FILIPINO
Saturnina,Paciano,Narcisa,Olympia,Lucia,M
ANG TALAMBUHAY NI DR. JOSE RIZAL
- Pambansang bayani ng Pilipinas
- Jose Protacio Rizal Mercado y Alonso
Realonda
- Hunyo 19 1861, Calamba Laguna
- Ipinadala sa Binan Laguna upang mag aral
- Nag aral ng Filosofiya y Letras, Agham at
Pagsasaka sa Ateneo
- Hunyo 18, 1892 ay umuwi ng Pilipinas si Dr.
Jose P. Rizal. Nagtatag siya ng samahan
tinawag ito na “La Liga Filipina.”
- Nakapag tapos siya ng Batsilyer sa Agham sa
Ateneo de Manila noong Marso 23, 1876 na
may mataas na karangalan.
- Noong 1877, ipinagpatuloy niya ang
kanyang pag-aaral sa Unibersidad ng Santos
Tomas at Unibersidad Central de Madrid
hanggang sa matapos niya ng sabay ang
medisina at pilosopia noong 1885.
- Noong Hulyo 6, 1892, si Jose Rizal ay
nakulong sa Fort Santiago at ipinatapon
sa Dapitan noong Hulyo 14, 1892. Apat na
taon siya namalagi sa Dapitan kung saan
nanggamot siya sa mga maysakit at
hinikayat niya ang mamamayan na
magbukas ng paaralan. Hinikayat din niya
ang ito sa pagpapaunlad ng kanilang
kapaligaran.
- Noong Setyembre 3, 1896, habang papunta
siya sa Cuba upang magsilbi bilang siruhano,
inaresto siya. Noong Nobyembre 3, 1896
ibinalik sa Pilipinas at, sa pangalawang
pagkakataon, ikinulong siya sa Fort
Santiago.
- Noong Disyembre 26, 1896, si Jose Rizal ay
nahatulan ng kamatayan sa dahilang
nagpagbintangan siya na nagpasimula ng
rebelyon laban sa mga Kastila.
- Bago dumating ang kanyang katapusan
naisulat niya ang “Mi Ultimo Adios”
(Ang Huling Paalam) upang magmulat sa
mga
- Anak nina Francisco Rizal Mercado y
Alejandro at Teodora Alonso Realonda y
Quintos.
- Mga kapatid
aria,Concepcion,Josefa,Trinidad,Soledad
- Desyembre 30 1896 binaril sa Bagumbayan
na ngayon ay Luneta
Paglalarawan – anyong pahayag na nagbibigay at
nagpapakita ng anyo,hugis, kulay at katangiang
nagpapatingkad.
Paglalahad ng Sariling Pananaw – hangarin ay
makapagpaliwanag
Pagiisa isa – pagbibigay ng kaayusan kung ang
sanaysay ay tumatalakay sa proseso o paggawa.
Pagpapatunay – mapatunayan ang bias at
kaangkupan ng isang impormasyon.
Noli Me Tangere – Isinulat sa wikang Espanyol.
1. The Wandering Jew ni Eugene Sue
2. Uncle Tom’s Cabin ni Herrict Beecher Stowe
3. Bibliya
MONOLOGO
- Isang uri ng pagsasadula na pampanitikan
na ginagampanan ng iisang tao lamang.
- Maaaring ito ay pagsasalita ukol sa kaniyang
isipan na ipinararating sa mga manonood o
sa karakter na kaniyang ginagampanan.
MGA KARAKTER NG NOLI ME TANGERE
Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin (Crisostomo
Ibarra) - anak ni Don Rafael at kasintahan ni Maria
Clara.
Maria Clara- Kasintahan ni Crisostomo Ibarra,
anak-anakan ni Kapitan Tiago at anak ni Pia Alba at
ng paring si Padre Damaso.
Elias - Nagligtas kay Crisostomo Ibarra at anak ng
angkang kaaway ng mga ninuno ni Ibarra.
Kapitan Tiago o Don Santiago de los Santos
-Ama-amahan ni Maria Clara at asawa ni Pia Alba.
Padre Damaso Verdolagas - Ninong ni Maria Clara,
humalay kay Pia Alba at nagpahukay sa bangkay ni
Don Rafael.
Padre Bernardo Salvi- humalili kay padre Damaso
bilang pari ng San Diego, may lihim na pagsinta kay
Maria Clara
Padre Hernando De La Sibyla- paring lihim na
sumusubaybay sa kilos ni Ibarra
Pilosopo Tasyo o Don Anastacio - maalam na
matandang tagapayo ng mga mamamayan ng San
Diego
Tenyente Guevarra - matapat na tenyente ng mga
guwardiya sibil
Tiya Isabel - hipag ni Kapitan Tiago, tumulong sa
pagpapalaki kay Maria Clara
Sisa - ina nina Crispin at Basilio, martir na asawa ni
Pedro na pabaya at malupit sa kanyang pamilya
Basilio - nakatatandang anak ni Sisa, sakristan at
tumutugtog ng kampana sa simbahan ng San Diego
Crispin - nakababatang anak ni Sisa, sakristan at
tumutugtog ng kampana sa simbahan ng San Diego
Donya Victorina de los Reyes de Espadaña-asawa ni
Don Tiburcio de Espadána, nagpapanggap na isang
mestisang Kastila
Don Tiburcio de Espadaña - pilay na bungal na
Kastilang napadpad sa Pilipinas sa paghahanap ng
magandang kapalaran, napangasawa ni Donya
Victorina
Alfonso Linares - malayong pamangkin ni Don
Tiburcio, pinsan ng inaanak ni Padre Damaso na
napili niya para mapangasawa ni Maria Clara
Don Rafael Ibarra - ama ni Crisostomo Ibarra
Alperes - pinuno ng guwardiya sibil
Donya Consolacion - asawa ng Alperes
Kapitan Heneral - pinakamakapangyarihan sa
Pilipinas
Don Filipo Lino - tenyente mayor ng San Diego
Tandang/Kapitan Pablo - pinuno ng mga tulisan na
ibig tulungan ni Elias
Lucas - kapatid ng gumawa ng panghugos na ginamit
sa di natuloy na pagpatay kay Ibarra
Tarsilo Alasigan - panganay na anak ng lalaking
napatay sa pambubugbog ng guwardiya sibil
Bruno Alasigan - nakababata na anak ng lalaking
napatay sa pambubugbog ng guwardiya sibil
Pedro - malupit na asawa ni Sisa
Guro - taong kinausap ni Ibarra upang malaman ang
suliranin ng paaralan sa kanyang bayan
Nyor Juan - namahala ng gawain sa pagpapatayo ng
paaralan
Pia Alba - Asawa ni Kapitan Tiago, hinalay ni Padre
Damaso at ina ni Maria Clara.
Don Saturnino - Lolo ni Crisostomo Ibarra
Don Pedro Eibarrimendia - Ninuno ni Crisostomo
Ibarra na naging dahilan ng matinding kasawian ng
nuno ni Elias
Ang Alkalde - Ang alkalde ng San Diego, na walang
pangalan, ay isang matibay na tradisyonalista na
nagpapakita ng paggalang sa mga awtoridad na
panrelihiyon sa bayan.
Taong Dilaw - Taong madilaw at nagtangkang
pumatay kay Crisostomo Ibarra.
Albino - Dating seminarista at kasintahan ni Victoria
Andong - Napagkamalang pilibustero
Balat - Tiyuhin ni Elias na naging tulisan
Andeng - Kinakapatid ni Maria Clara at mahusay sa
pagluluto
Iday - Magandang kaibigan ni Maria Clara at
tumutugtog ng alpa
Sinang - Masayahing kaibigan ni Maria Clara at anak
ni Kapitan Basilio
Neneng - Mahinhin at palaisip na kaibigan ni Maria
Clara
Victoria - Tahimik na kaibigan ni Maria Clara at
kasintahan ni Albino
Leon - Kasintahan ni Iday
Kapitana Maria - Pumanig sa pagtatanggol ni Ibarra
sa alaala ng ama at babaeng makabayan
Hermana Rufa - Kampi kay Padre Damaso
Don Primitivo- Marunong mangatwiran, mahilig
magsalita ng Latin, pinsan ni Tinchang at tagapayo ni
Kapitan Tinong
Kapitana Tinchang -Matatakuting asawa ni Kapitan
Tinong
Kapitan Tinong- Naparusahan dahil sa
pakikipagkaibigan kay Crisostomo Ibarra
Kapitan Basilio - Kapitan sa bayan ng San Diego
Kapitan Valentin - Kapitan sa bayan ng San Diego
Carlicos -Bayaw ni Padre Damaso; piniling manirahan
sa Espanya
Ang Punong Sakristan- Isang indibidwal na
responsable sa pag-aasikaso ng simbahan.
Ang Tagapaglibing- Isang manggagawa sa
sementeryo na sa utos ni Padre Damaso ay hinukay
ang katawan ni Don Rafael.
Kabanata 1: Isang Salusalo
● Bantog – kilala
● Bukas-palad – matulungin
● Garil – utal magsalita
● Hindi magkamayaw – hindi mapatahimik
● Kalansing -tunog
● Katiwasayan – katahimikan
● Makihalubilo – makitungo
● Maluho – magastos
● Mapangahas – malakas ang loob
● Napapanganyaya – napapasama
● Piging – pagtitipon
● Pulutong – karamihan o pangkat ng mga tao
● Walang habas – walang galang
● Walang pakundangan – padalus-dalos
● Walang turing – walang utang na loob
Kabanata 2: Si Crisostomo Ibarra
● Magara – maluho
● Makisalo – makilahok
● Nabaling – napaling
● Nagmamasid – nagmamatyag
● Nagsipagbansag – nagpakilala
● Nagulumihanan – naguluhan
● Nakaluksa – nakaitim
● Napatigagal -natigilan
● Napawi – nawala
● Natigilan – natahimik
● Pumaparam – pumapawi
Kabanata 3: Ang Hapunan
● Kabisera – panguluhan
● Kabisote – magpasaulo ng nagbabasa
● Kapalaluan – kayabangan
● Maluwalhati – maligaya
● Naibulalas – nasambit
● Nasasalamin – nakikita
● Pabalat-bunga – nabanggit
● Pautal-utal – paputol-putol
● Tumungga – uminom
Kabanata 4: Erehe at Pilibustero
● Dalamhati – hapis
● Huwad – kinopya
● Inilakip – isinama
● Kapanalig – kaanib
● Karalitaan – kahirapan
● Kinahinatnan – kinauwian
● Masalimuot – magulo
● Nagningning – nagkislap
● Pahapyaw – bahagya
● Pangangamkam – pangunguha
● Paratang – maling hinala
● Pinasasaringan – pinariringgan
● Ulirat – kamalayan
Kabanata 5: Isang Bituin sa Gabing Madilim
● Balisa – ligalig
● Guni-guni – imahinasyon
● Kahambal-hambal – kasuklam-suklam
● Kasisilayaan – kakikitaan
● Katuturan – kahulugan
● Malamlam – mapanglaw
● Nahihimlay -nakahiga
● Nakakahambal – nakakaawa
● Nakakalunos – nakapanghihinayang
● Nauulinigan – naririnig
● Nimpa – diyosa
● Pabiling-biling – palinga-linga
● Panatag – tiwasay
Kabanata 6: Si Kapitan Tiago
● Bugtong – nag-iisa
● Ganid -sakim
● Kapus-palad – salat
● Kawaksi – katulong
● Magsing-irog – magkasintahan
● Nagkubli – nagtago
● Tinutuligsa – pinupuna
● Tiwasay – tahimik
● Umaalipusta – umaapi
Kabanata 7: Suyuan sa Asotea
● Alumpihit – di mapalagay
● Hinanakit – pagdaramdam
● Mag-ulayaw – mag-usap
● Nagpapasikdo – nagpapatibok
● Nagtulos – nagtirik
● Nakatatalos – nakaalam
● Napatda – natigilan
● Sawimpalad – nabigo
● Sinasamba – paghanga
● Ulupong – makamandag
Kabanata 8: Mga Alaala
● Arabal – purok, distrito
● Humayo – umalis
● Humihilam – nagpapahapdi ng mata
● Kamangmangan – walang nalalaman
● Maparam – mapawi
● Mapasupling – mapatubo
● Maririkit – maniningning
● Muralya – pader
● Nabansot – naging pandak
● Nahalinhan – napalitan
● Nahihimlay – natutulog
● Nakaakit – nakahalina
● Nakagayak – nakabihis
● Nakalulan – nakasakay
● Nakatimbuwang – nakatihaya
● Nangisay – nanginig
● Tanglaw – ilaw
Kabanata 9: Mga Bagay Bagay ukol sa Bayan
● Banal – santo
● Hidwaan – alitan
● Kabulaanan – kasinungalingan
● Magiliw – masintahin
● Malugod – masaya
● Maluwalhati – mapayapa
● Masinsin – magkakalapit
● Nagbabata – nagtitiis
● Napamulagat – napatitig
● Natambad – nalantad
● Pag-aalitan – pag-aaway
● Pagmamalabis – pang-aabuso
● Pasagsag – padabog
● Sakim – ganid
● Yayat – manipis
Kabanata 10: Ang Bayan ng San Diego
● Atipan – lagyan ng bubong
● Baybayin – tabi
● Bumulaga – gumulat
● Kahangalan – kamangmangan
● Luntian – berde
● Mapusok – masiklabong damdamin
● Masigasig – masipag
● Matatas – malinaw
● Matatas – matuwid magsalita
● Nakaulinig – nakarinig
● Nangangalisag – paninindig ng balahibo
● Napagsasamantalahan – naloloko
● Simboryo – kampanaryo
● Taluktok – tuktok
● Uugoy-ugoy – gagalaw-galaw
Kabanata 11: Ang mga Makapangyarihan
● Hidwaan – di pagkakaunawaan
● Ipangahas – maglakas-loob
● Kakarampot – kakaunti
● Kapariwaan – kasawian
● Masisitsit – madaldal
● Nagbabando – nagagalit
● Nakapahiyas – nakapalamuti
● Pag-aayuno – di kumakain
● Paghahambalos -paghahampas
● Pinagsakitan – pinaghirapan
Kabanata 12: Araw ng mga Patay
● Hinahandugan – inaalayan
● Kalakip – kasama
● Makipot – makitid
● Nagdudumali – nagmamadali
● Nakapalamuti – naka-adorno
● Nakaumbok – nakabukol
● Nananangis – nagdadalamhati
● Nangita – hinanap
● Pananglaw – pang-ilaw
● Satsatan – daldalan
● Sepulturero – tiga-araro
● Umaalingasaw – paglabas ng baho
Kabanata 13: Ang Unang Banta ng Sigwa
● Alintana – pansin
● Baliw – wala sa sarili o wala sa tamang pag-iisip
● Binagtas– dinaanan
● Dinaluhong – sabay-sabay na hinahanap
● Halimuyak – kabanguhan
● Ipinaanod – ipinatangay
● Matindi – malubha
● Nangangatal – nanginginig
● Nanghahagupit – namamalo
● Nanlilisik – nagagalit
● Naparalitiko – nawalan ng pakiramdam
● Nasindak – natakot
● Nitso – libingan o puntod
● Padre Garote – paring nagpaparusa
● Rumaragasa – mabilis
● Sigwa – unos Dahil nakaaway nito si Padre Damaso, ibinintang sa
● Sumulyap – tumingin kanya ang pagkamatay ng isang kubrador na Kastila.
● Tinalunton – sinundan Unti- unting nadagdagan ang mga paratang kay Don
Rafael at ang pinakamabigat sa lahat ay ang paratang
na siya ay isang erehe at pilibustero. Nang malapit
Kabanata 14: Tasyo, Baliw o Pilosopo? nang mapatunayang walang sala ang nasasakdal,
nagkasakit at namatay ito sa loob ng bilangguan.
● Angkop – nararapat Kinabukasan ay dinalaw ni Crisostomo ang
● Dagok – matinding kasawian kasintahan. Sa kanilang pag-uusap ay bumalik sa
● Kalapastanganan – pagyurak sa dangal kanilang alala ang kamusmusan. Binasa rin ni Maria
● Lapastanganin – halayin Clara ang liham ni Ibarra sa kanya bago sila
● Lintik – kidlat nagkahiwalay. Hindi rin nagtagal si Ibarra sapagkat
● Magarbo – marangya may mahalaga pa siyang pupuntahan. Pinuntahan ng
● Mapanganib – delikado binata ang puntod ng kanyang ama, ngunit wala na
● Matimbang – mabigat siyang natunghayan sa kanyang pagdating.
● Nakatutulig – nakabibingi Ipinagtanung niya ito sa isang supultorero at ayon sa
● Sinurot – kinurot kanya, ipinahukay ni Padre Damaso ang bangkay ni
Don Rafael at ipinalilipat ito sa libingan ng mga Intsik
ngunit dahil malakas ang ulan noon, itinapon na
Kabanata 15: Ang Dalawang Sakristan lamang ng tagapaglibing ang bangkay sa ilog. Hindi
gumanti sa pari si Ibarra, bagkus ay itinuloy niya ang
panukalang makapagtayo ng paaralan.

Sa araw ng pagbabasbas ng gusaling paaralan ay

● Habol-hininga – buntong-hininga
iniligtas ni Elias si Ibarra sa tiyak na kapahamakan.
● Hiyaw – sigaw
Ang unang bato ay bumagsak, hindi kay Ibarra kundi
● Inalo – inaruga
sa taong binayaran ng mga lihim niyang kaaway.
● Kalumbayan – kalungkutan
Nagdaos ng pagdiriwang si Ibarra matapos ang
● Nagpatibuwal – nagpadalus-dalos
pagbabasbas ng unang bato. Siya at ang ala-ala ng
● Nananalasa – sumisira
kanyang ama ay hinamak ni Padre Damaso. Hindi na
● Palahaw – pananangis
napigilan ni ibarra ang sarili at tinangkang saksakin
● Panaghoy – daing
ang pari. Ngunit hindi ito natuloy dahil pinigil siya ni
● Tinutulan – hindi sinang-ayunan
Maria Clara. Sinamantala ni Padre Damaso ang
pagpataw ng simbahan kay Ibarra ng pagiging
(PAKINOOD NG KABANATA 1-15 AT PAKIBASA NG
excumulgado. Hiniling nito kay Kapitan Tiyago na
BUOD AT KALIGIRAN)
huwag na ipakasal si Maria Clara sa binata. Isang
binatang kastila ang nais ni Padre Damaso na maging
BUOD NG NOLI ME TANGERE
nobyo at asawa nito. Ito ay si Alfonso Linares na
Pagkalipas ng pitong taon ay bumalik si Crisostomo
noo'y kararating pa lamang sa Pilipinas. Pinatawad si
Ibarra mula sa Europa. Nagdaos ng isang piging si
Ibarra ng Arsobispo dahil na rin sa tulong ng Kapitan
Kapitan Tiyago sa kanyang tahanan bilang handog sa
Heneral.
pagdating ng binata na siyang kasintahan ng kanyang
anak na si Maria Clara. Habang idinaraos ang Biglang sumalakay sa kwartel ni Ibarra ang
pagsasalo ay hinamak siya ng dating kura ng San taumbayan at si Ibarra ang pinagbintangang
Diego na si Padre Damaso. Kahit na siya ay nakaranas namumuno sa paghihimagsik ng mga tao, kaya't siya
ng panghahamak, naging magalang pa rin ang binata. ay hinuli at binilanggo. Nagkaroon ng piging sa bahay
Maaga itong umalis sa piging dahil may mahalaga pa ni Kapitan Tiyago, ito ay upang ipaalam ang
umano itong aasikasuhin. kasunduan sa pagpapakasal ni Maria Clara kay
Linares. Nang mga oras na iyon nakatakas si Ibarra sa
Pabalik na sa tinutuluyan sa Binundok si Ibarra nang
bilangguan sa tulong ni Elias. Bago tuluyang
magkausap sila ni Tinyente Guevarra. Dito niya
makatakas si Ibarra ay kinausap niya si Maria Clara.
nalaman ang sinapit ng kanyang ama na si Don
Dito inamin ng dalaga ang kanyang pagkapahamak ay
Rafael Ibarra, ang pinakamayaman sa San Diego.
dahil sa sulat ng katipang ibinigay niya kay Padre
Salvi, kapalit ng dalawang sulat ng kanyang ina na
nakuha ng kura sa kumbento, na sinasabi na ang ama
niyang tunay ay si Padre Damaso. Sinabi rin ng dalaga
na siya ay pakakasal kay Linares ngunit ang pag-ibig
niya kay Ibarra ay hindi mawawala sa kanyang puso
kailanman.
At naghiwalay ng landas ang dating magkasintahan.
Tumakas si Ibarra, sakay ng isang bangka na
tinatapakan ng damo ni Elias. Binagtas nila ang Ilog
Pasig. Inabutan sila ng mga gwardiya sibil sa lawa ng
Bai. Tumalon si Elias sa lawa upang mailigaw ang mga
humahabol. Sa pag-aakalang si Ibarra ang tumalon,
pinagbabaril si Elias ng mga humahabol at tumutugis
sa kanila. Kumalat ang balitang namatay si Ibarra,
kaya't nawalan ng pag-asa si Maria Clara. Pinili na
lang ng dalaga magmongha kaysa pakasal kay
Linares. Nakiusap siya kay Padre Damaso na ipasok
sa kumbento. Tumutol ang kura ngunit tahasang
pinapili ng dalaga ang pari: ang kumbento o ang
kamatayan nito. Walang katotohanan ang balitang
nakarating kay Maria Clara na patay na si Ibarra
sapagkat ang tinamaan ng bala ng gwardiya sibil ay si
Elias.
KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG NOLI ME
TANGERE
Si Jose Rizal ay ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa
Calamba, Laguna. Siya ay nag-aral ng medisina sa
Maynila at noong 1882, lumipad siya papuntang
Espanya para ituloy ang kanyang pag-aaral doon.
Amerikano. Inilarawan dito ang iba't ibang kalupitan
at pagmamalabis ng mga Puti sa Itim. Inihambing
niya ito sa kapalarang sinapit ng mga Pilipino sa
kamay ng mga Kastila.
Ipinaliwanag ni Rizal sa kanyang liham sa matalik
niyang kaibigang si Dr. Ferdinand Blumentritt ang
mga dahilan kung bakit niya isinulat ang kaniyang
akda. Ang lahat ng mga ito ay maliwanag na
inilarawan sa mga kabanata ng nobela.
Ang pamagat ng "Noli Me Tangere" ay salitang Latin
na ang ibig sabihin sa Tagalog ay "Huwag Mo Akong
Salingin" na hango sa Ebanghelyo ni San Juan
Bautista. Itinulad niya ito sa isang bulok sa lipunan na
nagpapahirap sa buhay ng isang tao. Ang kanyang
nobela ay nailathala noong 1887 sa Berlin.
Ipinagbawal ang kanyang libro sa Pilipinas ngunit
may mga ibang palihim na nagdadala. Dahil sa
kanyang nobela, nang bumisita si Rizal sa Pilipinas,
siya'y pinatawag ng Gobernador Heneral dahil sa
mga paratang niya sa mga Espanyol. Ipinagtanggol ni
Rizal ang kanyang sarili at siya rin ay humingi ng
paumanhin. Nang bumalik si Rizal sa Europa, hindi
siya tumigil sa pagsusulat. Noong 1891, inilathala
niya ang kanyang pangalawang nobela na El
Filibusterismo. Ito ay ang kasunod na nobela ng
kanyang unang isinulat na Noli Me Tangere.

Noong siya ay nasa Europa, nagsimula siyang

magsulat ng mga nobela, Isa sa kanyang mga isinulat
ay ang Noli Me Tangere. Ang Noli Me Tangere ay
tungkol sa pagsakop ng Espanya sa Pilipinas at
nagbibigay tuon din ito sa mga Katolikong Prayle.
Isinulat niya ang nobelang iyon upang maimulat ang
mga Pilipino sa mga paghihirap na nangyayari sa
bansa dahil sa pagsakop ng mga Espanyol. Layunin ng
nobela ang mailantad ang kasamaang nagkukubli sa
pamamahala ng Espanyol.

Sinimulang sulatin ni Dr. Jose P. Rizal ang mga unang

bahagi ng "Noli Me Tangere" noong 1884 sa Madrid
noong siya ay nag-aaral pa ng medisina. Nang
makatapos ng pag-aaral, nagtungo siya sa Paris at
doon ipinagpatuloy ang pagsusulat nito. At sa Berlin
natapos ni Rizal ang huling bahagi ng nobela.

Ang pagsusulat ng "Noli Me Tangere" ay bunga ng

pagbasa ni Rizal sa "Uncle Tom's Cabin" ni Harriet
Beacher Stowe, na pumapaksa sa kasaysayan ng mga
aliping Negro sa kamay ng mga panginoong puting