PRZEDMIOT OGÓLNY

Prawo cywilne cz. I – PC

ćwiczenia z dn. 1 czerwca 2023 roku
nt. „Ustania małżeństwa – śmierć, nieistnienie, unieważnienie, rozwiązanie itd.”

Odrabianie zajęć: 7 czerwca br. (środa) w godzinach 14:20-15:50 w Auli C (V piętro). Dla osób, które
to nie mogą z jakichś powodów pojawić się terminie wskazanym wyżej chcących odrobić
nieobecności, jest dodatkowy termin: 6 czerwca br. (wtorek) w godzinach 15:55-17:25 w sali nr 2
(parter). Ilość miejsc ograniczona; decyduje kolejność zgłoszeń. Prawdopodobne zagadnienia: wstęp
– ustalenie ojcostwa i macierzyństwa oraz władza rodzicielska.

Dzisiaj omawiane zagadnienia/tematy: ustanie małżeństwa, ustalenie jego nieistnienia,

unieważnienie lub również rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, separacja.

Ustanie małżeństwa (rozwód mieści się w puli ustania małżeństwa). Ustanie małżeństwa następuje
np. przez śmierć jednego z małżonków. Małżeństwo ustaje z mocy prawa wskutek zgonu. Małżonek
żyjący może zawrzeć następne małżeństwo. Uznanie za zmarłego – to małżeństwo, którego małżonek
został uznany za zmarłego, zostało uwzględnione w ustawie – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Co jest
istotne w tym przepisie i co warto z niego wyciągnąć, to art. 55 § 1: „W razie uznania jednego z
małżonków za zmarłego domniemywa się, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o
uznaniu tego małżonka za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci”. Ewentualnie,
małżeństwo może został uznane za małżeństwo bigamiczne, kiedy małżonek uznany za zmarłego
pozostaje przy życiu. Nie wchodząc w szczegóły, obie strony muszą wiedzieć, że oboje małżonków
musi wiedzieć, że małżonek został uznany za zmarłego, aby zawrzeć następne małżeństwo. Jeśli
zostanie uchylone postanowienie sądu o uznaniu za zmarłego, ważne będzie to małżeństwo, które
będzie drugim małżeństwem (nawet w razie uchylenia postanowienia sądu o uznaniu jednego z
małżonków z pierwszego małżeństwa za zmarłego, to zawarte po tym postanowieniu następne
małżeństwo pozostaje nadal ważne). Ustanie małżeństwa ze względu na śmierć lub inne równoważne
powody.

Ustalenie nieistnienia małżeństwa. Jeżeli chociaż jedna z przesłanek istnienia małżeństwa nie
zostanie spełniona, powoduje to, że małżeństwo nie istnieje od samego początku z mocy prawa (ze
skutkiem ex tunc). Niezachowanie chociaż to jednej przesłanki istnienia małżeństwa powoduje, że
małżeństwo: nie zostaje zawarte1, nie istnieje od samego początku2, skutek ten następuje ex lege3 i
ex tunc4. Jeżeli akt małżeństwa został sporządzony, można wystąpić z pozwem o ustalenie nieistnienia
małżeństwa – może to zrobić każdy, kto ma w tym interes prawny, od samego początku.

Unieważnienie małżeństwa. Te zakazy: przeszkody małżeńskie1, wady oświadczenia woli2, niedostatki

pełnomocnictwa3. Małżeństwo zawarte wbrew powyższym zakazom (wbrew istnieniu przeszkód, wad
lub niedostatków pełnomocnictwa), jest małżeństwem ważnym, ale na żądanie osoby legitymowanej
(uprawnionej) podlega unieważnieniu. Wyrok sądowy, który to unieważnia małżeństwo, ma charakter
konstytutywny ze skutkiem ex tunc. Stosujemy rozstrzygnięcie jak to co do rozwodu (art. 21 k.r.o.).

1
 (ĆW) PC – 06.01.2023 – „Ustanie małżeństwa”

Krąg osób legitymowanych do unieważnienia małżeństwa: każdy, kto ma w tym interes prawny
(przy dwóch okolicznościach: bigamia i pokrewieństwo – art. 13 § 2 i art. 14 § 2 k.r.o.)I, oboje
małżonków (art. 10 § 2, art. 11 § 2, art. 12 § 2, art. 14 § 3, art. 15 § 2 k.r.o.)II, jeden z małżonków (art.
10 § 4 – żona, która zaszła w ciążę, art. 15 1 § 2 – z powodu braku okoliczności wymienionych w art.
151 § 1 k.r.o. przez małżonka, który złożył oświadczenie dotknięte wadą, art. 16 k.r.o. – brak
zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika, ale
jeżeli małżonkowie nie podjęli wspólnego pożycia)III, prokurator (art. 22 k.r.o.)IV.

Konwalidacja. Podstawa prawna: co do przeszkód małżeńskich – art. 10 § 3 i 4, art. 11 § 3, art. 13 § 3,

art. 15 § 3 k.r.o., co do wad oświadczenia woli – upływ terminu 6 miesięcy lub maksymalnie 3 lat (art.
151 § 3 k.r.o.), co do niedostatków pełnomocnictwa – art. 16 zd. 2 (ograniczenie rozpoczęcia
wspólnego pożycia – kończy to możliwość unieważnienia małżeństwa i też konwaliduje małżeństwo).
Konwalidacja powoduje, że nie można już unieważnić małżeństwa. Okoliczności, które powodują
ustanie przeszkód, wad oświadczeń, niedostatków pełnomocnictwa przez konwalidację.

Rozwiązanie małżeństwa (art. 56 k.r.o.). Rozwiązanie małżeństwa następuje przez rozwód. Rozwód to
ustanie małżeństwa za życia małżonków. Jakie muszą wystąpić przesłanki, aby to doszło do
rozwiązania małżeństwa przez rozwód? Przesłanka pozytywna (które muszą zaistnieć): zupełny oraz
trwały rozkład pożycia małżeńskiego1 (zupełność – każdy aspekt tego pożycia zanikł: fizyczny,
duchowy, gospodarczy; trwałość – nie ma widoków na przyszłość, w której mogliby ze sobą
funkcjonować jako małżonkowie – nie ma szans powodzenia na to, by małżeństwo nadal trwało).
Przesłanki negatywne: naruszenie dobra wspólnych małoletnich dzieci małżonków (to, czy to może
dojść do naruszenia dobra wspólnych dzieci jest badane przez biegłych sądowych: przywiązanie, stan
zdrowia czy stopień dojrzałości dziecka itd.) 1, sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (np. ta
nieuleczalna choroba jednego z małżonków) 2, wyłączna wina małżonka żądającego rozwodu (tzn. nie
może żądać rozwodu wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego, chyba że: drugi małżonek
wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w takich to okolicznościach
sprzeczna z zasadami współżycia społecznego)3. Sprawy o rozwód w pierwszej instancji rozstrzygane
są zawsze przez sąd okręgowy właściwy dla sprawy. Sąd w tym rozstrzygnięciu wydaje pewne
rozstrzygnięcia z urzędu, a pewne na wniosek.

Z urzędu wydaje on rozstrzygnięcia dotyczące: rozwiązania małżeństwa1, winy małżonków w zakresie

rozkładu pożycia małżeńskiego2 (chyba że to małżonkowie zgodnie wnosili o zaniechanie orzekania o
winie), władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków i o kontaktach rodziców
z tymi dziećmi3 (chyba że strony zgodnie wnioskowały o nieorzekanie w zakresie kontaktów rodziców
z dziećmi), obowiązku alimentacyjnego co do dzieci4, sposobu korzystania z mieszkania5 (np. jakiś
pokój ma być korzystany w sposób wspólny przez obu małżonków). Na wniosek wydaje on
rozstrzygnięcia dotyczące: obowiązku alimentacyjnego co do dzieci1, podziału majątku wspólnego2
oraz uprawnienia co do mieszkania3.

Dla chętnych: napisać wnioski o ustanie małżeństwa z wyłącznej winy małżonki z ograniczeniem
władzy rodzicielskiej małżonce, obarczeniem obowiązkiem alimentacyjnym drugiej strony. Wymyśl
sposób na korzystanie z mieszkania składającego się z: trzech pokoi (15m 2, 10m2, 9m2), kuchni,
łazienki i holu. Inwencja twórcza na temat kontaktów rodziców z dziećmi. Następne zajęcia:
separacja.