Kasaysayan NG Pamamahayag Sa Pilipinas

TATALAKAYIN:
• KASAYSAYAN NG PAMAHAYAGAN SA
PILIPINAS
 Unang Anyo
 Unang Pahayagan na Lumabas nang Palagian
 Panahon ng Pagbabago
 Panahaon ng El Renacimiento at Amerikano
 Pahayagang Pampaaralan
TATALAKAYIN:
• BALITA
 Kahulugan
 Kategorya
 Sangkap
 Uri ayon sa Layunin
 Hakbang
 Batayan at Pamamaraan sa Pagsulat ng Balita
UNANG ANYO NG UNANG PAHAYAGAN
Sucesos Felices
ni Tomas Pinpin
Nagsimula ang kasaysayan ng pamamahayag sa
Pilipinas. Bagama’t sinasabing hindi ito maituturing
na isang ganap na pahayagan sapagkat isa lamang
pahayagang paliham, hindi maitatatwang ito na ang
una—wala nang iba pang pahayagang natala sa
kasulatan na lumabas noong 1637 maliban dito.
Ito’y nabibilang sa mga “hojas

volantes” (polyeto) na umiral hanggang
noong 1809.
Al Publico (sa publiko) isa sa sinasabing “hojas

volantes” ay lumitaw noong Pebrero 27,
1799.
UNANG PAHAYAGANG LUMABAS NANG PALAGIAN
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/NAGTATAG TAON SINIMULAN TAON DATOS
PAHAYAGAN NATAPOS
Del Superior Governador-Heneral Manuel Aug. 8, 1811 1832 Kauna-unahang

Gobierno Fernandez de Folgueras pahayagan sa Pilipinas
na lumabas nang
palagian dahilan sa
kahigpitan ng mga
Kastila hinggil sa mga
lathalaing nakasisira sa
kanila.
La Ezperanza Felipe Lacorte at Dec. 1, 1846 1849 Kinikilalang unang

Evaresto Calderon pahayagang pang-araw-
araw.
PAHAYAGAN NATAPOS
La Ezperanza Felipe Lacorte at Dec. 1, 1846 1849 Pamfilosopiya,

Evaresto Calderon panrelihiyon, at
pangkasaysayan ang
kalimitang nauukol ang
talakayan.
Naghawan ng landas
para sa pang-araw-araw
na pahayagan.
Diario de Manila Felipe del Pan Oct. 11,1848 Feb. 19, Patuloy itong lumalabas
1898 sa loob ng apat (4) na
taon at tumigila lamang
upang magbigay-daan
PAHAYAGAN NATAPOS
Diario de Manila Felipe del Pan 1848 Sa isang opisyal. Ngunit

muling inilathala
hanggang 1899 nang
maging maligalig ang
katayuan ng Pilipinas.
El Comercio Ulpiano Fernandez Pahayang pang-araw-

araw
Ang iba pang pahayagang nakipagpaligsahan sa

larangan ng pamahayagan ay ang La Oceania
Espanola, Diario de Filipinas, Correo de Manila, El
Porvenir Filipino, Revista Marcantil, Diario de Avisos,
El Catolico, Revista Mercantil, El Catoliko Filipino.
Panahon ng Pagbabago
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/ TAON SINIMULAN TAON DATOS
PAHAYAGAN NAGTATAG NATAPOS
La Opinion Julian de Poso at Isang pahayagang

Jesus Polanco may kulay politika.
Unang pahayagang
tahasang
sumalungat sa mga
prayle at minsan ay
humiling ng
pagpapaalis sa
mga relihiyoso
kabilang na ang
Arsobispo.
PAHAYAGAN NATAPOS
Dioryong Tagalog Marcelo H. del Pilar May 2, 1882 Tumagal Inilathala ang tungkol sa
lamang sa pag-ibig sa bayan at
loob ng masamang kalagayan
limang ng bansa.
buwan sa
parehong Hindi rin nagtagal ang
taon pahayagang ito.
El Resumen Pascual Poblete at Hulyo 2, 1890 Ang peryodikong ito ay

Baldomero Hazanas tumutugon sa
katutubong damdaming
Pilipino
PAHAYAGAN NATAPOS
La Solidaridad Graciano Lopez Jaena- Disyembre 13, 1895 Pahayagan ng Pilipino

unang editor 1888 sa Espanya
Marcelo H. del Pilar-
sumunod na editor Nasusulat sa wikang
Kastila at para lamang
sa mga intelektuwal
Kalayaan Andres Bonifacio Enero 18, 1896 Pahayagang nasa

Emilio Jacinto katutubong wika
Dr. Pio Valenzuela
Ang tangi at unang
labas na ito ang
nagpasiklab ng
damdamin ng bayan.
Republika Filipinas Pedro A. Paterno Maliit na pahayagang

inilathala upang lalong
La Revolucion pag-alabin ang
damdamin ng
El Heraldo de Revolucion himagsikan.
Pahayagan na
La Independencia Antonio Luna Sept. 3, 1898 Nov. 11, mapanghimagsik
1900
Gaceta de Filipinas Sept. 29, 1898 Oct. 14, Ofisyal na pahayagan ng
(dating El Heraldo Filipino, 1899 Rebolusyonaryong
Heraldo de Filipno, Indice Pamahalaan.
Oficial)
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/ TAON TAON DATOS
PAHAYAGAN NAGTATAG SINIMULAN NATAPOS
Gaceta de Filipinas Sept. 29, 1898 Oct. 14, 1899 Inilathala nito ang
(dating El Heraldo Filipino, tekstong ofisyal na mga
Heraldo de Filipno, Indice utos ng pamahalaan,
Oficial) gayon din ng ilang balita
at mga tulang Tagalog na
naglalaman ng
pagmamahal sa bayan.
La Republika Filipina Pedro A. Paterno Sept. 15, 1898 1899 Halos lahat ng mga
pahayagang ito na
La Libertad Clemente Jose Zulueta Hunyo 20, 1898 umiiral lamang sa
maikling panahon ay
nagkakaisa
Ang Kaibigan Nang Bayan 1898 sa pakikipaglaban para

(Malolos, Bulkan) sa kasarinlan ng bansa.
Columnas Volantes 1899

(Lipa Batangas)
La Federacion 1899
(Kabatuan, Iloilo)
El Nuevo Dia Sergio Osmeňa 1900 Isa sa mga unang
(Cebu) makabayang pahayagan.
Dumaan ito sa mahigpit

na sensura at dalawang
beses na sinuspindi
El Renacimiento at Panahon ng Amerikano
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/ TAON TAON DATOS
PAHAYAGAN NAGTATAG SINIMULAN NATAPOS
El Renacimiento Rafael Palma 1901 Pahayagang

nagpanatili ng
damdaming
makabayan ng mga
Pilipino. Masiglang
pangangampanya
laban sa mga di-
matapat at mandaraya
sa pamahalaan.
El Debate Ramon Torres Pahayagang

makabayan.
La Opinion
Taimtim na
Los Obreros *Matapos tumataguyod ng
ideklara ang kampanya para
La Vanguardia Batas Militar matamo ang kalayaan
noong Sept. 21, sa Estados Unidos
1972
*Taliba
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/NAG TAON SINIMULAN TAON DATOS
PAHAYAGAN TATAG NATAPOS
La Democracia Pahayag pampolitika
Consoledacion Nacional
Manila Daily Bulletin Carson Taylor Feb. 1, 1900 Matapos Pahayagang nauukol sa
ideklara ang pagbabapor ngunit nang
Batas Militar malaunan ay nagtaglay na rin ng
noong Sept. 21, iba’t ibang balita.
1972
Nabili ni Hanz Menzi noong
Hunyo 12
Cable News Israel Putman Isinama sa kalaunan sa

pahyagang American na
naging Cablenews- American
Philippine Free Press Hukom *Kincaid 1907 Magasing Ingles na umiral

R. Mc. Culloch Dick *Aug. 19, 1908 nang mahabang panahon sa
kapuluan.
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/NAG TAON SINIMULAN TAON DATOS

PAHAYAGAN TATAG NATAPOS
Graphic Ramon Roces Hulyo 1927 Naging kalaban ng Phil. Free

Press
Napahinto ang paglilimbag

bago sumapit ang
pananakop ng mga Hapones
at nagpatuloy mula lamang
noong Mayo 25, 1948 sa
ilalim ng bagong pangalang
Kislap
Liwayway Ramon Roces Nov. 18, 1922 Isang babasahing magasin

sa Pilipinas na nakasulat sa
wikang Tagalog
PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/NAGTATAG TAON TAON DATOS
PAHAYAGAN SINIMULAN NATAPOS
Manila Times Thomas Golwan Oktubre 11, 1898 Marso 15, 1930 Binili ni Alejandro Roces Sr.
Willmott Luis
Philippines Herald Agosto 8, 1920 Matapos Pahayagang panghapon
Vicente Madrigal
ideklara ang
Manuel Earnshaw Batas Militar Naging bahagi na lamang ito
kalaunan ng naging kawing na
Tomas Earnshaw noong Sept. 21, pahayagan ni Alejandro Roces Sr.
1972
Ramon Fernandez na DMHM (Debate, Mabuhay,
herald, Monday Mail)
Teodoro R. Yangco
Mauro Prieto
At iba pang milyonaryong
Pilipino
Phil. Review at Pillars Tanging naging popular sa

mga magasing inilathala
noon ng Hapon
Panahon ng Pagpapalaya
Newsweek 1945 Pahayagan ng sundalong

Daily Pacifican (Panahon ng Amerikano
Yank ‘Liberasyon’)
Stars
Stripes
Free Philippines Office of War 1945 Ang kopya nito ay ipinamahagi
(Leyte) Information ng punong nang walang bayad.
himpilan ni Heneral
Douglas MacArthur
Bagong Buhay, *Taliba, The Philippines Press, *Matapos Lihim na umusbong ang mga
*The Manila Chronicle, the Comet, The
Courier, The Express, The Fil-American, The ideklara ang pahayagang ito sa dahilang
Filipino Observer, The Freedom, The Guerilla, Batas Militar nais ng mamamayan ang
The Liberal, The Daily Mail, The Phil Liberty noong Sept. 21, balitang nahihinggil sa loob
News, The Manila Post, The Progress, Voz de
1972 at labas ng bansa.
Manila, The Victory News, The Evening
Herald, atbp.
The Morning Sun Sergio Osmeňa Sr. Abril 1946
Daily News Manuel A. Roxas Pahayagan ng Partido Liberal

Balita
Daily Mirror Manila Times Publishing Mayo 2, 1949 *Matapos Ang pahayagang ito at ang
Co. ideklara ang Evening News lamang ang
Batas Militar pahayagang panghapon
noong Sept. 21, makalipas ang digmaan
1972
Mabuhay Amado V. Hernandez Hindi rin nagtagal ay

ipinagbili ng mga Manahan
nang si Hernandez ay
puspusang lumahaok sa
politika (1955-1956)
Weekly Nation D.H. Soriano Agosto 27, 1965 Isang uri ng magasin
lingguhan na nagtataglay
ng makabago at
masaklaw na mga
artikulo
Examiner Leon O. Ty Isang lingguhang magasin

na kahawig sa anyo at
estilo ng Times at
Newsweek na limitado
ang saklaw ng publisidad
Matapos na ideklara ang Batas Militar noong Setyembre 21, 1972

kagyat na naglaho sa sirkulasyon ang lahat ng mga pahayagan noon ngunit
hindi nagtagal ay may lumabas na ring mga tabloid. Unang linggo pa lamang
ng sumunod na buwan ng Oktubre 1972 ay lumabas na ang unang sipi ng
tabloid na Mabuhay at Sitsiritsit.
Nagsunuran ng lumabas ang mga pahayagang Times Journal, People’s
Journal, Tempo, ang Taliba, Metro Manila Times, The Guardian,
Pahayagang Malaya, Mr. & Mrs. Veritas, Filipino Times, Philippine Signs at
iba’t iba pang mga pahayagang lokal na karaniwa’y nasusulat sa Pilipino o sa
wika ng rehiyong kinaiiralan.
Sa kasalukuyan ay marami nang pahayagang broadsheet na pang-

araw-araw gaya ng sumusunod:
Sa Filpino ay kabilang ang Malaya at Kabayan at sa Ingles ay kabilang

ang Manila Bulletin, The Philippine Star, The Philippine Daily Inquirer,
Manila Standard, The Manila Times, The Philippine Post, The Business
World, Sun Star, Business Mirror, Standard Today at Tribune.
Sa mga tabloid ay kabilang ang: Abante, Abante Tonite, Bagong Titik,

ang Balita, Balitang Sariwa, Bandera, Bulgar, Daily Aiwan, Diario UN 1,
People’s Journal, People’s Tonight, Pilipino Star Ngayon, Remate, Remate
Tonight, Taliba at Tumbok.
Ang mga bagong labas naman ay ang Bomba, Hataw, Tanod (dyaryo
ng Bayan) at Diyaryo Kongreso (Politica Newspaper).
Mga pahayagang pampaaralan (pamantasan)
PANGALAN NG PAARALAN TAGAPATNUGOT/ TAON DATOS
PAHAYAGAN NAGTATAG SINIMULAN
The College Folio Pamantasan ng Dean Hariet 1910

Pilipinas Fansler
Torch Paaralang 1912
Normal ng
Pilipinas
Varsitarian Pamantasan ng
Santo Tomas
Guidon Ateneo de
Manila
Far Eastern
University
National
University
Mga pahayagang pampaaralan
Manila
University
The Weekly Silliman 1903
Sillimanian (tWS) University
Mga pahayagang pampaaralan (mataas na paaralan)
The Coconut Manila High Carlos P. Romulo 1912

School
La Union Tab La Union High 1923
School
The Lagunian Laguna High 1925

School
The Pampangan Pampanga High 1925

School
The Leytean Leyte High 1925

School
The Rizalian Mataas na 1926

Paaralan ng
Rizal
The Coconut Mataas na 1927

Paaralan ng
Tayabas
Mga The Volcano Mataas na 1927
pahayagang Paaralan ng
Batangas
pampaaralan The Toil La Union Trade 1928
(mataas na
paaralan) The Samarian Mataas na
Paaralan ng
1928
Samar
The Melting Pot Mataas na 1929
Paaralan ng
Tarlac
The Granary Mataas na 1929
Paaralan ng
Nueva Ecija
TAGAPATN TAON
PANGALAN NG PAARALAN UGOT/
DATOS
PAHAYAGAN NAGTATAG SINIMU
LAN
The Torres Torch Mataas na Paaralan ng Torres 1930
Mga The Cagayan Student’s

Chronicle
Mataas na Paaralan ng Cagayan 1931
pahayagang The Chronicler Mataas na Paaralan ng Arellano

pampaaralan
(mataas na Mapazete Mataas na Paaralan ng Mapa
paaralan) Newsette Mataas na Paaralan ng Maynila
Wheel Mataas na Paaralan ng Manuel

Roxas
Gasette Jose Abad Santos
Molave Mataas na Paaralan ng Villamor

(Pagkatapos ang panahon ng Batas militar)
TAGAPATN TAON
DATOS
LAN
Ang Sulo Mataas na Paaralan ng Hunyo

Torres 1956
Ang Gabay Mataas na Paaralan ng
Mapa
Ang Moog Mataas na Paaralan ng 1957

Araullo
Ang Tinig Mataas na Paaralan ng 1957

Jose Abad Santos
Ang Lagablab Mataas na Paaralan ng 1970

Pilipinas sa Agham
(Pagsapit ng Panahong Sentinyal)
TAGAPATN TAON
DATOS
LAN
Ang Agong MSU Iligan Institute of

Technology
Ang Aninag Negros Occidental High
School, Bacolod City
Ang Bagiw Baguio City High School
Ang Banyuhay Quezon City Science High

School
Ang Bangan Nueva Ecija High School,

Cabanatuan City
TAGAPATN TAON
DATOS
LAN
Ang Baranggay Lakandula High School
Ang Batis Mariano Marcos High

School, Manila
Ang Gabay Mapa High School
Ang Gintong E. Quirino High School,

Panitikan Manila
Ang Gulong Manuel Roxas High

School, Manila
TAGAPATNUG TAON
PANGALAN NG PAARALAN OT/
DATOS
PAHAYAGAN NAGTATAG SINIMULA
N
Kalasag Raja Soliman High School,

Manila
Malaya Marcelo H. del Pilar High
School, Malolos, Bulacan
Mulawin Villamor High School, Manila
Pabaon Binalonan High School
Ang Pag-asa E. Quirino High School

TAGAPATN TAON
DATOS
LAN
Ang Silahis Ramon Magsaysay High

School
Ang Silangan Zamboanga del Norte
National High School
Tambuli Arellano High School
Tanglaw Ramon Magsaysay High

School
Tilamsik Gregorio Perfecto High

School
TAGAPATN TAON
DATOS
LAN
Ang Tinig Kalookan High School
Ang Ubod Manila Science High

School
Wika Sergio Osmena High

School
Mga Pahayagang Pampaaralan
Naging lalong aktibo ngayon ang mga pahayagang pampaaralan

sa paglahok sa mga patimpalak sa pagsulat ng iba’t ibang sulatin sa
pagtataguyod ng Secondary Schools Press Conference na idinaraos
taon-taon.
Sa alinmang patimpalak na itinataguyod ng SSPC, pandivisyon
man, panrelihiyon o pambansa, dalawang kategorya ang nilalahukan
ng ga kinatawang mamamahayag-estudyante: (1) individuwal (2)
pangkatan
HALIMBAWA NG RADIO
BROADCASTING.avi
Sa indibidwal:
1. Pagsulat ng balita (Filipino at Ingles)
2. Pagsulat ng Editorial (Filipino at Ingles)
3. Pagsulat ng Lathalain (Filipino at Ingles)
4. Pagsulat ng balitang pang-isports (Filipino at Ingles)
5. Pagwawasto at pagsulat ng ulo ng balita (Filipino at Ingles)
6. Photo-Journalism (Filipino at Ingles)
7. Editorial Kartuning (Filipino at Ingles)

Sa Paligsahang Pangkatan:
8. Pag-aanyo (layouting sa Filipino at Ingles)

9. Pahina ng balita (Filipino at Ingles)
10. Pahina ng Panitikan at Lathalain (Filipino at Ingles)
11. Pahina ng Isports (Filipino at Ingles)
12. Komunikasyong Developmental (Filipino at Ingles)
13. Pahinang Pang-agham (Filipino at Ingles)
14. Pinakamagaling na pahayagang pampaaralan
BALITA
KATUTURAN NG BALITA
• Isang ulat na hindi pa nailalathala, hinggil sa mga ginagawa ng mga

tao na inaakalang pananabikang mabatid at mapaglilibangan ng
mga mambabasa (Alejandro 19).
• Isang imformasyon hinggil sa isang pangyayaring naganap na,

nagaganap pa lamang, o magaganap pa sa isang tiyak na hinaharap,
ngunit hindi pa alam ng marami, na may kaugnayan sa kabuhayan,
katahimikan, edukasyon, pulitika, isports, kalusugan at/o
paniniwalang panrelihiyon.
“Ano mang bagay na hindi mo
alam nang nagdaang araw ay
isang balita”
-- Turner Catlege
Tagapangasiwang Editor ng The New York Times
Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang pasalita, pasulat
at pampaningin.
• Pasalita
kung ang ginawang midyum ay ang radio at telebisyon;
• Pasulat
kung ito ay ipinalimbag sa pahayagan at iba pang uri ng
babasahin; at
• Pampaningin
kung ang midyum ay ang telebisyon at sine.
KATEGORYA
NG BALITA
Kategorya ng mga balita
1. KABAGUHAN
Ang anumang balita hinggil sa pagtuklas o

imbensiyon, ang pinakahuling moda o istilo, tulad ng
pinakabagong tuklas na pamalit na panggatong na kilala
bilang “Kero-gas” o “Kero-tano”… nano technology…
2. “Personal Impact”
Halimbawa:
Ang pagtaas ng presyo ng langis ay nagpalala sa pagbagsak ng
kabuhayan sa bansa sapagkat nagkaroon ito ng “chain reaction”
tulad ng pagtaas ng pamasahe at pagtaas ng halaga ng mga
pangunahing bilihin.
* Giyera sa Iraq at US… pagputok ng Bulkang Taal…

3. Balitang Panglokal
Binibigyan ng kalapitan ang mga kaganapan sa

lokalidad.
• Pagdami ng mga Mega World Projects sa Bacolod.

• Pagtatag ng Philippine Women University sa Silay.
4. Pera
Balita hinggil sa kinikita, suweldo, pagtaas ng buwis, implasyon at
loteriya.
Halimbawa:
Sino ang nanalo sa sweeptakes? Magkano ang tinatanggap ng
simbahan mula sa Philippine Amusements and Gaming Corporation
(PAGCOR) para sa mga kawanggawang mga proyekto?
5. Krimen at Kaparusahan
Halimbawa:
Ang tangkang pagpatay ng dalawang beses laban sa dating Pangulo
ng Polytechnic University of the Philippines (PUP) na si Dr. Nemesio
Prudente at sa bantog na si Gobernador Rodolfo Aguinaldo ng Cagayan.
6. Kasarian (Gender)
Ito'y nagbibigay ng kawilihan na karaniwang natutunghayan sa

romansa, pag-aasawa, paghihiwalay at pagdidiborsiyo. Nailalarawan
rin ang mga kasarian, halimbawa kung ang isang babae ang pinuno ng
mga bandido o kung ang naihalal na pangulo ng isang bansa ay babae
gaya ni Gloria M. Arroyo.
7. Tunggalian
Ang mga balitang tungkol sa giyera at rebolusyon “coup d’etat” o

magulong demonstrasyon, kasama rin ang panloob na tunggalian ng tao
sa hindi makataong pakikitungo, pakikibaka sa pagitan ng masama at
mabuti, ang agwat ng mahirap at mayaman ay pawang pagtutunggalian.
8. Relihiyon
Halimbawa:
Paggunita sa mahal na araw, ang preperensiya sa pagboto ng mga

tagasunod ng Iglesya ni Kristo, ang paghalal ng bagong Santo Papa, mga
himala ng mga Santo at ng Birheng Maria.
9. Sakuna at Trahedya
Halimbawa:
Ang mga namatay sa bagyo o baha, ang pagsabog ng Philipppine

Airlines Jetliner malapit sa Ninoy Aquino International Airport, ang
paglubog ng barkong Doña Paz ay ilan sa mga maaaring ihanay sa uring
ito.
10. Pagpapatawa
Balita hinggil sa emosyon ng tao, matandang anekdota at

mga kartoon na nagpapasigla sa pahayagan.
11. Pantaong Interes
Balita hinggil sa mga damdamin ng tao:

kabutihan, kalupitan at tagumpay.
12. Sikat na Tao
Halimbawa:
Ang dating Pangulong Corazon Aquino ay laman

ng lokal at internasyonal na mga babasahin dahil sa
pangyayari na naibalik ang demokrasya sa Pilipinas
sa paraang mapayapa, na naging huwaran sa buong
mundo.
13. Taya ng Panahon
Sa buong mundo, ang mga tao ay interesado sa

kalagayan ng panahon. Ang mga tao sa Pilipinas,
tinatanggap ang taya ng panahon na may kalakip na
puna. Kung minsan ang ulat ng PAGASA hinggil sa
taya ng panahon ay hindi kapani-paniwala.
14. Pagkain at Inumin
Ilan sa mga bagong alak ay nakapagpapasigla sa

araw ng mga mayayaman at kilalang tao. Subalit
ang kakulanagan sa pagkain sa mga lugar na
dinaanan ng lindol ay lalong nakatatawag ng pansin
sa mga mambabasa.
15. Grupo ng Balita
Ito’y hinggil smga katutubo, tulad ng mga

Mangyan ng Mindoro o mga Manobo sa
Mindanao ay isang halimbawa.
SANGKAP NG
BALITA
Sangkap ng balita
AKSYON O PAKIKIHAMOK
BINIBIGYANG-DIIN ANG LUGAR O PINAGGANAPAN ( SAAN )
NAKAKAGANYAK SA MGA TAO
ELEMENTO NG BALITA
•Conflict
•Timeliness
•Proximity or Nearness
•Prominence
•Names
•Drama
•Oddity or unusualness
Uri ng balita ayon sa
layunin
URI AYON SA LAYUNIN
1. Tuwirang balita (Straight News)
Ito’y tuwirang nagsasalaysay ng

pangyayaring naganap. Ang nakatatawag-
pansin dito ay ang pagiging bago ng
pangyayari. Pangunahing layunin nito ang
maghatid ng imformasyon at pangalawa
lamang ang pagdudulot ng aliw.
URI AYON SA LAYUNIN
2. Balita ng kasalukuyang pangyayari (Spot

News)
Ito ang balita ng pangyayaring kasalukuyang

nagaganap o kagaganap-ganap pa lamang. Bihirang-
bihirang mapalabas sa pahayagang pampaaralan
ang ganitong uri ng balita, ngunit sa mga
pahayagang broad sheet ang ganitong uri ng balita
ay malimit na may puwang. Ang ganito namang uri
ng balita ang paborito ng mga reporter sa radyo at
television.
URI AYON SA LAYUNIN
3. Inaasahang balita (Anticipated News)
Tumutukoy naman ito sa balita ng pangyayaring

matagal nang naganap at alam na ng di-iilang
mambabasa bago pa malathala bilang isang balita.
Karaniwan ang ganitong uri ng balitang lumalabas
sa mga pahayagang pampaaralan, pandalubhasaan
at pampamantasan na buwan, quarterly, o
semestral ang labas.
URI AYON SA LAYUNIN
4. Paunang balita (Advance News)
Ito naman ay tumutukoy sa mga balita ng

pangyayaring magaganap pa lamang sa isang tiyak
na panahon sa isang tiyak na lugar sa hinaharap.
Karaniwang nakakabilang sa ganitong uri ng balita
ang pagbabalita ng mga gawaing pang-isports na
magaganap sa hinaharap, tulad ng idaraos na
pabasketbol, pabeisbol, pati na ang magaganap na
paseminar, pakomvensiyon, at kauri.
URI AYON SA LAYUNIN
5. Balitang Kinipil (News Brief)
Ito naman ang balitang pinaikli, binuod na

lamang, upang mapagkasiya sa maliit na
ispasyo. Karaniwan sa mga pinaikling balita
ang nagbuhat sa isang mahalagang balita,
ngunit bunga ng kakulanagan sa ispasyo ay
piaikli na lamang para sa kabatiran ng higit na
nakararaming mambabasa.
URI AYON SA LAYUNIN
6. Bulletin at Flash
Ang flash ay karaniwang nagbabanta ng isang

malaking balita, samantalang ang bulletin ay isang
ulat ukol sa isang laganap nang balita. Ang bulletin
ay pauna na tugaygay na balita, samantalang ang
flash ay pauna ng isang malaking balita.
Kabilang din sa uri ng balitang flash ang isang
ulo ng balita na nasa unang pahina, ngunit ang
istorya ay nasa ibang pahina.
URI AYON SA LAYUNIN
8. Tugaygay na balita (follow-up news)

URI AYON SA LAYUNIN
9. Balitang pinaganda (colored news) o lathalaing

balita (featured news)
Ito ay balita ng isang pangyayari na pinaganda

ang paghahatid ng imformasyon upang maging higit
na kawili-wili o kaya’y higit na makapagbigay-aliw sa
mambabasa.
URIdi-totoo
9. Balitang AYON SA LAYUNIN
(false news)
Karaniwan itong balita ng mga likhang pangyayari o

inimbentong pangyayari. Maiikling ulat na gaya nito ang madalas
lumabas o nailalathala sa mga pahayagang tabloid, ngunit ang pag-
iimbento ng mahahalagang balita ay bihirang makita. May
nagsasabing ngayon ang panahon na maraming lumalabas na
istoryang pamulaan ng kawilihang-tao –human interest story,
artifisyal ngunit madulang ulat o istorya.
URI AYON SA LAYUNIN
10. Balitang pampublisidad (publicity news)
Nagsasaad ito ng pagpapakilala sa madla ng isang

tao, bagay, pook o pangyayari, na hindi pa kilala
ngunit mahalagang makilala.
URI AYON SA LAYUNIN
11. Balita ng pagkilala (recognition news)
Ito naman ang balita ng kahanga-hangang nagawa ng isang

tao o ng isang pangkat. Kasama rito ang pagtatampok sa mga
proyektong pambayan, pambansa o pampaaralan. Ito ang
nararapat na gamitin ng mga reporter sa mga paaralan kung
may nagkakaloob ng mga donasyon, iskolarship, teaching
chair, professorial chair, at iba pa.
URI AYON SA LAYUNIN
12. Balitang Interpretative
Ang balitang ito ay nagbibigay-diin sa pagsusuri

at pagpapaliwanag ng malalim na dahilan ng mga
pangyayari upang lalong madaling maunawaan ng
mambabasa. Binibigyang-halaga nito ang
pagbibigay-liwanag sa dahilan ng masalimuot na
pag-unlad ng pag-uugnayan ng mga tao sa lipunan,
politika at kultura. Ginagamit ito ng mga reporter
upang mapalitaw ang tunay na kahalagahan ng
balita o pangyayari sa mga mambabasa.
URI AYON SA LAYUNIN
13. Balitang developmental
Ito ang mga balitang nauukol sa mga

pangyayaring may kaugnayan sa mga kaunlaran
ng bayan, lalawigan, rehiyon at buong bansa.
Halimbawa ang pagtatayo ng tulay na San
Juanico sa Samar-Leyte.
URI AYON SA LAYUNIN
14. Balitang Investigative
Ito ang pinakabagong paraan ng pagbibigay ng

balita. Dahil sa hindi na nasisiyahan ang mga
reporter sa pagpapaliwanag ng kahulugan ng mga
pangyayari, kaya’t ginagawa na nilang personal na
magsiyasat sa mga pangyayari.
URI AYON SA LAYUNIN
15. Printable News
Ito ang mga balitang ang pangyayari’y itinuturing na nagdudulot ng

kabutihan sa mamamayan, tuwiran man o di-tuwiran. Kabilang sa
ganitong kategorya ang mga pangyayaring napapaloob sa sumusunod:
A. Pananalapi ng bayan
B. Kalusugan ng mamamayan
C. Ang dahilan ng mababang performance ng mga mag-aaral sa
agham at matematika kahambing ng mga mag-aaral sa
ibang bansa.
URI AYON SA LAYUNIN
D. Epekto sa kabuhayan ng di pagbibigay-diin ng pamahalaan sa pagtatalaga ng sapat
na badjet para sa kaunlaran ng pagsasaka sa buong bansa.
E. Epekto sa kalidad ng edukasyon sa bansa sa di-pag-uukol ng malaking bagjet sa edukasyon para

matustusan ang pagtatayo ng sapat na dami ng mga paaralan, sapat na dami ng mga
batayang-aklat ng mga mag-aaral, ang pagpapanatili sa 40 estudyante man lamang bawat klase, at
pagtataas man lang ng suweldo ng guro kapantay kung hindi man nakakataas nang
kaunti sa suweldo ng mga pulis.

URI AYON SA LAYUNIN
16. Unprintable news (mga balitang di-mainam
ipalimbag)
Kabilang sa ganitong mga balita ang nakakasira sa

pagkatao o pangalan ng isang taong nasasangkot.
Ang dahilan ay upang huwag masira ang kanyang
pangalan nang hindi pa napapatunayan ang
katotohanan ng mga pangyayari sa kanyang buhay.
URI AYON SA LAYUNIN
17. Science Journalism at Science Writing
Ang Science Writing ay inihahanda ng may-akda para sa mga taong ang

pinagpakadalubhasaan ay kapareho ng sa may-akda. Ito’y para sa mga
taong nabibilang sa iisang linya. Pangunahing pinaglilimbagan nito ay mga
journal, magasin at huli na ang pahayagan.
Ang Science Journalism ay ang pagsulat hinggil sa agham o mga bagay

na teknikal para sa kaunawaan ng karaniwang mamamayan at hindi para
lamang sa mga nakatapos sa mga dalubhasaan at pamantasan. Ito’y
sumasaklaw sa newspaper writing at technical writing.
Hakbang sa pagsulat ng
balita
Hakbang sa pagsulat ng balita
1. Pangangalap ng mga ideya at impormasyon

2. Pagsusuri sa mga ideya at impormasyon
3. Pagpapahayag ng layunin
4. Paggawa ng plano
5. Pagsulat
6. Pagsusuri, Pagwawasto at Pagbabago
Kaayusan ng balita
Ang kaayusan ng paglalahad ng mga
datos sa balita ay sumusunod sa baligtad na
piramide tulad ng nasa ibaba:
Batayan sa pagsulat ng
balita
Batayan sa pagsulat ng balita
1. Pabuod na pagkakabuo
2. “Salient” na pagtatampok
Sa pamamagitan ng pamatnubay na
pangungusap
3. Kombinasyon na pagkakabuo
Ang pamatnubay na pangungusap ay binuod ang
dlawang tampok na pangungusap at saka binuod sa
mga sumusnod na talata.
4. Tabulasyon
Sinusundan ng buod na pamatnubay ang
pangungusap na karaniwang ginagamit sa mga
paligsahan.
Batayan sa pagsulat ng balita
5. Interpretasyon ng pamatnubay na pangungusap.

6. Buod ng balita
Nakakalat o sunod-sunod, maaaring nasa ilalim
ng malaking paksa, ang bawat isa ay may petsa,
pook ng kaganapan at may karaniwang paksa.
Mga pamamaraan sa
pagsulat ng balita
Pamamaraan sa pagsulat ng balita
1. Itala ang kaugnayan
2. Pag-ugnayin sa pamamagitan ng:
a. Paggamit ng salitang nag-uugnay tulad ng: gaya, sa kabilang dako, samantala, ito,
iba pa, tulad atbp.
b. pag-uulit sa nakaraang paksa.
3. Gumamit ng paghahambing sa mga maikling talata subalit may pagkakaiba sa haba.
4. Bawat talata ay tumatalakay sa iisang paksa lamang. Buuin ang mga talat upang
maiwasan o magpalit ng hindi nagbabago ang pagtalakay, maliban sa paggamit ng
parirala.
Pamamaraan sa pagsulat ng balita
5. Iwasan ang nakasasawang paggamit ng tuwiran at di-tuwirang sipi ng mga

sinasabi. Pantay na paggamit ng buod, tuwiran at di-tuwirang sipi ng mga
sinabi. Iwasan din ang paggamit ng tuwirang sipi nang higit sa dalawang
magkasunod na talata.
6. Ang balita ay kinakailangan tumalakay nang wasto upang magbigay ng

malinaw na kaisipan, makatawag pansin at tiyak subalit hindi magulo ang
mga detalye.

Kasaysayan NG Pamamahayag Sa Pilipinas

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kasaysayan NG Pamamahayag Sa Pilipinas

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TATALAKAYIN:

Ito’y nabibilang sa mga “hojas

Al Publico (sa publiko) isa sa sinasabing “hojas

Del Superior Governador-Heneral Manuel Aug. 8, 1811 1832 Kauna-unahang

La Ezperanza Felipe Lacorte at Dec. 1, 1846 1849 Kinikilalang unang

La Ezperanza Felipe Lacorte at Dec. 1, 1846 1849 Pamfilosopiya,

Diario de Manila Felipe del Pan 1848 Sa isang opisyal. Ngunit

El Comercio Ulpiano Fernandez Pahayang pang-araw-

Ang iba pang pahayagang nakipagpaligsahan sa

La Opinion Julian de Poso at Isang pahayagang

El Resumen Pascual Poblete at Hulyo 2, 1890 Ang peryodikong ito ay

La Solidaridad Graciano Lopez Jaena- Disyembre 13, 1895 Pahayagan ng Pilipino

Kalayaan Andres Bonifacio Enero 18, 1896 Pahayagang nasa

Republika Filipinas Pedro A. Paterno Maliit na pahayagang

Ang Kaibigan Nang Bayan 1898 sa pakikipaglaban para

Columnas Volantes 1899

Dumaan ito sa mahigpit

El Renacimiento Rafael Palma 1901 Pahayagang

El Debate Ramon Torres Pahayagang

La Democracia Pahayag pampolitika

Cable News Israel Putman Isinama sa kalaunan sa

Philippine Free Press Hukom *Kincaid 1907 Magasing Ingles na umiral

PANGALAN NG TAGAPATNUGOT/NAG TAON SINIMULAN TAON DATOS

Graphic Ramon Roces Hulyo 1927 Naging kalaban ng Phil. Free

Napahinto ang paglilimbag

Liwayway Ramon Roces Nov. 18, 1922 Isang babasahing magasin

Phil. Review at Pillars Tanging naging popular sa

Newsweek 1945 Pahayagan ng sundalong

The Morning Sun Sergio Osmeňa Sr. Abril 1946

Daily News Manuel A. Roxas Pahayagan ng Partido Liberal

Mabuhay Amado V. Hernandez Hindi rin nagtagal ay

Examiner Leon O. Ty Isang lingguhang magasin

Matapos na ideklara ang Batas Militar noong Setyembre 21, 1972

Sa kasalukuyan ay marami nang pahayagang broadsheet na pang-

Sa Filpino ay kabilang ang Malaya at Kabayan at sa Ingles ay kabilang

Sa mga tabloid ay kabilang ang: Abante, Abante Tonite, Bagong Titik,

The College Folio Pamantasan ng Dean Hariet 1910

The Coconut Manila High Carlos P. Romulo 1912

The Lagunian Laguna High 1925

The Pampangan Pampanga High 1925

The Leytean Leyte High 1925

The Rizalian Mataas na 1926

The Coconut Mataas na 1927

Mga The Cagayan Student’s

pahayagang The Chronicler Mataas na Paaralan ng Arellano

paaralan) Newsette Mataas na Paaralan ng Maynila

Wheel Mataas na Paaralan ng Manuel

Gasette Jose Abad Santos

Molave Mataas na Paaralan ng Villamor

Ang Sulo Mataas na Paaralan ng Hunyo

Ang Moog Mataas na Paaralan ng 1957

Ang Tinig Mataas na Paaralan ng 1957

Ang Lagablab Mataas na Paaralan ng 1970

Ang Agong MSU Iligan Institute of

Ang Bagiw Baguio City High School

Ang Banyuhay Quezon City Science High

Ang Bangan Nueva Ecija High School,

Ang Baranggay Lakandula High School

Ang Batis Mariano Marcos High

Ang Gabay Mapa High School

Ang Gintong E. Quirino High School,

Ang Gulong Manuel Roxas High

Kalasag Raja Soliman High School,