ÜNİTE 2 : ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

Atom Modelleri

1. Dalton Atom Modeli

- Atom içi dolu, yüksüz, katı kürelerdir (bilardo topu) (-)

- Bütün maddeler atomlardan oluşmuştur.
- Atomlar bölünemez (parçalanamaz) ve başka bir atoma dönüşemez. (-)
- Bir elementin bütün atomları aynıdır.
- Atomlar belirli oranda birleşerek bileşikleri oluştururlar.

2. Thomson Atom Modeli

- Atom, içinde negatif yüklerin rastgele dağıldığı pozitif yüklü bir küredir. (Üzümlü kek) (-)
- Atom nötrdür (yüksüzdür) yani pozitif yük sayısı negatif yük sayısına eşittir.
- Elektronların kütleleri çok küçük olduğundan atomun kütlesini pozitif yüklü tanecikler
oluşturur. (-)
- Atom yarıçapı yaklaşık 10-8 cm’dir.
3. Rutherford Atom Modeli

- Atomda pozitif yükler çekirdek denilen çok küçük bir bölgede toplanmıştır.
- Elektronlar çekirdeğin etrafında aralarında büyük boşluklar olacak şekilde dağılmıştır. (-)
- Nötr atomda proton sayısı ve elektron sayısına eşittir.
- Proton sayısı (pozitif yük) bir elementin tüm atomlarında aynı, farklı elementin atomlarında ise
farklıdır.
- Atomun kütlesi protonların kütlesinin yaklaşık iki katı kadardır. (-)
NOT : James Chadwick nötronu keşfetmiştir.
 ÜNİTE –
ÜNİTE
Öğretmeni Güney'den Rutherford atom modeli ile ilgili bildikle-
Rutherford'a göre,

–1
rini yazmasını istiyor.
(+) yüklü tanecikler atomun merkezinde bulunur.
Güney'de; Atomun kütlesi, protonun kütlesinin yaklaşık iki katıdır.

T
I. Artı yüklü tanecikler atomun merkezinde bir arada bulunur. 2 tane cümle doğrudur.
II. Elektronlar çekirdekte bulunur.

E E İ
III. Nötronları bulmuştur.
IV. Atomu üzümlü keke benzetmiştir.
V. Atom kütlesi, protonun kütlesinin yaklaşık iki katıdır.

İ
cümlelerini yazıyor.

İ TE
-

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

I. Rutherford
II. Thomson
III. Dalton
IV. Democritus
-

A) Yalnız I B) Yalnız III C) II ve III

E
D) I ve IV E) II, III ve IV

Ü
–1
Atom modelleri-

T
Atom Modelleri
nin şeması

I. a – Rutherford

E
E İ
II. b – Thomson

III. c – Dalton

Yukarıda atom modelleri ve şematik gösterimleri verilmiştir.

-

A) I. a B) I. c C) I. c D) I. b E) I. b
II. b II. a II. b II. a II. c
III. c III. b III. a III. c III. a

63
4. Bohr Atom Modeli

- Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıkta dairesel yörüngelerde dönmektedir. (-)

- Yörüngeler 1, 2, 3, 4... ya da K, L, M, N.... şeklinde çekirdeğe en yakın olandan başlanarak
numaralandırılır. (Yörünge=enerji düzeyi=katman=kabuk)
- Çekirdeğe en yakın olan katmandaki elektronu çekirdek en fazla kuvvetle çeker ve elektronun
enerjisi en az seviyededir. Çekirdekten uzaklaştıkça elektronun enerjisi artar, hızı azalır.
- Elektronların en düşük enerjili yerleşimine temel hal denir. Temel haldeki atom kendiliğinden
enerji yani ışık ve ısı yaymaz.
- Atom dışarıdan enerji aldığında elektronların bir kısmı daha dış yörüngelere yerleşir, bu duruma
uyarılmış hal denir. Uyarılmış hal kararsızdır. Uyarılmış halden temel hale dönen atom enerji (ışık)
yayar.
- Tek elektronlu (1H, 2He+, 3Li2+) taneciklerde kullanılabilir. (-)

Atom Spektrumları :

Beyaz ışık prizmadan geçirildiğinde dalga boyuna bağlı olarak kırılır. Kırılan ışık yansıtıldığında
kırmızıdan mora kadar tüm renkleri içeren spektrum elde edilir, buna sürekli spektrum (ışık
spektrumu) denir.

NOT : Elementler ısıtıldıklarında ya da elektrik enerjisi verildiğinde kendine özgü ışın yayar.
 Gaz halde bir kimyasal madde ısıtıldığında ışık yayar, bu ışık demeti prizmada kırılıp
yansıtıldığında görünür bölgenin çeşitli yerlerinde parlak çizgiler oluşur. Buna çizgi spektrumu
(kesikli spektrum) denir. Her elementin çizgi spektrumu farklıdır.

Absorbsiyon: Bir maddenin enerji (ısı, ışık) almasına (soğurmasına) denir.

Emisyon: Maddenin aldığı enerjiyi yaymasına denir.
Spektrum (tayf): Beyaz ışığın prizmadan geçirildiğinde oluşturduğu kırmızıdan mora kadar renk
dizisine spektrum (tayf) denir.

Bohr Atom Modelinin yetersizlikleri :

Bohr atom modeli tek elektronlu tanecikleri (1H, 2He+, 3Li2+ ) açıklayabilmiştir.
Elektronlar dairesel yörüngelerde dönmemektedir.
 ÜNİTE –– 2
ÜNİTE
III

1
I

ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

II

B -

I. Birinci ve ikinci geçişler uyarılmadır.

II. Aldığı ya da verdiği enerji büyüklüğü EII > EI > EIII'dür.
III. Üçüncü geçişte dışarıya enerji verilir.

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
Y E
D) II ve III E) I, II ve III

I. Bir elementin bütün atomları özdeştir.

II. Elektronlar çekirdek etrafındaki dairesel yörüngelerde yer
alır.

BÖLÜM – 1 ATOM MODELLERİ

III. Elektriksel dengeyi sağlamak için (–) yüklü elektronlar küre
içine homojen olarak dağılmışlardır.
Y -

A) Dalton, Bohr, Thomson

B) Dalton, Chadwick, Thomson
C) Thomson, Bohr, Dalton
D) Bohr, Dalton, Chadwick
Y A
E) Dalton, Thomson, Bohr

B
I. Düşük enerjili bir yörüngedeki elektrona enerji verilirse,
elektron daha yüksek enerjili bir yörüngeye gidebilir.
II. Atomun çekirdeğinde nötron adı verilen yüksüz tanecikler
vardır.
III. 1H, 2He+ ve 3Li2+ gibi tek elektronlu tanecikler için geçerli
bir modeldir.

Y D
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

65
5. Modern Atom Teorisi (Bulut Modeli)

- Elektronlar belirli bir yolda değil, bulunma olasılıklarının yüksek olduğu bölgelerde (hacimlerde)
hareket ederler. (Elektron bulutu)

Katman Elektron Dağılımı :

- Enerji katmanlarında bulunabilecek elektron sayısı 2n2 formülü ile hesaplanır.

- Elektronlar mümkün olan en düşük enerjili katmana yerleşirler. Yani elektronlar çekirdeğe en
yakın (birinci) enerji düzeyinden başlanarak yerleştirilir.
- Atomların son katmanında 8’den fazla elektron bulunamaz. Son katmanda 8’den fazla elektron
varsa bir katman daha eklenir ve fazla elektronlar bu katmana yerleştirilir. Hala fazlalık varsa bir
önceki katmana yerleştirilir. -bir iç katman taşıyabileceği en fazla elektronu almamışsa en dış
katmanda 2’den fazla elektron bulunamaz.

Örnek : 19K , 20Ca un katman elektron dağılımı nasıldır ?

 TEST – 1

yarılmış elekt- tom çekirdeğinin Atom modelleri Bu modellere ait bilgiler

I II hacmi atom hac-
ron temel hale mine göre ihmal . Dalton a. tomun kütlesini pozitif
dönerken enerji edilebilecek kadar
verir. yükler oluşturur.
küçüktür.
. Thomson b. Elektronlar yörüngelere en
III düşük enerji düzeyinden
başlayarak yerleşir.
Bir atomun ışın yayması veya
soğurması için o atomdaki . Bohr c. Bir elementin tüm atomları
elektronların farklı enerji dü- özdeştir.

P
zeyleri arasında geçiş yap-
ması gerekir.
Yukarıdaki atom modelleri ve modellere ait bilgiler verilmiştir.

Y
Yukarıdaki kavram haritasında bazı atom modellerinde yer na e a a ı ak le n an n e m elle e -
alan görüşler verilmiştir. len l le le e le lm
na e le en an le e na m ) a B) I a ) I a
I
m el ne a e l II b II
II b b
) Yalnız B) Yalnız ) ve III c III c III c

) ve E) ve ) I a E) I a

II b II b
III c III c

İlk çekirdekli modeldir.

Palme Yayıncılık

a mm el le l l
. Bir elektron yüksek enerjili bir yörüngeden daha düşük
enerjili bir yörüngeye geçerken ısı ve ışık yayar. utherford

. ok elektronlu taneciklerin yapısını açıklamada yetersiz 2

kalmıştır. Elektronlar yörüngeler arasında
Atom geçiş yapabilir.
. Elektron çekirdeğe yaklaştıkça potansiyel enerjisi artar.
modelleri
ya ıla ın an an le
Bir atomun elektronları en düşük
) Yalnız B) ve ) ve enerji düzeyinde bulunmak ister.
) ve E) , ve Bohr

Tek elekronlu atomlar için geçer-

lidir.

m n ya ı ı le l l
. had ick, nötronu bulmuştur. tomun kütlesi yüklü tanecikle-
rin kütlesinin yaklaşık iki katıdır.
. utherford a göre, atomdaki pozitif yük miktarı atomdan
atoma değişir.
tom modellerinden utherford ve Bohr ile ilgili bilgiler numara-
. Bohr a göre, her yörüngenin bir enerjisi vardır. landırılarak verilmiştir. ncak bilgiler yazılırken hata yapılmıştır.
. Thomson, atomun yapısını üzümlü keke benzetmiştir.
na e a ala ın el lme n an l le n
. utherford a göre, çekirdeğin etrafında protonlara eşit ye e lmel
sayıda nötronlar vardır.
) ve B) ve ) ve
ya ıla ın an ka n ma alı lanı yanlı ı
) ve E) ve
) B) ) ) E)

71
 A - 1 I

Pozitif yüklüdür.
A) Chadwick B) Dalton C) Thomson
ÜNİTE – 2

D) Rutherford E) Bohr III II

Atomun hac- Chadwick
minin küçük bir EKİRDEK
kısmını oluş- tarafından
turur. keşfedilmiştir.

Atom Modelleri
ATOM VE PERİYODİK SİSTEM

Yukarıda çekirdek ile ilgili bir kavram haritasi verilmiştir.

B -
� �
Bu atom modelinde atom Bu modelde elektronlar ho- A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
altı taneciklerinden bahse- mojen olarak pozitif yüklü
D) II ve III E) I, II ve III
dilmez. Atom içi dolu bir küre içerisinde gömülmüş
küredir. gibidir.

Atom modelleri ile ilgili bilgiler şema ile yukarıda verilmiştir.

B � � -
11 I

� � Her yörüngenin belirli

bir enerjisi vardır ve
elektron bulunduğu yö-
Thomson
A) Democritus Rutherford
rüngenin enerjisini alır.
Palme Yayıncılık

B) Dalton Thomson
C) Thomson Bohr II

D) Democritus Thomson Elektronun varlığının

keşfinden sonra ilk kez
E) Dalton Bohr Bohr
BÖLÜM – 1

atom modeli tasarlayan

bilim insanıdır.

8. I. Dalton III
II. Thomson İnce bir altın levha üze-
III. Rutherford rine alfa ışınları gönde-
ATOM MODELLERİ

rerek ve alfa ışınlarının

IV. Bohr hareketini inceleyerek Rutherford
V. Modern atom modelini oluştur-
muştur.
Y
–
Yukarıda bazı atom modelleri ve ait oldukları bilim insanları
A) V B) IV C) III D) II E) I verilmiştir.

B
M -

I. Elektronların çekirdek etrafında bulunma olasılıklarının

olduğu bölgelerden bahseder. A) I - a B) I - a C) I - b
II. Atomların büyük bir kısmı boşluktur. II - c II - b II - c
III. Yörüngeli atom modeli olarak bilinir. III - b III - c III - a
D) I - b E) I - c
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II II - a II - a
D) II ve III E) I, II ve III III - c III - b
A B E A 1 11 D
72