SƠ CỨU TRONG CHẤN THƯƠNG THỂ DỤC THỂ THAO

Thực hiện : Nguyễn Hải

Khoa : Y-Sinh Học T.D.T.T
Tài liệu : CẤP CỨU TẠI CHỔ-BS .Lê Văn Trí
Website : http://nguyenhaiysinh.blogspot.com

I-ĐẠI CƯƠNG :

Thể dục thể thao có nhiều yếu tố chủ quan và khách quan có thể gây nên chấn thương và
tình trạng bệnh lý. Nó cần được sơ cứu và cấp cứu kịp thời. Tác nhân gây ra có thể là cơ
học, hóa học, điện học, phóng xạ và tâm lý. Các cơ quan hay bị chấn thương là cơ quan
vận động. Các chấn thương nhỏ lặp đi lặp lại cũng hay xảy ra ở một bộ phận vận động
viên.

Tỷ lệ chấn thương thể dục thể thao nhiều hay ít tùy theo từng nước : Liên Xô (cũ) : 2%,
Tiệp Khắc (cũ) : 2.3%, Na Uy : 0.8%, Thụy Điển : 7-13%, Liên Bang Đức : 10% trong
tổng số các loại chấn thương. Phân loại chấn thương rất đa dạng, chủ yếu có 7 loại hay
thường gặp là : chạm thương, tổn thương cơ-gân, bong gân, tổn thương khớp và sai khớp,
gãy xương, chấn động não, và xây sát tổn thương phần mềm.

Mỗi môn thể thao, phụ thuộc vào đặc điểm của cơ học vận động mà chấn thương thường
hay định khu vào vùng hay một số vùng nhất định : Bóng đá: 76.67% là chi dưới, Quyền
Anh : 23.89% ở đầu, thể dục dụng cụ : 54.49% ở chi trên v.v…

II-NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân gây ra chấn thương trong thể dục thể thao cũng có nhiều loại :
 do thiếu sót trong phương pháp tập luyện,
 do đặc điểm về kỷ thuật
 do tổ chức, sân bãi
  do đạo đức, tác phong của vận động viên,…
Nhưng theo thống kê thì nguyên nhân thứ nhất và thứ hai là nhiều hơn cả.
III-PHƯƠNG PHÁP PHÒNG NGỪA CHẤN THƯƠNG
“Phòng bệnh hơn chửa bệnh” đó là câu nói không chỉ đúng trong các trường hợp bệnh
lý mà trong chấn thương thể dục thể thao cũng luôn luôn đúng.
Dựa vào việc phân tích các nguyên nhân gây chấn thương thể dục thể thao như đả nêu
trên. Người ta rút kinh nghiệm và đề phòng
Ví dụ :
1. Trong bóng đá, vận động viên hay đau cơ dạng ở đùi thì phải có những động tác khởi
động cho các cơ nói trên tập làm quen dần với vận động vì đau có thể là biểu hiện của vi
chấn thương.
2. Trong Quyền Anh, vận động viên hay bị chấn động não, chấn thương sọ-mắt, gây nốc
ao, thì phải thực hiện nghiêm túc các quy định về y tế như : kiểm tra sức khỏe hàng ngày,
trong khi thi đấu phải sơ cứu kịp thời các vết thương, nếu nặng bác sĩ có quyền yêu cầu
tạm dừng trận đấu.

IV-CÁC DẠNG CHẤN THƯƠNG THƯỜNG GẶP VÀ PHƯƠNG PHÁP SƠ

CẤP CỨU TRONG CHẤN THƯƠNG THỂ DỤC THỂ THAO

1. Choáng chấn thương

Choáng chấn thương thường hay xẩy ra khi tác nhân kích thích quá mạnh do thương
tích gây ra, nhất là ở cơ quan vận động. Thường thấy khi vết thương dập nát nhiều, vết
thương nhẹ nhưng nhiều nơi, gãy xương lớn, chấn thương bụng, ngực nặng, hoặc khi trời
lạnh, quá đau đớn, chảy máu ri rỉ kéo dài, lúc tháo garô, hay quá sợ hãi.
Phương pháp sơ cứu : phải bình tĩnh. Ủ ấm, thấm khám nhẹ nhàng, hạn chế đau. Nếu
không kèm tổn thương bụng, chỉ có vết thương xương, ta có thể tiêm moocphin 0.01g
dưới da. Nhanh chóng cầm máu tạm thời và nhẹ nhàng vận chuyển đến cơ quan y tế gần
nhất.
2. Chấn Thương Các Cơ Quan Vận Động
a. Xây Xát Phần Mềm: Rửa sạch vết thương bằng nước muối 7% vô khuẩn, hoặc dung
dịch oxy già 3%, rồi băng khô vô khuẩn hay băng mỡ kháng sinh cho dễ bóc khi thay
băng.
b. Vết Thương Cơ, Sâu :
Nếu không chảy máu thì củng xử lý như trên. Uống hoặc tiêm kháng sinh để chống
nhiễm khuẩn.
Nếu có chảy máu, phải cầm máu. Máu động mạch : chảy vọt thành tia và màu đỏ. Máu
tĩnh mạch : chảy trào ra và có màu đỏ sẫm. Cầm máu bằng băng ép, băng ấn, garô (nếu
động mạch).
c. Chạm Thương :
Nếu là chạm thương phần mềm : ngoài da có vết bầm tím : chườm lạnh bằng túi nước
đá, đắp khăn nước lạnh hoặc dùng cloretilamin. Ngày đầu chườm lạnh 20-3 phút, nghỉ 2-
3 giờ, chườm lại. Nghỉ tập và không xoa bóp.
Nếu chạm màng xương : rất đau, đau lâu vì màng xương là nơi tập trung nhiều đầu mút
thần kinh, thường gặp ở mặt trước xương chày (trong chạy vượt rào hay tranh bóng trong
bóng đá), xương ngực (trong cử tạ), gót chân (trong nhãy cao, nhãy xa). Cách sơ cứu
cũng chườm lạnh như trên và bất động chi trong ít ngày.
d. Bong Gân :
Hay gặp nhất là bong gân khớp gối và khớp cổ chân. Đó là tổn thương dây chằng và
bao khớp, thường do tác động mạnh và gián tiếp vào khớp nhất là khi đang xoay-dạn, hay
khép gấp khớp. Thường thấy khi chạy bị vấp, mất thăng bằng khi phải xoay người vụt
bóng trong đánh Quận vợt, đang chạy phải dừng lại và xoay người sút bóng trong bóng
đa. Khớp sưng to, đau, bầm tím, phải dừng ti đấu.
Phương pháp Sơ cứu : chướm lạnh, băng ép, bất động khớp bị bong gân. Không được
xoa bóp vì gây thêm kích thich làm tăng rối loạn vận mạch.
e. Sai Khớp : hay bị sai khớp vai, khớp khuỷu.
Phương pháp sơ cứu : Phải bất động ngay chi ở tư thế hiện hữu và đưa đến bệnh viện.
f. Gãy Xương : trường hợp nghiêm trọng. việc xử trí bước đầu củng đòi hỏi phải có kiến
thức về y học. ở đây xin bỏ qua loại chấn thương này.
3. Chấn Thương Sọ Não
Đây củng là loại chấn thương nặng hay gặp trong các môn thể thao mạo hiểm và đối
kháng : đua xe đạp, mô tô, Quyền Anh, Bóng đá…
Phương pháp sơ cấp cứu :
-Trước tiên phải xử trí vết thương : rửa sạch, băng ép cầm máu.
-Theo dõi 3 loại tri giác : như sau
 Tri giác hiểu biết : hỏi trả lời, bảo nạn nhân làm và thực hiện đúng
 Tri giác tự động : nâng chi lên có rơi thõng xuống không, cấu véo có phản ứng lại
không.
 Tri giác bản năng : nuốt có chậm không, đổ nước vào mồn ngậm lại hay để chảy
ra ngoài.
-Nếu là hôn mê thì xem ở mức độ nào :
 Độ 1 : rối loạn tri giác hiểu biết.
 Độ 2 : mất tri giác hiểu biết.
 Độ 3 : mất cả 3 loại tri giác, còn phản xạ ho và sặc.
-Theo dõi mạch và nhịp thở : mạch chậm và mạnh (kèm tri giác kém dần) là có chèn ép
não. Thở nhanh : có khi 40-50 lần/phút là chấn thương não nặng. Thở quá chậm (dưới 12
lần/phút) là đả tổn thương trung tâm hô hấp.
-Cần để nạn nhân nằm cao đầu. Đưa tới bệnh viện gần nhât. Tránh lắc lư khi đi đường.
Nếu có ngừng thở, ngừng tim phải hà hơi thổi ngạt và xoa bóp tim ngoài lòng ngực.

4. Chấn Thương Ngực :

Thường là loại không có vết thương. Nếu nhẹ : chỉ đau và bầm tím ngoài da; nặng có
thể gây tổn thương phổi (hay gặp) hoặc tim (hiếm gặp), phải sơ cứu.
-Có thể bị : khó thở do màng phổi bị tổn thương, khạc ra máu : do xương sườn gãy đâm
vào phổi; tràn khí dưới da, ấn da thấy kêu lép bép : thủng phổi hoặc phế quản; có thể gãy
xương sườn.
-Sơ Cứu : cần băng ép quanh lồng ngực, cố định nạn nhân, không để giãy giụa nhiều.
Đắp ấm và nhanh chóng chuyển nạn nhân đến bệnh viện.
5. Chấn Thương Bụng
Có thể gây thủng tạng rỗng như ruột, dạ dày, vỡ thận gây đái ra má. Hay xảy ra khi vận
động viên va đập mạnh, bị ngã. Chấn thương bụng hay gây choáng nên phải u ấm và đề
phòng. Chườm lạnh vùng đau. Bất động và nhanh chóng chuyển nạn nhân đến bệnh viện.
không cho ăn uống, không được tiêm moocphin vì sẽ làm mờ triệu chứng nguy hiểm.

Website : http://nguyenhaiysinh.blogspot.com