Grupa A Klasa .................... Data .............

Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 49 Ocena .............

1 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Do najważniejszych nieorganicznych składników pokarmowych
1. P F
należą cukry, białka i tłuszcze.
Głównym źródłem energii dla organizmu człowieka są
2. P F
węglowodany przyswajalne.
3. Glikogen pełni funkcję zapasową. P F
2 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Błonnik pokarmowy charakteryzuje się
wysoką ponieważ dla
A. 1. w większość nieprzyswajalne.
kalorycznością, organizmu
niską człowieka należące źródłem glukozy, którą enzymy
B. do niego związki są 2.
kalorycznością, trawienne uwalniają z łatwością.
3 Zaznacz dwa zdania poprawnie charakteryzujące błonnik pokarmowy. ( ... / 1 p.)

A. Błonnik zapewnia uczucie sytości, ponieważ pęcznieje w przewodzie pokarmowym.

B. Cennym źródłem błonnika są otręby, czyli zewnętrzne części nasion.
C. Błonnik wpływa na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ w układzie
pokarmowym wiąże jony sodu.
D. Błonnik hamuje rozwój bakteryjnej flory jelitowej.
E. Błonnik przyspiesza trawienie wielocukrów, co pozwala na utrzymanie stałego
poziomu glukozy we krwi.
4 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Przykładem białka będącego składnikiem tkanek łącznych jest miozyna / kolagen.

B. Funkcję transportową w naszym organizmie pełni białko hemoglobina / mioglobina.
C. Aminokwasy egzogenne są produkowane przez organizm / dostarczane do organizmu
wraz z pokarmem.
D. Do białek niepełnowartościowych należą głównie białka pochodzenia zwierzęcego /
roślinnego.
E. Białka przyspieszające przebieg reakcji metabolicznych to enzymy / hormony.
5 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Nasza dieta powinna uwzględniać produkty spożywcze zawierające

nasycone kwasy są one substratem do syntezy niektórych
A. 1.
tłuszczowe, enzymów.
ponieważ
nienasycone
B. 2. nie są one syntetyzowane w organizmie.
kwasy tłuszczowe,
6 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Powolne rozprostowywanie się skóry po jej uszczypnięciu świadczy o tym,

że elastyczność skóry jest
A. większa, 1. dodatni.
ponieważ bilans wodny w organizmie jest
B. mniejsza, 2. ujemny.

Grupa A | strona 1 z 7
7 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Witaminy należą do związków organicznych. P F
Witamina C jest wytwarzana przez bakterie żyjące w naszym
2. P F
przewodzie pokarmowym.
Organizm syntetyzuje witaminy A i D3 z substancji zwanych
3. P F
prowitaminami.
8 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Hiperwitaminoza dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w
A. wodzie, 1. ich nadmiar jest usuwany z moczem.
ponieważ
B. tłuszczach, 2. kumulują się one w wątrobie i niektórych tkankach.
9 Zaznacz dwa zadania poprawnie charakteryzujące witaminy. ( ... / 1 p.)
A. Witamina K bierze udział w syntezie kolagenu.
B. Witamina B3 reguluje proces powstawania erytrocytów.
C. Witamina E jest wytwarzana przez bakterie jelitowe żyjące w organizmie człowieka.
D. Witamina D3 zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.
E. Niedobór witaminy A powoduje kurzą ślepotę i łuszczenie się nabłonków.
10 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Pierwiastki, których ilość w organizmie jest niższa niż 0,01% suchej masy ciała,
należą do mikroelementów / makroelementów.
B. Do krzepnięcia krwi i skurczów mięśni niezbędny jest sód / wapń.
C. Składnikiem soku żołądkowego jest kobalt / chlor.
D. Produktami spożywczymi zawierającymi duże ilości jodu są owoce morza / zielone
warzywa.
E. Zwiększona podatność zębów na próchnicę może wynikać z niedoboru fluoru / potasu.
11 Żelazo jest składnikiem hemoglobiny i wielu enzymów. Jego niedobory w diecie ( ... / 2 p.)

pokarmowej mogą być przyczyną anemii, osłabienia i zawrotów głowy. Na korzystną

przyswajalność żelaza, które jest zawarte np. w wyrobach mięsnych, wpływają produkty
spożywcze bogate w witaminę C. Niekorzystnie wpływają natomiast kawa, herbata i
produkty zawierające duże ilości błonnika pokarmowego.
a) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe
informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Niedobór żelaza w diecie lub zaburzenia jego wchłaniania wpływają na
P F
zmniejszenie ilości krwinek czerwonych w organizmie.
Przyswajalność żelaza z przewodu pokarmowego jest lepsza w środowisku
P F
zasadowym (alkalicznym).
Błonnik pokarmowy hamuje wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym. P F

b) Wskaż punkt, w którym zestawiono produkty spożywcze sprzyjające wchłanianiu

żelaza z przewodu pokarmowego.
A. Ryby morskie, sól jodowana, owoce morza.
B. Herbata, produkty zbożowe, woda mineralna.
C. Kiszona kapusta, natka pietruszki, czarna porzeczka.
D. Drożdże, orzechy, rośliny strączkowe, jaja, nasiona.
12 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Wspólną cechą witaminy C i witaminy H jest

A. ich rozpuszczalność w wodzie.
B. ich rozpuszczalność w tłuszczach.
C. możliwość ich syntezy przez organizm człowieka.
D. ich wpływ na wzmocnienie zębów.

Grupa A | strona 2 z 7
13 Przyporządkuj elementom układu pokarmowego (A–E) właściwe funkcje (1–6). ( ... / 2 p.)

1. Jest to najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego.

2. Wydziela pepsynogen.
A. Jama ustna.
3. Produkuje żółć, która ułatwia kontakt tłuszczów
B. Żołądek.
z enzymami trawiennymi.
C. Jelito cienkie.
4. Produkuje i wydziela insulinę oraz glukagon.
D. Jelito grube.
5. Zachodzi tu formowanie mas kałowych.
E. Wątroba.
6. W tym odcinku układu pokarmowego rozpoczyna się
trawienie wielocukrów.

14 ( ... / 2 p.)
Na ilustracji przedstawiono uzębienie
człowieka w kości szczękowej.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź
A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Przedstawiony na ilustracji fragment uzębienia dotyczy generacji zębów

A. mlecznych, ponieważ dla tego uzębienia właściwe jest 1. 32 zębów.
B. stałych, występowanie 2. 20 zębów.

b) Podkreśl nazwy dwóch rodzajów zębów, które uczestniczą w miażdżeniu

i rozcieraniu pokarmu.
kły, trzonowce, przedtrzonowce, siekacze
15 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Ruchy perystaltyczne (robaczkowe) przewodu pokarmowego
1. zachodzą z udziałem mięśni poprzecznie prążkowanych P F
szkieletowych.
Gardło to wspólny odcinek układu pokarmowego i układu
2. P F
oddechowego.
Wysokie pH soku żołądkowego jest niezbędne, aby pepsyna mogła
3. P F
rozpocząć trawienie białek.
16 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Odźwiernik łączy żołądek z jelitem cienkim / jelito cienkie z jelitem grubym.

B. Sok trzustkowy ma odczyn kwasowy / zasadowy.
C. Proces emulgacji tłuszczów zachodzi z udziałem soku żołądkowego / żółci.
D. Kosmki jelitowe zwiększają / zmniejszają powierzchnię chłonną jelita.
E. Wyrostek robaczkowy jest częścią budowy jelita cienkiego / jelita grubego.
17 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Mikrobiom układu pokarmowego nie uczestniczy w

A. produkcji błonnika pokarmowego.
B. wytwarzaniu witamin z grupy B i K.
C. rozwoju układu odpornościowego.
D. rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego.
18 Podkreśl nazwy gruczołów trawiennych, których wydzieliny są dostarczane do ( ... / 1 p.)

światła przewodu pokarmowego za pomocą przewodów wyprowadzających.

ślinianki, gruczoły potowe, gruczoły mleczne, trzustka, wątroba, gruczoły łojowe

Grupa A | strona 3 z 7
19 Rozpoznaj na podstawie opisu element budowy układu pokarmowego i podaj jego ( ... / 1 p.)

nazwę.
Ten element budowy układu pokarmowego magazynuje: glikogen, rozpuszczalne
w tłuszczach witaminy oraz niektóre pierwiastki, np. żelazo. Odbywa się w nim także
przekształcanie amoniaku w mocznik oraz neutralizacja innych toksycznych substancji,
np. lekarstw.
20 Uzupełnij tabelę dotyczącą miejsc trawienia związków organicznych, które są ( ... / 2 p.)

składnikami pokarmowymi dla naszego organizmu. Wpisz znak X w odpowiednich

miejscach tabeli. Uwaga: niektóre z substratów podlegają trawieniu w różnych
odcinkach przewodu pokarmowego.
Odcinek przewodu pokarmowego
Substrat
jama ustna żołądek jelito cienkie
Cukry
Białka
Tłuszcze
21 Obróbka chemiczna pokarmu polega na rozkładzie złożonych związków chemicznych ( ... / 2 p.)

przy udziale enzymów trawiennych, których działanie zależy od odczynu środowiska.

a) Podkreśl nazwy trzech enzymów, które uczestniczą w trawieniu cukrów w jelicie
cienkim.
amylaza trzustkowa, disacharydazy, lipaza trzustkowa, amylaza ślinowa, lipaza jelitowa,
amylaza jelitowa
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
W żołądku trawienie białek odbywa się dzięki
A. trypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie zasadowym.
B. pepsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
C. chymotrypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie obojętnym.
D. peptydazom, działającym najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
22 Żółć to substancja, pod której wpływem tłuszcze ulegają emulgacji. Dzięki temu ( ... / 1 p.)

cząsteczki tłuszczu tworzą mniejsze kropelki, co wpływa na skuteczniejsze działanie

lipaz w jelicie cienkim.

Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Proces emulgacji jest dla enzymatycznego rozkładu tłuszczów
A. utrudnieniem, ponieważ powierzchnia kontaktu enzymu 1. mniejsza.
B. ułatwieniem, z substratem jest 2. większa.
23 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Chylomikrony to kompleksy tłuszczów i białek. P F
Chylomikrony są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń
2. P F
krwionośnych.
Chylomikrony w komórkach ciała są wykorzystywane do budowy
3. P F
błon komórkowych oraz jako źródło energii.

Grupa A | strona 4 z 7
24 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Glukoza, która wchłania się w jelicie cienkim do krwi, jest transportowana do

wątroby / trzustki.
B. Nadmiar glukozy w organizmie jest przekształcany do glukagonu / glikogenu.
C. Nadwyżki cukrów / białek są zamieniane w tłuszcze i gromadzone w tkance
tłuszczowej.
D. Aminokwasy są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń limfatycznych /
krwionośnych.
E. Produktem trawienia maltozy jest glukoza / galaktoza.
25 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Ośrodek głodu i sytości jest zlokalizowany w
A. rdzeniu kręgowym.
B. żołądku.
C. rdzeniu przedłużonym.
D. podwzgórzu.
26 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Osobami wykazującymi największe dobowe zapotrzebowanie energetyczne są
A. mężczyźni wykonujący lekką pracę.
B. mężczyźni wykonujący ciężką pracę.
C. kobiety wykonujące lekką pracę.
D. kobiety wykonujące ciężką pracę.
27 „Zimą aktywność fizyczna wyraźnie maleje, za to znaczne ilości energii są zużywane na ( ... / 2 p.)

utrzymanie stałej temperatury ciała. […] Wychodzenie do pracy lub do szkoły bez
zjedzenia pełnowartościowego śniadania powoduje słabszą odporność organizmu […].
Ponieważ zimą dostęp promieni słonecznych do skóry jest silnie ograniczony, wzrasta
zapotrzebowanie na witaminę D, której organizm nie może w dostatecznej ilości sam
wytworzyć”.
Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, pod red. J. Gawęckiego i T.
Mossor-Pietraszewskiej, Warszawa 2004, s. 314–315.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.
W okresie zimowym zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze jest
A. zmniejszone, 1. korzysta z wcześniej zgromadzonych zapasów.
ponieważ
organizm musi zaspokoić potrzeby energetyczne podczas
B. zwiększone, 2.
niekorzystnych warunków termicznych.

b) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe

informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Spożywanie pełnowartościowego śniadania zimą zmniejsza ryzyko
P F
przeziębienia.
W okresie zimowym należy ograniczyć spożywanie masła, mleka i jego
P F
przetworów.
Zimą jesteśmy narażeni na hipowitaminozę witaminy D3. P F

Grupa A | strona 5 z 7
28 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Bilans energetyczny to różnica między ilością energii dostarczanej
1. z pożywieniem a jej ilością zużywaną na procesy metaboliczne P F
i codzienną aktywność organizmu.
2. Najkorzystniejszy dla organizmu jest dodatni bilans energetyczny. P F
3. Ujemny bilans energetyczny jest przyczyną otyłości. P F
29 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)
A. Zgodnie z piramidą żywienia głównym składnikiem naszej diety powinny być
warzywa i owoce / produkty białkowe i skrobiowe.
B. Otyłość może prowadzić do cukrzycy typu I / typu II.
C. Anoreksja i bulimia dotyczą najczęściej młodych mężczyzn / kobiet.
D. Anoreksję charakteryzuje nadmierne łaknienie / utrata łaknienia.
E. Uszkodzenia nabłonka w przełyku i zmiany w szkliwie zębów charakteryzują
bulimię / anoreksję.
30 Wskaż dwie właściwe informacje na temat zasad prawidłowego odżywiania się. ( ... / 1 p.)

A. Tłuszcze roślinne powinny być zastępowane tłuszczami pochodzenia zwierzęcego.

B. Podstawą prawidłowych zasad żywienia jest regularne spożywanie sześciu posiłków
dziennie.
C. Słodycze należy zastąpić orzechami i owocami.
D. Spośród produktów zbożowych najkorzystniej jest spożywać produkty pełnoziarniste.
E. W celu uzupełnienia wody w organizmie zaleca się spożywanie lekko słodzonych
napojów.
31 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Utajona krew w kale może świadczyć o chorobach
1. P F
nowotworowych różnych narządów układu pokarmowego.
Obecność określonych przeciwciał we krwi pozwala wykryć
2. P F
alergie pokarmowe.
3. Ultrasonografia (USG) jest badanie inwazyjnym. P F
32 Gastroskopia i kolonoskopia to badania, które umożliwiają obserwację wnętrza przewodu ( ... / 2 p.)

pokarmowego, a także pobieranie próbek tkanek i wykonywanie prostych zabiegów, np.

zatamowanie niewielkiego krwawienia.
a) Oceń czy gastroskopia i kolonoskopia to badania inwazyjne. Odpowiedź
uzasadnij jednym argumentem.
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
Gastroskopia i kolonoskopia to badania endoskopowe, które wykonuje się m.in. w celu
A. wykrycia pasożytów przewodu pokarmowego.
B. stwierdzenia wirusowego zapalenia wątroby.
C. usunięcia polipów z przewodu pokarmowego.
D. stwierdzenia zakażenia bakterią z rodzaju Salmonella.
33 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Szczególnie groźne jest zarażenie się wirusem wywołującym zapalenie wątroby typu
A. B, 1. nie można się przeciw niemu zaszczepić.
ponieważ
B. C, 2. jako jedyny prowadzi do marskości wątroby.

Grupa A | strona 6 z 7
34 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Do wirusowego zapalenia wątroby typu A najczęściej dochodzi drogą płciową /

pokarmową.
B. Mycie owoców i warzyw stanowi element profilaktyki przed włośniem krętym / glistą
ludzką.
C. Próchnica zębów prowadzi do ich bólu w przypadku, gdy bakterie docierają do
szkliwa / miazgi.
D. Salmonellozę powodują wirusy / bakterie.
E. Do zakażenia bakterią Helicobacter pylori, która przyczynia się do rozwoju choroby
wrzodowej żołądka, dochodzi drogą pokarmową / kropelkową.
35 Choroby nowotworowe mogą dotyczyć różnych narządów układu pokarmowego. Na ich ( ... / 2 p.)
rozwój mają wpływ tzw. czynniki ryzyka, do których zaliczamy np. złe nawyki
żywieniowe. W celu diagnozy nowotworów układu pokarmowego stosuje się różnorodne
techniki badawcze.
a) Wskaż dwa przykłady nawyków żywieniowych, które mogą przyczynić się do
rozwoju chorób nowotworowych układu pokarmowego.
A. Umiarkowane spożycie czerwonego mięsa.
B. Dieta bogata w błonnik pokarmowy.
C. Spożywanie żywności przetworzonej chemicznie.
D. Spożywanie alkoholu.
E. Spożywanie umiarkowanej ilości tłuszczów.
b) Podkreśl nazwę techniki badawczej, której nie wykorzystuje się w diagnostyce
raka jelita grubego.
badanie per rectum, badanie ultrasonograficzne, gastroskopia, kolonoskopia, wykrywanie
krwi utajonej

Grupa A | strona 7 z 7
Grupa B Klasa .................... Data .............
Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 49 Ocena .............

1 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Głównym źródłem energii dla organizmu człowieka są
1. P F
węglowodany przyswajalne.
2. Glikogen pełni funkcję zapasową. P F
Do najważniejszych nieorganicznych składników pokarmowych
3. P F
należą cukry, białka i tłuszcze.
2 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Błonnik pokarmowy charakteryzuje się
niską ponieważ dla
A. 1. w większość nieprzyswajalne.
kalorycznością, organizmu
wysoką człowieka należące źródłem glukozy, którą enzymy
B. do niego związki są 2.
kalorycznością, trawienne uwalniają z łatwością.
3 Zaznacz dwa zdania poprawnie charakteryzujące błonnik pokarmowy. ( ... / 1 p.)

A. Błonnik wpływa na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ w układzie

pokarmowym wiąże jony sodu.
B. Błonnik przyspiesza trawienie wielocukrów, co pozwala na utrzymanie stałego
poziomu glukozy we krwi.
C. Błonnik zapewnia uczucie sytości, ponieważ pęcznieje w przewodzie pokarmowym.
D. Błonnik hamuje rozwój bakteryjnej flory jelitowej.
E. Cennym źródłem błonnika są otręby, czyli zewnętrzne części nasion.
4 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Przykładem białka będącego składnikiem tkanek łącznych jest miozyna / kolagen.

B. Funkcję transportową w naszym organizmie pełni białko hemoglobina / mioglobina.
C. Aminokwasy egzogenne są produkowane przez organizm / dostarczane do organizmu
wraz z pokarmem.
D. Do białek niepełnowartościowych należą głównie białka pochodzenia zwierzęcego /
roślinnego.
E. Białka przyspieszające przebieg reakcji metabolicznych to enzymy / hormony.
5 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Nasza dieta powinna uwzględniać produkty spożywcze zawierające

nienasycone są one substratem do syntezy niektórych
A. 1.
kwasy tłuszczowe, enzymów.
ponieważ
nasycone kwasy
B. 2. nie są one syntetyzowane w organizmie.
tłuszczowe,
6 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Powolne rozprostowywanie się skóry po jej uszczypnięciu świadczy o tym,

że elastyczność skóry jest
A. mniejsza, 1. dodatni.
ponieważ bilans wodny w organizmie jest
B. większa, 2. ujemny.

Grupa B | strona 1 z 7
7 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Witaminy należą do związków organicznych. P F
Organizm syntetyzuje witaminy A i D3 z substancji zwanych
2. P F
prowitaminami.
Witamina C jest wytwarzana przez bakterie żyjące w naszym
3. P F
przewodzie pokarmowym.
8 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Hiperwitaminoza dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w
A. wodzie, 1. kumulują się one w wątrobie i niektórych tkankach.
ponieważ
B. tłuszczach, 2. ich nadmiar jest usuwany z moczem.
9 Zaznacz dwa zadania poprawnie charakteryzujące witaminy. ( ... / 1 p.)
A. Niedobór witaminy A powoduje kurzą ślepotę i łuszczenie się nabłonków.
B. Witamina B3 reguluje proces powstawania erytrocytów.
C. Witamina D3 zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.
D. Witamina E jest wytwarzana przez bakterie jelitowe żyjące w organizmie człowieka.
E. Witamina K bierze udział w syntezie kolagenu.
10 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Pierwiastki, których ilość w organizmie jest niższa niż 0,01% suchej masy ciała,
należą do mikroelementów / makroelementów.
B. Do krzepnięcia krwi i skurczów mięśni niezbędny jest sód / wapń.
C. Składnikiem soku żołądkowego jest kobalt / chlor.
D. Produktami spożywczymi zawierającymi duże ilości jodu są owoce morza / zielone
warzywa.
E. Zwiększona podatność zębów na próchnicę może wynikać z niedoboru fluoru / potasu.
11 Żelazo jest składnikiem hemoglobiny i wielu enzymów. Jego niedobory w diecie ( ... / 2 p.)

pokarmowej mogą być przyczyną anemii, osłabienia i zawrotów głowy. Na korzystną

przyswajalność żelaza, które jest zawarte np. w wyrobach mięsnych, wpływają produkty
spożywcze bogate w witaminę C. Niekorzystnie wpływają natomiast kawa, herbata i
produkty zawierające duże ilości błonnika pokarmowego.
a) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe
informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Przyswajalność żelaza z przewodu pokarmowego jest lepsza w środowisku
P F
zasadowym (alkalicznym).
Niedobór żelaza w diecie lub zaburzenia jego wchłaniania wpływają na
P F
zmniejszenie ilości krwinek czerwonych w organizmie.
Błonnik pokarmowy hamuje wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym. P F

b) Wskaż punkt, w którym zestawiono produkty spożywcze sprzyjające wchłanianiu

żelaza z przewodu pokarmowego.
A. Ryby morskie, sól jodowana, owoce morza.
B. Herbata, produkty zbożowe, woda mineralna.
C. Drożdże, orzechy, rośliny strączkowe, jaja, nasiona.
D. Kiszona kapusta, natka pietruszki, czarna porzeczka.

Grupa B | strona 2 z 7
12 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Wspólną cechą witaminy C i witaminy H jest

A. ich rozpuszczalność w tłuszczach.
B. ich rozpuszczalność w wodzie.
C. możliwość ich syntezy przez organizm człowieka.
D. ich wpływ na wzmocnienie zębów.
13 Przyporządkuj elementom układu pokarmowego (A–E) właściwe funkcje (1–6). ( ... / 2 p.)

1. Wydziela pepsynogen.
2. Jest to najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego.
A. Jama ustna.
3. W tym odcinku układu pokarmowego rozpoczyna się
B. Żołądek.
trawienie wielocukrów.
C. Jelito cienkie.
4. Zachodzi tu formowanie mas kałowych.
D. Jelito grube.
5. Produkuje i wydziela insulinę oraz glukagon.
E. Wątroba.
6. Produkuje żółć, która ułatwia kontakt tłuszczów
z enzymami trawiennymi.

14 ( ... / 2 p.)

Na ilustracji przedstawiono uzębienie

człowieka w kości szczękowej.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź
A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Przedstawiony na ilustracji fragment uzębienia dotyczy generacji zębów

A. mlecznych, ponieważ dla tego uzębienia właściwe jest 1. 20 zębów.
B. stałych, występowanie 2. 32 zębów.

b) Podkreśl nazwy dwóch rodzajów zębów, które uczestniczą w miażdżeniu

i rozcieraniu pokarmu.
trzonowce, kły, przedtrzonowce, siekacze
15 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Ruchy perystaltyczne (robaczkowe) przewodu pokarmowego
1. zachodzą z udziałem mięśni poprzecznie prążkowanych P F
szkieletowych.
Wysokie pH soku żołądkowego jest niezbędne, aby pepsyna mogła
2. P F
rozpocząć trawienie białek.
Gardło to wspólny odcinek układu pokarmowego i układu
3. P F
oddechowego.
16 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Odźwiernik łączy żołądek z jelitem cienkim / jelito cienkie z jelitem grubym.

B. Sok trzustkowy ma odczyn kwasowy / zasadowy.
C. Proces emulgacji tłuszczów zachodzi z udziałem soku żołądkowego / żółci.
D. Kosmki jelitowe zwiększają / zmniejszają powierzchnię chłonną jelita.
E. Wyrostek robaczkowy jest częścią budowy jelita cienkiego / jelita grubego.

Grupa B | strona 3 z 7
17 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Mikrobiom układu pokarmowego nie uczestniczy w

A. rozwoju układu odpornościowego.
B. wytwarzaniu witamin z grupy B i K.
C. produkcji błonnika pokarmowego.
D. rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego.
18 Podkreśl nazwy gruczołów trawiennych, których wydzieliny są dostarczane do ( ... / 1 p.)

światła przewodu pokarmowego za pomocą przewodów wyprowadzających.

gruczoły potowe, ślinianki, trzustka, wątroba, gruczoły mleczne, gruczoły łojowe
19 Rozpoznaj na podstawie opisu element budowy układu pokarmowego i podaj jego ( ... / 1 p.)
nazwę.
Ten element budowy układu pokarmowego produkuje i uwalnia enzymy trawienne dla
wszystkich rodzajów związków organicznych. Ponadto uczestniczy w regulacji poziomu
cukru w organizmie, produkując i wydzielając hormony: insulinę i glukagon.
20 Uzupełnij tabelę dotyczącą miejsc trawienia związków organicznych, które są ( ... / 2 p.)
składnikami pokarmowymi dla naszego organizmu. Wpisz znak X w odpowiednich
miejscach tabeli. Uwaga: niektóre z substratów podlegają trawieniu w różnych
odcinkach przewodu pokarmowego.
Odcinek przewodu pokarmowego
Substrat
jama ustna żołądek jelito cienkie
Białka
Tłuszcze
Cukry
21 Obróbka chemiczna pokarmu polega na rozkładzie złożonych związków chemicznych ( ... / 2 p.)

przy udziale enzymów trawiennych, których działanie zależy od odczynu środowiska.

a) Podkreśl nazwy trzech enzymów, które uczestniczą w trawieniu cukrów w jelicie
cienkim.
amylaza ślinowa, lipaza jelitowa, disacharydazy, amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa,
amylaza jelitowa
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
W żołądku trawienie białek odbywa się dzięki
A. trypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie zasadowym.
B. chymotrypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie obojętnym.
C. pepsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
D. peptydazom, działającym najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
22 Żółć to substancja, pod której wpływem tłuszcze ulegają emulgacji. Dzięki temu ( ... / 1 p.)

cząsteczki tłuszczu tworzą mniejsze kropelki, co wpływa na skuteczniejsze działanie

lipaz w jelicie cienkim.

Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Proces emulgacji jest dla enzymatycznego rozkładu tłuszczów
A. ułatwieniem, ponieważ powierzchnia kontaktu enzymu 1. mniejsza.
B. utrudnieniem, z substratem jest 2. większa.

Grupa B | strona 4 z 7
23 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Chylomikrony są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń
1. P F
krwionośnych.
2. Chylomikrony to kompleksy tłuszczów i białek. P F
Chylomikrony w komórkach ciała są wykorzystywane do budowy
3. P F
błon komórkowych oraz jako źródło energii.
24 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)
A. Glukoza, która wchłania się w jelicie cienkim do krwi, jest transportowana do
wątroby / trzustki.
B. Nadmiar glukozy w organizmie jest przekształcany do glukagonu / glikogenu.
C. Nadwyżki cukrów / białek są zamieniane w tłuszcze i gromadzone w tkance
tłuszczowej.
D. Aminokwasy są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń limfatycznych /
krwionośnych.
E. Produktem trawienia maltozy jest glukoza / galaktoza.
25 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Ośrodek głodu i sytości jest zlokalizowany w

A. rdzeniu kręgowym.
B. żołądku.
C. podwzgórzu.
D. rdzeniu przedłużonym.
26 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Osobami wykazującymi największe dobowe zapotrzebowanie energetyczne są

A. kobiety wykonujące lekką pracę.
B. kobiety wykonujące ciężką pracę.
C. mężczyźni wykonujący lekką pracę.
D. mężczyźni wykonujący ciężką pracę.

Grupa B | strona 5 z 7
27 „Zimą aktywność fizyczna wyraźnie maleje, za to znaczne ilości energii są zużywane na ( ... / 2 p.)

utrzymanie stałej temperatury ciała. […] Wychodzenie do pracy lub do szkoły bez
zjedzenia pełnowartościowego śniadania powoduje słabszą odporność organizmu […].
Ponieważ zimą dostęp promieni słonecznych do skóry jest silnie ograniczony, wzrasta
zapotrzebowanie na witaminę D, której organizm nie może w dostatecznej ilości sam
wytworzyć”.
Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, pod red. J. Gawęckiego i T.
Mossor-Pietraszewskiej, Warszawa 2004, s. 314–315.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.
W okresie zimowym zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze jest
musi zaspokoić potrzeby energetyczne podczas
A. zmniejszone, ponieważ 1.
niekorzystnych warunków termicznych.
organizm
B. zwiększone, 2. korzysta z wcześniej zgromadzonych zapasów.

b) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe

informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Spożywanie pełnowartościowego śniadania zimą zmniejsza ryzyko
P F
przeziębienia.
Zimą jesteśmy narażeni na hipowitaminozę witaminy D3. P F
W okresie zimowym należy ograniczyć spożywanie masła, mleka i jego
P F
przetworów.
28 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Najkorzystniejszy dla organizmu jest dodatni bilans energetyczny. P F
Bilans energetyczny to różnica między ilością energii dostarczanej
2. z pożywieniem a jej ilością zużywaną na procesy metaboliczne P F
i codzienną aktywność organizmu.
3. Ujemny bilans energetyczny jest przyczyną otyłości. P F
29 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Zgodnie z piramidą żywienia głównym składnikiem naszej diety powinny być

warzywa i owoce / produkty białkowe i skrobiowe.
B. Otyłość może prowadzić do cukrzycy typu I / typu II.
C. Anoreksja i bulimia dotyczą najczęściej młodych mężczyzn / kobiet.
D. Anoreksję charakteryzuje nadmierne łaknienie / utrata łaknienia.
E. Uszkodzenia nabłonka w przełyku i zmiany w szkliwie zębów charakteryzują
bulimię / anoreksję.
30 Wskaż dwie właściwe informacje na temat zasad prawidłowego odżywiania się. ( ... / 1 p.)

A. Tłuszcze roślinne powinny być zastępowane tłuszczami pochodzenia zwierzęcego.

B. Słodycze należy zastąpić orzechami i owocami.
C. Podstawą prawidłowych zasad żywienia jest regularne spożywanie sześciu posiłków
dziennie.
D. W celu uzupełnienia wody w organizmie zaleca się spożywanie lekko słodzonych
napojów.
E. Spośród produktów zbożowych najkorzystniej jest spożywać produkty pełnoziarniste.

Grupa B | strona 6 z 7
31 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Ultrasonografia (USG) jest badanie inwazyjnym. P F
Obecność określonych przeciwciał we krwi pozwala wykryć
2. P F
alergie pokarmowe.
Utajona krew w kale może świadczyć o chorobach
3. P F
nowotworowych różnych narządów układu pokarmowego.
32 Gastroskopia i kolonoskopia to badania, które umożliwiają obserwację wnętrza przewodu ( ... / 2 p.)
pokarmowego, a także pobieranie próbek tkanek i wykonywanie prostych zabiegów, np.
zatamowanie niewielkiego krwawienia.
a) Oceń czy gastroskopia i kolonoskopia to badania nieinwazyjne. Odpowiedź
uzasadnij jednym argumentem.
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
Gastroskopia i kolonoskopia to badania endoskopowe, które wykonuje się m.in. w celu
A. wykrycia pasożytów przewodu pokarmowego.
B. usunięcia polipów z przewodu pokarmowego.
C. stwierdzenia wirusowego zapalenia wątroby.
D. stwierdzenia zakażenia bakterią z rodzaju Salmonella.
33 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Szczególnie groźne jest zarażenie się wirusem wywołującym zapalenie wątroby typu
A. B, 1. jako jedyny prowadzi do marskości wątroby.
ponieważ
B. C, 2. nie można się przeciw niemu zaszczepić.
34 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Do wirusowego zapalenia wątroby typu A najczęściej dochodzi drogą płciową /

pokarmową.
B. Mycie owoców i warzyw stanowi element profilaktyki przed włośniem krętym / glistą
ludzką.
C. Próchnica zębów prowadzi do ich bólu w przypadku, gdy bakterie docierają do
szkliwa / miazgi.
D. Salmonellozę powodują wirusy / bakterie.
E. Do zakażenia bakterią Helicobacter pylori, która przyczynia się do rozwoju choroby
wrzodowej żołądka, dochodzi drogą pokarmową / kropelkową.
35 Choroby nowotworowe mogą dotyczyć różnych narządów układu pokarmowego. Na ich ( ... / 2 p.)

rozwój mają wpływ tzw. czynniki ryzyka, do których zaliczamy np. złe nawyki
żywieniowe. W celu diagnozy nowotworów układu pokarmowego stosuje się różnorodne
techniki badawcze.
a) Wskaż dwa przykłady nawyków żywieniowych, które mogą przyczynić się do
rozwoju chorób nowotworowych układu pokarmowego.
A. Dieta bogata w błonnik pokarmowy.
B. Umiarkowane spożycie czerwonego mięsa.
C. Spożywanie umiarkowanej ilości tłuszczów.
D. Spożywanie alkoholu.
E. Spożywanie żywności przetworzonej chemicznie.
b) Podkreśl nazwę techniki badawczej, której nie wykorzystuje się w diagnostyce
raka jelita grubego.
badanie per rectum, gastroskopia, badanie ultrasonograficzne, kolonoskopia, wykrywanie
krwi utajonej

Grupa B | strona 7 z 7
Grupa C Klasa .................... Data .............
Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 49 Ocena .............

1 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Do najważniejszych nieorganicznych składników pokarmowych
1. P F
należą cukry, białka i tłuszcze.
Głównym źródłem energii dla organizmu człowieka są
2. P F
węglowodany przyswajalne.
3. Glikogen pełni funkcję zapasową. P F
2 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Błonnik pokarmowy charakteryzuje się
wysoką ponieważ dla
A. 1. w większość nieprzyswajalne.
kalorycznością, organizmu
niską człowieka należące źródłem glukozy, którą enzymy
B. do niego związki są 2.
kalorycznością, trawienne uwalniają z łatwością.
3 Zaznacz dwa zdania poprawnie charakteryzujące błonnik pokarmowy. ( ... / 1 p.)

A. Błonnik zapewnia uczucie sytości, ponieważ pęcznieje w przewodzie pokarmowym.

B. Cennym źródłem błonnika są otręby, czyli zewnętrzne części nasion.
C. Błonnik wpływa na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ w układzie
pokarmowym wiąże jony sodu.
D. Błonnik hamuje rozwój bakteryjnej flory jelitowej.
E. Błonnik przyspiesza trawienie wielocukrów, co pozwala na utrzymanie stałego
poziomu glukozy we krwi.
4 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Przykładem białka będącego składnikiem tkanek łącznych jest miozyna / kolagen.

B. Funkcję transportową w naszym organizmie pełni białko hemoglobina / mioglobina.
C. Aminokwasy egzogenne są produkowane przez organizm / dostarczane do organizmu
wraz z pokarmem.
D. Do białek niepełnowartościowych należą głównie białka pochodzenia zwierzęcego /
roślinnego.
E. Białka przyspieszające przebieg reakcji metabolicznych to enzymy / hormony.
5 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Nasza dieta powinna uwzględniać produkty spożywcze zawierające

nasycone kwasy są one substratem do syntezy niektórych
A. 1.
tłuszczowe, enzymów.
ponieważ
nienasycone
B. 2. nie są one syntetyzowane w organizmie.
kwasy tłuszczowe,
6 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Powolne rozprostowywanie się skóry po jej uszczypnięciu świadczy o tym,

że elastyczność skóry jest
A. większa, 1. dodatni.
ponieważ bilans wodny w organizmie jest
B. mniejsza, 2. ujemny.

Grupa C | strona 1 z 7
7 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Witaminy należą do związków organicznych. P F
Witamina C jest wytwarzana przez bakterie żyjące w naszym
2. P F
przewodzie pokarmowym.
Organizm syntetyzuje witaminy A i D3 z substancji zwanych
3. P F
prowitaminami.
8 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Hiperwitaminoza dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w
A. wodzie, 1. ich nadmiar jest usuwany z moczem.
ponieważ
B. tłuszczach, 2. kumulują się one w wątrobie i niektórych tkankach.
9 Zaznacz dwa zadania poprawnie charakteryzujące witaminy. ( ... / 1 p.)
A. Witamina K bierze udział w syntezie kolagenu.
B. Witamina B3 reguluje proces powstawania erytrocytów.
C. Witamina E jest wytwarzana przez bakterie jelitowe żyjące w organizmie człowieka.
D. Witamina D3 zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.
E. Niedobór witaminy A powoduje kurzą ślepotę i łuszczenie się nabłonków.
10 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Pierwiastki, których ilość w organizmie jest niższa niż 0,01% suchej masy ciała,
należą do mikroelementów / makroelementów.
B. Do krzepnięcia krwi i skurczów mięśni niezbędny jest sód / wapń.
C. Składnikiem soku żołądkowego jest kobalt / chlor.
D. Produktami spożywczymi zawierającymi duże ilości jodu są owoce morza / zielone
warzywa.
E. Zwiększona podatność zębów na próchnicę może wynikać z niedoboru fluoru / potasu.
11 Żelazo jest składnikiem hemoglobiny i wielu enzymów. Jego niedobory w diecie ( ... / 2 p.)

pokarmowej mogą być przyczyną anemii, osłabienia i zawrotów głowy. Na korzystną

przyswajalność żelaza, które jest zawarte np. w wyrobach mięsnych, wpływają produkty
spożywcze bogate w witaminę C. Niekorzystnie wpływają natomiast kawa, herbata i
produkty zawierające duże ilości błonnika pokarmowego.
a) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe
informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Niedobór żelaza w diecie lub zaburzenia jego wchłaniania wpływają na
P F
zmniejszenie ilości krwinek czerwonych w organizmie.
Przyswajalność żelaza z przewodu pokarmowego jest lepsza w środowisku
P F
zasadowym (alkalicznym).
Błonnik pokarmowy hamuje wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym. P F

b) Wskaż punkt, w którym zestawiono produkty spożywcze sprzyjające wchłanianiu

żelaza z przewodu pokarmowego.
A. Ryby morskie, sól jodowana, owoce morza.
B. Herbata, produkty zbożowe, woda mineralna.
C. Kiszona kapusta, natka pietruszki, czarna porzeczka.
D. Drożdże, orzechy, rośliny strączkowe, jaja, nasiona.
12 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Wspólną cechą witaminy C i witaminy H jest

A. ich rozpuszczalność w wodzie.
B. ich rozpuszczalność w tłuszczach.
C. możliwość ich syntezy przez organizm człowieka.
D. ich wpływ na wzmocnienie zębów.

Grupa C | strona 2 z 7
13 Przyporządkuj elementom układu pokarmowego (A–E) właściwe funkcje (1–6). ( ... / 2 p.)

1. Jest to najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego.

2. Wydziela pepsynogen.
A. Jama ustna.
3. Produkuje żółć, która ułatwia kontakt tłuszczów
B. Żołądek.
z enzymami trawiennymi.
C. Jelito cienkie.
4. Produkuje i wydziela insulinę oraz glukagon.
D. Jelito grube.
5. Zachodzi tu formowanie mas kałowych.
E. Wątroba.
6. W tym odcinku układu pokarmowego rozpoczyna się
trawienie wielocukrów.

14 ( ... / 2 p.)
Na ilustracji przedstawiono uzębienie
człowieka w kości szczękowej.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź
A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Przedstawiony na ilustracji fragment uzębienia dotyczy generacji zębów

A. mlecznych, ponieważ dla tego uzębienia właściwe jest 1. 32 zębów.
B. stałych, występowanie 2. 20 zębów.

b) Podkreśl nazwy dwóch rodzajów zębów, które uczestniczą w miażdżeniu

i rozcieraniu pokarmu.
kły, trzonowce, przedtrzonowce, siekacze
15 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Ruchy perystaltyczne (robaczkowe) przewodu pokarmowego
1. zachodzą z udziałem mięśni poprzecznie prążkowanych P F
szkieletowych.
Gardło to wspólny odcinek układu pokarmowego i układu
2. P F
oddechowego.
Wysokie pH soku żołądkowego jest niezbędne, aby pepsyna mogła
3. P F
rozpocząć trawienie białek.
16 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Odźwiernik łączy żołądek z jelitem cienkim / jelito cienkie z jelitem grubym.

B. Sok trzustkowy ma odczyn kwasowy / zasadowy.
C. Proces emulgacji tłuszczów zachodzi z udziałem soku żołądkowego / żółci.
D. Kosmki jelitowe zwiększają / zmniejszają powierzchnię chłonną jelita.
E. Wyrostek robaczkowy jest częścią budowy jelita cienkiego / jelita grubego.
17 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Mikrobiom układu pokarmowego nie uczestniczy w

A. produkcji błonnika pokarmowego.
B. wytwarzaniu witamin z grupy B i K.
C. rozwoju układu odpornościowego.
D. rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego.
18 Podkreśl nazwy gruczołów trawiennych, których wydzieliny są dostarczane do ( ... / 1 p.)

światła przewodu pokarmowego za pomocą przewodów wyprowadzających.

ślinianki, gruczoły potowe, gruczoły mleczne, trzustka, wątroba, gruczoły łojowe

Grupa C | strona 3 z 7
19 Rozpoznaj na podstawie opisu element budowy układu pokarmowego i podaj jego ( ... / 1 p.)

nazwę.
Ten element budowy układu pokarmowego magazynuje: glikogen, rozpuszczalne
w tłuszczach witaminy oraz niektóre pierwiastki, np. żelazo. Odbywa się w nim także
przekształcanie amoniaku w mocznik oraz neutralizacja innych toksycznych substancji,
np. lekarstw.
20 Uzupełnij tabelę dotyczącą miejsc trawienia związków organicznych, które są ( ... / 2 p.)

składnikami pokarmowymi dla naszego organizmu. Wpisz znak X w odpowiednich

miejscach tabeli. Uwaga: niektóre z substratów podlegają trawieniu w różnych
odcinkach przewodu pokarmowego.
Odcinek przewodu pokarmowego
Substrat
jama ustna żołądek jelito cienkie
Cukry
Białka
Tłuszcze
21 Obróbka chemiczna pokarmu polega na rozkładzie złożonych związków chemicznych ( ... / 2 p.)

przy udziale enzymów trawiennych, których działanie zależy od odczynu środowiska.

a) Podkreśl nazwy trzech enzymów, które uczestniczą w trawieniu cukrów w jelicie
cienkim.
amylaza trzustkowa, disacharydazy, lipaza trzustkowa, amylaza ślinowa, lipaza jelitowa,
amylaza jelitowa
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
W żołądku trawienie białek odbywa się dzięki
A. trypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie zasadowym.
B. pepsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
C. chymotrypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie obojętnym.
D. peptydazom, działającym najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
22 Żółć to substancja, pod której wpływem tłuszcze ulegają emulgacji. Dzięki temu ( ... / 1 p.)

cząsteczki tłuszczu tworzą mniejsze kropelki, co wpływa na skuteczniejsze działanie

lipaz w jelicie cienkim.

Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Proces emulgacji jest dla enzymatycznego rozkładu tłuszczów
A. utrudnieniem, ponieważ powierzchnia kontaktu enzymu 1. mniejsza.
B. ułatwieniem, z substratem jest 2. większa.
23 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Chylomikrony to kompleksy tłuszczów i białek. P F
Chylomikrony są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń
2. P F
krwionośnych.
Chylomikrony w komórkach ciała są wykorzystywane do budowy
3. P F
błon komórkowych oraz jako źródło energii.

Grupa C | strona 4 z 7
24 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Glukoza, która wchłania się w jelicie cienkim do krwi, jest transportowana do

wątroby / trzustki.
B. Nadmiar glukozy w organizmie jest przekształcany do glukagonu / glikogenu.
C. Nadwyżki cukrów / białek są zamieniane w tłuszcze i gromadzone w tkance
tłuszczowej.
D. Aminokwasy są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń limfatycznych /
krwionośnych.
E. Produktem trawienia maltozy jest glukoza / galaktoza.
25 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Ośrodek głodu i sytości jest zlokalizowany w
A. rdzeniu kręgowym.
B. żołądku.
C. rdzeniu przedłużonym.
D. podwzgórzu.
26 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)
Osobami wykazującymi największe dobowe zapotrzebowanie energetyczne są
A. mężczyźni wykonujący lekką pracę.
B. mężczyźni wykonujący ciężką pracę.
C. kobiety wykonujące lekką pracę.
D. kobiety wykonujące ciężką pracę.
27 „Zimą aktywność fizyczna wyraźnie maleje, za to znaczne ilości energii są zużywane na ( ... / 2 p.)

utrzymanie stałej temperatury ciała. […] Wychodzenie do pracy lub do szkoły bez
zjedzenia pełnowartościowego śniadania powoduje słabszą odporność organizmu […].
Ponieważ zimą dostęp promieni słonecznych do skóry jest silnie ograniczony, wzrasta
zapotrzebowanie na witaminę D, której organizm nie może w dostatecznej ilości sam
wytworzyć”.
Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, pod red. J. Gawęckiego i T.
Mossor-Pietraszewskiej, Warszawa 2004, s. 314–315.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.
W okresie zimowym zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze jest
A. zmniejszone, 1. korzysta z wcześniej zgromadzonych zapasów.
ponieważ
organizm musi zaspokoić potrzeby energetyczne podczas
B. zwiększone, 2.
niekorzystnych warunków termicznych.

b) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe

informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Spożywanie pełnowartościowego śniadania zimą zmniejsza ryzyko
P F
przeziębienia.
W okresie zimowym należy ograniczyć spożywanie masła, mleka i jego
P F
przetworów.
Zimą jesteśmy narażeni na hipowitaminozę witaminy D3. P F

Grupa C | strona 5 z 7
28 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Bilans energetyczny to różnica między ilością energii dostarczanej
1. z pożywieniem a jej ilością zużywaną na procesy metaboliczne P F
i codzienną aktywność organizmu.
2. Najkorzystniejszy dla organizmu jest dodatni bilans energetyczny. P F
3. Ujemny bilans energetyczny jest przyczyną otyłości. P F
29 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)
A. Zgodnie z piramidą żywienia głównym składnikiem naszej diety powinny być
warzywa i owoce / produkty białkowe i skrobiowe.
B. Otyłość może prowadzić do cukrzycy typu I / typu II.
C. Anoreksja i bulimia dotyczą najczęściej młodych mężczyzn / kobiet.
D. Anoreksję charakteryzuje nadmierne łaknienie / utrata łaknienia.
E. Uszkodzenia nabłonka w przełyku i zmiany w szkliwie zębów charakteryzują
bulimię / anoreksję.
30 Wskaż dwie właściwe informacje na temat zasad prawidłowego odżywiania się. ( ... / 1 p.)

A. Tłuszcze roślinne powinny być zastępowane tłuszczami pochodzenia zwierzęcego.

B. Podstawą prawidłowych zasad żywienia jest regularne spożywanie sześciu posiłków
dziennie.
C. Słodycze należy zastąpić orzechami i owocami.
D. Spośród produktów zbożowych najkorzystniej jest spożywać produkty pełnoziarniste.
E. W celu uzupełnienia wody w organizmie zaleca się spożywanie lekko słodzonych
napojów.
31 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Utajona krew w kale może świadczyć o chorobach
1. P F
nowotworowych różnych narządów układu pokarmowego.
Obecność określonych przeciwciał we krwi pozwala wykryć
2. P F
alergie pokarmowe.
3. Ultrasonografia (USG) jest badanie inwazyjnym. P F
32 Gastroskopia i kolonoskopia to badania, które umożliwiają obserwację wnętrza przewodu ( ... / 2 p.)

pokarmowego, a także pobieranie próbek tkanek i wykonywanie prostych zabiegów, np.

zatamowanie niewielkiego krwawienia.
a) Oceń czy gastroskopia i kolonoskopia to badania inwazyjne. Odpowiedź
uzasadnij jednym argumentem.
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
Gastroskopia i kolonoskopia to badania endoskopowe, które wykonuje się m.in. w celu
A. wykrycia pasożytów przewodu pokarmowego.
B. stwierdzenia wirusowego zapalenia wątroby.
C. usunięcia polipów z przewodu pokarmowego.
D. stwierdzenia zakażenia bakterią z rodzaju Salmonella.
33 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Szczególnie groźne jest zarażenie się wirusem wywołującym zapalenie wątroby typu
A. B, 1. nie można się przeciw niemu zaszczepić.
ponieważ
B. C, 2. jako jedyny prowadzi do marskości wątroby.

Grupa C | strona 6 z 7
34 Skreśl błędne informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Do wirusowego zapalenia wątroby typu A najczęściej dochodzi drogą płciową /

pokarmową.
B. Mycie owoców i warzyw stanowi element profilaktyki przed włośniem krętym / glistą
ludzką.
C. Próchnica zębów prowadzi do ich bólu w przypadku, gdy bakterie docierają do
szkliwa / miazgi.
D. Salmonellozę powodują wirusy / bakterie.
E. Do zakażenia bakterią Helicobacter pylori, która przyczynia się do rozwoju choroby
wrzodowej żołądka, dochodzi drogą pokarmową / kropelkową.
35 Choroby nowotworowe mogą dotyczyć różnych narządów układu pokarmowego. Na ich ( ... / 2 p.)
rozwój mają wpływ tzw. czynniki ryzyka, do których zaliczamy np. złe nawyki
żywieniowe. W celu diagnozy nowotworów układu pokarmowego stosuje się różnorodne
techniki badawcze.
a) Wskaż dwa przykłady nawyków żywieniowych, które mogą przyczynić się do
rozwoju chorób nowotworowych układu pokarmowego.
A. Umiarkowane spożycie czerwonego mięsa.
B. Dieta bogata w błonnik pokarmowy.
C. Spożywanie żywności przetworzonej chemicznie.
D. Spożywanie alkoholu.
E. Spożywanie umiarkowanej ilości tłuszczów.
b) Podkreśl nazwę techniki badawczej, której nie wykorzystuje się w diagnostyce
raka jelita grubego.
badanie per rectum, badanie ultrasonograficzne, gastroskopia, kolonoskopia, wykrywanie
krwi utajonej

Grupa C | strona 7 z 7
Grupa D Klasa .................... Data .............
Imię i nazwisko .................................................... Liczba punktów ...... / 49 Ocena .............

1 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Głównym źródłem energii dla organizmu człowieka są
1. P F
węglowodany przyswajalne.
2. Glikogen pełni funkcję zapasową. P F
Do najważniejszych nieorganicznych składników pokarmowych
3. P F
należą cukry, białka i tłuszcze.
2 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Błonnik pokarmowy charakteryzuje się
niską ponieważ dla
A. 1. w większość nieprzyswajalne.
kalorycznością, organizmu
wysoką człowieka należące źródłem glukozy, którą enzymy
B. do niego związki są 2.
kalorycznością, trawienne uwalniają z łatwością.
3 Zaznacz dwa zdania poprawnie charakteryzujące błonnik pokarmowy. ( ... / 1 p.)

A. Błonnik wpływa na podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi, ponieważ w układzie

pokarmowym wiąże jony sodu.
B. Błonnik przyspiesza trawienie wielocukrów, co pozwala na utrzymanie stałego
poziomu glukozy we krwi.
C. Błonnik zapewnia uczucie sytości, ponieważ pęcznieje w przewodzie pokarmowym.
D. Błonnik hamuje rozwój bakteryjnej flory jelitowej.
E. Cennym źródłem błonnika są otręby, czyli zewnętrzne części nasion.
4 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Przykładem białka będącego składnikiem tkanek łącznych jest miozyna / kolagen.

B. Funkcję transportową w naszym organizmie pełni białko hemoglobina / mioglobina.
C. Aminokwasy egzogenne są produkowane przez organizm / dostarczane do organizmu
wraz z pokarmem.
D. Do białek niepełnowartościowych należą głównie białka pochodzenia zwierzęcego /
roślinnego.
E. Białka przyspieszające przebieg reakcji metabolicznych to enzymy / hormony.
5 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Nasza dieta powinna uwzględniać produkty spożywcze zawierające

nienasycone są one substratem do syntezy niektórych
A. 1.
kwasy tłuszczowe, enzymów.
ponieważ
nasycone kwasy
B. 2. nie są one syntetyzowane w organizmie.
tłuszczowe,
6 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Powolne rozprostowywanie się skóry po jej uszczypnięciu świadczy o tym,

że elastyczność skóry jest
A. mniejsza, 1. dodatni.
ponieważ bilans wodny w organizmie jest
B. większa, 2. ujemny.

Grupa D | strona 1 z 7
7 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Witaminy należą do związków organicznych. P F
Organizm syntetyzuje witaminy A i D3 z substancji zwanych
2. P F
prowitaminami.
Witamina C jest wytwarzana przez bakterie żyjące w naszym
3. P F
przewodzie pokarmowym.
8 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)
Hiperwitaminoza dotyczy głównie witamin rozpuszczalnych w
A. wodzie, 1. kumulują się one w wątrobie i niektórych tkankach.
ponieważ
B. tłuszczach, 2. ich nadmiar jest usuwany z moczem.
9 Zaznacz dwa zadania poprawnie charakteryzujące witaminy. ( ... / 1 p.)
A. Niedobór witaminy A powoduje kurzą ślepotę i łuszczenie się nabłonków.
B. Witamina B3 reguluje proces powstawania erytrocytów.
C. Witamina D3 zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu z przewodu pokarmowego.
D. Witamina E jest wytwarzana przez bakterie jelitowe żyjące w organizmie człowieka.
E. Witamina K bierze udział w syntezie kolagenu.
10 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Pierwiastki, których ilość w organizmie jest niższa niż 0,01% suchej masy ciała,
należą do mikroelementów / makroelementów.
B. Do krzepnięcia krwi i skurczów mięśni niezbędny jest sód / wapń.
C. Składnikiem soku żołądkowego jest kobalt / chlor.
D. Produktami spożywczymi zawierającymi duże ilości jodu są owoce morza / zielone
warzywa.
E. Zwiększona podatność zębów na próchnicę może wynikać z niedoboru fluoru / potasu.
11 Żelazo jest składnikiem hemoglobiny i wielu enzymów. Jego niedobory w diecie ( ... / 2 p.)

pokarmowej mogą być przyczyną anemii, osłabienia i zawrotów głowy. Na korzystną

przyswajalność żelaza, które jest zawarte np. w wyrobach mięsnych, wpływają produkty
spożywcze bogate w witaminę C. Niekorzystnie wpływają natomiast kawa, herbata i
produkty zawierające duże ilości błonnika pokarmowego.
a) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe
informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Przyswajalność żelaza z przewodu pokarmowego jest lepsza w środowisku
P F
zasadowym (alkalicznym).
Niedobór żelaza w diecie lub zaburzenia jego wchłaniania wpływają na
P F
zmniejszenie ilości krwinek czerwonych w organizmie.
Błonnik pokarmowy hamuje wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym. P F

b) Wskaż punkt, w którym zestawiono produkty spożywcze sprzyjające wchłanianiu

żelaza z przewodu pokarmowego.
A. Ryby morskie, sól jodowana, owoce morza.
B. Herbata, produkty zbożowe, woda mineralna.
C. Drożdże, orzechy, rośliny strączkowe, jaja, nasiona.
D. Kiszona kapusta, natka pietruszki, czarna porzeczka.

Grupa D | strona 2 z 7
12 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Wspólną cechą witaminy C i witaminy H jest

A. ich rozpuszczalność w tłuszczach.
B. ich rozpuszczalność w wodzie.
C. możliwość ich syntezy przez organizm człowieka.
D. ich wpływ na wzmocnienie zębów.
13 Przyporządkuj elementom układu pokarmowego (A–E) właściwe funkcje (1–6). ( ... / 2 p.)

1. Wydziela pepsynogen.
2. Jest to najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego.
A. Jama ustna.
3. W tym odcinku układu pokarmowego rozpoczyna się
B. Żołądek.
trawienie wielocukrów.
C. Jelito cienkie.
4. Zachodzi tu formowanie mas kałowych.
D. Jelito grube.
5. Produkuje i wydziela insulinę oraz glukagon.
E. Wątroba.
6. Produkuje żółć, która ułatwia kontakt tłuszczów
z enzymami trawiennymi.

14 ( ... / 2 p.)

Na ilustracji przedstawiono uzębienie

człowieka w kości szczękowej.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź
A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Przedstawiony na ilustracji fragment uzębienia dotyczy generacji zębów

A. mlecznych, ponieważ dla tego uzębienia właściwe jest 1. 20 zębów.
B. stałych, występowanie 2. 32 zębów.

b) Podkreśl nazwy dwóch rodzajów zębów, które uczestniczą w miażdżeniu

i rozcieraniu pokarmu.
trzonowce, kły, przedtrzonowce, siekacze
15 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Ruchy perystaltyczne (robaczkowe) przewodu pokarmowego
1. zachodzą z udziałem mięśni poprzecznie prążkowanych P F
szkieletowych.
Wysokie pH soku żołądkowego jest niezbędne, aby pepsyna mogła
2. P F
rozpocząć trawienie białek.
Gardło to wspólny odcinek układu pokarmowego i układu
3. P F
oddechowego.
16 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Odźwiernik łączy żołądek z jelitem cienkim / jelito cienkie z jelitem grubym.

B. Sok trzustkowy ma odczyn kwasowy / zasadowy.
C. Proces emulgacji tłuszczów zachodzi z udziałem soku żołądkowego / żółci.
D. Kosmki jelitowe zwiększają / zmniejszają powierzchnię chłonną jelita.
E. Wyrostek robaczkowy jest częścią budowy jelita cienkiego / jelita grubego.

Grupa D | strona 3 z 7
17 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Mikrobiom układu pokarmowego nie uczestniczy w

A. rozwoju układu odpornościowego.
B. wytwarzaniu witamin z grupy B i K.
C. produkcji błonnika pokarmowego.
D. rozwoju i funkcjonowaniu układu nerwowego.
18 Podkreśl nazwy gruczołów trawiennych, których wydzieliny są dostarczane do ( ... / 1 p.)

światła przewodu pokarmowego za pomocą przewodów wyprowadzających.

gruczoły potowe, ślinianki, trzustka, wątroba, gruczoły mleczne, gruczoły łojowe
19 Rozpoznaj na podstawie opisu element budowy układu pokarmowego i podaj jego ( ... / 1 p.)
nazwę.
Ten element budowy układu pokarmowego produkuje i uwalnia enzymy trawienne dla
wszystkich rodzajów związków organicznych. Ponadto uczestniczy w regulacji poziomu
cukru w organizmie, produkując i wydzielając hormony: insulinę i glukagon.
20 Uzupełnij tabelę dotyczącą miejsc trawienia związków organicznych, które są ( ... / 2 p.)
składnikami pokarmowymi dla naszego organizmu. Wpisz znak X w odpowiednich
miejscach tabeli. Uwaga: niektóre z substratów podlegają trawieniu w różnych
odcinkach przewodu pokarmowego.
Odcinek przewodu pokarmowego
Substrat
jama ustna żołądek jelito cienkie
Białka
Tłuszcze
Cukry
21 Obróbka chemiczna pokarmu polega na rozkładzie złożonych związków chemicznych ( ... / 2 p.)

przy udziale enzymów trawiennych, których działanie zależy od odczynu środowiska.

a) Podkreśl nazwy trzech enzymów, które uczestniczą w trawieniu cukrów w jelicie
cienkim.
amylaza ślinowa, lipaza jelitowa, disacharydazy, amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa,
amylaza jelitowa
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
W żołądku trawienie białek odbywa się dzięki
A. trypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie zasadowym.
B. chymotrypsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie obojętnym.
C. pepsynie, działającej najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
D. peptydazom, działającym najefektywniej w środowisku o odczynie kwaśnym.
22 Żółć to substancja, pod której wpływem tłuszcze ulegają emulgacji. Dzięki temu ( ... / 1 p.)

cząsteczki tłuszczu tworzą mniejsze kropelki, co wpływa na skuteczniejsze działanie

lipaz w jelicie cienkim.

Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.

Proces emulgacji jest dla enzymatycznego rozkładu tłuszczów
A. ułatwieniem, ponieważ powierzchnia kontaktu enzymu 1. mniejsza.
B. utrudnieniem, z substratem jest 2. większa.

Grupa D | strona 4 z 7
23 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

Chylomikrony są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń
1. P F
krwionośnych.
2. Chylomikrony to kompleksy tłuszczów i białek. P F
Chylomikrony w komórkach ciała są wykorzystywane do budowy
3. P F
błon komórkowych oraz jako źródło energii.
24 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)
A. Glukoza, która wchłania się w jelicie cienkim do krwi, jest transportowana do
wątroby / trzustki.
B. Nadmiar glukozy w organizmie jest przekształcany do glukagonu / glikogenu.
C. Nadwyżki cukrów / białek są zamieniane w tłuszcze i gromadzone w tkance
tłuszczowej.
D. Aminokwasy są wchłaniane w jelicie cienkim do naczyń limfatycznych /
krwionośnych.
E. Produktem trawienia maltozy jest glukoza / galaktoza.
25 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Ośrodek głodu i sytości jest zlokalizowany w

A. rdzeniu kręgowym.
B. żołądku.
C. podwzgórzu.
D. rdzeniu przedłużonym.
26 Wybierz poprawne dokończenie zdania. ( ... / 1 p.)

Osobami wykazującymi największe dobowe zapotrzebowanie energetyczne są

A. kobiety wykonujące lekką pracę.
B. kobiety wykonujące ciężką pracę.
C. mężczyźni wykonujący lekką pracę.
D. mężczyźni wykonujący ciężką pracę.

Grupa D | strona 5 z 7
27 „Zimą aktywność fizyczna wyraźnie maleje, za to znaczne ilości energii są zużywane na ( ... / 2 p.)

utrzymanie stałej temperatury ciała. […] Wychodzenie do pracy lub do szkoły bez
zjedzenia pełnowartościowego śniadania powoduje słabszą odporność organizmu […].
Ponieważ zimą dostęp promieni słonecznych do skóry jest silnie ograniczony, wzrasta
zapotrzebowanie na witaminę D, której organizm nie może w dostatecznej ilości sam
wytworzyć”.
Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu, pod red. J. Gawęckiego i T.
Mossor-Pietraszewskiej, Warszawa 2004, s. 314–315.
a) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2.
W okresie zimowym zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze jest
musi zaspokoić potrzeby energetyczne podczas
A. zmniejszone, ponieważ 1.
niekorzystnych warunków termicznych.
organizm
B. zwiększone, 2. korzysta z wcześniej zgromadzonych zapasów.

b) Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe

informacje, lub F, jeśli fałszywe.
Spożywanie pełnowartościowego śniadania zimą zmniejsza ryzyko
P F
przeziębienia.
Zimą jesteśmy narażeni na hipowitaminozę witaminy D3. P F
W okresie zimowym należy ograniczyć spożywanie masła, mleka i jego
P F
przetworów.
28 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Najkorzystniejszy dla organizmu jest dodatni bilans energetyczny. P F
Bilans energetyczny to różnica między ilością energii dostarczanej
2. z pożywieniem a jej ilością zużywaną na procesy metaboliczne P F
i codzienną aktywność organizmu.
3. Ujemny bilans energetyczny jest przyczyną otyłości. P F
29 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Zgodnie z piramidą żywienia głównym składnikiem naszej diety powinny być

warzywa i owoce / produkty białkowe i skrobiowe.
B. Otyłość może prowadzić do cukrzycy typu I / typu II.
C. Anoreksja i bulimia dotyczą najczęściej młodych mężczyzn / kobiet.
D. Anoreksję charakteryzuje nadmierne łaknienie / utrata łaknienia.
E. Uszkodzenia nabłonka w przełyku i zmiany w szkliwie zębów charakteryzują
bulimię / anoreksję.
30 Wskaż dwie właściwe informacje na temat zasad prawidłowego odżywiania się. ( ... / 1 p.)

A. Tłuszcze roślinne powinny być zastępowane tłuszczami pochodzenia zwierzęcego.

B. Słodycze należy zastąpić orzechami i owocami.
C. Podstawą prawidłowych zasad żywienia jest regularne spożywanie sześciu posiłków
dziennie.
D. W celu uzupełnienia wody w organizmie zaleca się spożywanie lekko słodzonych
napojów.
E. Spośród produktów zbożowych najkorzystniej jest spożywać produkty pełnoziarniste.

Grupa D | strona 6 z 7
31 Oceń prawdziwość stwierdzeń. Zaznacz P, jeśli zdanie zawiera prawdziwe ( ... / 1 p.)

informacje, lub F, jeśli fałszywe.

1. Ultrasonografia (USG) jest badanie inwazyjnym. P F
Obecność określonych przeciwciał we krwi pozwala wykryć
2. P F
alergie pokarmowe.
Utajona krew w kale może świadczyć o chorobach
3. P F
nowotworowych różnych narządów układu pokarmowego.
32 Gastroskopia i kolonoskopia to badania, które umożliwiają obserwację wnętrza przewodu ( ... / 2 p.)
pokarmowego, a także pobieranie próbek tkanek i wykonywanie prostych zabiegów, np.
zatamowanie niewielkiego krwawienia.
a) Oceń czy gastroskopia i kolonoskopia to badania nieinwazyjne. Odpowiedź
uzasadnij jednym argumentem.
b) Wybierz poprawne dokończenie zdania.
Gastroskopia i kolonoskopia to badania endoskopowe, które wykonuje się m.in. w celu
A. wykrycia pasożytów przewodu pokarmowego.
B. usunięcia polipów z przewodu pokarmowego.
C. stwierdzenia wirusowego zapalenia wątroby.
D. stwierdzenia zakażenia bakterią z rodzaju Salmonella.
33 Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A lub B oraz jej uzasadnienie 1 lub 2. ( ... / 1 p.)

Szczególnie groźne jest zarażenie się wirusem wywołującym zapalenie wątroby typu
A. B, 1. jako jedyny prowadzi do marskości wątroby.
ponieważ
B. C, 2. nie można się przeciw niemu zaszczepić.
34 Podkreśl właściwe informacje w zdaniach. ( ... / 2 p.)

A. Do wirusowego zapalenia wątroby typu A najczęściej dochodzi drogą płciową /

pokarmową.
B. Mycie owoców i warzyw stanowi element profilaktyki przed włośniem krętym / glistą
ludzką.
C. Próchnica zębów prowadzi do ich bólu w przypadku, gdy bakterie docierają do
szkliwa / miazgi.
D. Salmonellozę powodują wirusy / bakterie.
E. Do zakażenia bakterią Helicobacter pylori, która przyczynia się do rozwoju choroby
wrzodowej żołądka, dochodzi drogą pokarmową / kropelkową.
35 Choroby nowotworowe mogą dotyczyć różnych narządów układu pokarmowego. Na ich ( ... / 2 p.)

rozwój mają wpływ tzw. czynniki ryzyka, do których zaliczamy np. złe nawyki
żywieniowe. W celu diagnozy nowotworów układu pokarmowego stosuje się różnorodne
techniki badawcze.
a) Wskaż dwa przykłady nawyków żywieniowych, które mogą przyczynić się do
rozwoju chorób nowotworowych układu pokarmowego.
A. Dieta bogata w błonnik pokarmowy.
B. Umiarkowane spożycie czerwonego mięsa.
C. Spożywanie umiarkowanej ilości tłuszczów.
D. Spożywanie alkoholu.
E. Spożywanie żywności przetworzonej chemicznie.
b) Podkreśl nazwę techniki badawczej, której nie wykorzystuje się w diagnostyce
raka jelita grubego.
badanie per rectum, gastroskopia, badanie ultrasonograficzne, kolonoskopia, wykrywanie
krwi utajonej

Grupa D | strona 7 z 7