METROPOLİTAN

KALLISTOS
1934-2022

sonsuzluğa yolculuk

Kalbin içsel alanında bir yolculuktayız; bu yolculuk saatimizin saatleri ya da takvimin

gü nleri ile ö lçü lmez, çü nkü bu zamanın dışına, sonsuzluğ a doğ ru bir yolculuktur.1

Timothy Ware 1934 yılında Bath'da doğ du ve Evanjelik Anglikan bir ailede
bü yü dü . On altı yaşındayken Helen Waddell'in Çö l Babaları hakkındaki
muhteşem kitabını keşfetti ve bu kitabı 'anında çekici' buldu. 2 Kısa bir sü re
sonra kendisini bir Cumartesi akşamı ayin sırasında bir Rus Ortodoks
Kilisesi'nde (Londra'nın merkezindeki St Philip's, o zamandan beri yıkılmış
durumda) buldu. Burada da, ayinin bilinmeyen bir dilde yapılmasına rağ men,
'anında bir cazibe' buldu ve kilisenin 'gö rü nmez ibadet edenlerle' dolu olduğ u hissine kapıldı:
Dü nyadaki tapınmamız ile Cennetteki tapınma arasındaki birliğ i hissettim. Azizler
topluluğ unun yaşayan gerçekliğ ini canlı bir şekilde hissettim. Sö ylenenlerden hiçbir şey
anlamıyordum, çü nkü hepsi Slavcaydı. Ama yine de hemen bir çekim hissettim. ... Ortodoks
Kilisesi'ne katılmadan ö nce altı yıl bekledim. O Cumartesi ö ğ leden sonra kararımı verdiğ imi
sö yleyemem. Ancak bu deneyim hayatıma bir yö n verdi ve 'gerçek evimin' Ortodoks Kilisesi
olduğ unu giderek daha fazla hissettim.3
Birkaç yıl sonra, Aziz Vladimir'in Konstantinopolis'teki İlahi Ayin'e katılımıyla ilgili bir anlatıyı
okurken, Aziz Philip'teki deneyimini 'bir tanıma şokuyla' hatırladı; o ve arkadaşları 'cennette mi
yoksa yeryü zü nde mi olduğ umuzu bilemediler. Çü nkü yeryü zü nde bö yle bir ihtişam ya da gü zellik
yoktur ve bunu nasıl tarif edeceğ imizi bilemiyoruz. Sadece Tanrı'nın insanlar arasında yaşadığ ını
biliyoruz'. 4
Ortodoksluğ un cazibeleri arasında kesintisiz yaşayan bir gelenek duygusu da vardı:
Ortodoksluk hakkında okumaya başladığ ımda, yaşayan bir gelenek duygusundan
etkilendim. 'İşte geçmişte derin kö kleri olan bir kilise; Batı'nın ve Orta Çağ 'ın
Skolastisizmine, Reformasyon ve Karşı Reformasyon ile meydana gelen kırılma ve
parçalanmaya maruz kalmamış ve Aydınlanma'dan derinden etkilenmemiş bir kilise;
itirafçıların ilk şehitlerinin, ilk babaların ve ekü menik konsillerin kilisesi olarak kalan bir
kilise' diye hissettim.5
1958'de Yunan Ortodoks Kilisesi'ne kabul edildi. Oxford Ü niversitesi'nde klasikler ve teoloji okudu
ve iki kez birincilik elde etti. Bir sü re Kanada'daki bir Ortodoks manastırında ve ardından
Patmos'taki (Yunanistan) St John the Theologian manastırında kaldıktan sonra 1966 yılında
rahipliğ e atanmış ve Kallistos adıyla keşiş unvanını almıştır. O yıl aynı zamanda Pembroke Koleji'nin
bir ü yesi olduğ u Oxford Ü niversitesi'nde Ortodoks Çalışmaları alanında 35 yıllık bir ö ğ retim
kariyerine başladı ve aynı zamanda hem Yunan hem de Rus cemaatlerine uzun sü re hizmet veren bir
cemaat rahibi oldu. 1982 yılında Konstantinopolis Ekü menik Patriğ i tarafından piskopos olarak
takdis edilmiş ve 2007 yılında metropolitlik rü tbesine yü kseltilmiştir.
Ware 1963'te en çok okunan kitabı olan The Orthodox Church'ü ('Ortodoks Kilisesi'ne hala en
iyi giriş'6 ) yayınladı ve bu kitabı birçok kez gö zden geçirip gü ncelledi. Daha tecrü beli ve daha
ruhani bir kitap olan, bü yü k ö lçü de dua ile ilgili The Orthodox Way 1979'da çıktı. Ware ü retken bir
yazardı ve eserlerinin çoğ u bilimsellik ve ruhaniliğ i harmanlıyordu. Bir zamanlar ö ğ rencisi ve
arkadaşı olan Fr John Chryssavgis, 'onun bilimsel ve ruhani, akademik ve çileci, patristik edebiyat ve
derin liturjiyi - yaşayan ve yaşamı değ iştiren bir gelenek olarak Ortodoks Hıristiyanlığ ı - nadiren bir
araya getirdiğ ini' yazmıştır. Chryssavgis, Ware'i ö ncelikle Fransa'daki Kutsal Peçe Ortodoks
Manastırı'ndan Meryem Ana ile birlikte 1969 ve 1977 yıllarında tamamlanan ve 'Ortodoks
Kilisesi'nin temel ayin kitapları' olan The Festal Menaion ve The Lentern Triodion'un çevirmeni olarak
hatırlamaktadır. 7
Ware, Gerard Palmer ve Philip Sherrard ile birlikte, mistik metinlerin bir derlemesi olan
Philokalia'nın dönüm noktası niteliğindeki çevirisi ve diğ er geleneksel patristik ve litü rjik
eserler ü zerinde çalışmıştır. Piskopos aynı zamanda uzun yıllar boyunca 'ö ncü dergi' Eastern
Churches Review'un editö rlü ğ ü nü yapmıştır. Philip Sherrard hayatının son aylarını Philokalia
ü zerinde çalışarak geçirdiğ i gibi, Ware de Ü rdü n'e geçmeden hemen ö nce beşinci ve son cildin
İndeksini tamamlıyordu.
Hıristiyan mesajından ne anladığ ını mü mkü n olduğ unca kısa ve ö z bir şekilde ifade etmesi
istenen Ware şu yanıtı verdi
İnsanoğ lunu o kadar yoğ un, o kadar bü tü nü yle seven bir Tanrı'ya inanıyorum ki, insan
olmayı kendisi seçmiştir. Bu nedenle, İsa Mesih'in tamamen ve gerçekten Tanrı, ama aynı
zamanda tamamen ve kayıtsız şartsız bizden biri, tamamen insan olduğ una inanıyorum. Ve
size şunu sö ylemek isterim: 'Tanrı'nın sevgisi o kadar bü yü ktü r ki, Mesih çarmıhta bizim
için ö ldü . Ancak sevgi ö lü mden daha gü çlü dü r ve bu nedenle İsa'nın ö lü mü nü dirilişi
izlemiştir. Ben bir Hıristiyanım çü nkü Tanrı'nın bü yü k sevgisine inanıyorum ki bu sevgi
onun beden almasına, ö lmesine ve tekrar dirilmesine neden oldu. Benim inancım budur.
Tü m bunlar Kutsal Ruh'un devam eden eylemi aracılığ ıyla bize dolaysız bir şekilde
sunulur.8
Metropolit Kallistos ilham verici bir vaiz, ilgi çekici bir ö ğ retim gö revlisi ve kendini adamış bir
ö ğ retmen, ü retken bir yazar ve saygı duyulan bir ruhani yö neticiydi. Hıristiyan ekü menizmine,
ö zellikle de Anglikan-Ortodoks ekü menizmine derinden bağ lıydı. Ekü menizme olan bağ lılığ ından
bahsederken erken dö nem Hıristiyan deyişlerinden unus Christianus, nullus Christianus'u ("bir
Hıristiyan, hiçbir Hıristiyan") hatırlatarak şunları sö yledi
Hiç kimse tek başına gerçek anlamda Hıristiyan olamaz. Tek başımıza değ il, Mesih'in
Bedeninin ü yeleri olarak, diğ er tü m ü yelerle birlik içinde kurtulduk. Bu nedenle, bir
Hıristiyan olarak diğ er Hıristiyanlarla tanışmaya, onları anlamaya ve onlarla birlikte
çalışmaya çalışmam benim için hayati ö nem taşımaktadır... . 9
Her tü rlü diyalog, sö yleşi, seminer ve benzeri etkinliklerde nazik, anlaşılır ve esprili bir katılımcıydı.
Akademik ve Ortodoks çevrelerde, ö zellikle de New York'taki St Vladimir's Seminary'nin
yö rü ngesinde iyi tanındığ ı ABD'ye birkaç kez seyahat etti. Piskopos daha sonraki yıllarda kadınların
papazlığ a atanması, Kilise'nin eşcinsellik konusundaki ö ğ retisi ve Ukrayna-Rusya savaşının
Ortodokslukta yol açtığ ı mutsuz gelişmelerle ilgili tartışmalara katılmaktan çekinmedi. Ayrıca,
Ortodoksluğ un gerçek doğ asına sık sık ihanet eden 'etnik darlığ ını ve hoşgö rü sü zlü ğ ü nü ' de
eleştirmiştir.
Chryssavgis bize Ware'in kişiliğ i, karakteri ve bakış açısı hakkında bazı ipuçları veriyor:
Titiz ve ö lçü lü bir adamdı... Bodleian Kü tü phanesi'nde araştırma yaparken ve ilahiyat
fakü ltesine başkanlık ederken Holy Trinity Kilisesi'nde rahip olarak rahatça gö rev yapıyor,
hastanelerdeki hastaları ve restoranlardaki ya da işyerlerindeki cemaat ü yelerini ziyaret
ederek sayısız saatler geçiriyordu. Çö l babaları ya da Palamit tartışmaları ü zerine bir vaaz
verirken de en az vaaz verirken olduğ u kadar ateşliydi... Tü m bunları kendine ö zgü ve
ustaca bir zekâ yla yapıyordu... Tam anlamıyla ekü menikti, baştan aşağ ı bir İngiliz
beyefendisiydi. İliklerine kadar Ortodoks olmasına rağ men kendisini inancın daimi bir
çırağ ı olarak gö rü yordu ve bir keresinde cennetin kü tü phanesine gö z atmayı dö rt gö zle
beklediğ ini sö ylemişti. Kendisini hiçbir zaman Ortodoks inancını kişisel geleneklere ya da
anlayışlara gö re şekillendirirken hayal etmedi, aksine kendisini her zaman şekillenmeye
istekli, belki de onun yeniliğ i karşısında şaşırmış olarak algıladı... Ortodoks inancının ö zü nü
benimsemenin yanı sıra paradokslarını, antitezlerini ve kutuplarını kucaklama
mü cadelesini vurguladı.10
Bir başka tanıdığ ı onu 'gerçekten iyi ve sevecen, esprili (ve sıklıkla kendi esprilerinden hoşlanan),
entelektü el açıdan meraklı ve Ortodoksluğ a olan inancı ve bağ lılığ ı gü çlü , aynı zamanda daha geniş
toplumumuz karşısında Gelenek ve gelenekler arasındaki ayrımlar ü zerine dü şü nü rken dü şü nceli ve
açık fikirli' olarak tanımladı.11
 2003 yılında St Vladimir's Seminary Press Abba, The Tradition of Orthodoxy in the West;
Festschrift for Bishop Kallistos of Diokleia adlı kitabı yayınladı ve bu kitapta Ware'in ilgi
alanlarının çoğ unu kapsayan makaleler yer aldı.12 Canterbury Başpiskoposu 2017 yılında kendisine
'Anglikan-Ortodoks teolojik diyaloğ una yaptığ ı olağ anü stü katkılardan dolayı' Ekü menizm için
Lambeth Haçı vermiştir. Sourozh Metropoliti Anthony (1914-2003) ile birlikte 13 İngilizce konuşulan
dü nyada en iyi bilinen ve en etkili Ortodoks teolog haline gelmişti. Metropolit Kallistos ciddi bir
hastalığ ın ardından 2022 yılında 87 yaşında bu dü nyadan ayrıldı. Ö lü mü , farklı Hristiyan
geleneklerinden gelen birçok insanın hararetli taziyelerine vesile oldu. Amerikalı Episkopal rahip
Maria Gywn McDowell'ın yazdığ ı gibi, 'İngilizce konuşan bir kitleye Ortodoksluğ un en iyisini sunan
zarif, dü şü nceli, açık sö zlü bir sö zcü ö ldü .14
Çalışmalarının bir ö zetini yapmak yerine, burada sadece piskoposun yaşamında ve dü şü ncesinde
tekrar eden ve bana ö zellikle verimli gö rü nen, ü ç yankı uyandıran (ve tü kenmez) terimle işaret
edilen ü ç temayı vurgulamak istiyorum: 'Gizem', 'teofani', 'gelenek' - ö znel ve biraz da keyfi bir
seçim; Ware'in uzun Hıristiyanlık yolculuğ u boyunca ü zerinde dü şü ndü ğ ü ve bilgece yazdığ ı konular
olan 'inanç', 'ibadet' veya 'dua' ü zerine yaptığ ı araştırmalara da odaklanılabilir.

Hristiyan Gizemi
Gö rü yoruz ki Hıristiyanlığ ın [Ware'e gö re] gö revi her soruya kolay cevaplar vermek değ il,
bizi bir gizemin giderek daha fazla farkına vardırmaktır. Tanrı bilgimizin nesnesi olmaktan
çok merakımızın nedenidir.
Hıristiyan teologlar ve kilise otoriteleri çağ lar boyunca defalarca teyit edilen ancak çoğ u zaman
yeterince dikkate alınmayan bu ilkeye bağ lı kalsalardı, hem mecazi hem de gerçek anlamda ne kadar
çok kan dö kü lmesinin ö nü ne geçilebilirdi. İşte Simone Weil aynı konuda: 'İmanın gizemleri, gerçekte
bir tefekkü r nesnesi olmaları gerekirken, bir olumlama ve olumsuzlama nesnesi haline getirilirlerse
alçaltılırlar.15 Benzer bir şekilde Karen Armstrong: 'Bir teoloji, bizi kelimelerin ve dü şü ncelerin
yapabileceklerinin sonuna gö tü ren şiir gibi olmalıdır.16 Yine Ware:
Hıristiyanlık bağ lamında, 'gizem' ile yalnızca şaşırtıcı ve gizemli olan şeyi, bir muammayı ya
da çö zü lemeyen bir sorunu kastetmiyoruz. Aksine gizem, anlamamız için açıklanan ama
Tanrı'nın derinliğ ine ya da karanlığ ına gö tü rdü ğ ü için asla tam olarak anlayamadığ ımız bir
şeydir. Gö zler kapalıdır - ama aynı zamanda açılmıştır da.
Ware, Tanrı'nın 'içsel varlığ ını' ya da 'ö zü nü ' anlayamayacağ ımızı, çü nkü bunu yapmanın Tanrı'yı
'kendisini bildiğ i gibi' bilmek anlamına geleceğ ini, bunun da Yaratan ile Yaratılan arasında bir
uçurum olduğ u için mü mkü n olmadığ ını açıklamaktadır. Ware burada aslında mistiklerin tanıklığ ıyla
çelişmekte ve aynı kitabın başka bir yerinde kendisinin de atıfta bulunduğ u Aziz İranenus'un şu
sö zü nü gö rmezden gelmektedir: 'İnsan Tanrı olabilsin diye Tanrı insan oldu'. Aynı şekilde Ware
şunu da belirtmektedir
Tanrı'nın beden alması insanın tanrılaşmasına giden yolu açar. Tanrılaştırılmak, daha açık
bir ifadeyle, 'vaftiz edilmektir': erişmeye çağ rıldığ ımız ilahi benzerlik Mesih'in
benzerliğ idir. Tanrı-insan İsa aracılığ ıyla biz insanlar 'bedenleniriz', 'tanrısallaşırız',
'tanrısal doğ aya ortak oluruz' (2Pe. 1:4).
Her ne olursa olsun, 'Tanrı' ve 'insan'ın ö lçü lemezliğ i, tam anlamıyla idrak etmiş aziz-mistik dışında
herkes için Tanrı'nın bir gizem olarak kalacağ ı anlamına gelir - ama paradoksal olarak, hem Mesih'in
şahsında hem de ilahi 'enerjileri, lü tfu, yaşamı ve gü cü [tü m evreni dolduran] ve bizim için doğ rudan
erişilebilir olan' kozmik teofanide 'ifşa edilmiş' bir gizem.

Kozmik Teofani
Mezmur yazarı, 'Gö kler Tanrı'nın yü celiğ ini ilan eder; Ve gö k kubbe O'nun el işlerini gö sterir'
(Mezmurlar 19.1) diyerek Hıristiyan geleneğ inde yankılanan bir temayı dile getirmiştir. Bingen'li
Hildegard'ın ifade ettiğ i gibi, 'Her şeyde Cennetin mü ziğ i vardır'. Ware yazılarında sık sık aynı fikri
dile getirir, tü m evreni kozmik bir teofani, 'ilahi enerjilerin, lü tfun, yaşamın ve gü cü n' bir ifşası olarak
gö rü r, her bir parça sadece 'kendine ö zgü varlığ ının tü m parlaklığ ıyla ö ne çıkmakla kalmaz', aynı
zamanda 'şeffaftır', bö ylece tü m yaratılmış şeylerde ve varlıklarda Yaratıcıyı fark edebiliriz; doğ ayı
dü şü nmek, ruhani vizyonla gö rmek, her yerde Tanrı'yı gö rmektir. 'Tanrı her şeyin üstünde ve
ötesindedir, ancak Yaratıcı olarak da her şeyin içindedir -panentheizm, panteizm değ il. Ware burada
sadece İbrahimi geleneklerde değ il, çağ lar boyunca dü nyanın her yerinde bulunan bir fikri
tekrarlamaktadır. Lakota'lı kutsal adam Black Elk, Ortodoks piskoposla tam olarak aynı fikri ifade
ederken şunları sö ylemiştir
Her şeyin Bü yü k Ruh'un eseri olduğ unu iyi anlamalıyız. O'nun her şeyin içinde olduğ unu
bilmeliyiz: ağ açların, otların, nehirlerin, dağ ların ve tü m dö rt ayaklı hayvanların ve kanatlı
halkların; ve daha da ö nemlisi, O'nun tü m bu şeylerin ve halkların da ü zerinde olduğ unu
anlamalıyız. Tü m bunları kalbimizin derinliklerinde anladığ ımızda, o zaman Bü yü k Ruh'tan
korkacak, onu sevecek ve tanıyacağ ız ve o zaman Ruh'un istediğ i gibi olacak, davranacak ve
yaşayacağ ız.17
Ware, Mesih'i (Logos olarak) ilahi birleştirici olarak gö rerek bu ilkeye ö zel bir Hıristiyan dokunuşu
kazandırır:
O, her şeye nü fuz eden, onları Tanrı'da birliğ e çeken ve bö ylece evreni bir 'kozmos', uyumlu
ve bü tü nleşmiş bir bü tü n haline getiren dü zen ve amaç ilkesidir. Yaratıcı-Logos, yaratılan
her bir şeye, o şeyi belirgin bir şekilde kendisi yapan ve aynı zamanda o şeyi Tanrı'ya doğ ru
çeken ve yö nlendiren kendi içsel logosunu ya da içsel ilkesini vermiştir.
Yaşayan Gelenek
Daha ö nce de belirtildiğ i gibi, Ware için Ortodoksluğ un cazibelerinden biri 'canlı ve canlandırıcı bir
Gelenek anlayışı', yani 'Havariler ve Şehitler Kilisesi, Babalar ve Ekü menik Konsiller ile canlı ve
kesintisiz bir süreklilik' duygusudur.18 Burada 'gelenek' hakkında sadece iki noktaya değ inmek
istiyorum: bu terimin doğ ru anlaşılması, geçmişten gelen fosilleşmiş bir tortu olmaktan çok, Ware'in
sö zleriyle, doğ ru bir şekilde adlandırılan herhangi bir dini geleneğ in olduğ u fikrini içerir,
Statik değ il dinamik, savunmacı değ il keşifçi, kapalı ve geriye dö nü k değ il geleceğ e açık...
Tek gerçek Gelenek canlı ve yaratıcıdır, insan ö zgü rlü ğ ü nü n Ruh'un lü tfuyla
birleşmesinden oluşur'. 19
Vladimir Lossky'nin sö zleriyle, 'Gelenek, Kutsal Ruh'un Kilise'deki yaşamıdır'. Ware'in 'gelenek'
anlayışı, kendi ifadesine gö re, son zamanların en bü yü k Ortodoks teologlarından ikisi olan Pavel
Florensky (1882-1937) ve Vladimir Lossky'den (1903-1958) çok etkilenmiştir. Ware'in de sık sık
atıfta bulunduğ u Aleksei Khomiakov'dan (1804-1860) da sö z edilebilir. (Daha genç olanlar bu
isimlerin 'yeni' olmadığ ına itiraz edebilir ama geleneksel terimlerle dü şü nü rsek gerçekten de
ö yledirler!) Ware'in dü şü nceleri ve yazıları her yerde Ortodoks geleneğ ine tanıdık referanslarla
doludur; tabiri caizse, sadece Kutsal Yazılarla değ il, Babalar, mistikler ve azizlerle, bü yü k teologlar ve
filozoflarla, zengin litü rjik mirasla, aslında geleneğ in hemen hemen tü m yö nleriyle samimi ve
dostane ilişkiler içindedir. Seyyid Hü seyin Nasr'ın çok iyi ifade ettiğ i gibi,
Gelenek, vahiy ve dinle, kutsalla, ortodoksluk kavramıyla, otoriteyle, hakikatin aktarımının
sü rekliliğ i ve dü zenliliğ iyle, egzoterik ve ezoterik olanla olduğ u kadar ruhani yaşamla, bilim
ve sanatla da ayrılmaz bir şekilde ilişkilidir.20
Ware kendini 'geleneğ in' tü m bu yö nlerine kaptırmıştır. Lord Northbourne'un 'gelenek, medeniyeti
Vahiy'e bağ layan zincirdir' iddiasını onaylayacağ ına şü phe yoktur.21 Ware'in atıfta bulunduğ u
'kesintisiz sü reklilik', Doğ u Kilisesi'nin adını aldığ ı, Frithjof Schuon tarafından 'otantik olarak ruhani
olan her bakış açısına uygun biçimsel homojenlik ilkesi' olarak faydalı bir şekilde tanımlanan
ortodoksluk ilkesi tarafından sağ lanır.22
Eski Yunanca'da 'Kallistos', 'en gü zel' ya da 'en iyi' gibi bir anlama gelir; Timothy Ware'in manastır
taç giyme tö reninde ve rahiplik atamasında aldığ ı bir isimdir. Bu isim ne kadar da yerindeydi.
Piskopos verdiğ i birçok rö portajdan birinde 'Gelenek devam ediyor. Babaların çağ ı beşinci ya da
yedinci yü zyılda sona ermedi. Şimdi de kutsal babalarımız olabilir...'. 23 Kendisi için kesinlikle bö yle
bir iddiada bulunmazdı ama o bunlardan biriydi.
Ana Kaynaklar
Metropolit Kallistos, Ortodoksluğ un pek çok yö nü hakkında
bazıları oldukça gizemli olan bir dizi bilimsel kitap ve makale
yazmıştır, ancak The Orthodox Way (Londra ve Oxford:
Mowbray, 1979) ö ğ retisinin ö zü nü içerirken, The Orthodox Church
(Penguin Books, 1963) bir bü tü n olarak gelenek hakkında
başvurulacak bir eser olmaya devam etmektedir. Strange Yet
Familiar: Journey to Orthodoxy dergisi tarafından ü ç bö lü m halinde çevrimiçi olarak yayınlanan My
Journey, Ortodoksluğa geçişini anlatmaktadır. Ware'in toplu eserlerinin ö ngö rü len altı cildinden şu anda
sadece biri yayımlanmıştır: The Inner Kingdom: The Inner Kingdom: Volume 1 of the Collected Works (New
York: St Vladimir's Seminary, 2000). Çeşitli rö portajlar, konferanslar ve ö lü m ilanları internette kolayca
bulunabilir.
1 Aksi belirtilmedikçe Ware'den yapılan tü m alıntılar The Orthodox Way, Mowbray, 1979' dan alınmıştır.
2 Helen Waddell, The Desert Fathers, ilk basım 1936.
3 Ware'in Ortodoksluğ a geçişi Strange but Familiar adlı kitapta anlatılmaktadır: Yolculuğum, Ortodoksluğa Yolculuk dergisi
tarafından ü ç bö lü m halinde çevrimiçi olarak yayınlandı. İlk bö lü m (2. ve 3. bö lü mlere bağ lantılarla birlikte) şu adreste
bulunabilir:
journeytoorthodoxy.com/2010/07/strange-yet-familiar-my-journey-to-orthodoxy-part-1. Çevrimiçi olarak bulunabilecek birkaç
farklı versiyon vardır. Yukarıdaki alıntı - bundan sonra Strange Yet Familiar olarak anılacaktır - Journey to Orthodoxy
sitesinden değ il, Seattle Pacific University sitesinden alınmıştır: stories.spu.edu, diğ er alıntılar My Journey tarafından
işaretlenecektir.
4 Garip ama Tanıdık Pt 1.
5 Yolculuğum.
6 John Chryssavgis, 'Yaşam ö ykü sü : Saygıdeğ er Ortodoks Hıristiyan ilahiyatçı Kallistos Ware'i hatırlamak',
sightmagazine.com.au, 25 Ağ ustos 2022.
7 'Hayat Hikayesi: Kallistos Ware'i Hatırlamak'.
8 David Neff ile rö portaj, 6 Temmuz 2011; Christianity Today (çevrimiçi)
9 Yolculuğum.
10 'Hayat Hikayesi: Kallistos Ware'i Hatırlamak'
11 Valerie Karras, 'Anısına: Diokleia Metropoliti Kallistos Ware', 25 Ağ ustos 2022; www.wheeljournal.com
12 Feschschrift 'in editö rlü ğ ü nü John Behr, Andrew Louth ve Dimitri Conomos ü stlenmiştir.
13 Giriş için bakınız Gillian Crow, This Holy Man: Impressions of Metropolitan Anthony, St Vladimir's Seminary Press. En iyi
bilinen eserleri Living Prayer ve God and Man'dir.
14 'Umudumuz Seninle Ö lmesin Metropolit Kallistos Ware', womenintheology.org, 29 Ağ ustos, 2022.
15 Simone Weil'den, Gravity and Grace, ilk İngilizce baskı 1952.
16 'Karen Armstrong "Tanrı için Dava" Oluşturuyor';
npr.org/2009/09/21/112968197/karen-armstrong-builds-a-case-for-god.
17 Black Elk'in sö zleri Joseph Epes Brown, The Sacred Pipe: Black Elk's Account of the Seven Rites of the Oglala Sioux, 1989, xx.
18 Strange Yet Familiar, Pt 2 (italikler benim).
19 Garip Ama Tanıdık, Bölüm 3.
20 Seyyed Hossein Nasr, Knowledge and the Sacred, 1981, 68.
21 Lord Northbourne, Religion in the Modern World, 1963, 34.
22 Frithjof Schuon, Bilgelik İstasyonları, 1961, 13.
23 David Neff ile rö portaj.