PSYCHOLOGIE: DE KLEUTER

1. LICHAMELIJKE ONTWIKKELING
2. SENSOMOTORISCHE ONTWIKKELING

wat merk je op bij kleuters op vlak van grove motoriek en fijne motoriek?
GROVE MOTORIEK FIJNE MOTORIEK
- de kleuter begint steeds beter zijn lichaam te - de ontwikkeling van de fijne motoriek stelt de
beheersen. kleuter in staat om steeds fijner en preciezer
(= lopen, springen, …) werk te verrichten.
- het evenwichtsgevoel gaat zich steeds beter (= veters strikken, knopen dicht maken, prikken
ontwikkelen bij een kleuter. met een vork, stempelen, …)
(= fietsen, balanceren, …)
- de kleuter gaat ook een zeer grote beweeglijkheid
bezitten.
- de totale bewegingen van kleuters zijn ook heel
typerend.
- (= springen doet hij met zijn volledig lichaam, …)

in welke stadia verlopen de tekenvaardigheden van kleuters?

TEKENSTADIUM KENMERKEN VOORBEELD
- vormstadium - rond drie jaar verschijnen er
vierkanten, cirkels of kruisjes
op het blad.

- ontwerpstadium - een kind kan vormen

combineren tot grotere
- gehelen.

- picturaal stadium - :tussen vier – vijf jaar

beginnen tekeningen te
lijken op voorwerpen die
ook werkelijk bestaan.

hoe zit de ontwikkeling van het tekenen in elkaar bij kleuters?

KOPVOETERS UITBEELDEND TEKENEN
3 – 4 JAAR 5 – 6 JAAR
- het kind gaat zich beter aanhouden aan een - op deze leeftijd is de krabbelstadium van een
opdracht/plan. kleuter voorbij.
- ze gaan ook vooraf benoemen wat ze gaan - de kleuter is in staat om de romp te tekenen +
tekenen. tekent de armen en benen in de juiste richting.
- ze beginnen ook steeds meer details te tekenen.
(= haren, knopen, …)

waarom is het geven van tekenopdrachten voor kinderen onder de vier jaar vrij zinloos?
- de fantasie van het kind is dan nog niet voldoende ontwikkeld.

3. ZINTUIGELIJKE ONTWIKKELING

waarom gaat de juf op waarnemen bij de kleuters?

- de juf gaat op waarnemen bij kinderen om de zintuigelijke ontwikkeling te stimuleren.
hoe kunnen we de vijf zintuigen stimuleren van kinderen?
GEHOOR dierengeluidjes laten luisteren, zingen
samen met de kinderen, …
ZIEN door te laten waarnemen aan de hand van
visuele ondersteuning, …
PROEVEN laten deelnemen aan een kooklesje,
verschil tussen zoet/zuur, …
TASTZIN verschillende texturen bieden en laten
aanraken, …
RUIKEN laat kinderen verschillende geuren
ontdekken, …

4. COGNITIEVE ONTWIKKELING

wat is de betekenis van centratie, conservatie, transformatie?

CENTRATIE
- centratie verwijst naar het
concept waarbij een kind
zich richt op slechts één
aspect
(= een kleuter die denkt dat
een dunne lange reep
chocolade meer is dan een
dikke korte reep, vanwege
de lengte, toont centratie
van een situatie)
CONSERVATIE
- conservatie betekent dat
iets hetzelfde blijft, zelfs als
het er anders uitziet.
(= als je water uit een breed
glas in een smal glas giet,
blijft de hoeveelheid water
hetzelfde, ook al lijkt het
meer of minder, maar
kinderen begrijpen dat
concept nog niet goed)
TRANSFORMATIE
- kleuters begrijpen de
toestand van iets, maar ze
zien niet dat er een heleboel
stappen nodig zijn om van
de ene naar de andere
toestand over te gaan.
(=een kleuter ziet een taart
op tafel en begrijpt dat de
taart er is, maar begrijpt niet
alle stappen die nodig waren
om de taart te bakken, te
versieren en op tafel te
zetten. ze zien alleen het
eindresultaat)

wat is de betekenis van intuïtief denken?

- intuïtief denken is dat kinderen tussen hun vierde – zevende levensjaar heel nieuwsgierig zijn.
(= een kind op de achterbank van de auto en stelt vragen over wat hij/zij ziet buiten, en als de ouders op de vragen
ingaan, gaat hij/zij verder met het stellen van vragen)

hoe is het geheugen van kleuters op verschillende leeftijden?

GEHEUGEN GEHEUGEN
3 JAAR 4 JAAR
- drie jaar is de leeftijd waarop mensen aangeven - als het kind vier jaar is, is het goed in staat de
dat ze hun eerste bewuste herinnering gaan dagelijkse routine te begrijpen, want het biedt ze
aangeven. rust en veiligheid.
- … - de kleuter begrijpt zaken als heden, verleden en
toekomst en dat wordt steeds beter.
- de kleuter snapt dat dag op de nacht volgt.
- …

hoe kan je het geheugen van de kleuters verbeteren?

- hou je zoveel mogelijk aan een vaste routine.
- benoem ook duidelijk de tijden.
- …

hoe zit het denken van de kleuter in elkaar?

- het denken van de kleuter heeft verschillende gebreken. het rare denken heeft te maken met de nog onvolledige
ontwikkeling van het ik – bewustzijn.
wat zijn enkele typische kenmerken van het kleuter – denken?
EGOCENTRISME
- de kleuter wilt zoveel mogelijk alles zelf doen. de
kleuter denkt ook dat iedereen de wereld beleeft
zoals hij dat doet.
- …
INVLOED VAN DE FANTASIE OP HET DENKEN
- ze creëren hun eigen beeld van de werkelijkheid,
wat ze niet begrijpen vullen ze in met fantasie.
- een jonge kleuter ziet geen duidelijke grens
tussen fantasie en realiteit pas op zes jaar.
- ze stellen voortduren wie – wat – waaromvragen.
- je kan kleuters hen fantasie prikkelen door
imitatiespelletjes te spelen.
- …
DENKFOUTEN
- ze denken animistisch na (wat niet leeft krijgt
toch levende kenmerken, zoals stoute stoel)
- het kind gaat magisch denken (de kleuter denkt
dat dingen gebeuren omdat hij/zij het wenst,
zoals een kleuter gelooft dat als het zijn
handschoenen draagt, het morgen zeker zal
sneeuwen)
- …
TAAL
- de kleuter leert 4 – 6 nieuwe woorden per dag.
- hij kan een verhaal vertellen met een begin,
midden en eind.
- hij kan sorry zeggen en het menen als hij/zij iets
verkeerd doet.
- …

wat is kleuter stotteren/ fysiologisch stotteren?

- de verbale uitingsdrang is zo groot dat spreekvaardigheden en denksnelheid dit niet kunnen bijhouden.

wanneer gaan kleuters stotteren/ fysiologisch stotteren?

- wanneer ze zenuwachtig zijn.
- wanneer ze in spanning zijn/ opgewonden zijn.
- wanneer ze moe zijn.

wat is de betekenis van passieve woordenschat?

- bij passief taalgebruik bedoelen we dat kinderen de woorden begrijpen, maar niet gaan gebruiken.

5. SOCIAAL – EMOTIONELE ONTWIKKELING

wat speelt een belangrijke rol bij de sociaal – affectieve ontwikkeling?

- imitatie speelt een belangrijke rol bij de sociaal – affectieve ontwikkeling + imitatie is ook een identificatie typerend
voor de kleuter.

wat neemt af bij sociaal – emotionele ontwikkeling?

- bij de kleuter (= een veilige gehechtheid werkt dus bevorderend voor de kwaliteit van de latere sociale relaties)
neemt de gehechtheidsdrang geleidelijk af.

op welke leeftijd spelen kinderen samen?

- echt samen spelen doen kleuters vanaf de leeftijd van 4 jaar.

wat is de betekenis van associatief spel en coöperatief spel?

ASSOCIATIEF COÖPERATIEF
SPEL SPEL
- als kleuters voorwerpen gaan uitwisselen - ze gaan echt samenspelen en gebeurtennissen
noemen we dat associatief spel. uit het dagelijks leven na bootsen.

welk speelgoed is typisch voor kleuters?

SPEELGOED SPEELGOED
3 – 4 JAAR 5 – 6 JAAR
- loopfiets/driewielers - bordspellen
- speelgoedkeukens - fiets
- dokterssets - stoepkrijt
- … - …

wat is moreel realisme volgens piaget bij kleuters?

- dit stadium duurt van ongeveer het 4e tot het 6e levensjaar. binnen dit stadium zien kinderen regels als vast en
onveranderlijk. ze begrijpen regels letterlijk en denken dat overtredingen meteen worden gestraft (= immanente
rechtvaardigheid).
wat is de betekenis van emotionele zelfregulatie?
- doordat het taalgebruik toeneemt bij de kleuter, kan de kleuter dus zijn gevoelens beter beheersen en
verwoorden.

wat zijn verschillende soorten spelactiviteiten?

OEFENSPEL EXPERIMENTEREN
- het eerste spel dat ze oefenen, doen ze met de - ze gaan verder in op hun oefenspel door andere
materialen die aanwezig zijn en herhalen dit dingen bij het spelen te gebruiken.
vaak. (= water in de zandbak te doen)
(= objecten sorteren op kleur)
MATERIEEL SPEL ROLLENSPEL
- bij dit spel gaan de kinderen het materiaal - de kinderen gaan samenspelen met andere
verkennen. kinderen en doen de rollen die ze in het dagelijks
(= met de fietsen spelen) leven tegenkomen na.
SYMBOLISCH SPEL CONSTRUCTIESPEL
- de voorwerpen op het schoolplein krijgen nu - hierbij gaan kinderen iets maken/bouwen.
betekenis. (= bijvoorbeeld een hut maken of een brug)
(= pakjes brengen/boodschappen doen)
REGELSPEL PRESTATIESPEL
- bij dit spel spelen kinderen met zelfbedachte - dit is het spel waar de kinderen kunnen winnen
regels of een spel wat ze geleerd hebben in de of handig voor moeten zijn.
klas. (= blikgooien, ballen in een net gooien, …)
(= tikkertje, bordspellen, …)

6. MORELE ONTWIKKELING/GEWETENSONTWIKKELING

wat is de betekenis van morele ontwikkeling/gewetensontwikkeling?

- morele ontwikkeling is dat de kleuters gaan weten wat goed en slecht is + zo gaan ze zich geleidelijk aan waarden
en normen eigen maken.

op welke leeftijd ontwikkelt het geweten zich?

- het geweten ontwikkeld zich op een leeftijd van drie jaar.

hoe ziet de schema eruit van kohlberg?

NIVEAU 1 NIVEAU 2 NIVEAU 3
PRECONVENTIONELE MORALITEIT CONVENTIONELE MORALITEIT POSTCONVENTIONELE MORALITEIT
FASE 1 FASE 3 FASE 5
- gedrag gericht op straf en - gedrag gericht op sociale - gedrag gericht op sociale
gehoorzaamheid verwachtingen overeenstemming en
mensen rechten
FASE 2 FASE 4 FASE 6
- gedrag gericht op eigen - gedrag gericht op autoriteit - universele ethische
belang principes

7. SEKSUELE ONTWIKKELING

GESLACHTS – EN GENDERVERSCHIL LICHAAM

- de kleuters gaan bewust zijn van hun eigen
geslacht.
- de leergierigheid zorgt voor de ontdekking van
hun seksuele identiteit en besef van gender en
dat ze daarrond veel vragen gaan stellen.
(= hoe geraakt het baby’tje uit de buik)
- er is een interesse voor het eigen lichaam + ze
gaan hun geslachtsdeel herkennen.
- fallische fase:
 oedipuscomplex: het oedipuscomplex is als
jongens sterke gevoelens hebben voor hun
moeder en rivaliteit voelen jegens hun
vader.
 elektracomplex: het verwijst naar de fase
waarin meisjes sterke gevoelens
ontwikkelen voor hun vader en rivaliteit
voelen ten opzichte van hun moeder.
 8. SCHOOLRIJPHEID

hoe worden de kinderen van vijf jaar voorbereid op de lagere school?

- ze gaan in het derde kleuterklasje cirkels, spiralen, rechte lijnen tekenen (= schrijfdansen) dit doen ze om meer
begrip te krijgen voor het leren van letters.
- het kind moet instructies volgen, moet leren om stil te zitten, beurt afwachten, …

met wat kunnen we de schoolrijpheid van vijf – jarige controleren?

- we kunnen de schoolrijpheid van vijf – jarige controleren door middel van de toetertest (= toetsboekje voor taal,
rekenvoorwaarden, schrijfmotoriek, en observatie van de werkhouding) + ze meten de cognitieve vaardigheden,
maar niet de gevoelens/ sociaal functioneren van een kind.

zijn jongere kindjes benadeeld tegen over hun oudere jaargenoten en is een herkansing mogelijk?
- nee, voor elk leeftijdscategorie (= januari – april, mei – augustus, september – december) worden andere normen
gehanteerd.
- eind mei krijgen de kindjes nog een herkansing namelijk de contrabastest.

uit welke vier onderdelen bestaat de toetertest?

- een visueel gedeelte (= alles wat met zien te maken heeft)
- een auditief gedeelte (= alles wat met het gehoor te maken heeft)
- rekenen
- visuomotoriek

op wat bereiden de oefeningen op visuele discriminatie voor?

- om te leren lezen en te schrijven. het zien van verschillen en overeenkomsten tussen afbeeldingen, letters en
woorden.

door wat wordt je zelfbeeld beïnvloedt?

- omgeving
- ouders
- door nieuwe dingen aan te leren
- …

wat zijn aandachtspunten voor een positief zelfbeeld?

- geef het kind het gevoel dat hij/zij iets kan.
(= bravo, goed gedaan, …)
- het kind de kans geven om zelfstandig bepaalde dingen te doen.
(= kleren uitdoen, …)
- stimuleer het kind als het nieuwe dingen zelf probeert te doen.
- prijs/beloon het kind als hij/zij gewenst gedrag vertoond.