1 Ostatni Jagiellonowie

1. Kazimierz Jagiellończyk – Jan I Olbracht – Aleksander I Jagiellończyk – Zygmunt I Stary – Zygmunt II August –
(Władysław II Jagiellończyk, Ludwik II Jagiellończyk)
2. bitwa pod Orszą - 1514 pokonanie sił moskiewskich
3. Hołd pruski – 1525 mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern złożył przysięgę lenną Zygmuntowi Staremu (koniec
istnienia państwa zakonnego)( w razie nie posiadania męskiego potomka lenno zostanie wcielone do polski) masz to
w zeszycie rozpisane na prawie całą stronę nie chce mi się tego przepisywać
4. Bona Sforza- królowa Polski była przeciwniczką o przekazaniu Hohenzollernowi władzy nad prusami.
5. 1 wojna północna – Moskwa(+Szwecja) vs polska(+Dania) Wojna kończy się podpisaniem pokoju przez Szwecję i
Danię w Szczecinie. Odrębny rozejm polski i Moskwy p- Inflanty m-zdobyte porty nad Bałtykiem

2. Demokracja szlachecka
1 DS – system panujący w XV i XVIw. W królestwie Polskim a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Gwarantował szlachcie prawo do głosowania i decydowania o sprawach państwowych
2 przywileje cerekwicko-nieszawskie od jej zgody uzależniano nakładanie przez władcę nowych podatków,
uchwalenie praw i zwoływanie pospolitego ruszenia
3 przywilej piotrkowski zabraniał mieszczanom kupować majątki ziemskie i ograniczała możliwość opuszczenia przez
chłopów wsi
4 przywilej sądowy – król wycofywał się ze sporów pomiędzy szlachtą a jej poddanymi.(Szlachta zyskała władzę
sądowniczą nad chłopami)
5 przywilej ziemski- szlachta była traktowana o wiele łagodniej niż członkowie niższych stanów.
6 Sejm walny – organ władzy ustawodawczej w Polsce od XV-XVIII w który ukształtował się jako sejm dwuizbowy
złożony z króla (-zwoływanie sejmu – prawo składania nowych projektów ustaw -prawo sprzeciwu wobec
uchwalonych ustaw – wpływ na obsadę marszałka sejmu i przebieg obrad) sejm (-wyrażanie opinii na temat nowych
ustaw – udział w najważniejszych decyzjach m.in. polityka zagraniczna, gospodarka, -prawo układania projektów
nowych ustaw) Izba poselska (-prawo składania projektów nowych ustaw – debaty nad projektami królewskimi –
głosowanie nad projektami nowych ustaw)
7 Interrex osoba zastępująca zmarłego władcę
8 Sejm Konwakacyjny? -podczas jego obrad zatwierdzono dokładny czas elekcji oraz ustalono ostateczną liczbę
kandydatów do tronu
9 Konfederacja warszawska – gwarantowała wolność religijną
10 Sejm elekcyjny – głosowano podczas niego na wytypowanych kandydatów na króla
11 elekcja (viritim)- powszechna wolna elekcja w której mogła brać udział cała szlachta
12 Sejm Koronacyjny – kończył okres bezkrólewia (czas koronacji)
13 podział szlachty -magnateria – szlachta średnia – szlachta zagrodowa -gołota
14 Przyczyny reformacji
-niski poziom moralny i intelektualny duchownych
-powiększenie dóbr kościelnych
-wysokie opłaty na rzecz kościoła
-duchowieństwo miało liczne przywileje (własne sądownictwo)
15 przyczyny kontrreformacji
-walka z reformacją,
-próba zatrzymania wiernych przy wyznaniu katolickim,
-dążenie do przeprowadzenia wewnętrznych reform Kościoła katolickiego.
16 odłamy reformacji
Luteranizm – przyjęła się w miejscach zamieszkanych przez ludność pochodzenia niemieckiego -mieszczanie liczyli na
zmianę swojej pozycji społeczno-prawnej
Kalwinizm-przyjął się głównie wśród szlachty – głównym ośrodkiem kalwinizmu był Pińczów (przywódca Jan Łaski)
Bracia polscy (arianie) – odłam kalwinizmu - na czele stanął Piotr -utworzyli akademie w Rakowie która słynęła z
wysokiego poziomu nauczania i metod
Bracia Czescy – osiedlili się w Małopolsce - zwolennicy …. wygnani z Czech – było wśród nich wielu
wyspecjalizowanych rzemieślników przez co przyczynili się do rozwoju polski
17 Konfederacja warszawska 1573 – gwarantowała trwały pokój religijny i poszanowanie przez rozróżnionych w
wierze czyli dysydentów
18 Stanisław Hozjusz – kardynał i biskup chełmiński i warmiński. Dworzanin i dyplomata ostatnich Jagiellonów
(ważna rola w kontrreformacji) uczestniczył w obradach soboru trydenckiego sprzeciwiał się tłumaczeniu biblii na
języki narodowe i odprawiania w nich liturgii
19 Unia brzeska 1596 – połączenia kościołów (prawosławny i katolicki) uznawali władzę papieża lecz prawosławie
zostali przy swoich zwyczajach

Stany społeczne
Ludność dzieliła się na 4 stany społeczne: szlachtę, duchowieństwo, mieszczaństwo i chłopstwo, każdy z tych stanów
miał również podziały wewnętrzne. Stanu nie można było zmienić i był dziedziczony po rodzicach.
Poza systemem stanowym znajdowali się Żydzi i Ormianie którzy stanowili grupy narodowe tworzące zamknięte
społeczności oraz ludzie wolni funkcjonujący na obrzeżach społeczeństwa

Cechy rzemieślnicze
Dzieliły się na 3 grupy: uczeń, czeladnik, mistrz. W czasie kariery awansowało się z ucznia do czeladnika a później do
mistrza. Mistrzem zostawało się po ukończeniu egzaminu a liczba osób z tym tytułem była mocno ograniczana przez
państwo

Import i eksport w Gdańsku

Z Gdańska eksportowano m. in. zboże, produkty leśne, sól, rudy metali, płótno lniane, surowce zwierzęce.
Do Gdańska sprowadzano m. in. wino, zagraniczne wyroby luksusowe, cytrusy, przyprawy, cukier trzcinowy

Folwark pańszczyźniany
Duże gospodarstwo rolne opierające się na pracy chłopów

Unia lubelska
Przyczyny:
-król Polski nie miał potomka, groziło to zakończeniem dynastii Jagiellonów i było niebezpieczne dla obu państw
-Wielkie Księstwo Litewskie prowadziło wojny z Księstwem Moskiewskim lecz byli zbyt słabi aby sami stawić im czoła
Skutki:
-Utworzono Rzeczpospolitą Obojga Narodów
-Polska i Litwa miały wspólnego władcę
-powołano jeden sejm walny, zamiast dotychczasowych dwóch
-wprowadzono wspólną monetę oraz politykę podatkową i zagraniczną

Jan Zamojski
Przyczynił się do poślubienia Anny Jagiellonki przez Stefana Batorego, czyniąc Batorego królem Polski. Był
wspólnikiem króla, po śmierci Batorego popierał kandydaturę Zygmunta III. Utworzył Zamość i Akademię Zamojską.

Pierwsza wolna elekcja

konfederacja kapturowa – związki szlachty które przejmowały władzę w okręgach sejmikowych
sądy kapturowe – sądy które zajmowały się wyłącznie pilnymi sprawami karnymi (zabójstwa, rabunki, gwałty), nazwa
pochodziła od czarnych kapturów które zakładali sędziowie (symbol żałoby)
artykuły henrykowskie – gwarancja trwałości i nienaruszalności ustroju Rzeczypospolitej m. in.
-tron polski pozostawał elekcyjny
-król musiał uzyskać zgodę sejmu na nowe podatki i cła
-senat miał decydujący wpływ na kierunki polityki zagranicznej
-król nie mógł tworzyć nowych urzędów
-król gwarantował wolność religijną
pacta conventa – indywidualna umowa zawierana przez szlachtę z królem-elektem
wolna elekcja – wybór króla poprzez głosowanie szlachty
elekcja viritim – elekcja w której mogła brać udział cała szlachta
Henryk Walezy – pierwszy król elekcyjny, jego panowanie oceniane jest negatywnie. Opuścił kraj potajemnie gdy
dowiedział się o śmierci swojego brata Karola IX
Anna Jagiellonka – król i księżniczka Polski, ostatni polski król z dynastii Jagiellonów, jej mężem został Stefan Batory
Stefan Batory – król Polski, mąż Anny Jagiellonki, przeprowadził wiele reform wewnętrznych (m. in. konflikt z
Gdańskiem), prowadził z Moskwą bitwę o Inflanty.

Panowanie Stefana Batorego

Na początku jego panowania prowadził on konflikt z Gdańskiem, rozpoczęty jeszcze za panowania Zygmunta
Augusta. Stefan Batory nałożył szereg restrykcji m. in. w sprawie handlu. Po bitwie w Lubiszewem którą Gdańsk
przegrał, uznał władzę Batorego i musiał zapłacić kontrybucję.
Konflikt o Inflanty miał odwrócić uwagę Moskwy od planowanego ataku na państwo. Rzeczpospolita Obojga
Narodów odnosiła szereg zwycięstw (zajęcie twierdzy w Połocku, zdobycie Wielkich Łuków)Konflikt zakończyła
wyprawa na Psków, po której car został zmuszony do pokojowych negocjacji

Reformy Stefana Batorego

zwołał litewskie pospolite ruszenie aby zaatakować Moskwę, wprowadził nowe podatki na wojnę, tym samym
zrzekając się królewskich uprawnień sądowniczych

Cechy renesansu polskiego

-dziedzińce
-krużganki
-ornamenty
-kasetony
-okrągłe okna
-arrasy

Bona Sforza
Popierała włoskie wpływy w kulturze polskiej, obejmowała mecenatem wielu twórców i wysyłała na studia we
Włoszech wielu młodych Polaków

Andrzej Frycz Modrzewski

Polski pisarz polityczny, po ukończeniu Akademii Krakowskiej został księdzem. Napisał „O naprawie Rzeczpospolitej”
postulował wzmocnienie władzy królewskiej i zjednoczenie różnych wyznań w ramach kościoła narodowego.

Mikołaj Kopernik
Najbardziej znany ze swojego dzieła „O obrotach sfer niebieskich” które wydał po swojej śmierci (przed obawą
spalenia na stosie), sprzeciwiał się dotychczasowej teorii geocentrycznej, głosząc teorię heliocentryczną.