D00055c4s1-4y.pdf 01.02.

2010 15:20:49 Page 66 (1, 2)

İSTANi3t:Jı. üNivERSlTESi EDEBIYAT FAKÜLTESi YAYl:NL.Aiü

PUBLICATIONS' OF 1HE FACULTY OF LEITERS, ISTANBUL UNIVERSITY

İSLAM TETKİKLERİ ENSTİTÜSÜ

DERGiSi
( REVlEW OF THE INSTITUTE OF ISLAMIC STUDIES)

Müdür - Editor
Prof. M. Tayyib GÖKBİLGİN

CİLD-VOLUME: IV.
CÜZ - PARTS: 3-4
1971
• · ·.!. •

Edebiyat Fakiiltesi B~sımevi

İSTANBUL ·
1-9·71- . o •
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 86 (1, 1)

1
r
l
\
İtalya Kütüpbanelerindeki bazı İsliimi ve Tmk çe Y azıiıalar
o
1.

M. Tayyib GOKB~LG!N

Islam tetkikleri Enstitüsü Dergisinin Cilt Ü., Cüz 2-4 ( 1960) de,
vaktiyle yayınladığımız bir makalede ltalya Kütüphanelerindt!ki araştır- .
. malarımız sırasında rastladığımız bazı Islami yazmalar üzerinde aç~k­
·ıamalar yapmış , fakat çeşitli nedenlerle makaleye devam ederek
tamamlayamamıştık . Şimdi bu imkanı elde ettiğimiz cihetle bu konu-
d aki diğer yazmaları, ayrıca genellikle tarih, kültüı: ve medeniyetimizle
ilgili türkçe yazmaları da sö~ ~onusu ederek, tanıtmak istiyoruz.
Makalemize Venedik'deki San Marko (Biblloteca Marciana) kitaplığı .
yazmalarından başlamış, 10 tanesini tanıtınışık ki, di ğederini de şöy lece
sıralayabiliriz : ·

11. Katalogda ( Catalogo ·dei Codici Orientali) codex· · CCXCİI

Mariuscritti Orientali 292, Legato Emilio Teza Collocazione 12096
n~marada gösterilen .!..!.,.,~;/IJ )~'il ,_;i~,., ':"'\:_)eseri Hamza b .. Yusuf b.
Halife '.tarafından yazılmıştır. .Katalogda şu İtalyanca açıklama vardır:
( Traduzione Turca non menzionata altrove, del testo arabo de seritti
in catal. Berlin No. 2777- 2780 ». Yazma eskidir ve harekelidır; ancak
· telif veya istinsah tarihi yoktur. Işaret edildiği gibi 1400 tarihinde
yazılmış· olma.sı akla yakın görünmez. Diğer bir . kağıtta, sahibinin
'Venedikli Antonio Benetti olduğu ve tarihin de h. 1093 olduğu yazilıdır: ·
. . .. .. .
• Z!.JI 0L41 e~.::-. t.)r Jw Ç,Jrbl s;_~J ~ 0_,1il dJı.._, ~l.... o
Muhtevası arasında, nikahın faziletinden ve avretin erine karşı vecibe- .
. lerinden bahsedilmekte, bir çok fıkralar anlatılmakt~dır. . ..
12. cKatalogo d ei Codici Orientali No: 181, cod, MDCCCXLVII. Mss..
. Jtaliani Collocazione 9617> olarak işaret edilen yazınada ilginç bir mektup
görülmektedir. Bu, <Abdurrahman Ağay-ı Yeniçeriyan-ı Dergah-l Ali·>.
·· tarafından c Kefe muhafazasında olan Mustafa Ağa ve sayir ol havafide
· ve iskelelerd e olan y~niçeri serdarları ve serdar vekillerine > gönderilen
tarihsiz bir mektuptur; fakat Venedik balyosu .-jacomo . Corsihi~den
.
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 86 (1, 2)

. İTALYA KÜTÜPHANELERi~E. BAZI- İSLAıW VE TÜRKÇE YAZMALAR · 35

bahseçiildiğ~ne · gör~ XVII. yüzyıla ait old~ğu . anlaşı lmaktadır-. O böl~

ge<;ieki iskeieiere gelece~ olan Verıedik tüccarlarına a.hidn~meye aykırı
taa.ddi ve tecavüz yapılmarnası hakkında bir emir niteliğindedir.
. .
. 13. .Jı;., JT t ) i ~l::.S"
Katalog<;ia 137 sıra numaralı, cod. XXVİll:· 1785 /87. < Historia
lmparatorum· Othomanorurn ad Othmano Dynastiya ad Solimantım IL
H-959, varak 131 , ; Bu yazmanın Venedik Onlar Meclisi kitaplığından'
geldiğine dair şu kayıt vard ır : <Mss. Orientali 2~ Consiglio dei Oieci
a. 1785, Collocazione 87 , . Başlığı kırmızı mürekkeple yazılmıştır .
BaŞlangıcı c: Hikayette getürrnişrerdir · kim ·Aı-i Osman-i · Gazi kim
Erdonrul JJ.f")oJ\ ». Aşık Paşa Zade, Anonim Tevarih-i AI~ i Osman
tarzında basit ·bir şekilde olayları anlatıyor, h. 959 ( 1552) senesine
kadardır, harekelidir, xvı. yüzyıl yazısı, bazı imla yanlışlnrı· vardır;
Elkas ( ._,.:.;;1 ); Üstulni Belgrad (.)1..~~1::-. ('J.,. ), Andrea Doria (<.SJJ!:. .ı._J..ı:l),
Sadrazam İbrahim Paşa ( Pargalı}'nin katli hakkında şöyle bilgi ver-
mektedir. ·.<Bu esoalarda rneğer . kim İbrahim Paşa ' nın mal-i padişahiye
hiyaneti ve m~rnlekete zararı ve irankle rnuvazaası duyulup mübarek
ramazanı.n yi~rnf ikinci. çarşamba· gecesi.,.·>. Yazmanın harekelf olması
dil tarihi ·bakı mından da bir önem kazandırıyor. Bunu, İstanbul'daki
ba lyosların, Venedik Onlar Meclisi üyelerini aydınlatmak maksadıyla,
Osmanlı ta"rihini bir özet halinde yazdırmış .olmaları hatıra. gelmektedir.
i4: ;:)_,:ıı~~- ; « <.S-t:.iı ~ı_;;. [F»
. o.: 92, Na.ni Giacomo 42. Katalogcia
Şi. Assemani I., Mss. Orientali N
nı s·~hife olı~ırak göst~rilmiş, fakat kitap küçük kıt'ada 90 varaktır.
Sir türlü. c Selim-name » dir, çünkü sadece Yavuz Sultan Selim devrini
kapsamaktadır. Sonu şöyledir: · ·

K- .::>~.) .JJI ~· .,_;_.. J _j_,..:J~ ~~ jh.a.o ü: .d- -:-ıWI~ ~D

·.
(l ~~~._,=..::. ..::..9 J j .;A~' ~
Diğer bir · Tacüttevarih parçası 159 sıra numarasında (cad. CXXXIV.,
Mss ~. Orientali No : 134, . N ani Giovanni 84, Collocazione 58) 82
varaktır· ve sadece h. 783 (1381) ti:ı.rihine kadar olan olayları muhte-
:Vidir, sondan noksandır, istinsah .kaydı yoktur. ·
15. Jl~ JT [;1: c De Bellis Turcarum Historia, T urcica 197. Mss.
Orientali 30, Ss. Giovannie Paolo 114,. Yazma Tacüttevarih'in birinci
cildinin· Murad II. devri sonuna . kadar olan . kısmını kapsamaktadı r.
Nitekim son kapak sahifesinde c Bu Tevarih-i Al-i Osman'da · merhurıı
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 87 (1, 1)

!$i
' ·. = ~---

36 TAYYİB GÖKBİLGIN

ve ıİıağflir Sul tan Orhan babası . Gazi Osman ve Ertuğrul'dan ibtida

olunup Sultan Murad Gazi gazalarında karar etmiştir > kaydı · vardır.
Başlan güzel' bir yazı ile ba:şiamış, sonlara doğru bozuk. bit yazı
ile devam etmiştir. Sondan 19 varak evvel, . müstensih ; kenara II.
Osman'ın şehadeti olayından mülhem olarak bir not ilave etmiş tir ki,
muhtemelen istinsah tarihi o sıralara tesadüf etmiş olmalıdır· Baştan
(kinci ka~~k sahifesi~de b~~~ beyitler· ve imzalar vardır:
16. Ayni Ali Ef. Risalesi./ .
. . /
c Serardelli , cod. CXrii , Mss. Orientali No : 36 ~ Ss. Giovannie
Palolö 113 > •
Birinci kapak sahifesinde -~~, ·~. jı:. ~ı ~ Jb o'6";.) ~~- .:;j~ .:.j_,.,. »
«' · Y11 ~.hi kaydı ve < Katib-i Dergah·ı Aliı> p ençesi, ilk sahifenin
~aşında da «Suret-i Kanun-name> . yazısı vardır. c De Regimine Omnium
regionem Turcarum et de Muniis ... ».• ·
Matbu Ayni Ali Risalesindeki başlık ( Kavanin-i Al-i O sman der
bulasa-i mezarnin-i defter-i Divan) yoktur, sonunda «·li ı «'1.;. yazısı
inev~uttur, fakat muahhar ilaveler yoktur, istinsah tcirihi de belirtil-
memiştir.
- .
'17. (:;\_,:l ı (.~- tBerardelli ) (~o d. CX[. Turcarum Historia, siva,
Compendium rerum notabiHum . ~ . Mss. Orientali No: 32, Ss. Giovanni
e Paolo lll).
Büyük kıt'ada 38 varaktır, sonunda istinsah· tarihi yoktur. Kenar-
!arındabaşiyeler vardır . Olaylar onar seneye yukandan aşağıya,
bölünmüştür. Olaylar h. 1060 yılında kalm ı ş, sadrazamlar Gürcü Mehmed
Paşaya ve Ş eyhül islam 1061 de azledilen · Bahai efendiye ka dardır.

18. · ~;lj:l l (.~· (Sim. Assemani II. Cod. LXXlX, Mss. Orientali
1 2~, . Nan_i Giacomo 79 )..
. .B~yük ~ıt'ada; olaylar on~r seneye bölünmüştür. Sonunda : .

.0A ~ff" 0-- ~i J ~J ~"1 W':"~) _b...,\_,1 ı) o~r-i' ~ t_I~\L'J ll

. . . • ~~jtlj:- J l~ .Jıl __~'- ~-> ıJ. ı:A~· J~icil~~~ı-N_ j- ....;_,.:.JIJ.)I<\1

.19'. « Jı;,. J l (.~ ı _,i j .j ~~ 1 V'"':,;J; .D • ı

· (Sim. As;e~ani I. J4.2. P. c~d. XLI. Tur:co in 4 grande· cart. l
;;ı;.,. JT .!!_,t. (:;'i 1299 - 1683 ). -1

J
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 87 (1, 2)

İTALYA KÜTÜPHANELERİNDE BAZI İSLı\Mİ VE TÜRKÇE YAZMALAR 37

Kataİogda bu şekilde gösterilen ve kitapl~kt_a M~s. Orientali 91,

Nani Giacomo 41 de bulunan eser 112· varaktır. Kitabıri ·kapağında
· şu notlar vardır· : · ·
I. Rich~tta ( Ordonnace) del Governo deii'İmperio Ottomano.
· Il. Storia degli Imperatori Ottomanni, e Governo Politia e.militia
d~lle Corse_esici. 1683.
· : Bu yazma, · Hezarfen Hüseyin Efendi'nin bir nüshası da Paris'de
Bibliotheque l'{ationale'de bulunan Telhisülbeyan fi Kavanin- i Al-i
Osman adlı eseridir. var. 2 de kitabın telifi sebebi · ve adı, 13 bab
ola_rak. eserip bölümleri kaydedilmiştir :
- .
ı. · ıJ~ 1. _t.ıli J iJ~ ~~ ~)\- .:.J_,_, )J.,ı; ı:.ı~.J.)
2. • •.r""l~ 1~'T _, J J:-'·t:_ 1 ,.l:.. ,.\..cl ·ı:,L )_,
. . . . . . -..
3. ••• ~ __,;~; _, .;:ı.,lc _, :0J'~ ı:_,l_,__, c)Jij ı:_,L J-'
- - -.
4. ·;_}.o ~v--Ic ::..;> _,\J\ ıJ\...;_,
. .. - -
5. .. Jiyol .::ıt...IJ~I_, ....;;La.._, .;:ıi.,_;IJ
6. ,.l..f _) J ,.lv--\_, ı)\~A.ı::-" ifl_,>- ~\_,i ı)~p
7. ~ ....;~\ f._;;-' J; J.:,; Jl~\
8. ı)~l..a JI_,>IJ_~v--Ic :_;l-·j - J~JI
9. ı:,_,_~ .}- ~\)_, (.) ı:,L\~- ~1_,;
10. r~ 1 -' .:..ıJ. r>-;J r1) .. ;~c-J, ~ı_,;
11. ;.ı:.' ı)~ ~·ı_,; J1a:.o ~;
12. ....,_,~ ~;ı_,;_, 4.>--JtJ ı:_,.,~ ı)~).)
13. ı:_,l:> ı.>IJ_ ~~ ~ ~ J J ı:,_,._~ JJ-

var. 104 de .:ıt..fJl r>--J >~ (.~ J .!l _)) Ji~ , daha sonra Kanun-ı divan
ve Kanun-ı Sancak'dan bahsedilmekte,
var. 106 da
~-~-' o..;-iJ J1s:.o cbl- ;yol ~-\ J_;j j_,);_, ıJJ_, .f .L.:~~ ı:,U ,_i~ J.ai ıı
t ;_,j _,ı j'J ~ _p·..ı.:..:t.:.
denilmekte ve var. 108 r. de son bulmaktadır. Bundan sonra da Lıltfi
. Paşanın Asai-name'si nakledilmektedir. Yazmanın istinsah tarihi yoktur,
yazısı okunak lıdır. ·
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 88 (1, 1)

.38 TAYYiB GÖKBİLGİN

. .
(Assemani Catalogo P. 148, cod. XLIII. Mss. Orientali 93,. Nı;mi
Giacomo 43). Kitabın başında . < Compendio Ster~co della dinastio di
Au . Ef~ııdb . kaydı, ·ayrıca 1703 de bir kütuphane kitaplarında.'n olduğu
··ve· c Hfstoria Anecdo't a · İiber vero rarissirrius ac quantivis pretif > notu
ı
\ bulu.nmaktadır. .Katalogda. işaret edildiği gibi '33 bölümü kapsamakta-
\ .dı r. Baş tarafta şöyle baŞlamaktadır: · · . . ': . .·-
. <Ali' Efendi (Mustafa Ali, Gelibolulu) rahmettıilah ·ki iJm:i · tarihte.;.
tevarih-r makoule telif etmiştir..· Işbu c~rioe de · mastar dahi · anın -telifa-
t~ndan Fatih-i Eğri merhum ~iıltan Mehmed,in validesine- hin yedi
senesinde 'telif edip vermiştir, ismi .,;,· J : r;_J,;. J"""'l' i l i ' j> JJ..d dir.
Sonra kitabın fihristi gelmektedir.
KatalÔgda eserin h. 1068 'de yazıldığının söylenmesi, son ~ahifede
eser ile 'ilg~li olmayar~k ve başka biri tarafından yazılmış olan parli-
şahların cülı1sleri ve saltanatları senelerini gösteren cedvelin ~onunda
\ . ""· ·~ YJ.J.,f l;~ 4- .:,......~ ( Jenö ) o i~ ~ ~ olmasından ileri gelse
gerektir. ·
II. · PADOVA
ı. Biblioteca · Seminario codici Orientali, 209 b. b. 2. Pr.o verbi
Turcheschi, ·see. XVIII, 15 va.rak. Türkçe darbımeseller, tek-tük arapça,
farsça darbı'meseller, atasözleri de vardır· İtalyanca tercümeleriyle.
·· Örriekler : ·
Topal ördek . ·ile yorga· ! (~JY.) kaz
Sen bilürsiin .deyince söz kalmaz
Bin fikir bir borç eda etmez ·
· Dilencinin yüzü kara torbası doludur
Bal tutan parmağın yalar
.·.
Borcun yağise kefil ol işin yoğise şahid ol
.....ıl)
. r.=:.:... ;.ıY!C" .
Deveye sord~lar san'atın nedir kazzaz tunağından ._b ellidir ·
At binenin kılıç kuşananın
E~enier · na k de kılmişlar dtıajrı
Devletliye dokun geç fukaradan sakın geç
AŞçı dükk~nında akçan.a göre k<;>tarırJ~r
Her kimin· bağı var yüreğinde dağı var ·
·- .L
Ma·ı issı~ı -~öyletir . ·
Avret evi yapar avret evi yıkar

::--_:.. ~ - -- - - - .. ------ --~- --~- ~ · . -.-- - - - ~ -- --

D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 88 (1, 2)

. İTALYA Kürü'PHANELERiNDE BAZI İSLAMİ VE TÜRKÇE YAZMALAR 39

·KaabÜ ·şAkirt üstad olur üstaddan

Kakma elin kapısını kakmasınlar kapını
Boiaya bozulmaktan şaraba yıkılmak yeğdir
Kuşuna göre yuvası aşına göre duası
. Devletliye - değnek fakire ceride
· 223 darbımes el
.
var,. sonu eksik ·gibi gürünüyor.
2. ~ .üıi~J tSJI~ j_,.AAII l.ı....ll 4.A._~· ~t;.)
Biblioteca Seminari~ codici Orientaİi 212 X. a. s. Alcorani· loco
espticata in ·!ing. turcica see. XVI. Varak nu~arası yoktur, yazma tamdır
ve okunaklıdır, istinsah t'arihi kaydedilmemiştir. Sonunda Sultan
Süleyman b. Selim Han ve Sokullu Mehmed Paşanın adı kaydedil-
mektedir, bu yüzden XVI. yüzyıl gösterilmiştir.
3'. ~~.u-1

Biblioteca Seminario codici Orientali, .215 b. b. 4. Miscellanea in

versi Turchi see. XVl. .
Varak numarası yoktur, fakat tamdır, güzel ve okunaklıdır, hare-
kelidir. Başında bazı dualar; sonunda da bozuk bir yazı ile 'iki manzume
bul~nması bu yazmanın bir m ~cmua ( miscellanea ) olduğu kanısını
vermiş olsa· ·gerektir.

Başı : Abdürrahim ( minyatür başlık içinde) Dinle zat-ı paki canı

pakden ... hakden
-Sonu : Oldu surette bu mevhidu resul
Manada eyler beyan fer'-i ·usul
Avn-i bakla tamam ettik hernin
Hamd e_d ip deriz ki rabbihilemin.
4. Selimname. (.o~· rf- , Sücudl
.Biblioteca Seminario, 220 b. b. 4. Storia Ottomano in ling.
turcica. see. XVII.
. . .
Yazmanin kapak _sahifesinpe şu kağıt vardır:
< Storia Ottomana in Turchesco fu scritta in Constantinopoli )'anno

ı
deli 977 ,, . .
Eser baŞtan bir kaç varak eksiktir. Başlangıç:

.::...JJ; 0_,f 0_,b! (' pj~ J-J~ -". 4,~ JL ..::.-4.-ol_, ıS}ç. .ı;f JJ...:.l_,l' ı

« ... 0-M4 J .)~T

1
!·
~
ı

\ 1
L
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 89 (1, 1)

-.38 TAYYİB dÖKBİLGİN

- -
•20. ~·J r_j-- J:,-"'1 J ..LQc. j J> J ya;
( Asse·mani Catalogo P. 148, cod. XUII. Mss. Orientali 93~ . NC).ni
Giacomo 43) . Kitabın başında . c Compendio Steı:ico della dinasti6 di
Ali . Efeııdh . kaydı, ·ayrıca t703 de bir kütuphane ıdtaplarında·n olduğu
··ve c Historia Anecdo-t a liber v~ro rarissinius ac quantivis pretii'> notu
bulu_nmaktadır. .Katalogda. işaret edildi~i gibi ·~3 ·bölümü kapsamakta-
.dır. Ba·ş tarafta şöyle baŞlamaktadır: · · . . ·:_
· · c A1r Efendi (Mustafa Ali, Gelibolulu) rahmetiıllati'ki ilm: i tarifi te.~.
tevarih-i· makbule telif etmiştir.. Işbu ceiide de mastur dah'i .anın -teli'fa-
t~ndan Fatih-i Eğri merhum ~iıltan Mehmed'in validesine . hin yedi
senesinde telif edip vem~iştir, ismi ~- J : ~·i'~ J:r<>l J .w. J j> JJ_; dir.
Sonra kitabın fihristi gelmektedir.
KataiÔgda eserin h. 1068 'de yazıldığının söylenmesi, son ~ahifede
eser ile 'ilg~li olmayar~k ve başka biri - tarafından yazılmış olan parli-
şahların cühisleri ve saltanatları senelerini gösteren cedvelin ~onunda
\ . ı lı ·.c.... YJJ.f' ~~ .4- .;.........\,_ ( Jenö) o i~ w; & olmasından ileri gelse
gerektir. ·
11.,:" PADOVA.
ı. Biblioteca Seminario codici Orientali, 209 b. b. 2. Proverbi
Turcheschi, ·se'c. XVIII, 15 va_rak. Türkçe darbımeseller, tek-tük arapça,
farsça darbı'meseller, atasözleri de vardır. İtalyanca tercümeleriyle.
·. Örnekler : · _·
Topal ördek ile yorga" (~;_,) kaz
Sen bilürsün .deyince söz kalmaz
Bin · fikir bir borç eda etmez
· Dilencinin yüzü kani torbası doludur
Bal tutan parmağın yalar
·Borcun yoğise kefil ol işin yoğise şahid ol
...... ıls'" r : . :.,. ;.~
~ . - .
Deveye sordular san'atın nedir kazzaz tunağından -~ellidir · ·
At binenin kılıç kuşananın
.Ere nier · nakde k!lmişlar dilayı
Devletliye dokun geç fukaradan sakın geç
AŞçı dükkAnında akçan_a göre k~tarırJ~r
Her kimin bağı var yüreğinde dağı var ·-
Mal ıssını ·söyletir . ·
Avret evi yapar avret evi yıkar
..

-------- .-t
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 89 (1, 2)

İTALYA KÜTÜPHANELERİNDE BAZI İSLAMi VE TÜRKÇE YAZMALAR 39

,, Kaabil ·şakirt üstad · olur üstaddan

Kakma elin kapısım kakmasınlar kapını
Bozaya bozulmaktan şaraba yıkılmak yeğdir
Kuşuna göre yuvası aşına göre duast
. Oevletliye- değnek fakire ceride
· 223 daroımesel var, sonu eksik gibi gürünüyor.
2. 4. :ÖJI~; t>.)l~ JJ..c.A!II.ı...JI ~.ı;.-._._!:.)
.. • +. • - • • • •

. Biblioteca Seminari~. codici . Orientaİi 212 X. a. s. Alcorani· loco

:esplicata in ling. turcica se~. XVI. Varak nu~arası yoktur, yazma tamdır
ve okunaklıdır, istinsah tarihi kaydedilmemiştir. So_nunda Sultan
Süleyman b. Selim Han ve Sokullu Mehmed Paşanın adı kaydedil-
mektedir, bu yüzden XVI. yüzyıl gösterilmiştir. . . ·
3·. - ~~..u-1
Biblioteca Seminario codici Orientali, 215 b. b. 4. Miscellanea in
versi · Turchi see. XVl.
Varak numarası yoktur, fakat tamdır, güzel ve okunaklıdır, ·hare-
kelidir. Başında bazı dualar; sonunda da bozuk bir yazı ile 'iki manzume
bulunması bu yazmanın bir mecmua ( miscellanea) olduğu kanısım
vermiş olsa· gerektir. .
Başı : Abdürrahim ( minyatür başlık içinde) Dinle zat-ı paki canı
pakden .. . hakden
-Sonu: Oldu surette bu mevludu resul
Manada eyler beyan fer'·i -usul
Avn-i hakla tamam ettik hernin
Hamd edip deriz ki rabbilcllemin.
4. Selimname uL· r}-, Sücıldi

.Şiblioteca Seminario. 220 b. b. 4. Storia Ottomano in ling.

turCica_see. XVII.
. .. .
Yazmanin kapak . s~hifesinqe ş~ kağıt vardır:
< Storia Ottomana in. Turchesco fu scritta in Constantinopoli J 'anno
deli 977 >.
Eser baştan bir kaç varak eksiktir. Başlangıç:

.:......1:1 0_,}' 0}>! (' ;.)J:ib ı.iJ..ü Y_ 4,~ JL .::4.-oiJ tSJ'- .ı;f ;~J\ '
ı. ••• 0...\.4...1." .J ->~T
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 90 (1, 1)

'tAYYİB GÖ~İLGİN

aradan yine bir kaç yaprak düşmuştijr~ varak numarası ·yoktur, sonu
tamdır. Nihayeti :
<~.Lb t.~,., J o~T} ~ J.~>l J ':-'l#l ':-'r..-~. 1 - 0~) .,JJ .J 0U » • fl ...
~~:, '\'~ j ~ ~lJı ":-') .ıJıl .J-1 J )~'i o~ J .}J .0.:.. )o.;:,. ı$.)r.-
. ~-~b..;.L; :....J.? ).) ~vv ..;_ ~ }~ ~) .
Padova'daki Biblioteca del Şem~nario kitaplari arasında doğu dilleri
ile olanlar ( codici Orientali ') 22 tanedir ki, bunlar içinde ihranice
olanfar da vardır. Gabrieli, bunların ·Speroni Alverotti kolieksi yonun-
dan geldiğini sö.yler ve 7 arapça, 1 farsÇa, 6 tane de türkÇe yazmayı
zikreder. Diğerleri şunlardır. :
s: o ;lrb-ll ':-'L:.) ( c;j..all ':-'l: )'
200 c b. 7 Anonym De purificatione Mahomet in ling. Turcica see.
XVII. arapça.
6. ı.:r-t ~;..:.... ve diğer bazı sureler ve dualar 205 .b. b; 7 Preghiere
dei Maomettani, Turcica see. XVI. arapça.
7. ( ;1j'll ._;}.... ) r}JI ~\ 0"' ""-...'lı r
217 b. a. 4 . Coso superstizione in ling. turca see. XVI. Orijinal
bir yazmadıı:. H .. 998 tarihindt:ki maliki Dervi ş b. Yahya b. Şahin
el-Hanefi olarak görünmektedir. ·

lll. VEN EDIK. BIBLIOTECA MECHIT ARISTA. S. LAZZARO. EX

LIBRIS ARTIN PACHA.
ı. No : 87 Alıteri Lıigatı

Başı : u:_~ IV"".:. Ü: ~ •• • ~\ .J ~ll ~1 ~ı J\9 ıı

' ~;> '1~ ~r=JI i~ LJ>\;'~ı J Lı_,... ı$)~ •.}ll
varak numarası yoktur, tamdır, güveler hayli zarar vermiştir, istinsah
tarihi yoktur, müstensih adı da silinmiştir. Her halde XV!. yüzyıla aittir.
2. No : 101 kap.ağında ı;-~~ Jtı J,._~ yazılıdır.
·J.;- ;ı:;; ı veya uı.· J,-_l- adı ile türkçeye tercüme edilen ahl~ki
hikayeler, 318 varak, ortadan bir kaç yaprak kopuk, noksaiı, istiıisah
tarihi yoktur. Sonunda: ·
J)t.-l ~~ jl:..,~ J ;~1 ......J~hJ ~. ~ ~ ı; ı.>.l ; r.f-_, J~ 0_,ı_ı..,
c ••• ":-'J~.ı ~~ dl.?\ .J
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 90 (1, 2)

İTALYA. KÜTÜPHANELERİNDE BAZI İSLAMi VE TÜRKÇE YAZMALAR 41

3. No : '86 ·cı J.~l_, r.-..JI_, '-:'rll r~i j ~1 ~\~ ;:;ı_,~.)J ~1 ·01~ ı

lbni · Haldun tercümesi, müstensihi Mustafa Fehmi, istinsah tarihi
h .. 1254. .

4. No : ·93 · '~.....;. 0\:.JS (..r!. ,

tamdır, istinsah tarihi yoktur.
5. No: 92 « J.)ı.iJya .......~·..\~ S!>.f) d_p ~\) ~J_,.) 0(~ JTh.f153>
Sonunda, IV. Murad tarafından h. 1039 tarihinde verlen diğer
bir ahidname var.
6. No: 95
Fransa elçisi ile lsveç m~slahatgüzarını~ h. 1209-1210 (1794 -1795)
de Babıali'ye verdiği notalar.
Mecmuanın başında şu kağıt vardır :
c Traduction des notes officielles a la Sublime Porte par l'ambas-
sade de France et de legation de Suede, pendant les. annees 1209-
1210 ( 1794 ~ 1795) '·
7. No : 85 cı J~"-~; d:4ı__,....il) ~~- ~\:..: _,ı"\9 ıı
1810 yılında yayınlanan
kanunun (Medeni Kanun;~ Ceza Kanunu)
tercümesi, ciltli, varak numarası, istinsah tarihi yoktu~.
8. No : 97 cı I.S".ı..~; "':.JG .:.ı~..r> J .:.ıl.\bi :P

Sonunda:
r 0 ... j> 'iıc;-.J ~~ _, ':"'t:<Jı~ .~. . .z/li _, ~;.ı ı ~~ 0....· ~.)Aıı ~_,~
.
:p

( .. • 4>-~ ı .:.ı.)?- (.)-" ._.ili ..\a! ~Lo J 0 _,1: J c;- ~

9. No : 94 ıS-Lt.... .;.
....:, 0\:.JS farsçadır.
\....•

ı o. No : 84 ı.> Y. ~ Jı_.) , Nabi

Bulak tab'ı 1248.
IV. VENEDIK, BIBLIOTHECA SEMfNARll PATRIARCHALIS
VENETIARUM ( SALA MONfCO j.
1· Turchia : 726
H. 1113 tarihli Tophane (İstanbul) kasabası .kadısı Elhac Abdülbald
·b. Eşşeyh Hüseyin_'!n bir hücceti : < Yağ kapanı iskelesine merblit
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 91 (1, 1)

. · TAYYiiı GÖKBILGİN . . .. .
42

Venedikmellahlarından kapudan Giovanni Veled-i Kostantİn ~..dJ J·ı>:­

sefinesinde mü.s afiren sakin hala Şam kc:ıJ'ası · kethud.a~ın.ın pederi
Miistafa Ağa b. Mehmed ve mezkıir kapfidan Giovanıii'nin topçu-başı
Abdülkerim Ağa .b. Mehmed Ağa sefinedeki hacıları Şam 'Trabhis
iskelesine götürme meselesinden meydana geleı:ı anlaşmazlık. ~a~k~~da ,,
- . .
2. No: 726 .
<Istanbul coşttl' zuh'ur eyledi
· · Din dav~sındadır kur padişahım
Bu şehr-i · muaizam sana neyiedi
Din davasındadır tı PadiŞahıin .
Ahdimüz bütündür fariğ olmayuz
Küffara asla haraç vermeyüz
Bu hususta sana beli dimeyüz
Din davasındadır ll Peldişahım
Ölürsek şehit ~alırsak gazi
Allah'ın emrine cümlemi~ razı
Kızıleaş müfti ol hiylebazı
· Kulların istemez bil Padiş ahım
Sadre geçübdür Vezirin Rami
Kurulur meClis nuş eder camı
lskerlet - oğludur razhanı
Öefterden. ismini sil Peldişahım
Halife oldur tahtında diıra
Divanı kurula sorguç .so k una
Sikkesi hasıla hutbe · okuna
Kul böyle ister bil Peldişahım
lsmim · Mehmed'dir .mahlasım Rıza
Esir oldum hem çok çektim ceza
Her ne geliir·se kazaya ri'za
Din davasındandır İl Padişdhım
Tarih
Cem'olub Meyda n-ı . lahm~ · didiler· aşka .su . ·
düştü tarih rafizi ye ~\J..ı.:-1 ..::;\.. (sene ll 15 mah-ı temmuz).
.' Bili~~iği . gibi b~ manzume VQ3 d ~ki .ayaklaQma, ·Edirne v:ak'ası
ve Feyzullah Efendi olayı ile ilgili olarak nazınedilmiştir.
3. Turchia No : 726
. Sar~ydaki g~revlilerin vazif~ adları türkçe ve ltalyanca olarak
liste . halinde ( ?CVlll! yüzyıl ) :
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 91 (1, 2)

İTALYA KÜTÜPHANELEPJNOE BAzi isLAMİ VE TÜRKÇE YAZMALAR ' 4-3

c Silahdar ağa; Çukadar ağa, Hasodalı, hazinedarli, kilerli, seferli,

kapu ağası, kızlar ağası, kahveci-başı. helvacı-başı, kapucular kethücİası,
bostancı-başı, binbaşı ... , .

ı 4: . Turchia No : 726
.. · · Özü nehrinin yanında Kamaniça · ~:ı} . kale~inin tahkimatıni gösteren
bir kroki, açıklainalar tamamen türkçedir. 'Muhtemelen ·Gabrieli'riin,
başkasına atfen, bu seminer kütüphanesinde mevcut bulunduğuna· işaret
ettiği ll Türkçe yazmadan biri .de bu.dur.

5. Turchia, mss. 959 129

1 7 J<üçük kağıttan mürekkep .g.p zel yazılı oir takrir,· ·tarih ve imza
yoktur. Osmanlı- İran savaşları ve ilişkileri hakkıı:ıda bilgi ve·rilmekt~.­
dir. (Discorso nella Lega di Venezia ed Ungheria contro il Turco
s'ec. XVII.').
6. Turchia, mss. 749 ·
Bu dosyada 52 belge vardır, hepsi de XVII. yüzyıla ait balyos
ve elçilerin rapor özetler ini kapsayan belgelerdir. İ640 ve ·16/0 tarihli
·belgeler de vardır· · ·· ·
7. Turchi~ .No. : 600 ( ltalyanca yazmalar ) . . .
c.Breve Çro~ica delli Re ~e
Turchi et de fa tti loro >. 1301 tarihiı:ı­
den başlıyarak Osmanlı tarihi olayları özetlenmiştir. XVII. yüzyılda
·yaz~lmıştır_. · · - · ·· .· ·
Var. 12 c La lettere· da Constantinopoli 16 Fabraro 1646 >.
Var. 12Q c Copia Qella lettere scritta· dal Sr . .Pro.veditor Be~ bo dal
· · Z!iİıta Del Sigr. ·General Grimani 1 feb. 1646 >. :
a·. Turchia mss. 694.
c Traduzione delli capitoli del Sgr. Sr. Turco con la Sgr. Ser. mo
di Venetia per me· Mathio Marucini - Sultan Suleimari figİi~oio de
Sultan Selim $empre İmperator > ll varak. Sonunda h. 9t7. yazılmış,
54 paragraf halinde tercüme. · ·· · ·
Yine o z;ımana ait olm~sı muhtemel 4 var~klı.k bir kısım, sipahiler
ve genellilde Osmanlı de'vleti ~akkında balyos ·y a d~ Venedik ·elçileri
tarafından yazılmış bir belge.
. .
Filio 21 - 174 de c Libro primo dei Commentarii della guerra del
1537 c.on Sultan suieiinan Sigr. de Turchi (fra Sultan ·suleiman lmpe-
rator de Turebi et la Seremissi-mo Signoria di · Venezia ). · ·
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 92 (1, 1)

TAYYİB GÖKBİLGİN
44

ı
· Aynı . yazının daha . okqnaklı bir kopyası Turchia mss. 780 ·(1 -17 'i)
dedir.
ı· 9. Turchia mss. 652/1·
Fransız ihtilali sırasında yazılmış İtalyanca bir yazmadır, Reisül-
\
·- .
·: .10. : Turchia mss. 699
. ·-.
kütt~p efendinin Venedik ~alyosuna yazdığı mektubunİtalyanca tercümesi
vardır. Başliğı şöyledir: « Il Rais Effendi ·at Bailo Frenz Vendremin »·

1· Bu dosyada muhtelif seyahat raporları vardır :

a) < Viaggio a Constantinopoli see. XVI. >.
Dört sahifelik bir seyahaıname, sonundan noksan, 22 haıiranda (?)
lstanbul'a müteveccihen haretini bildirmektedir.
· b) c Viaggio· di Constantinopoli per la Turchia >. Bir elçilik heyeti
ile hareket eden birisinin tasviri olacaktır. · · :;
c) < Viaggio degli ambasciatori -Tiepolo e Badoer ·1595·>.
. d) <699/ 15 ve 699/ 16 belgeleri yine bu niteliktedir. 1565 tarihinde Kan-
diye Kumandanının durumu hakkında hükumetine gönderdiği rapordur.
ı ı. Turchia 67
. 1615 de Istanbul'da Venedik balyosu bulunan Christoforo Valiero'-
nu.n Osmanlı Imparatorluğu ile ilgi_li mufassal raporu (Relatio) 10~ varak.
·1 2. Bu kütüphanenin ( Bibliotheca Seminarii Patriarchalis Vene-
tiarum) aynı serisinde Osmanlı Imparatorluğunu ilgilendiren diğer
ltalyanca yazmalar şunlardır :
· ·- a ) Cod. 609 <biscorso . 's opra l'lmperio di Turco il quali ancor
ch i sia tiranico et Violatii per esser rlurabili contra l'opinioni d' Aris-
totis et invincibili per· ragioni naturali > 16 varak.
b) Turchia mss. 912/8.
<Lettere dei Rettori di _Dalmazia cose di Daimazia et Albania
t57 4, foli o 25 - 46 '·
. (! )Turchia No : 600
; i Var~k. 201 << Relazione ddia Rota delli- Armata Turchesco ceguit~
li 26 Gion 1656 a Dardanel • 334 varak.
d) Turchia No : 726
<Lettere, Suppliche; Ducali, ed altre varie scrittare fatto in
Constantinopoli 1699 ,.:
 D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 92 (1, 2)

İTALYA KÜTÜPHANELERİNDE BAZI iSLAMİ VE TÜRKÇE YAZMALAR 45

· V. BOLOGNA, BIBLIOTECA UNIVERSITARIO · BOLOGNA.

Bu kitaplık'ta ı · yani Bologria Üniversitesi kitaplığında bulunan
türkçe 've doğu dilleri ile olan yazmalar hakkında özellikle şu eser
meşhurdur : · Barpn Victor Rosen, < Remaques sor · les manuscrits 'orien-·
taux de la calleetion Marsigli a Bologne,_ suivies de la liste complete
des manuscrits arabes de la n:ıeme collection, Rome 1885 > (dikkate
değer türkçe yazmalar bu eserin 17/22 sahifelerinde belirtilmektedir}.
Gerçekten, V. Rosen'in tesbit ettiği g ibi, kolieksiyon XVII. yü~yıl
sonlarİndaki Osmanh-Avusturya savaşları sırasında tınparatorun yüksek
bir memuru ve ordugahında kumandan olan Alosio-Ferdinando Mar-
sigli'nin Budapeşte ve Belgrad camilerindeki - bu şehrin işgal i sırasında­
kütüphanelerden topladığı arapça ı türkçe yazmalardan mürekkeptir
ve önce M. Talman tarafından Venedik'de 1702 de 'listesi yazılmış,
daha sonra Assemani bunu Bologna Üniversite kütüphanesi kitapları
arasında (No : 295 ı ) indeksini yaparak belirtmiştir : c Index Librorum
Bibliothecae Nq : 2951 Marsiglianae Manuscritto Grecoru.m , Lati.norum,
Hebraicorum, Arabicorum, Turdearum et Persicorum Pars Quinta,
codices Turcici P. 176-225 >. Bunlara sonradan diğer !;>u nitelikteki
yazmalar da G .. Mezzofanti tarafından eklenmiştir: c Catalogo No : 4111,
M~zzofanti, · catalogo dei OrientaHa, lettere ~ - 12 Codici Turebi :
Storia Prossana 149- 152 >.
Bu yazmalar 547 arapça, 173 ·türkçe, 54 farsça, 3 ermenfce, 6
ihranice olmak üzere 783 tanedir ki, biz bunlardan görebildiğimiz
bazı tÜrkçe ya,zmaları söz konusu ediyoruz :
ı. Bibl. Uniy~rs, Codices Turcici Marsilianae.
I. ( 3608) Atlas Geographicus ._,..ık i ~~~ in folio maximo; 166
harita; ayrı kağıtlara yazılmış ve yalnız çizgilerden ad ları ile haritalar
büyük kıt'adaki ciltli sa.hifeler arasına konu lmuştur. Şekiiiere _suret
denmektedir : ..:....!• .:ıJ,.., · J.)) .:ıJ;.... gibi.. Başınd.a minyatür v~r, şöyle
başlamaktadır :
c Hazelkitap imdi bu kitabı Ebülfeth Sultan Mehmed (IV.) Han
hazretlerinin evasıt-ı devletlerinde ve Köprülü-zade Ahmed ( Fazıl) Paşa·
hazretlerinin zaman-ı vezaretlerinde elçiyan-ı Felemenk'den ol hinde
asitane-i saadette elçi olan falan Padişah-ı rıiy-ı zernın hazretlerine
Iisan-ı freıik olmak üzere pişkeş virüb Padişah · hazretlerinin d·ahi nazar-ı
inayetleri taalluk ettik te mezktir kitabın zeban- ı türkiye . tercüme
olunmasın murad idüb pes ol vakitte zeban-ı frengide ma~ir Ebubekr
Efendi nam kirnesne cemi' tercümanların bu hus.u sta muaveneileriyle
ı

l
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 93 (1, 1)

"ll'.
ı

46 · · TAYYİB GÖKBlLGİN · · :

1 deruht.e . iqüp baadeh~ bir az müdd~t m~rurund~n .sq~ra bit~emam

tercüme ve ~){;'\ ~\* namıyla tesmiye ve bundan ~aada kitab·ı mez-
r ktirun· cay-ı müşkillerini halliçin coğrafya tercümesi yanf :L-){;'1 ~ı*
\ tercümesi namiyle bir şerh-i ninfassal ketb ·ve tahrir olunup baadefia
Padişah-ı alem-penah ve şehnişah-ı cihan-te balı hazretlerine verildjkte
bi-nihaye in'am ve ihsan edüb- makbtil-i hümayunları olmuştur ve
derun-i kitapta dahi cemi' küre-i arzda ne kadar riıemalik kila~ :ve·
ve ne kadar kasabat ve nahiye V~ ne kaçlar enMir ve . ctiylar ve ne
kadar ci bal ve zemin ki eğer marnur ve eğer· virandır cümlesi isfm ve
resimleriyle tahrir ve tasvir olunmuştur.... ... · ·
2. · If. ( 3609) Noe Efeı;ıdi Liber Geographicurtı Ponti
-
- ~.A-:;1 ci ~-u if.:-.':iı ) ~ r-':11J?_ '"="\:.)'~
Euxini Marisa, Mediteranei
< Işbu kitap Sultan Mehmed'in evail-i Padişahlıgında Seyyid Nuh nam
bir efendi gezdüği vilayetleri tasvir eyleyip bu kitabı- telif eyleyip deniz
kitabı. is_im . komuşlardır. Ha.Iiya filcümle reisiin-ı ~a (~1... .:ıL;;) beyninde
istimal ol unur zira ekser Bahr-i Esved ve Bahr-i Ebyaz mühim olııiağla
li~anları~ bu~mağiçiin vaz eylemi ş lerdir. · Ve cemi'i büldan k.i eğ~·r
inarnur ve eğer harab resmi içinde resmolunrİıuşttir ve ismi b~ c~tve­
landa şerholunmuş tur > folio 107. Baştaki fihristte i Kale-i Boğaz:-Hisar,
. Kale-i Ereğli, Kale-i Sinop... ile başlıyor ve yedinci sahife ·-sonunda
«~ lk.,.... :;_j~ tı; • a. ;,;~ı :,;_j~ :.ı;.» ilc nihayet buluyor. var. 55 de eşkali
şerh-i Venedik, şehr-i Moran, sonra Ravenna ve Ferreira kaleleri de
resmedilmiş.tir. Karadeniz ve Akdeniz sahillerr muhtasar. anfatılmış ve
batıya doğru gittikçe daha fazla teferruata gidilmiştir. var. · 107 de
~·~- :;_j~ ~ f.: ;_~ ile nihayet bulmaktadır~ . ..
. 3.. IIİ ( 3610) « Ji-1 .)$ ~j~ ~\; 4J_J.7- '-:"'lS\~»
Foilo in max. 288; Murad b. Hasan tarafında n Cumad II. 10Ş7
de -istinsah edilmi ş tir. Bu kütüphanedeki diğer Muhammediye'.ler · de
şu . numaralaı:dadır : . ' .
· a ) X. ( 3616 )' ramazan 1028 de istinsah edilmiş, 233 var.
b) .. XV. ( 3621 ). .ı...ı..r ._,t:S'" 265 varak .

c) XVI. (3622) .ı..J$ ._,t:.) 220 varak.

-
d) XXIL _(3_575) ~..ı...r ~t:S' 260 varak .
 D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 93 (1, 2)

İTALYA KUTÜPHANELERİNDE BAZI iSLAMİ VE TÜRKÇE YAZMALAR 47

. . .
-e) ~vm. (3624) · 282 varak~, · h. 1011 de
·:istinsah:
;. . . .
f ) XXXI. (3584) · o~lj ~j~ ~li~..!$- 360 varak.
-= g) LXXV. (3302) 41 .J..r 350 varak.
4. IV. ( 3611 r ·cr u:_-11\~l~ J. e-:-=- ü .d- . -A:-U: ._j~.r.:.th!lll.J.\ <.!llL~ D

Liber Geographicus fol. 4~7.

Bu kitabın farsçadan tercümesine lll. Mehmed devrinde. Gazanfer
Ağ~'pın . deialetiyle, müderrislerden Şerif . b. · Seyyid Mehm~d b. Şeyh
Burhaneddin, Eğri · Kalesi fethinden ve ·bu savaşlardan sonra memur
olmuştur. Kitabın adı Mesalik al-Memalik'dir ve daha ziyade İran
memleketlerini tasvir etmekte, tarihi bilgi vermektedir. Güzel minya-.
tUrler . vardır : · Musul, Cezire, Ruha, Sümeysat .k4- , Irak-ı Ara b
Horasan, İran... Büyük kıt'ad<t, güzel bir yazı iledir. -Içindeki fişte:
"3611 Scherif ben Sayed Mo hammed b~n ... . Tramites . Regionuro (See.
XVll.. )> yazılmıştır. Anadolu
. bahis konusu edilmemiştir. . .

. .
: · · 7~ Xlll. ( 36ı9) (:;I_,:J I v-IJ:>-, Hasan Mühürdar 1069 _. 1080 ~Fasl-ı
~vvel, · Fazıl Ahmed Paşa'nın ibtida beylerbeyliği havadisinin.' beyaıiin-
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 94 (1, 1)

TAYYİB GÖKBİLGİN
48

dadır .. .. hatim.e-i kitap feth-i -Kandiye'nin beyanındadır '· sonunda

cı:~ ......:.; WJ .:...c· :rı 157 varak, istinsah tarihi yoktur, tam bir·· nüshadır.
(T~lman IV. Cod. Turc., M~zzofanti'de aynı numara ile, . .
8. XlV. ( 3620) ( Geographia Turcica
( •••. fa.o, ıJb_,-, ~)T) \::;;~ 0~. P -:-'~ıs""~ J~ JY."L. ~U.ı '":"l:S-,
fol. 320 varak numarası yok.
J:..a.dl J" ).)....,_y;).. j-<>1_, ['o)))\ u\"'. JY."L. ~\ ~lS~ ~1 0~. )~)
, ... 6';..\..:.~_1 ıJl:-. U ~Jj_,l Jl_,.:.o i. '":'fo J_,k_.. ciL~~
en sonu « .JJ.r-JI J ~.)\.Ll .}d» dur. Antakya'dan itibaren Anadolu altı
sahife kadar yeri işgal eder. Bazı yerler hakkında tarihi bilgi de
verilmiştir. Bursa'nın fethi, eyaletlerin çıkardı~ları asker hakkında
maliimat vardır.
9 . . XXIV. ( 3577) ti_ ..11\.ı....J 6;1_,:!1 (~-
c Sadeddini ·oiadema Chronicorum > Başlangıçtan sonuna kadar :

« r-- ı)lkL d>) '-~ D («'-Al:> ci_!.~ l.o)lS) '-A)lSl.Jı. j\)

folio 727. ·
ı)~-' fa.o "-Jf 4..ı_'i_, j l;.~ ı)l: .... li ı; ISJl~...._r.ll .ı..UI~ 0: ~IJ_ ı A..;-J»
a. -\ı~
.. . _, ~-y..; ...:.._ ~1· r. f - ....... ~ J . ~
_, ~; ...:...- . u" t'-'All
j c-lS
Fihristte bütün bahis başlıkları yazılmıştır. Kitabın . Saadeddin'in Ta-
cütteyarih'i old uğuna dair bir kayıt olduğu gibi, ayrı bir kağıda
yazılmış ve Hasanbey-zade -tarihi olduğu hakkında da bir kayıt bulun-
maktadır.. Rosen'de de kitabın başlığı cı: jı;" J Tt:ı'; » dır ve Kanuni
Sulan Süleyman'dan itibaren olayları sene sene kaydediyar ;- Padişah­
ların bir silsilenamesini de verdikten sonra h. 974 tarihinde II. Selim'in
cüliisunda bırakıyor.
Kitabın ikinci kısmı

a. '-;"t:_) ~~::"'-:1~ ~":}.-: ";"lAJ\ ~A-Ü:A !}_,lo J ~' ı) ;.t;_ [)_i ll

dır. Yazma XVI. yüzyıl yazısıdır.

10. XXVIII. (3581) Fezleke Chronica ~..ü Katip Çelebi'nin h. t:i

1000 tarihinden h. 1065 tarihine kadarki olaylah kapsayan Fezleke'si
LXVI. · pa·r agrafta mufassal olarak izah edilmiştir . Sonuncu olay
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 94 (1, 2)

İTALYA KÜTÜPHANEL'ERİNDE BAZI İSLAMi VE TÜRKÇE YAZMALAR 49

« l:.~ ~ 1.:S"~ _/';,.7> ve .« .rL- J 1j>L~ dır. foljo 467 j güzel bii. ·yazı, matbu
her iki cildi ihtiva ediyor. Cildin kenarında kalın yazıtarla ~j;-~ıF1>
« .}:- ~~ başlığı ;mürek~_e ple ' yazılmıştır. Talman ve Katalog ?yrıntılı
açıklama yapmaktadır.

11. XXX. ( 3583.) Liber Medicina ~ı J folio 388.

,·A\~ ~~-~-~ 0: ?Jl~~ ~ jc. ~+t5 't'• j e..;JI 2~ ıı

Bu konudaki di~er yazmalar : ..
a ) . LVIII. (3392) ~ ':-'\:.) fol. 306. h. 977 de istinsah edilmiştir.
- .
b) Lxxxvn. (3427). ~ "'="l:S to ı. ~6o.

c ) ~LXVliİ. (3437) . ~~ j fol. . 86~

ı2~- XXXllL ( 35 6) Gesta Othqıa_norum, . IS'.JLJ . ·,}&. .\.5:' ·-50 : va rak

«..:ı~ JT ..:..li.r4i'- ..:..~· c!~ (Rosen ;; s; 18) .. Kitabın başında yukanki
başlık, istinsah tarihi yok, ancak en eski nüshalardan· biri olsa gerektir.
Içerisinde daktilo ile ' Gesta Othmanoru~ •--Y~zılm!Şi S9;?.ra_. içiride ·,başka
bir el yazısı ile Ayni Ali Risalesi olduğu belirtilmiştir . 6 . bahsi
kapsamakt~dı·r~ · · ·: ··. ' ·: '.··· ·... · · · i· :· ( · ·
· .1.3. xxxV:iı.'. c35S9 > ;~L~ ::_r ~)~t:>= toC 2ao:· h. 'H)60 da i~tinsah
· edilm i Ştir. · · ·.· · · · ·-"' .. : ·· · · i· ' · ' ı ' r.:-.

.· 14: .:?~ ·..~lV . . (3~9S__) . ~~-~~ ı.A~J~ i-~ ıJA,'{_l~!.· ~-~~ i~~;_:'·,
· ..: · b) XCIV. ( 3331) . « ıJ_I~ J!.-'J~ i '>'6 .u-l.:.ll · ~~ :"':"l:S'·~~ -:t
fo( l38 h.-1062 de istinsah edilmiştir. · -! : . :•
...
c) XCI. ( 3462) Miscellanea. «ı5,;til ~ ..?" ..:...~· 1> fo!. . 12Ş. Visi-
ony Macm'u·d. Efendi, h. ıoıo· da yaziiinişhr: ··. . ·
..... · 15..' _L){ı); { 329~; uJt..I)-I: J~ç· ~~ -~~~ : f~l." 9:5> : ''· : . L·

- . . :. ~: f. •.. .. ; . . • • . ..

. Başlığı:

, ..i_,;Jio_,.... .;:ulu-.ü ıJ.LI}-1 J~ ~b.:;~ .:.ı .r~ ;~s- _;t::§·ı~ ;·:./

Eski bir yazma, harekesi~, kirmızi · mur-ekkepl~ .farsÇa ba-Şiıkhı'r var.
Hoca Ahmed Yesevi'den -uzuri boylu bahis· vardır. lçindekUişi şöyledir:
c Hagi . Bechita_s . Chorasanensis · qui ,·fuiL. Janizzerorum .: l~stifütbr
·( See. XVII. ?)>. · :, · . . ~; ·1.. : . :~~ .~. ·~:~··
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 95 (1, 1)

:.~ - --- --·- -···-~

50 TAYYİB QÖKBtLGİN

: .. 16. LXIV. ( 3463) c ~,..~\,;)\. J . jı_ LaAJı J t.J.a.:Jl. 4&.-;r: 4Jl..•) ( ~y:- •
fol.. 203. · ..
I. ct.Wr i.&._y :3~; ı~ ·,
Il.
. . . . - . .
lll. .' ı:,ı..I!J ~ J~· J JJ> .\iJ .... rli.,
rv. ·c ":J ~~- ..ı...aA.. ";'l.:.) ı~ J

V. c J-' d~ ~b. .:..Yl4.- .~1:)",

VI. c l.!.~ J( 0: )1 4:-~ı ~)~· 4.1L.;·,
VII. '~\ e-:. tL'}r·l ,
11. CIX. ( 33tl) Liber Historicy c ~li "'-li~ J <il.;A- ':"'~ j ,
h. 1079 da V eziri azam ve serdar Ahmed Paşa' ( Rosen s. 17 ,· petit
·cahier, cantenant l~histoire des annees 1048-1098 ). Liber historicus in
dous tractatus divisus :. · · .
1 ·De ca usa belli Pol~nid ( a. 16Tl ). ·
Il. De ultima obsidionnae Viennae Au~triae ( a. 1683 ).
. Gerç~.kten bu yazma iki risaledeQ mürekkeptir; birincisi 6 sahilelik
Leh sefer] ve Kaıiıaniça fethi, ikincis.i ikinci Viyana niuhasanisının uzun
boylu aniabiması ve Merzifonlu Mustafa Paşa'nın katli olayıdır. ·
ıs: CL~ <
·_, ·: «:J-:~ .:;lA:! :;ı· .:;w'lı...;;:··.;l:f'l> toı. 23o. KüÇÜk boy
33so:> i
ve: XVI.· }!Üzyıl yaz·ıs}; m~ellif h. 933 de 55 yaşına geldiğini ve inzivaya
çekilerek bunu· yazdığım anlatıyor. Kitap h. 1005 de başkasının mülki-
yetine girmiştir. ·
19. .. CLXI. (:J·35~) Codex Stra'tionicus sive military fol. 56. Yeni-
çeri bölüklerinin alametleriİii, resimleri ve türkçe izahat. Mesela, yıldızlu
sim top, beş i nci ,c:;emaat ya_r_ısı kı~pıızı ve y~rıs ı bey~z ... .kırmızı . servi
onbirinci bölük ve kırmızı sei'vi resmi, siyah- makas kırk birine ibölük
ve siyah makas resmi, otuzuncu bölük kırmızı minare .ve resmi,
kırk. b~şi~~i _ b~lü~ ..» 1 ~. .:.:t(i • '.' . ::; 'c.

•
. 20. Bologna, Bibl. Ünivers. ( Mezzofanti ).
• • J·· ( •

••
1
1 : · L~ttere No : 8 ( 3368) Sei Jettere • İn Turco, scritte nelle anno· 1007
.deiL.Egira ·da Veli Efendi a deyersi grandi. delli lmpero OttôJDario .
XVI. yüzyıl sonu ve XVI. yüzyıl başlarına ait muhabera~ suretleri, bir
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 95 (1, 2)

İTALYA KÜTÜPHANE[;ER~NPE BAZI İSLAMi VE TÜRKÇE YAZMALAR '51

münşeat · mecmuası şeklindedir. Rosen ve Talman Jm, mekt~pl~nn.. kim-

den kime 'hitaben· yaı;ıldığını ayq_ ayrı belirtmişlerdir. Bu ~ecmuaç:la
diğer -bir kısım · bir kasidedir : · ·· · ·. :. : , · · ·

. : . '~ı..)... ôi' J ~l:-.· f" )~ ~'; .:.A:.:::;·) . .

21. Bologiıa, Bibl. Univer Codici Turchi, Rosen ( 3370 ), ( Flügel
Il. 193) «Jl:ic;,~- • .!J)lı_ .c;.;ı_,.- ~~-)
,:L Mir .Ali Ştr'N~vai;·;.i~ :te'v~ri6-i · Müİilk ·risalesini Çaiataycada:ı,
Osmanlı Türkçesine
. ·: çeviren
. .
Hızır
. .
Fenarnin
.
tercümesi,. ·59. var
.
ak. ··
·Sonunda:
~~~ J t.JL- ~l:.(~ .ik- ~A~ ~~- J _,YG;t~ ..r~ dl;: .e;~ı;- ~ i -'_Ji,
( jj j~l :ııı fi... ~t; Ü' 0'~1;-W> (!).)LS-'J\ '_rAl..\
. ... . ·.... . : ~ . . : . ..... . ~ . . ~ . . .. ··..
. . ll. jahya. (Gö~iceli) divanı.
- . Ş ir' başlığı c Güzide-'i al-i O~ man sahibkıran-ı zaman -Sü'Ieyrİı~n -
Hanıiı -alelicm~i . vasf.;;i, cemali ; :sonunda . yine Sad~eddin b. Kcidı. ŞÜk­
rı,ılla\1 a:~-Dizffili'nin ·Cumad I : .989· d(l . bitirdiği. beyan. olunmaktadır . .
: .- ... · . . '•• . . .
22
. ..: :.Cociici
~ .
T~rchi, Roşen· (3459 ); ..·.
·.. )._ ~O m~Ciist.e. ima.nı tevhh::l; vu?:q, tekbir y. s . .den . P<l4.sed~n ye
kendisini.. yezir~ M.us.cı . PaŞa haremi~deki gilman.İardan ·biri. olarak t~nıt<in
Hüseyin b.~·Mustafa'nın eser{ tarih yoktur. 100 varaktan fazladır.
: :-:· lC : (iazav~t.:ı i<anije «·~.:.ı,.;», başltğC: ·
<Bu kitap, Gazi lbrahim Paşa ile Kanije'yi : fetbeden :Tiryaki Hasan
Paşa hazretlerinin nice f!lU_h asara oluo!JP .nice · öldüğün ve ittükleri
gazaları ve kerametleri filcüinle beyan 'ider.'· .: ·
Sonunda: · :. · . ,\ •V\ c:>;ci\ ...&,.l ·~tı.ı .0:1 ~...-\ ...;j~\ ...,;\(,

. III. Ba.~ı _ruz~ameler, ~ed~ell~r ·v.s.

. .: ~

. :: ·23. ,. Cod.. Tuı:chi, · Rosen ( ~582) 5 Une histoire Poetique 'de Muham-
mad, le prophete, sans titre, Manu~crits pre~ieux par son -anciennete,
, car,il date de I'an 890,. · ·" · :: ... , '. · · · ·
. .- -
;~· ~. .;. . . .. . . . :-. . . . - :. :. . .. ; . . . ; .; . ' - -~ ~

Harekeli .eski bir yazma, bazı notlar var,. sonunda !

;;-~~.'!./~4:-~,-jı:.:.s:.,~;~'Jw :ııı·s~)j,-~t:lı~AJ·ı~J~~-·~ ~-~-~ ~-
D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 96 (1, 1)

..
TAYYİB GÖK.BİÜJİN .-
;
" ,·. ;. :.
52
-r·.: Kapak. sahifesinCle : . ·• · ' ,; .: ·. ı· , .,•·· .·,i·:: ·

~-~) ;;,;~ J ~~ J ~.;~ J •••! jw ·.dıi~.;;U:tji,i_ '"::'t:Pı~ rL·__;.:~.:;,_. :.

~ ~r=- 0: if)}~. (:_ ~ıı -~~~J~
-
~.) . Jı ~l:J.J -~' ~\ .U,-; r_J) J ~

c .._;j 1• ., 1.1=-
.
. - .
24. Co d. Turchi, Ro sen ( 3603-.) .~<. ~ı c.~ ;ı>_ :.. • • ,__ •
1
ı· ( Traite parenetique, traduit de Tar~ be . par ordr~ . d~ L:.~ } .} divise
eri Meclis copie·.en ' 1077 , : ·. ' ~·.. : · :: ·r <' : · :. ·
•
'
~
. • •
.
• •
- • "' • o ~ _ ... l' . • : : !' ' . • ~;· •

Sondan 33 varak başka bir yazı iledir. Sonunda :

r ·,

c \•VV JJ'YI~~,l~ ~ .k.~IJ\ j_ ":":;-ı..ı.J:. ~ .-r.~i. sr; .

Bi!Şt~~ ~a~. 2. d~· : .. .. ·.. - .. ..-· ·- .. .· ·. · ·--
. - .. ., !. . ~ . : . .. . .:_ ·: - . . ·. ·' !J_ . • ' ·:

..u-:\· ~L ~_;;... J ıJ:'"l; -~ı d;jW·J=- Jj ıJ:'"IcJ~ ~ ~ .Aa! L.l,

.:.~~ -J -~-~J Jl!..ı~ ~~l,..ı; ~- )~.;..:/(ıt:f./:. :. ~~G.· ~,-~i~~,)
- -~ı:.:; ~-~_\>'rJj·:r~- ~~c~- .r,~~~>';l· · ~j~· ~- -~ ~·- ~~~:;:_~/!1.~.
b .:,t;:_i:· '~;- ..u ı rbl L:.~ JJ ; . ·. ı..;)\>>'1· ı.s::.../ .::ıl.;:ll)l .:;- ~.::ı'i~i ~;1.:..:.
. 01.-T J(,.b o-Af!! .J;l:iJı L- r~ı~,) ~b !l; 0-A.:.b ~~ ·'-:'t:.)~--r~~ı ~Jv__,)
.~~ )~;:: J~ J' ._.. ;,;~&~ı ~lir~ j; e:Lı· t_l:A:.<j~.),. c.r_,J. ._... .uJ.'
, ... .-,,,._~- .... ·. · ·;,.: .· ,.,.; · ,.-:· ·.·.~ «r~1 - ~/~~:ı 1 .~~/h -~~
25. Cod. Turchi, Rosen (3607) .:,_,:ll ı:r-~ J J~l t:t:.·., ı.#J•: ·folio 122.
'··' , 'Kapak sahifesinde : ·
• J~
« J...)') . ,. • ~
·. c..':t: ı;; ..·
·f ~
ıJ J - <._,..)
-.
.. . ·'·· l . .· ..
Spnund·a : : . « ~J~l: j ;.)~: 0: -~ ~All ~), ...·
26. ( Mezzofanti) Lettere No : 11. ( 3615) . . ..
. c Copia di Iettere scri'tte da pers()~e che 'oc~upa~ano qiıalche
; .· : Carica- ~delle ·Stato in Caraftere divanico , : XVII.: yüzyıla' ait.
. 27.'., co'Cii. Turdii, 'Roseıi~ . <3627) · :!~ . . . ,· · • ..
«Grand poeme religieux, sans commencenü~nt' '"ni J t'in, 'divise
en 10• ·Dasitan.,
• -
· ·. .. ..- ,. .:
•. ' - • • . • • . ~ ·. . ı

Yazma ç_o k ~s~iqir, _Aş_ık Paş~ q~vanı olabilir.. ( krş. Flügel I. 615;
Per ts ch ·No··: 206 )·. · -· _. · --: - '· .., . - =:.: ~ - .. · -~- : ·. • -:; ·· --: -:-- : · ·'
 D00055c4s1-4y.pdf 01.02.2010 15:20:49 Page 96 (1, 2)

İTALYA -KÜTÜPHANELERİNDE BAZI iSLAMİ VE TÜRKÇE YAZMALAR 53

Harekelidir, XV. yüzyıl yazısına benzer. Dil tarihi bakımından

incelenmeye değer. Ancak başı ve sonu .eksik tir. ·
28. Bologna, Bibl. Univers, Cod. Turc. (M. Talman ).
J. ., .Codex-
:-_· :. ~:: : . "
Continuate,.Successionis
· . ...~ . - .: .. ":.. .- . -·-· ·-:.· ..; . . . .· .·. f .
.~L:..~
-~·.-·. = ...._ : , / : . . : . . ••

, ....Jı_,·~~~~ _; d) ..:.-:l'-fj~ -~~·· J ,.·~:--Gi 1 _,.aı.ı :~-> ~.wı ....iı; ı

.: ~_9: .,,Ç9d. Persis (M. Talman, s. 25J :~od~· ~?<:::• .· '"'
•·.•( ~ersicum miscellaneum in quarto majori >•

~-
. _30. Cod. Persis
,t ·.·~ ~ o!
•
(M .. Talman, S. •27) Cod. XXII. .
.:.. .:·· :.:... .. : . .
• • •• ı> -~- : i ... ı ·::

,,,,, · :·.. : :. Politica Moralia·.. _.. .. ·.,, ; :

~. ;;;~ ·Jfı:,f~, i;~ j ~w·ı .Jı..)ır j_, t:.tı'0:' 'J~ .ı:ial1~,

·' . .. ' : . . -:'· . .. ' ... ~ ~,·~ ~k'lt J ~J.!); '\;_ '
·i.-

··.-.. ·; • .: ..:
( Devam edecek)
... :• . ~ ı.. . .

:...

.:· . ~ :. -.. : .. ·. ; _::;:·. :.;~. :.:-::' .. ~ . ·- . . ...·. •:··.;

. · . -;ı

...:•-. ·: ;.. . :
' ~ - .; - ..

. ~ .
: :·· ,;,. :. ~ ~; :. .. :

1·
..;;,,, : ::• .. . . .....

:-.: .. .... ·... . ;. ~: ... . . .