evolucionI njeriut

Punoi; una Blakaj, tana fejzullahu

 qfare eshte evolucioni
• Evolucioni është procesi me të cilin speciet përshtaten me kalimin e kohës në përgjigje të mjedisit të tyre në ndryshim
• Studimi i origjinës njerëzore është studimi i mënyrës se si njerëzit modernë evoluan nga speciet e mëparshme të
ngjashme me njerëzit dhe primatët e tjerë jo-njerëzor që tani janë zhdukur
• Që nga kohërat e lashta, njerëzit e kanë pranuar përgjithësisht se janë anëtarë të botës shtazore. Megjithatë, vetëm
relativisht kohët e fundit, në mesin e shekullit të 19-të, u zhvillua një teori shkencore për të shpjeguar se si organizmat
ose gjallesat vijnë nga evolucioni.
• Kjo teori bazohet në idenë e seleksionimit natyror, ku një sërë ndryshimesh në përbërjen gjenetike të një organizmi
mundëson që ai të përshtatet më mirë me mjedisin e tij.
• Teoria e evolucionit u parashtrua më së shumti nga Charles Darëin, në librin e tij Mbi origjinën e specieve me anë të
përzgjedhjes natyrore (1859). Modifikimi brez pas brezi nënkupton një origjinë në tipat paraekzistues.
• Të kthyera pas në kohë, linjat e këtyre llojeve paraekzistuese bashkohen, duke sugjeruar që të gjitha krijesat e gjalla në
Tokë pothuajse me siguri kanë ardhur nga një paraardhës i përbashkët. T.H. Huxley eksploroi propozimin e Darvinit
dhe sygjeron se majmunët ishin paraardhësit e fundit të përbashkët të njerëzve
•
 Australopitekusi
•Disa nga homininët më të hershëm njihen si australopitekus ose
në latinisht majmuni jugorë
•Kishte disa lloje të ndryshme të këtij grupi
•Fosilet tregojnë se ata kanë jetuar në Afrikë nga afërsisht 4
milion deri në 2.5 milion vjet më pare,një nga fosilet më të
famshme të tilla është "Lucy" - një skelet i pjesshëm i gjetur në
Etiopi (kockat e së cilës janë rreth 3 milionë vjet të vjetra).
•Australopitekusët kishin disa tipare të ngjashme me majmunin.
Për shembull, truri i tyre ishte shumë më i vogël se truri i njeriut
modern. Ata gjithashtu mund të ngjiteshin lehtësisht në pemë.
Por, si njerëzit, ata ecnin me dy këmbë. Shkencëtarët e dinë këtë
nga studimi i fosileve të këmbëve, gjurit,shputave dhe legenit.
•
 Homo habilis
•Anëtarët e hershëm më të karakterizuar të gjinisë Homo përfshijnë H.
habilis, i cili jetoi afërsisht 2.4-1.5 milion vjet më parë, Homo habilis u
zbulua për herë të parë në fillim të viteve 1960 në grykën Olduvai në
Tanzani
•Nga fosilet të pakta që gjeten vërtetuan se kjo specje kishte një këllëf
truri pak më të madh se ai i australopitekinave
• Ky hominin kishte duar të afta për të kapur dhe manipuluar objekte
me saktësi të lartë prandaj u emërtua Homo habilis, që do të thotë
"njeri i dorës“(person i aftë me vegla).Forma e H. habilis ishte diku
midis asaj të australopitekusit dhe specieve të mëvonshme hominin
•Dikur mendohej se Homo habilis ishte hominini i parë që prodhoi dhe
përdori vegla guri,por më vonë u gjetën disa vegla më të vjetra se kjo
specije
•
 Homo erectus
•Me H. erectus, ose "njeriu i drejtë", forma moderne njerëzore
filloi të merrte formë. Ndryshimet në madhësinë e trurit janë të
theksuara. Në individët e hershëm të H. erectus, truri ishte 40%
më i madh se ai i H. habilis
• Gjatë kohëzgjatjes së ekzistencës së H. erectus, e cila zgjati rreth
1.9 milion në 143,000 vjet më parë, madhësia e trurit të tij vazhdoi
të rritet. Gjithashtu në H. erectus, madhësia e dhëmbëve kishte
rënë dukshwm nga australopitekus
• Fytyra, e cila ruhet vetëm në disa ekzemplarë, është e ndërtuar
masivisht dhe pjesët e poshtme të saj dalin përpara. Kafka është e
trashë dhe ka një kreshtë të hapur, një kreshtë kockore mbi gropat
e syrit.
•
 Homo sapiens
Homo sapiens [njeri I zgjuar] evoluoi gradualisht pas homo erectus.
Emri Homo sapiens u aplikua në 1758 nga babai i klasifikimit biologjik
modern, Carolus Linnaeus.
Zhvillimi i H.Sapiens filloi rreth 400,000 vjet me pare.
Fosilet e anëtarëve më të hershëm të species sonë, Homo sapiens, janë gjetur të
gjithë në Afrikë dhe në shumë vende të tjera në pjesën më të madhe të botës.
Kafkat e Homo sapiens kanë një formë të veçantë që i dallon ato nga speciet e
mëparshme njerëzore. Forma e trupit të tyre ka tendencë të ndryshojë, megjithatë,
për shkak të përshtatjes në një gamë të gjerë mjedisesh.
 Njeriu neandertal
Neandertalët bënin dhe përdornin një sërë mjetesh të
sofistikuara, kontrollonin zjarrin, jetonin në strehimore,
bënin dhe mbanin veshje, ishin gjuetarë të aftë të kafshëve
të mëdha dhe gjithashtu hanin ushqime bimore dhe herë
pas here bënin objekte simbolike ose zbukuruese.

Ka dëshmi se Neandertalët qëllimisht i varrosnin të

vdekurit e tyre dhe herë pas here madje i shënonin varret e
tyre me oferta, si lule.

Asnjë specie e mëparshme njerëzore, nuk e kishte

praktikuar ndonjëherë këtë sjellje të sofistikuar.
NJERIU BASHKEKOHOR-MODERN
Njerëzit modernë janë lloji i vetëm që mbijeton në gjininë Homo, që përfshin edhe lloje të njerëzve të zhdukur si Homo erectus, Homo
neanderthalensis dhe Homo habilis.

Njerëzit modernë karakterizohen nga një numër tipare unike, përfshirë një tru të madh, një qëndrim drejtë bie, dhe një sistem gjuhësor
i kompleksuar. Këto tipare na kanë lejuar të zhvillojmë aftësi kognitive të avancuara, si zgjidhja e problemeve, kreativiteti dhe
inovacioni, që na kanë mundësuar të adaptuohemi në një gamë të gjerë mjedisesh dhe të bëhemi lloji i dominueshëm në planet.

Me kalimin e kohës, njerëzit modernë kanë shpërndarë nga Afrika dhe kanë migrur në të gjithë botën, duke u adaptuar në mjedise të
reja dhe duke zhvilluar teknologji dhe praktika kulturore të reja në rrugën e tyre. Sot, njerëzit modernë janë anëtarët e vetëm të gjinisë
Homo dhe vazhdojnë të zhvillohen dhe adaptohen ndaj rrethanave të ndryshme.
FALEMINDERIT PER VEMENDJEN