Word formation Slowotworstowo

Przedrostek (prefix) stawiamy „przed”, czyli dodajemy go na początek podstawowego słowa w celu
utworzenia nowego słowa o innym znaczeniu.

Znaczenie przedrostków

Większość przedrostków ma kilka znaczeń. Oto w jaki sposób poszczególne przedrostki zmieniają
wyrazy:

Przedrostek Znaczenie
a- bez, nie
anti- przeciwny
auto- o sobie
co- razem, wspólnie
de- odwrotność, przeciwieństwo, redukcja
dis- nie, odwrotnie
ex- poprzedni, były
extra- ponad, po za
il-, im-, in-, ir- nie, bez

inter- pomiędzy

micro- bardzo mały

mis- błędnie
non- nie, bez
over- zbyt dużo
post- po
pre- przed
pro- być za czymś
re- ponownie
semi- połowa
sub- poniżej
super- super, ponad
trans- ponad, poza
ultra- nadzwyczajnie
un- nie, brak, przeciwieństwo
under- poniżej, mniej niż
Przyrostki (suffixes) dodajemy na koniec słowa. Poszczególne przyrostki oznaczają inną część mowy.

 przyrostki rzeczownika: -age, -al, -ence, -ance, -dom, -ee, -er, -or, -hood, -ion, -ism, -ist, -ity, -
ment, -ness, – ry-, ship, -sion, -tion, -ty, -th, -xion

Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

-age bond bondage
więź niewola

drain drainage
osuszać osuszanie

orphan orphanage
sierota sierociniec

-ance maintain maintenance

konserwować konserwacja

resemble resemblance
przypominać podobieństwo

assure assurance
zapewnić zapewnienie

-dom king kingdom

król królestwo

free freedom
wolny wolność

fan fandom
fan społeczność fanów

-er drive driver

prowadzić kierowca

train trainer
trenować trener

paint painter
malować malarz

-hood child childhood

dziecko dzieciństwo

neighbor (AmE) neighborhood (AmE)

neighbour (BrE) neighbourhood (BrE)
sąsiad sąsiedztwo

mother motherhood
matka macierzyństwo

-ism social socialism

Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo
socjalny socjalizm

hero heroism
bohater bohaterstwo

sex sexism
płeć seksizm

-ist cartoon cartoonist

kreskówka rysownik kreskówek

moral moralist
moralny moralista

art artist
sztuka artysta

ment punish punishment

ukarać kara

disappoint disappointment
rozczarować rozczarowanie

agree agreement
zgadzać się zgoda

-ness happy happiness

szczęśliwy szczęście

fond fondness
czuły czułość

dark darkness
ciemny ciemność

-ship friend friendship

przyjaciel przyjaźń

owner ownership
właściciel własność

partner partnership
partner partnerstwo

-tion populate population

zaludniać ludność

inform information
informować informacja

abbreviate abbreviation
skrócić skrót
  przyrostki przymiotnika: -able, -al, -ant, -ary, -en, -ese, -ful, -i, -ible -ic, -ish, -ivs, -ian, -less, -
ly, -ous, -y

Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

-able read readable

czytać czytelny

believe believable
wierzyć wiarygodny

predict predictable
przewidywać przewidywalny

-en wood wooden

drewno drewniany

gold golden
złoto złoty

ash ashen
popiół popielaty

-ese Milan Milanese

Mediolan mediolański

Japan Japanese
Japonia japoński

Malta Maltese
Malta maltański

-ful help helpful

pomagać pomocny

care careful
ostrożność ostrożny

beauty beautiful
piękno piękny

-ic poet poetic

poeta poetycki

allergy allergic
alergia alergiczny
Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

icon iconic
ikona ikoniczny

-ish child childish

dziecko dziecinny

Pole Polish
Polak polski

self selfish
własne ja egoistyczny

-less law lawless

prawo bezprawny

home homeless
dom bezdomny

hope hopeless
nadzieja beznadziejny

-ly week weekly

tydzień tygodniowy

coward cowardly
tchórz tchórzliwy

man manly
mężczyzna męski

-ous nerve nervous

nerw nerwowy

fame famous
sława sławny

humor (AmE) humorous

humour (BrE) humorystyczny
humor

-y cloud cloudy
chmura pochmurny
Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

health healthy
zdrowie zdrowy

taste tasty
smak smaczny

 przyrostki czasownika: -ate, -en, -ify, -ise, -ize

Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

-ate hyphen hyphenate

myślnik napisać z myślnikiem

active activate
aktywny aktywować

regular regulate
regularny regulować

-en strength strengthen

siła wzmocnić

soft soften
łagodny łagodzić

awake awaken
obudzony zbudzić

-ify simply simplify

prosto upraszczać

beauty beautify
piękno upiększać

solid solidify
solidny utrwalać

-ize / -ise civil civilize (AmE)

cywilny civilise (BrE)
cywilizować

human humanize (AmE)

człowiek humanise (BrE)
Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

uczłowieczać

legal legalize
legalny legalise (BrE)
legalizować

 przyrostki przysłówka: -ly, -ward, -wise

Przyrostek Słowo podstawowe Nowe słowo

-ly calm calmly

spokojny spokojnie

second secondly
drugi po drugie

quick quickly
szybki szybko

-ward back backward

tył do tyłu

up upwards
do góry wzwyż

after afterward
po potem

-wise clock clockwise

zegar zgodnie z ruchem
wskazówek zegara

length lengthwise
długość wzdłuż

other otherwise
inny przeciwnie

Dodanie przyrostka często wiąże się ze zmianą pisowni podstawowego słowa. Oto podstawowe
zasady pisowni:

pisownia bez zmian

  Jeśli słowo kończy się na spółgłoskę a przyrostek zaczyna się na spółgłoskę to wtedy pisownia
pozostaje bez zmian.

entertain + ment → entertainment

friend + ship → friendship
kind + ness → kindness

zmiana -y na -i

 Zmieniamy -y na -i w słowach zakończonych na spółgłoskę oraz -y.

happy + er → happier
beauty + ful → beautiful
duty + ful → dutiful

joy + ous → joyous

buy + er → buyer
employ + ee → employee

Wyjątek:
day – daily

pominięcie -e

 Pomijamy końcówkę -e, gdy do słowa dodajemy przyrostek zaczynający się od samogłoski.

fame + ous → famous

make + er → maker
adore + able → adorable

Gdy przyrostek zaczyna się na spółgłoskę to zwykle nie pomijamy -e.

hope + ful → hopeful

late + ly → lately
peace + ful → peaceful

Wyjątki!
true – truly
argue – argument

podwojenie spółgłoski

 W przypadku jednosylabowych wyrazów zakończonych na samogłoskę i spółgłoskę

podwajamy ostatnią spółgłoskę, gdy przyrostek zaczyna się od samogłoski.

fun + y → funny
mud + y → muddy
fat + er → fatter

 W przypadku wyrazów wielosylabowych zakończonych na pojedynczą spółgłoskę podwajamy

ostatnią spółgłoskę, gdy akcent pada na ostatnią sylabę podstawowego słowa.
occur + -ence → occurrence
acquit + al → acquittal
rebel + ion → rebellion

Nie podwajamy ostatniej spółgłoski, gdy wyraz kończy się na dwie spółgłoski.

persist + ence → persistence

sharp + en → sharpen

Nie podwajamy ostatniej spółgłoski, gdy przed ostatnią spółgłoską występują dwie samogłoski.

weak + en → weaken
heat + er → heater
sleep + less → sleepless

disbelief- niedowierzanie ?

inconclusive- niepelne/ niewystarczjace