 8.50

१२) बीीु डीत व सीं शबयत

बनधीी

१३) अपबक्षत बना

एकू ण….. 2788.00 एकू ण….. 2788.00
 o बद. ३१.०३.२०२३ अखर बना-तोरीा पत्रक (आसवणी बवभाग)

31. 03. 2022 खचीा तपशील 31. 03. 2023

रपय पैस रपय पैस

0.00 १) मोलीॅ बसस खरी दीी 0.00

२) प्रसमड खर दी
0.00 0.00
३) पगार व मजुरी
0.00 0.00
४) भबवष्य बनवीाी ाह बनधी वगी ाणीी
0.00 (कारखीानीा) 0.00

0.00 ५) अीॅ डबमबनसटरी बरीव्ह चीाजी स 0.00

६) ईडीएलआय इनीशीु रन्स वगी ाणी

0.00 0.00
७) इीं बजबनअररीं ग खचीा
0.00 0.00
८) सपीीं र वी श वीाहतीू क खचीा
0.00 0.00
९) लायसन्स व इन्स्स्पक्शन बीीी
0.00 38,326.00
१०) जीाहीीरीात खचीा
0.00 0.00
११) प्रवीास खचीा

0.00 १२) बकरकोळ खचीा 0.00

0.00 १३ कायीाी ालय खचीा 0.00

0.00 १४) आरीोग्य व सीाबीबसीाई खचीा 0.00

१५) छपीाई व ली खन सीाबहत्य

0.00 0.00
१६) मबशनरी दीु रसतीी व बनगीा
0.00 0.00
१७) जी.एस.रीी.
2,46,252.19 2,46,022.18
१८) घसीारा खचीा
0.00 67,36,199.82
१९) बनववळ नबीीा पतसीं सीथीा
बवभीागीाकडी वगीा

2,46,252.19 एकू ण….. 69,82,222.00

  पतसंस्थची गुं तवणूक

अ) वै धाबनक गुं तवणू क

 शख तरलता प्रमाण (CRR):

पतसंं सं् था स्वतंः हुन राखंीव रक्कम म्हिंंू न प्रतं्ंे क

मागंील णतमंाहंी अखंे रच्यंा एकंू न ठंे वीच

्यंा एकंा टक्क्क्क्यंापंे क्षंा कमंी नसंे ल

इतकंी रक्कम लंागतंे च प्रतं्ंे क णतमंाही दं नंं णदन पद् धतीवर रंोख तरलता

प्रमंािं कं श ररझव्हंा रंे शंो (CRR) म्हिंंू न ठंे वंे ल रोख तरलता रक्कम

सहकंारी णजल्हंा मध्यवतंी िंं कंे मध् यंे चालंु / िंचत 15 णदवसापंे क्षंा जास्त
नंाहंी एवढ् यंा मंु दतीच्या अल्पमंु दत ठंे वी मध् यंे णकंं वा राज्य शासनानंे

णनयमंांं िंंारंे णकंं वा त् ंािंंािंतीत णदलंे ल्यंा सवंासाधंारर णकंं वा

णवशंे ष आदंे शािंंारंे परवानगंी णदलंे ल्यंा कंोिंत् ंाही सभासदास रक्कम
गंु ंं तवावी लंागतंे . राखंीव रोख तरलता णनधंीिंंािंत संं सं् थंे नंे दं नंं णदन पद् धतीवर
आवश्यक त् ंा नंोदंी

ठंे वावयाच्यंा असंू न संं सं् थंे च्या मंु ख्य कंायंाकंारी अणधकंाऱ् यंानंे दररोज त् ंा

प्रमंािणत करिंंे आवश्यक आहे .

तसेच सदरची माणहती वेळोवेळीचे संचालक मंडळ सभे मध्ये सादर कररे

िंंं धनकंारक राहील. त् ंामध्यंे संं सं् थंे च्या रोख णशलकंे चा समंावंे श
करण्यात यंे ईल, तसंे च प्रत्क्षात ठे वलेल्या द नंणदन रोख तरलते च्या रकमेमध्ये एकू िं रोख

णशल्लक ५०% पेक्षा जास्त अिसार नाही.अशंा प्रकंारंे प्रतं्ंे क णतमंाही अखंे रच्यंा

एकंू न ठंे वीवर णकमान १% प्रमंािंंे ठे वावयाची रक्कम काढावयाची असून ती लगतचे
णतमाही मध्ये दनं णदन पद्धतीवर ठे वावयाचीआहे .

उदंाहरराथंा जंू न अखंे रचंी णतमंाही संं पल्यंानंं तर जंू ना णतमंाही

अखंे र अिसाऱं्या एकंू िं ठंे वीच

्यंा णकमान एक टक्कंे प्रमंािंंे यंे िंंारंी

रक्कम कं श ररझव्हंा रंे शंो म्हिंंू न जंु लं तंे सप्टंे ंं िंर या णतमाहीमध्ये द नंणदन

पद्धतीवर ठे वावयाची आहे . अशा प्रकारे प्रत् ंेक णतमाही अखेरच्या एकंू िं ठंे वीवर णकमान

१% प्रमंािंंे ठंे वावयाचंी रक्कम कंाढावयाची असंू न तंी लगतचंे

णतमाहीमध्ये द नं णदन पद्धतीवर ठे वावयाची आहे .

  वै धाबनक तरलता बनधी (S.L.R):
पतसंं सं् था स्वतंः हुन वं द् यंाणनकतरलता णनधंी म्हिंंू न

प्रतं्ंे क मागंील णतमंाही अखंे रच्यंा अखंे रच्यंा एकंू न ठंे वीच
्यंा 20% पंे क्षंा कमंी

नसंे ल इतकंी रक्कम लंागत लगतचंे णतमाही साठी द नंणदन पद्धतीवर ठे िवे . आवश्यक राहील

सदर वधाणनक तरलता णनधी रक्कम राज्य सहकंारी िंंंं कंा णजल्हंा मध्यवतंी िंं क

याच्यंा कडंील ठंे वी- मध् यंे मंु दत णकंं वा रंाज्य शासनानंे णनयमंािंंारंे णकंं वा
त् ंािंंािंत णदलंे ल्यंा सवंा साधंारर णकंं वंा णवशंे ष आदंे शािंंारंे

परवानगंी णदलंे ल्यंा कंोिंत् ंाही प्रकंारामध् यंे गंु ंं तवावी लंागंे ल
गंु ंं तविंंु क कंे लंे ल्यंा िंं कंांं चा मागंील तीन वषंां ाचंा लंे खंापररक्षिं

वगंा अ' असावंा ररझवंा िंं कंे नंे कंे लंे ल्यंा अन्य अदयावत तपंािसीनंु सार वगंावारी

ग्रंे ड आवश्यक आहे .

 इतर गुंतवणूक:
वरंील णनधंां ाररत कंे लंे ल्यंा गंु ंं तविंंु कंी व्यणत. ररफ्त सदर
पतसंं सं् थंे लंा

अन् य कंोिंत् ंाही प्रकंारच्यंा संं सं् थंे मध् यंे णजल्हंा व राज्य सहकंारी िंं कंे
चंे भाग खरंे दंी णकंं वा संं सं् थंे च्या व्यवसायंांं साठंी लंागिंंाऱं्यंा

जागंे कररता संं िंंं णधत सहणनमंां ा िं अथवा खातंे उघडता ये िंंार नाही

कोिंत् ंाही पतसंस्था अन्य कोिंत् ंाही प्रकारचे खाते उघिडार नाही वा गुंतिवूक

कररार नाही.
वं धंाणनक गंु ंं तविंंू क हंी कंायंाक्षंे त्रंामधंीलच प्राणधकंृ

त िंं कंांं मध्यंे कंे लंी जाईल. मात्र अणतररक्त णनधंी गंु ंं तविंंू क

कंायंाक्षंे त्रंामध्यंे प्राणधकंृ त िंंंं क उपलब्ध नसल्यंास नणजकचंे एकंा

कंोिंत् ंाही णजल्हं् ह्यंामधंील प्राणधकंृ त िंंकंे त करता यंे ईल, मात्र अशा

गंु ंं तविंंू कंीिंंािंत संं सं् थंे लंा पयंां ा य उपलब्ध

नसल्यंािंंािंतचा लंे खंापरीक्षकंांं िंंा अणभप्रंाय त् ंांं चंे ले खापरीिक्ष

अहवालात नमु द अिसे आवश्यक आहे .

  पतसंस्थची ध्यय

o संामाणजक कंायंां ात अणधकंाणधक सहभाग घंे वो.

o नवीन कलेक्शन सेंटर उघिडे

o 150-9001-2000 प्रमािंपत्र णमळविंंे .

o णडमंांं ड डरंाफ्ट कंाढण्यंाचंी संोय करिंंे .

o सभासदंांं नंा ATM संु णवधंा उपलब्ध करून दंे िंंे

o मोिंदलंा म्हिंंू न दं नंं णदन जमंा करनंे .

o िंं णकंं ग मधील नवनवंीन तंं त्रजञ् ंान अमलंात आिंिंंे .

o सवंा शंाखंा कंोअर िंं णकंं ग नंे जंोडलंे .

 o पतसं स्थतील सभासदांना सु चना

 सभासदंानंी वाणषं ाक समस यंे िंंे आवश्यक आहंे .

 सभासदंांं नंी िंं ळंे त यंे ऊन पतसंं स्थंे चंी चंौकशंी

करिंंे .

 वाणषं ाक सभंे स यंे ऊन संु चनंा मंांं नडण्यंाचंा अणधकंार आहंे .

 तसेच काही तक्रार असेल तर ती मांडवी.

 सभासदंाचंे कंामगारंांं च्या वंे तनावर व व्यवस्थापनंावर लक्ष

असंावंे .

 सभासदां ची तक्रार असेल तर व्यवस्थापकास सां िगे.

 पतसंं स्थंे च्या णनवडिंंु कंीत भाग होऊन चंांं गलंे संं चंालक
नंे मिंंे .
o पतसं स्थतील समस्या

 लंोकंांं चंा णवश्वंास णमळविंंे .

 चां गली सेवा दे ण्याचा प्रयत्न करावा लागतो.

 पतसंस्थेला ठे वीवर चांगला व्याजदर दयाला लागतो.

 सभासदंांं नंा चंांं गला लंाभंांं णमळाला पाणहजंे यंांं चंी

अपंे क्षंा.

 पतसंस्थेला भागभांडवल उभे कररे .

 पतसंं स्थंे संाठंी गंु ंं तविंंु कदंार णमळविंंे .

 दं नंं णदन णनधंी गोळंा करिंंे .

 कजं ावाटप करिंंे हंी सवंां ात मोठंी समस्या आहंे .

 o पतसंस्थतील समस्यवरील उपाययोजना

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे ला आवश्यक त् ंा

तंं त्रज्ञंानंाचा वापर कररे .

 आवश्यक संाधनसामग्रंी उपलब्ध करून दंे िंंे .

 सभंासदंांं नंी घंे तलंे ल्या कजंां ाचंी वंे ळंे त वसंु ली
घंे व् यंासंाठंी सभंासदंांं नंा वंे ळंे वर सु चना दे िंंे
त् ंांंचा फायदा समजू न सां िगे.

 स्पशं ाकसंं स्था जंास्त असल्यंा तरी त् ंाच् यंा पंे क्षंा चंांं गल्या
संोयंी संु णवधा उपलब्ध करून दंे िंंे .

 ग्रंामीिं भागंातंील लंोकंांं नंा रंोजगंारंांं च्यंा संं धंी

उपलब्ध करण्यंासंाठंी नवीन नवीन उद्योगां ची योजना आम्हखे.

 रोजगारांच्या संधीत वाढ होण्यासाठी उद्योग समूह चांगल्या प्रकारे चालू कररे .
  संचालक मं डळाच अबधकार व बजाबीदाऱ्या :

 संं चंालक मंं डळंास संं स्थंे चंे कामकाज णवणवध कंायद् यंा अंं तगंात
संु रणळत व व्यवक्तस् थत पार पाडण् यंासंाठंी आवश्यक असलंे लंे सवंा
अणधकंार आहंे त.सभंासदत् व मंं जंू र करिंंे .

 कोिंतं्ंाहंी सवंासंाधंारर अणधकंारंांं नंा िंंाधंा न

आिंतंा संं चंालक मंं डळास असलंे लंे अणधकंार खंालंीलप् रमािंंे

 संं स्थंे संाठंी संं घटनंात्मक उणद्दष् टंे अणविंंे व सदर उणद्दष्टंे पंू िंंा
करिंंे संाठंी आवश्यक ती कायंावाहंी करिंंे .

 संं स्थंे च्यंा व्यवहंारंांं चंी कंालणनहाय माणहती घंे िंंे ,

 मंु ख्य कायंाकारी अणधकारी व इतर कमंाचंान्यंांं चंी नंे मिंंू क करिंंे
व त् ंांं नंा काढंू न टािके,

 कमंाचंाप्यंांं चंी नंे मिंंू क, त् ंांं नंा द्यावयाचंे पगंार व भत्तंे ,

संे वंे च्यंा अटी व शतंी, णशस्तभंं गंाचंी कारवंाई इत् ंादंीच्यंा
णनयंं ित्रासंाठंी णनिंं ाय घंे िंंे ,

 संे वापररिक्ष अहवाल व त्ंावरंील दोष दंु रस्ती अहवालाचा णवचार करिंंे
व सदर अहवाल साधारर सभे पुढे ठे िवे ,

 स्थंावर मंालमत्ता खरंे दी करिंंे व नकंो असलंे ल्या जंागंांं चंी णवल्हंे वाट
लंाविंंे ,

 इतर सहकारी संं स्थंाच्यंा सभंासदत् वंासंं िंंं धी आढंावा घंे िंंे ,
 वाणषं ाक व पंु रिवी अंं दंाज पत्रकंाचंा आढंावा घंे िंंे .

 सभंासदंांं नंा कजंा मंं जंू र करिंंे ,

 णनधंीचंी उभारिंंी करिंंे . संं स्थंे चंे णनधंी मान् यता प्रंाप्त णठकािंंी
गंु ंं तविंंे .

 शंाखंाणवस्तार, िंं णकंं ग करस्पं न्डन् स अं न्ड िंंंं णकंं ग फंे

णसणलटंे टर, प् रशंासकंीय कायंां ालय व ए.टी.एम कंे ंं द्रासंाठंीच्यंा
प्रस्तावंांं वर णवचार करिंंे .

 सहकार खंात्ंाच्यंा वंे ळंोवंे ळंी यंे िंंाच्यंा आदंे शंानंु संार
ठंे िंंी व कजंां ावरंील व्यंाजदर णनणिंत करिंंे . १५) संं चंालक
मंं डळंाच् यंा णनवडिंंू कीसंं दभंां ा त कायद्यातील
तरतंु दीप्रमािंंे आिंश् यक तंी पंू तं ाता वंे ळंे वर करिंंे ,

 सहकार खंात्ंाच्यंा मागं ादशं ाक तत्त्वानंु संार व्यवसंाय करण्यंासंाठंी

णवणवध धंोरिंंे व णनयंं त्रिंंे तयार करिंंे ,

 कायदंा, णनयम व उपणवधी यानंु संार आवश्यक असलंे ल्या तसंे च

संाधंारर सभंे नंे अणधकंार प्रदान कंे लंे ल्या सवंा िंंािंंीवर
कायंावाहंी करिंंे व सवंा कामकाज पार पािडे ,

 कोिंतं्ंाहंी कजंां ाचंी पंु नंािंंांं िधी करिंंे आणिं

सवलतंीिंंािंत णनिंं ाय घंे िंंे .

 सभासद, संं चंालक व कमंाचंारी यंांं च्यंा प्रणशक्षिंंािंंािंत

आरंाखडा तयार करिंंे व त् ंानंु संार कायंावाहंी करिंंे ,
  बनष्करीीा

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं सं् थंे चंा व

पतसंं सं् थंे मंु ळंे ग्रंामीिं भागंात णमळिंंाऱं् यंा रंोजगंार
संं धंीच् यंा कायंां ाचंा अभ्यंास करिंंे .

 या पतसंं सं् थंे माफंात लघंु व कंु टंीर उद˛ योग व्यवसंाय व्यवसंायंांं संाठंी
लहंान स् वरूपंाची कजे दे तात.

 लघंु व कंु टंीर उद्योग व्यवसंाणयकंांं नंा िंं कंे माफंा त कजंा णमळवंू न
णमळत नंाहीत. अशंा लंोकंांं नंा पतसंं स्था लहान स्वरूपंाचंी कजंा
दंे तंात या पतसंं स्था माफंात कजंां ाची सहज उपलब्धी होते.

 ग्रंामीिं भागंातंील िंंे रंोजगंार तररंांं नंा पतसंं सं् थंे माफंा त
रंोजगंारंांं चंी संं धी उपलब्ध झंालंे ली णदसंू न यंे त आहंे .

 ज्या लोकां ना जमीन नाही अशा लोकां ना व्यवसाय करण्यासाठी पतसं स्थेचा मोठ्या
प्रमािंंावर फायदा झंाल्यंाचंा णदसंू न यंे त आहंे .

 पतसंं सं् था िंंे रंोजगंारंांं नंा छंोटंे -मोठंे उद्योग समंू ह चंालंू
करण्यंासंाठंी जंे कजंा दंे तंे . त् ंामंु ळंे ग्रंामंीिं भंागंातंील
तररंांं चंा िंंे रंोजगंारंीचंा प्रश्न कमंी होत असल्यंाचंे
णदसंू न यंे त आहंे .
  प्रश्नावली

 सह्यंाद्री ग्रामीिं णिंगर शंे ती या पतसंं स्थलंा प्रश्न

णवचारून पतसंं स्थंे ची माणहतंी करून घंे तलंी.

 सहयाद्री ग्रामीिं णिंगर शंे ती हंी संं स्था कंोिंंी कंोठंे व कंे
व्हंा कंाढलंी?

 सहयाद्री ग्रामीिं णिंगर शंे ती सहकंारी पतसंं स्थंे चंी

थंोडक्यंात माणहतंी सांगा?

 हंी शंाखंा भणवष्यंात णवस्तंाररत करण्यंाचंा संं कल्प आहंे कंा?

 िंं कंे मध्यंे तंं त्रज्ञंानंाचंी संोय आहंे कंा?

 सन 2023-24 पयंंा त आपल्यंा संं स्थंे च्या शंाखंा णकतंी व कंोठंे

आहंे त?

 कंामगार प्रणशक्षिं उपलब्ध करून णदलंे जंातंे कंा?

 प्रामंु ख्यानंे पतसंं स्था पतसंं स्था कंोिंत् ंा व्यक्तंीनंा
कजंा गंृ हंीत धरतंे . त् ंांं चंा कंोिंता उद्दंे श समंोर ठंे
वला जंातो णकंं वा असतंो.

 पतसंं स्थंे मध्यंे आरंोग्य तपंासिंंी णशणिंर होतंे कंा?

 तंु मच्या पतसंं स्थंे मध्यंे णडमंांं ड डरंाफ्ट कंाढण्यंाचंी संोय आहंे
कंा?

 जंे ष्ठ नंागररक मणहलंा संं दभंां ात कंाहंी णवशंे ष सवलत आहंे कंा?

 सहयंाद्री ग्रामीिं णिंगर शंे ती या पतसंं स्थंे च्या

संं दभंां ात कजंा ठंे व लंोकंांं नचंे सहभाग कजंा दंे य रक्कम
संं दभंां ा त थंोडक्यात माणहतंी संांं गंा.

 पतसंं स्थंे तील कंामगारंांं चंी वगं ावारी कशंी व कशंा प्रकंारंे आहंे .
  सीं दभीा सीू ची

 मी सह्यंाद्री ग्रंामीिं णिंगर शंे तंी सहकारी पतसंं स्थंे ला भंे ट

णदलंी तंे थंील संं चंालक मंं डळंाशी चचंांा कंे लंी. आणिं
प्रत्क्षात सह्यंाद्री पतसंं स्थंे चंी माणहती घेतली. व पतसं स्थे चा 2023-2024
चा अहवाल याची मदत घेतली .

 सहयाद्रंी ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे च्यंा शंाखा

प्रमंु खंांं शी चचंांाकरून.

 इतर ग्रंामीिं णिंगर शंे ती सहकारी पतसंं स्थंे चंा 2023-2024 चंा अहवाल.

 ज्या लोकां ना पतसं स्थामु ळे रोजगार उपलब्ध झालाआहे . अशा

व्यक्तीशी संवाद साधू न माणहती घे तली.

 संं कंे तसं् थळावरंून माणहती घंे तलंी.