Bài Giảng Kinh Tế Du Lịch (12-2013)

Lêi nãi ®Çu
Du lÞch lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã
hµng tr¨m triÖu ngêi ®i du lÞch vµ sè ngêi ®i du lÞch cã xu híng ngµy cµng gia
t¨ng.
H»ng n¨m ngµnh du lÞch ®· ®em vÒ cho mçi quèc gia mét sè tiÒn khæng
lå. Ngêi ta nãi khi ChÝnh phñ bá ra mét ®ång ®Ó ®Çu t vµo ngµnh du lÞch sÏ
thu vÒ mét ngµn ®ång lîi nhuËn. Bêi lÏ du lÞch lµ mét ngµnh tæng hîp mang
tÝnh chÊt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa - x· héi.
S¶n phÈm du lÞch lµ mét tæng thÓ, bao gåm nh÷ng vËt h÷u h×nh vµ v«
h×nh. HÇu hÕt s¶n phÈm du lÞch lµ nh÷ng dÞch vô kinh nghiÖm. Do ®ã s¶n
phÈm du lÞch cã nh÷ng tÝnh chÊt v« cïng ®Æc biÖt. §Æc tÝnh nµy ®ßi hái ngêi
kinh doanh du lÞch kh«ng chØ cã kiÕn thøc tæng qu¸t mµ cßn ph¶i cã kiÕn thøc,
nghiÖp vô chuyªn m«n. ChÝnh v× thÕ, viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu kinh tÕ du
lÞch cùc kú quan träng ®èi víi ngµnh kinh doanh du lÞch
Do ®ã gi¸o tr×nh kinh tÕ du lÞch ra ®êi nh»m gióp cho gi¸o viªn trong tr-
êng lµm c¬ së biªn so¹n bµi gi¶ng lªn líp vµ gióp cho häc sinh cã tµi liÖu häc tËp,
nghiªn cøu n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n.
MÆc dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng tham kh¶o nhiÒu tµi liÖu vµ cËp nhËp kiÕn
thøc thùc tiÔn, song gi¸o tr×nh kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. RÊt
mong nhËn ®îc sù gãp ý vµ x©y dùng cña b¹n ®äc.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
bµi më ®Çu
®èi tîng, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ du
lÞch - kh¸ch s¹n
I. §èi tîng vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n häc

1. §èi tîng vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ Du lÞch Kh¸ch s¹n
M«n kinh tÕ kinh tÕ Du lÞch lµ mét m«n khoa häc thuéc lÜnh vùc khoa
häc kinh tÕ. Çc m«n häc thuéc lÜnh vùc khoa häc kinh tÕ, m«n kinh tÕ chÝnh
trÞ häc lµ m«n c¬ së lý luËn quan träng cho tÊt c¶ çc m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c.
M«n kinh tÕ chÝnh trÞ nghiªn cøu nh÷ng quy luËt kinh tÕ phæ biÕn cho
nh÷ng h×nh th¸i x· héi díi d¹ng chung nhÊt. Cßn çc m«n häc kinh tÕ cô thÓ l¹i
nghiªn cøu nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ ®ã trong tõng
ngµnh, tõng lÜnh vùc. ChÝnh nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï cña çc quy luËt kinh
tÕ, çc ®êng lèi chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ níc trong tõng ngµnh, tõng lÜnh
vùclµ ®èi tîng nghiªn cøu cña tõng m«n häc kinh tÕ cô thÓ. M«n kinh tÕ Du lÞch
lµ mét kinh tÕ ngµnh v× vËy ®èi tîng nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ Du lÞch lµ
nghiªn cøu çc quan hÖ kinh tÕ, çc quy luËt vµ ph¹m trï kinh tÕ ph¸t sinh vµ tån
t¹i trong lÜnh vùc kinh doanh Du lÞch.
Du lÞch lµ mét ngµnh kinh tÕ cã vÞ trÝ t¬ng ®èi ®éc lËp trong nÒn kinh
tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn ho¹t ®éng cña ngµnh Du lÞch kh«ng thÓ t¸ch rêi sù
ho¹t ®éng cña çc ngµnh kinh tÕ kh¸c. Do ®ã trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· ph¸t
sinh çc mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngµnh Du lÞch víi çc ngµnh s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp th«ng qua viÖc cung øng çc s¶n phÈm phôc vô du kh¸ch.
Mèi quan hÖ gi÷a ngµnh Du lÞch víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn, tµi
chÝnh, ng©n hµng ...
Çc quan hÖ kinh tÕ lu«n lu«n vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vµ tÝnh quy
luËt nhÊt ®Þnh. Còng nh nh÷ng m«n khoa häc kinh tÕ nãi chung, kinh tÕ Du
lÞch nghiªn cøu ®Ó ph¸t hiÖn vµ sö dông mét çch tù gi¸c çc quy luËt kinh tÕ
ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh Du lÞch nh: quy luËt tiÕt kiÖm, quy luËt
c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung - cÇu...
Kinh tÕ Du lÞch kh«ng lÊy ®êng lèi chÝnh s¸ch cña nhµ níc lµm néi dung
nghiªn cøu mµ nã chØ lµm s¸ng tá c¬ së khoa häc cña çc chñ tr¬ng ®êng lèi
chÝnh s¸ch ®ã.
M«n häc kinh tÕ Du lÞch cã nhiÖm vô trang bÞ hÖ thèng lý luËn vÒ tæ
chøc qu¶n lý vµ kinh doanh Du lÞch trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §ã lµ nh÷ng
kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô, vÒ thÞ trêng gi¸ c¶, vÒ cung
- cÇu, vÒ c¹nh tranh . . .
Giíi thiÖu kinh nghiÖm ®· ®îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn kinh doanh Du lÞch
ë níc ta vµ mét sè níc trªn thÕ giíi. T¹o n¨ng lùc vËn dông trong viÖc x¸c ®Þnh
ph¬ng híng ®óng ®¾n vµ çc biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tèt çc vÊn ®Ò vÒ kinh
doanh Du lÞch ë níc ta.
2. Néi dung nghiªn cøu cña m«n häc.
Víi t çch lµ mét m«n kinh tÕ chuyªn ngµnh lÊy çc quan hÖ kinh tÕ trong
lÜnh vùc kinh doanh Du lÞch lµm néi dung nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ Du lÞch
lµ:
T×nh h×nh ph¸t triÓn cña du lÞch vµ thÞ trêng Du lÞch vµ sù qu¶n lý cña
nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh Du lÞch.
VÊn ®Ò tæ chøc vµ thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn çc dÞch
vô hµng ho¸ trong çc doanh nghiÖp Du lÞch .
3. Mèi quan hÖ gi÷a m«n kinh tÕ Du lÞch víi çc m«n häc kh¸c.
M«n kinh tÕ chÝnh trÞ lµ c¬ së lý luËn cña m«n kinh tÕ Du lÞch. Trong
qu¸ tr×nh nghiªn cøu m«n kinh tÕ ngµnh cÇn chó träng lý luËn vÒ sù qu¸ ®é ®i
lªn CNXH cña níc ta, mét níc cha tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa.
Lý luËn cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ ngµy cµng ®îc bæ sung vµ hoµn thiÖn. V×
vËy m«n kinh tÕ Du lÞch ph¶i vËn dông nh÷ng thµnh qu¶ ®ã trong viÖc tæ chøc
qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch. §ång thêi gãp phÇn lµm giµu thªm kho tµng lý luËn cña
chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
M«n kinh tÕ Du lÞch cßn cã mèi quan hÖ víi nh÷ng m«n häc kh¸c nh: m«n
nghiÖp vô kinh doanh Du lÞch, m«n Marketing du lÞch, ®Þa lý du lÞch, thèng kª
du lÞch ... Mét mÆt çc m«n ®ã sö dông çc kh¸i niÖm vµ ph¹m trï cña m«n kinh
tÕ ngµnh. MÆt kh¸c nã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn thøc s©u s¾c h¬n çc kh¸i niÖm
vµ ph¹m trï ®ã.
II. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Còng nh çc m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c, m«n kinh tÕ Du lÞch sö dông ph-
¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong qu¸ tr×nh nghiªn
cøu. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cÇn ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu vÒ ph¬ng
ph¸p luËn sau:
PhÐp biÖn chøng duy vËt kh¶ng ®Þnh thÕ giíi vËt chÊt lµ mét thÓ thèng
nhÊt; trong ®ã mäi sù vËt ®Òu vËn ®éng vµ liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau. V× vËy
khi nghiªn cøu çc hiÖn tîng vµ çc qu¸ tr×nh kinh tÕ cÇn ph¶i xem xÐt chóng
trong tr¹ng th¸i ph¸t triÓn kh«ng ngõng.
Kinh doanh Du lÞch lu«n g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña çc ngµnh kinh tÕ
kh¸c do ®ã cÇn cã quan ®iÓm hÖ thèng vµ toµn diÖn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu.
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ngµnh Du lÞch lu«n g¾n liÒn víi
çc hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ, v× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Æt çc vÊn
®Ò ®ã trong mét hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸. MÆt kh¸c trong qu¸
tr×nh nghiªn cøu ®ßi hái ph¶i lu«n nh×n tíi phÝa tríc, nh×n çi tiªn tiÕn, ñng hé
çi tèt, t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho çi tèt ph¸t triÓn.
PhÐp duy vËt biÖn chøng cho biÕt mäi vËt ph¸t triÓn lµ do ®Êu tranh
gi÷a çc m©u thuÉn néi t¹i qu¸ tr×nh ®Êu tranh ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
v× vËy khi nghiªn cøu m«n kinh tÕ du lÞch ®ßi hái chóng ta ph¶i khÐo lÐo t×m
ra çc m©u thuÉn, t×m ra nh÷ng kh©u yÕu trong ho¹t ®éng du lÞch ®Ó gi¶i
quyÕt kÞp thêi nh»m khuyÕn khÝch ngµnh du lÞch ph¸t triÓn.
Çc kÕt luËn khoa häc ®Òu ®îc rót ra tõ nghiªn cøu thùc tÕ vµ ph¶i ®-
îckiÓm nghiÖm qua thùc tÕ. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ph¶i g¾n lý luËn
víi thùc tiÔn. Lý luËn ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ trë l¹i phôc vô thùc tiÔn.
NÕu lý luËn t¸ch rêi thùc tiÔn th× lµ lý luËn su«ng. Ngîc l¹i kh«ng cã lý luËn
chØ ®êng th× thùc tÕ sÏ sa vµo mï qu¸ng.
Ch¬ng I
Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ du lÞch
I. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña du lÞch

1. Kh¸i niÖm
Tõ xa xa trong lÞch sö nh©n lo¹i, du lÞch ®· ®îc ghi nhËn nh mét së
thÝch, mét ho¹t ®éng nghØ ng¬i tÝch cùc cña con ngêi. Ngµy nay du lÞch ®· trë
thµnh mét hiÖn tîng kinh tÕ x· héi phæ biÕn kh«ng chØ ë çc níc kinh tÕ ph¸t
triÓn mµ cßn c¶ ë çc níc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn hiÖn
nay kh«ng chØ ë níc ta nhËn thøc vÒ néi dung du lÞch vÉn cha thèng nhÊt. Tríc
thùc tÕ ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch vÒ mÆt kinh tÕ còng nh trong lÜnh vùc
®µo t¹o, viÖc nghiªn cøu, th¶o luËn ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt mét sè kh¸i niÖm c¬
b¶n, trong ®ã cã kh¸i niÖm du lÞch vµ du kh¸ch lµ mét ®ßi hái cÇn thiÕt.
Cho ®Õn ®Çu thÕ kû XX du lÞch chØ lµ hiÖn tîng lÎ tÎ cña mét sè Ýt ng-
êi thuéc tÇng líp trªn. du lÞch cha ®îc xem lµ ®èi tîng kinh doanh mµ chØ lµ
mét hiÖn tîng nh©n v¨n lµm phong phó thªm nhËn thøc cña con ngêi. Du lÞch ®-
îc hiÓu lµ hÞªn tîng nh÷ng ngêi ®i ®Õn mét n¬i kh¸c ngoµi n¬i c tró thêng xuyªn
cña m×nh theo nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau ngoµi môc ®Ých kiÕm tiÒn vµ ë
®ã hä ph¶i tiªu tiÒn mµ hä ®· kiÕm ®îc ë n¬i kh¸c. Kh¸i niÖm nµy chØ míi gi¶i
thÝch ®îc hiÖn tîng du lÞch.
Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, ho¹t ®éng du lÞch ®îc phôc håi vµ
ph¸t triÓn, dßng ngêi du lÞch ngµy cµng ®«ng v× vËy viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu
¨n, ë, gi¶i trÝ. . . cho hä ®· trë thµnh c¬ héi kinh doanh “du lÞch ®îc coi lµ toµn
bé nh÷ng ho¹t ®éng vµ nh÷ng c«ng viÖc phèi hîp nhau nh»m tho¶ m·n çc nhu
cÇu kh¸c nhau cña du kh¸ch”.
Du lÞch ngµy cµng ph¸t triÓn, ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch ngµy cµng
më réng vµ ngµy cµng cã sù g¾n bã liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó t¹o thµnh mét
hÖ thèng réng lín. Vµ du lÞch ®îc coi lµ “Mét ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi, lµ
toµn bé çc ho¹t ®éng mµ cã môc tiªu lµ chuyÓn çc nguån nh©n lùc, tiÒn vèn,
vËt t,....thµnh nh÷ng dÞch vô vµ s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu cña du kh¸ch”.
Çc kh¸i niÖm trªn míi m« t¶ du lÞch theo hiÖn tîng bªn ngoµi cña nã. Víi t
çch lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ du lÞch, kh¸i niÖm du lÞch ph¶i
ph¶n ¸nh çc mèi quan hÖ b¶n chÊt bªn trong lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu çc
xu híng vµ quy luËt ph¸t triÓn cña nã.
“Du lÞch lµ tæng hîp çc hiÖn tîng vµ nh÷ng mèi quan hÖ n¶y sinh tõ sù
t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kh¸ch du lÞch, çc nhµ kinh doanh, chÝnh quyÒn vµ céng
®ång d©n c ®Þa ph¬ng trong qu¸ tr×nh thu hót vµ tiÕp ®ãn kh¸ch du lÞch”
(Michacl Colmar) víi kh¸i niÖm nµy kh¸ch du lÞch ®îc coi lµ nh©n vËt trung
t©m lµm n¶y sinh çc ho¹t ®éng vµ çc mèi quan hÖ ®Ó trªn c¬ së ®ã tho¶ m·n
môc ®Ých cña çc chñ thÓ tham gia vµo çc ho¹t ®éng vµ çc mèi quan hÖ ®ã.
Theo çc tæ chøc l÷ hµnh chÝnh thøc (IUOTO) vµ tæ chøc du lÞch thÕ giíi
(WTO) ®· nªu:
Du lÞch ®îc hiÓu lµ ho¹t ®éng du hµnh tõ n¬i ë cè ®Þnh thêng xuyªn ®Õn
n¬i t¹m tró kh¸c ®Ó du ngo¹n, nghØ ng¬i, giao lu, t×nh c¶m, tho¶ m·n çc nhu
cÇu vÒ v¨n ho¸, nghÖ thuËt, lÞch sö, thiªn nhiªn, mµ kh«ng ph¶i ®Ó lµm mét
nghÒ hay mét viÖc kiÕm tiÒn ®Ó sinh sèng.
Theo luËt du lÞch ViÖt Nam du lÞch ®îc hiÓu: "Du lÞch lµ ho¹t ®éng cña
con ngêi ngoµi n¬i c tró thêng xuyªn cña m×nh nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tham
quan, gi¶i trÝ, nghØ dìng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh"
Tãm l¹i: du lÞch lµ mét kh¸i niÖm cã nhiÒu çch tiÕp cËn xuÊt ph¸t tõ
tÝnh phong phó vµ sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng du lÞch. V× vËy tuú theo môc
®Ých nghiªn cøu mµ cã thÓ sö dông çc kh¸i niÖm mét çch phï hîp.
2. B¶n chÊt cña du lÞch
a. TiÕp cËn díi gãc ®é nhu cÇu cña con ngêi
* Du lÞch lµ mét hiÖn tîng: Du lÞch lµ tæng hîp çc hiÖn tîng vµ çc mèi quan
hÖ n¶y sinh tõ viÖc ®i l¹i vµ lu tró cña nh÷ng ngêi ngoµi ®Þa ph¬ng, nh÷ng ngêi
kh«ng cã môc ®Ých ®Þnh c vµ kh«ng liªn quan ®Õn bÊt kú ho¹t ®äng kiÕm
tiÒn nµo.
* Du lÞch lµ mét ho¹t ®éng: Du lÞch lµ ho¹t ®éng x¶y ra khi con ngêi vît qua biªn
giíi (mét níc hay ranh giíi mét vïng, mét khu vùc) ®Ó nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ
hoÆc c«ng vô vµ lu tró t¹i ®ã Ýt nhÊt 24 giê nhng kh«ng qu¸ mét n¨m.
* Du lÞch díi gãc ®é lµ kh¸ch du lÞch: Theo tæ chøc du lÞch thÕ giíi (WTO):
Kh¸ch du lÞch nãi chung lµ ngêi thùc hiÖn du lÞch víi nh÷ng chuyÕn ®i cã lu l¹i
Ýt nhÊt mét ®ªm vµ kh«ng qu¸ mét n¨m.
b. TiÕp cËn trªn gãc ®é cña ngêi ®i du lÞch:
Du lÞch lµ cuéc hµnh tr×nh vµ lu tró t¹m thêi ë ngoµi n¬i lu tró thêng xuyªn
cña ç thÓ, nh»m tho· m·n çc nhu cÇu kh¸c nhau, víi môc ®Ých hoµ b×nh vµ
h÷u nghÞ. Víi hä, du lÞch nh lµ mét c¬ héi ®Ó t×m kiÕm nh÷ng kinh nghiÖp
sèng, sù tho· m·n mét sè tinh thÇn vËt chÊt vµ tinh thÇn cña m×nh.
c. TiÕp cËn trªn gãc ®é ngêi kinh doanh du lÞch:
Du lÞch lµ qu¸ tr×nh tæ chøc çc ®iÒu kiÖn vÒ s¶n xuÊt vµ phôc vô nh»m
tho· m·n, ®¸p øng çc nhu cÇu cña ngêi ®i du lÞch. Çc doanh nghiÖp du lÞch
coi du lÞch nh lµ mét c¬ c¬ héi ®Ó b¸n çc s¶n phÈm mµ hä s¶n xuÊt ra, nh»m
tho· m·n çc nhu cÇu cña kh¸ch hµng (ngêi di du lÞch), ®ång thêi th«ng qua ®ã
®¹t ®îc môc ®Ých sè mét cña m×nh lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn.
d. TiÕp cËn gãc ®é cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng:
Trªn gãc ®é nµy du lÞch ®îc hiÓu lµ viÖc tæ chøc çc ®iÒu kiÖn vÒ hµnh
chÝnh, vÒ c¬ së h¹ tÇng, vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó phôc vô du kh¸ch. Du
lÞch lµ tæng hîp çc ho¹t ®éng kinh doanh ®a d¹ng, ®îc tæ chøc nh»m gióp ®ì
viÖc hµnh tr×nh vµ lu tró t¹m thêi cña ç thÓ. Du lÞch lµ mét c¬ héi ®Ó b¸n çc
s¶n phÈm ®Þa ph¬ng, t¨ng thu ngo¹i tÖ, t¨ng çc nguån thu nhËp tõ çc kho¶n
thuÕ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, ®Èy m¹nh çn c©n thanh to¸n vµ n©ng cao møc sèng
vËt chÊt vµ tinh thÇn cho d©n ®Þa ph¬ng.
e. TiÕp cËn trªn gãc ®é céng ®ång d©n c së t¹i:
Du lÞch lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay nã
®Æc trng bëi sù t¨ng nhanh khèi lîng vµ réng ph¹m vi, c¬ cÊu d©n c tham gia vµo
qu¸ tr×nh du lÞch cña mçi níc, mçi vïng trªn thÕ giíi. Víi hä ho¹t ®éng du lÞch t¹i
®Þa ph¬ng m×nh, võa ®em l¹i nh÷ng c¬ héi ®Ó t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸ vµ phong
çch cña ngêi ngoµi ®Þa ph¬ng, ngêi níc ngoµi; lµ c¬ héi ®Ó t×m kiÕm viÖc
lµm, ®Ó ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn çc nghÒ cæ truyÒn, çc nghÒ thñ c«ng truyÒn
thèng cña d©n téc. Th«ng qua du lÞch, mét mÆt cã thÓ t¨ng thu nhËp, nhng mÆt
kh¸c còng g©y ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng ngêi d©n së t¹i nh: vÒ m«i trêng, trËt tù
an ninh x· héi, n¬i ¨n trèn ë v.v…
3. Mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan ®Õn du lÞch:
a. Kh¸i niÖm du kh¸ch.
Còng nh kh¸i niÖm vÒ du lÞch, hiÖn nay ë çc níc kh¸c nhau ngêi ta còng
®a ra nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ du kh¸ch. ViÖc x¸c ®Þnh ai lµ du kh¸ch?
ph©n biÖt gi÷a du kh¸ch vµ ngêi l÷ hµnh dùa vµo ba tiªu thøc: Môc ®Ých cña
chuyÕn ®i, thêi gian chuyÕn ®i, kh«ng gian cña chuyÕn ®i.
N¨m 1937 Uû ban thèng kª liªn hiÖp quèc ®a ra kh¸i niÖm vÒ du kh¸ch
quèc tÕ nh sau: “du kh¸ch quèc tÕ lµ nh÷ng ngêi th¨m viÕng mét quèc gia ngoµi
quèc gia c tró thêng xuyªn cña m×nh trong thêi gian Ýt nhÊt 24 giê”.
Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy:
Nh÷ng ngêi ®îc coi lµ kh¸ch du lÞch quèc tÕ bao gåm:
- Nh÷ng ngêi ®i v× lý do gi¶i trÝ, lý do søc khoÎ, gia ®×nh, ...
- Nh÷ng ngêi ®i tham gia çc héi nghÞ, héi th¶o cña çc tæ chøc quèc tÕ, çc
®¹i héi thÓ thao, olimpic,.....
- Nh÷ng ngêi ®i víi môc ®Ých kinh doanh c«ng vô (t×m hiÓu thÞ trêng, ký
kÕt hîp ®ång,....)
Nh÷ng ngêi kh«ng ®îc coi lµ kh¸ch du lÞch quèc tÕ bao gåm:
- Nh÷ng ngêi ®i sang níc kh¸c ®Ó hµnh nghÒ, nh÷ng ngêi tham gia vµo çc
ho¹t ®éng kinh doanh ë níc ®Õn (cã thu nhËp ë níc ®Õn).
- Nh÷ng ngêi nhËp c.
- Çc häc sinh, sinh viªn ®Õn ®Ó häc tËp.
- Nh÷ng c d©n vïng biªn giíi, nh÷ng ngêi c tró ë mét quèc gia vµ ®i lµm ë
quèc gia kh¸c.
- Nh÷ng ngêi ®i xuyªn qua mét quèc gia vµ kh«ng dõng l¹i cho dï cuéc hµnh
tr×nh kÐo dµi trªn 24 giê.
Nh vËy víi kh¸i niÖm nµy th× vÒ mÆt thêi gian kh¸ch du lÞch quèc tÕ lµ
nh÷ng ngêi cã thêi gian th¨m viÕng (lu l¹i) níc ®Õn Ýt nhÊt lµ 24 giê, së dÜ nh
vËy lµ v× çc du kh¸ch ph¶i lu l¹i qua ®ªm vµ ph¶i chi tiªu mét kho¶n tiÒn nhÊt
®Þnh cho viÖc lu tró.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ do lîng kh¸ch th¨m quan gi¶i trÝ trong thêi gian Ýt
h¬n 24 giê ngµy cµng nhiÒu vµ kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn tiªu dïng cña hä
trong thèng kª du lÞch, do ®ã lµm n¶y sinh kh¸i niÖm vÒ kh¸ch th¨m quan. Kh¸ch
th¨m quan lµ nh÷ng ngêi ®i th¨m vµ gi¶i trÝ trong kho¶ng thêi gian díi 24 giê.
Héi nghÞ liªn hiÖp quèc t¹i Romr (1963) thèng nhÊt quan niÖm vÒ kh¸ch du
lÞch quèc tÕ vµ sau nµy ®îc tæ chøc du lÞch thÕ giíi (WTO) chÝnh thøc thõa
nhËn:
“Kh¸ch du lÞch quèc tÕ lµ mét ngêi lu tró Ýt nhÊt mét ®ªm nhng kh«ng qu¸
mét n¨m t¹i mét quãc gia kh¸c víi quèc gia c tró thêng xuyªn víi nhiÒu môc ®Ých
kh¸c nhau ngoµi ho¹t ®éng ®Ó ®îc tr¶ l¬ng ë n¬i ®Õn”.
Qu¸n triÖt quan niÖm cña tæ chøc du lÞch thÕ giíi, ë ViÖt Nam theo quyÕt
®Þnh 66/Q§/DL ngµy 29/4/1995 cña Tæng côc du lÞch ViÖt Nam. “kh¸ch du
lÞch quèc tÕ lµ ngêi níc ngoµi, ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi ®Õn ViÖt
Nam kh«ng qu¸ 12 th¸ng víi môc ®Ých tham quan, nghØ dìng, hµnh h¬ng, th¨n
ngêi th©n, b¹n bÌ, t×m hiÓu c¬ héi ®Çu t kinh doanh.....”.
VÒ kh¸ch du lÞch néi ®Þa còng ®îc x¸c ®Þnh kh«ng gièng nhau gi÷a çc
níc, kh¸ch du lÞch néi ®Þa ®îc ph©n biÖt víi kh¸ch du lÞch quèc tÕ ë chç n¬i
®Õn còng chÝnh lµ quèc gia mµ hä c tró thêng xuyªn.
Theo WTO th×”kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ nh÷ng ngêi ®ang sèng trong mét
quèc gia, kh«ng kÓ quèc tÞch nµo, ®i th¨m mét n¬i kh¸c kh«ng ph¶i lµ n¬i c tró
thêng xuyªn trong quèc gia ®ã trong thêi gian Ýt nhÊt 24 giê vµ kh«ng qu¸ mét
n¨m víi mét môc ®Ých nµo ®ã ngoµi viÖc hµnh nghÒ kiÕm tiÒm t¹i n¬i
®Õn....”.
Tõ kh¸i niÖm nµy ë çc níc ngêi ta ®a ra çc kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ du
kh¸ch néi ®Þa.
ë Ph¸p: kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ nh÷ng ngêi rêi khái n¬i c tró thêng xuyªn
cña m×nh Ýt nhÊt lµ 24 giê vµ nhiÒu nhÊt lµ 4 th¸ng víi çc lý do: gi¶i trÝ, søc
kho¶, héi häp vµ c«ng t¸c...
Ngêi Mü cho r»ng: kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ nh÷ng ngêi ®i ®Õn mét n¬i
xa Ýt nhÊt lµ 50 dÆm (mét chiÒu) víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau trõ viÖc ®i
lµm.
ë ViÖt Nam: “kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ c«ng d©n ViÖt Nam vµ ngêi níc
ngoµi c tró ë ViÖt nam rêi khái n¬i ë cña m×nh kh«ng qu¸ 12 th¸ng ®i th¨m quan,
nghØ dìng, hµnh h¬ng, th¨m b¹n bÌ, ngêi th©n....trªn l·nh thæ ViÖt Nam”
Nh vËy chóng ta cã thÓ ®a ra mét s¬ ®å tæng kÕt vµ ph©n biÖt kh¸ch du
lÞch víi çc ®èi tîng kh«ng ph¶i lµ kh¸ch du lÞch.
L÷ hµnh
§îc tÝnh vµo Kh«ng ®îc tÝnh vµo

thèng kª du lÞch thèng kª du lÞch
Kh¸ch - Lao ®éng vïng biªn

th¨m - Nh÷ng ngêi ®i l¹i thêng xuyªn
- Nh©n viªn ngo¹i giao l·nh sù
- Thµnh viªn lùc lîng vò trang
- D©n di c, tÞ n¹n nhËp c
Kh¸ch du lÞch Kh¸ch th¨m quan

(th¨m qua ®ªm) (th¨m trong ngµy)
C d©n ®Þa ph¬ng Kh«ng ph¶i lµ c d©n
NghØ ng¬i gi¶i trÝ C«ng vô nghÒ nghiÖp Môc

®Ých kh¸c
b. C¬ quan cung øng du lÞch:

Lµ çc c¬ së kinh doanh cung cÊp cho kh¸ch du lÞch mét phÇn hoÆc toµn
bé s¶n phÈm du lÞch. §¬n vÞ cung øng du lÞch cã thÓ lµ mét nhµ hµng, mét
kh¸ch s¹n....
c. N¬i du lÞch: (®iÓm du lÞch )
Lµ mét khu vùc, mét vïng hay mét ®Êt níc cã søc hÊp dÉn ®Æc biÖt ®èi
víi d©n ngoµi ®Þa ph¬ng vµ cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh trong kinh tÕ do ho¹t
®éng du lÞch g©y nªn. Theo çch hiÓu trªn th× n¬i du lÞch cã thÓ lµ bÊt cø mét
®iÓm lín hay nhá cã tµi nguyªn du lÞch (tµi nguyªn tù nhiªn, tµi nguyªn nh©n
v¨n...)vµ cã ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn.
Nh vËy viÖc h×nh thµnh n¬i du lÞch ph¶i cã çc ®iÒu kiÖn:
- Ph¶i cã tµi nguyªn du lÞch ®a d¹ng phong phó, ®éc ®¸o vµ cã søc hÊp
dÉn ®èi víi du kh¸ch. VÝ dô: nguån níc kho¸ng, cã thÕ giíi ®éng thùc vËt phong
phó ®a d¹ng, cã b·i biÓn ®Ñp.v..v..
- Ph¶i ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn vÖ sinh cÇn thiÕt.
- Ph¶i ®îc x©y dùng tèt, cã lèi ®i l¹i thuËn tiÖn vµ lu«n ®îc duy tr× tèt.
- Ph¶i cã c¬ së lu tró: kh¸ch s¹n, nhµ nghØ....
- Ph¶i cã cöa hµng vµ çc quÇy b¸n hµng ®Æc biÖt lµ hµng thùc phÈm.
- Ph¶i ®îc trang bÞ ®a d¹ng vµ ®Çy ®ñ nh: n¬i tËp luyÖn, trang thiÕt bÞ
y tÕ, n¬i ch¬i thÓ thao....
Trong thùc tÕ n¬i du lÞch ®îc h×nh thµnh díi t¸c ®éng cña ba nhãm nh©n
tè, nã quyÕt ®Þnh vai trß vµ sù ph¸t triÓn cña n¬i du lÞch.
Nhãm thøc nhÊt: bao gåm çc nh©n tè liªn quan ®Õn sù hÊp dÉn cña
®iÓm du lÞch: nhãm nµy bao gåm: vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn du lÞch, çc nh©n
tè kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ....(kh«ng khÝ chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch cña nhµ níc....)
Nhãm thø hai bao gåm çc nh©n tè ®¶m b¶o giao th«ng cho kh¸ch ®Õn du
lÞch.
Nhãm thø ba: gåm nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o cho du kh¸ch lu l¹i ®iÓm du
lÞch (kh¸ch s¹n, nhµ hµng, khu vui choi gi¶i trÝ)
d. S¶n phÈm du lÞch:
S¶n phÈm du lÞch bao gåm çc dÞch vô du lÞch, çc hµng ho¸ vµ tiÖn nghi
cho du kh¸ch, nã ®îc t¹o nªn bëi çc yÕu tè tù nhiªn vµ trªn c¬ së vËt chÊt kü thuËt
vµ lao ®éng du lÞch t¹i mét vïng mét c¬ së nµo ®ã.
Nh vËy s¶n phÈm du lÞch bao gåm nh÷ng s¶n phÈm h÷u h×nh (hµng ho¸)
vµ nh÷ng s¶n phÈm v« h×nh (dÞch vô) ®Ó cung cÊp cho du kh¸ch hay nã bao
gåm çc hµng ho¸, çc dÞch vô vµ tiÖn nghi phôc vô kh¸ch du lÞch.
S¶n phÈm du lÞch cã thÓ lµ s¶n phÈm ®¬n lÎ hoÆc cã thÓ lµ s¶n phÈm
tæng hîp.
S¶n phÈm ®¬n lÎ ch¼ng h¹n nh mét s¶n phÈm cña kh¸ch s¹n B¶o S¬n, s¶n
phÈm cña c«ng viªn níc Hå T©y....Tuy nhiªn ngêi ®i du lÞch kh«ng chØ ®Ó tho¶
m·n bëi mét s¶n phÈm mµ trong chuyÕn ®i du lÞch cña hä ph¶i ®îc tho¶ m·n
nhiÒu nhu cÇu do nh÷ng s¶n phÈm ®ã t¹o nªn, hay nãi çch kh¸c lµ hä ®ßi hái
ph¶i cã çc s¶n phÈm tæng hîp. VËy s¶n phÈm tæng hîp lµ nh÷ng ch¬ng tr×nh du
lÞch tõng phÇn hay ch¬ng tr×nh du lÞch trän gãi.
Çc dÞch vô trung gian lµ çc dÞch vô phèi hîp çc bé phËn hîp thµnh s¶n
phÈm du lÞch vµ th¬ng m¹i ho¸ chóng. S¶n phÈm du lÞch gåm nhiÒu lo¹i hµng
ho¸ dÞch vô kh¸c nhau, do çc doanh nghiÖp kh¸c nhau ®¶m nhËn. §Ó cã mét
chuyÕn du lÞch hoµn h¶o cÇn cã sù phèi hîp nµy.
DÞch vô thu gom s¾p xÕp çc dÞch vô riªng lÎ thµnh mét s¶n phÈm du
lÞch hoµn chØnh, tøc lµ x©y dùng çc ch¬ng tr×nh du lÞch tõng phÇn hay trän
gãi.
- DÞch vô b¸n lÎ s¶n phÈm du lÞch cung cÊp th«ng tin vµ b¸n lÎ çc s¶n
phÈm du lÞch trùc tiÕp cho du kh¸ch, kh¸ch du lÞch tù tæ chøc lÊy chuyÕn ®i.
Tõ kh¸i niÖm vÒ s¶n phÈm du lÞch ta thÊy s¶n phÈm du lÞch cã çc ®Æc
®iÓm sau:
- Trong s¶n phÈm du lÞch bé phËn dÞch vô chiÕm tû träng cao (dÞch vô
vËn chuyÓn, dÞch vô lu tró, dÞch vô ¨n uèng, dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ....).
- S¶n phÈm du lÞch do nhiÒu nhµ cung øng cïng tham gia t¹o ra.
- S¶n phÈm du lÞch nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng ®Æc biÖt (nhu cÇu
hiÓu biÕt, nhu cÇu thëng thøc c¶nh ®Ñp....).
- S¶n phÈm du lÞch chñ yÕu tho¶ m·n nhu cÇu thø yÕu cao cÊp cña du
kh¸ch. MÆc dï trong suèt chuyÕn ®i hä ph¶i tho¶ m·n çc nhu cÇu thiÕt yÕu nh:
¨n, ë, ®i l¹i... Tuy nhiªn môc ®Ých chÝnh lµ tho¶ m·n çc nhu cÇu ®Æc biÖt. Do
®ã nhu cÇu du lÞch chØ ®îc ®Æt ra khi ngêi ta cã thêi gian nhµn rçi vµ cã thu
nhËp cao. Ngêi ta sÏ ®i du lÞch nhiÒu h¬n nÕu thu nhËp t¨ng vµ ngîc l¹i sÏ bÞ
c¾t gi¶m nÕu thu nhËp gi¶m xuèng. S¶n phÈm du lÞch vÒ c¬ b¶n lµ kh«ng cô
thÓ. Thùc ra nã lµ mét kinh nghiÖm du lÞch h¬n lµ mét mãn hµng cô thÓ. MÆc
dï trong cÊu thµnh s¶n phÈm du lÞch cã hµng ho¸. Tuy nhiªn s¶n phÈm du lÞch
lµ kh«ng cô thÓ nªn kh«ng thÓ ®Æt ra vÊn ®Ò nh·n hiÖu nh hµng ho¸. §ång thêi
s¶n phÈm du lÞch rÊt dÔ bÞ b¾t tríc, cã thÓ dÔ dµng bÞ sao chÐp l¹i (nh÷ng ch-
¬ng tr×nh du lÞch, çch trang trÝ phßng ®ãn tiÕp....).
- MÆt kh¸c do tÝnh chÊt kh«ng cô thÓ mµ kh¸ch hµng kh«ng thÓ kiÓm
tra chÊt lîng s¶n phÈm tríc khi mua, g©y khã kh¨n cho viÖc chän s¶n phÈm. Do
®è vÊn ®Ò qu¶ng ço trong du lÞch lµ rÊt quan träng.
- ViÖc tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch x¶y ra cïng mét thêi gian vµ ®Þa ®iÓm
s¶n xuÊt ra chóng. Do ®ã vÒ c¬ b¶n s¶n phÈm du lÞch lµ kh«ng thÓ dù tr÷ ®îc.
MÆt kh¸c ta còng kh«ng thÓ ®a s¶n phÈm du lÞch ®Õn kh¸ch hµng mµ kh¸ch
hµng ph¶i tù ®Õn n¬i s¶n xuÊt ra s¶n phÈm du lÞch.
- ViÖc tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch cã tÝnh thêi vô. Do ®ã trong du lÞch
cung æn ®Þnh trong thêi gian kh¸ dµi, trong khi ®ã nhu cÇu cña kh¸ch th× thêng
xuyªn biÕn ®æi lµm n¶y sinh sù chªnh lÖch gi÷a cung vµ cÇu.
e. Kh¸ch s¹n:
Lµ c¬ së phôc vô lu tró phæ biÕn ®èi víi mäi kh¸ch du lÞch. Kh¸ch s¹n s¶n
xuÊt b¸n vµ cung cÊp cho kh¸ch du lÞch nh÷ng dÞch vô hµng ho¸ nh»m ®¸p øng
nhu cÇu cña hä vÒ chç ngñ, nghØ ng¬i, ¨n uèng, ch÷a bÖnh, vui ch¬i gi¶i
trÝ....phï hîp víi môc ®Ých vµ ®éng c¬ cña chuyÕn ®i. ChÊt lîng vµ sù ®a d¹ng
cña dÞch vô hµng ho¸ trong kh¸ch s¹n x¸c ®Þnh thø h¹ng cña nã. Môc ®Ých ho¹t
®éng cña kh¸ch s¹n lµ nh»m thu lîi nhuËn.
Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng kinh doanh du lÞch: sù tËp trung vÒ thêi
gian, ®Þa ®iÓm trong s¶n xuÊt, tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô, tÝnh thêi
vô...kinh doanh kh¸ch s¹n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
- Dung lîng vèn lín.
- Dung lîng lao ®éng lín.
- Sù biÖt lËp t¬ng ®èi lín cña tõng c¬ së kinh doanh.
- TÝnh s½n sµng ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch trong mäi thêi gian.
- Kh¸ch s¹n cã thÓ cung cÊp cho kh¸ch mét sè dÞch vô, cã dÞch vô do kh¸ch
s¹n t¹o ra, cã dÞch vô do doanh nghiÖp kh¸c t¹o ra song kh¸ch s¹n ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm vµ ®¶m b¶o chÊt lîng dÞch vô cung øng cho kh¸ch ë kh¸ch s¹n.
f. Nhµ hµng:
Lµ c¬ së phôc vô ¨n uèng trong du lÞch. §©y lµ n¬i t¹o ®iÒu kiÖn cho ¨n
uèng lµ m¾t xÝch chÝnh trong hÖ thèng phôc vô ¨ng uèng du lÞch. Nhµ hµng
®¶m b¶o phôc vô çc b÷a ¨n chÝnh cho kh¸ch du lÞch.
Nhµ hµng cã thÓ ®ång thêi phôc vô d©n c ®Þa ph¬ng vµ kh¸ch du lÞch.
g. Mét sè kh¸i niÖm kh¸c.
- L÷ hµnh: Theo nghÜa chóng nhÊt lµ sù ®i l¹i, di chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn
n¬i kh¸c cña con ngêi.
Nh vËy trong du lÞch cã yÕu tèl ÷ hµnh nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc ho¹t
®éng l÷ hµnh ®Òu lµ du lÞch. ë ViÖt Nam quan niÖm l÷ hµnh lµ mét lÜnh vùc
kinh doanh trong ngµnh du lÞch liªn quan ®Õn viÖc tæ chøc çc chuyÕn ®i cho
du kh¸ch.
- L÷ kh¸ch: Lµ nh÷ng ngêi thùc hiÖn mét chuyÕn ®i tõ n¬i nµy ®Õn n¬i
kh¸c b»ng bÊt cø ph¬ng tiÖn g×, v× bÊt cø lý do g× cã hay kh«ng trë vÒ n¬i xuÊt
ph¸t lóc ®Çu.
- Kh¸ch th¨m: Lµ nh÷ng ngêi thêng xuyªn ®îc nhÊn m¹nh ë tÝnh chÊt t¹m
thêi cña viÖc ë l¹i mét hoÆc nhiÒu ®iÓm ®Õn, kh«ng x¸c ®Þnh râ lý do cña
viÖc ®i l¹i vµ thêi gian chuyÕn ®i nhng cã sù trë vÒ n¬i xuÊt ph¸t.
- Kh¸ch th¨m quan: nh÷ng ngêi chØ ®i th¨m viÕng trong chèc l¸t, trong
ngµy, thêi gian chuyÕn ®i kh«ng ®ñ 24 giê.
II. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña du lÞch
1. C¬ Së h×nh thµnh du lÞch
a. C¬ së h×nh thµnh nhu cÇu du lÞch
Du lÞch lµ mét hiÖn tîng tån t¹i cïng víi sù ph¸t triÓn cña loµi ngêi, lµ mét
trong nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng trë thµnh tÊt yÕu gióp con ngêi ®iÒu hãa cuéc
sèng cña chÝnh m×nh trong x· héi vµ tù nhiªn. Sù xuÊt hiÖn cña nhu cÇu du lÞch
xuÊt ph¸t chñ yÕu tõ mong muèn lÈn tr¸nh sù ®¬n ®iÖu, nhµm ch¸n trong cuéc
sèng thêng ngay, mong muèn sù thay ®æi ë mét n¬i kh¸c ngoµi n¬i c tró thêng
xuyªn nh»m phôc håi søc kháe vµ n©ng cao hiÓu biÕt. Çc nhu cÇu ®ã lu«n g¾n
liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× nhu cÇu vÒ du lÞch cña con ngêi ngµy
cµng t¨ng lªn. §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ thu nhËp cña con ngêi ®îc t¨ng lªn, tr×nh ®é
nhËn thøc v¨n hãa ph¸t triÓn, thêi gian nhµn rçi dµnh cho du lÞch ngµy cµng
nhiÒu, ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× con ngêi
ph¶i lao ®éng trong ®iÒu kiÖn c¨ng th¼ng h¬n.
b. C¬ së h×nh thµnh ngµnh du lÞch
Ngµnh du lÞch ®îc h×nh thµnh dùa trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n
xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
Khi lùc lîng s¶n xuÊt cha ph¸t triÓn th× nhu cÇu du lÞch cña d©n c chñ yÕu
®îc thùc hiÖn mét çch ®¬n lÎ do çc ç nh©n vµ tËp thÓ tù ®øng ra tæ chøc ®Ó
tháa m·n nhu cÇu. §Õn mét møc ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt
th× çc chuyÕn ®i ®îc thùc hiÖn ®¬n lÎ sÏ trë nªn kÐm hiÖu qu¶ trong viÖc tháa
m·n nhu cÇu, trong viÖc tæ chøc, sö dông chi phÝ. Do ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét bé
phËn lao ®éng x· héi ®øng ra ®¶m nhiÖm, tæ chøc ®¸p øng nhu cÇu du lÞch cña
d©n c hay nãi çch kh¸c trong ®iÒu kiÖn ®ã x· héi ®ßi hái sù ra ®êi cña ngµnh
du lÞch.
Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng
lao ®éng x· héi. Víi sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, nhiÒu ngµnh
ngÒ míi ra ®êi, trong ®ã cã ngµnh du lÞch.
Nh vËy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ
c¬ së cho phÐp ngµnh du lÞch ra ®êi.
2. LÞch sö ph¸t triÓn du lÞch
a. LÞch sö ph¸t triÓn du lÞch thÕ giíi
HiÖn tîng du lÞch xuÊt hiÖn tõ khi x· héi loµi ngêi bíc vµo qu¸ tr×nh
ph©n c«ng lao ®éng lín lÇn thø hai, khi nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®îc t¸ch ra
khái s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khi x· héi b¾t ®Çu cã sù ph©n chia giai cÊp.
BiÓu hiÖn cña du lÞch trë nªn râ nÐt khi ngµnh th¬ng nghiÖp ra ®êi vµo
thêi ®¹i chiÕm h÷u n« lÖ, khi x· héi cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lÇn thø ba.
Trong thêi kú Ai CËp vµ Hy L¹p cæ ®¹i ngoµi çc nhµ ho¹t ®éng chÝnh
trÞ, çc nhµ bu«n, nhµ quÝ téc.....sö dông thêi gian nhµn rçi cña m×nh ®Ó ®i
tham quan gi¶i trÝ ë nh÷ng miÒn ®Êt l¹ ®èi víi hä. Cßn phÇn lín çc chuyÕn ®i
chñ yÕu víi môc ®Ých t«n gi¸o. Trong nh÷ng ngµy lÔ héi, hµng ngµn çc tÝn ®å
thùc hiÖn nh÷ng chuyÕn hµnh h¬ng tíi çc th¸nh ®Þa, chïa chiÒn, çc nhµ thê
kit« ®Ó cÇu nguyÖn, cóng b¸i. Çc cuéc hµnh h¬ng nµy cã thÓ kÐo dµi hµng
th¸ng.
Sau ®ã loµi ngêi ph¸t hiÖn ra nguån chÊt kho¸ng cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh
th× lo¹i h×nh du lÞch ch÷a bÖnh ph¸t triÓn. V× vËy t¹i çc khu vùc cã nguån
chÊt kho¸ng ®· thu hót ngµy cµng ®«ng du kh¸ch ®Õn ®Ó nghØ ng¬i ch÷a
bÖnh. Tuy nhiªn hiÖn tîng du lÞch chØ mang tÝnh tù ph¸t çc chuyÕn du lÞch do
çc ç nh©n tù tæ chøc chø cha xuÊt hiÖn çc ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch.
Thêi kú v¨n minh La M· do x· héi ®· cã sù ph¸t triÓn, vµo thêi kú nµy
nh÷ng ngêi La M· ®· tæ chøc çc chuyÕn ®i tham quan çc ng«i ®Òn vµ kim tù
th¸p Ai CËp, çc ng«i ®Òn ë ven §Þa Trung H¶i vµ TiÓu ¸. Thêi kú nµy ngoµi çc
lo¹i h×nh du lÞch t«n gi¸o ®· xuÊt hiÖn lo¹i h×nh du lÞch c«ng vô th¨m quan, du
lÞch ch÷a bÖnh....Trong thêi kú nµy, con ngêi ®· cã sù ham muèn çc chuyÕn ®i
®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh. Sè ngêi ®i du lÞch ®·
trë nªn ®¸ng kÓ vµ du lÞch b¾t ®Çu trë thµnh mét c¬ héi kinh doanh.
Sù suy sôp cña nhµ níc La M· cïng víi çc cuéc chiÕn tranh triÒn miªn ®·
¶nh hëng s©u s¾c tíi sù ph¸t triÓn cña du lÞch. Thêi kú nµy ®¹o thiªn chóa ®· trë
thµnh mét lùc lîng lín m¹nh ë C©u ¢u: du lÞch t«n gi¸o lµ lo¹i h×nh du lÞch chñ
yÕu trong giai ®o¹n nµy. Nh÷ng cuéc thËp tù chinh t«n gi¸o, hµnh h¬ng vÒ th¸nh
®Þa, nhµ thê diÔn ra rÇm ré. Çc qu¸n trä hai bªn ®¬ng mäc lªn ®Ó phôc vô mäi
ngêi kh«ng ph¶i lµ v× môc ®Ých kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ v× chóa. Çc dÞch vô
du lÞch kh¸c nhau ra ®êi. N¬i b¸n ®å ¨n, thøc uèng, n¬i b¸n ®å lu niÖm, çc ®å
tÕ lÔ, vµ xuÊt hiÖn nh÷ng ngêi chuyªn híng dÉn çch ®i l¹i, çch hµnh lÔ.
Thêi kú phong kiÕn ho¹t ®éng du lÞch h×nh thµnh réng r·i h¬n. Sè ngêi ®i
du lÞch t¨ng nhanh. Thêi kú nµy çc lo¹i h×nh du lÞch nh c«ng vô, t«n gi¸o, ch÷a
bÖnh vµ vui ch¬i gi¶i trÝ....ph¸t triÓn m¹nh. du lÞch lóc nµy kh«ng cßn lµ c¬ héi
kinh doanh n÷a mµ nã ®· b¾t ®Çu ®Þnh h×nh víi t çch lµ mét ngµnh kinh tÕ –
ngµnh du lÞch. Tuy nhiªn ho¹t ®éng du lÞch vµ kinh doanh còng chØ míi ph¸t
triÓn ë mét sè níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh Anh, Ph¸p, Thuþ SÜ, §øc....
Thêi kú cËn ®¹i (tõ nh÷ng n¨m 40 cña thÓ kû 17 ®Õn chiÕn tranh thÕ giíi
lÇn thø nhÊt) hiÖn tîng du lÞch ®· xuÊt hiÖn réng r·i h¬n. Song du kh¸ch vÉn
tËp trung vµo çc ®èi tîng nh: nh÷ng nhµ t b¶n giµu cã, giíi quÝ téc trong x· héi.
Thêi kú nµy do sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i
®· t¹o ra mét kû nguyªn míi cho s ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch. ViÖc sö dông
®Çu m¸y h¬i níc vµ sö dông hÖ thèng ®êng s¾t ®· lµm cho çc cuéc hµnh tr×nh
t¨ng lªn râ rÖt. Sè ngêi ®i du lÞch ®«ng h¬n, nªn ®i ®îc xa h¬n vµ ®Õn ®îc
nhiÒu n¬i h¬n.
Xem xÐt du lÞch víi t çch lµ mét ngµnh kinh tÕ nã míi thùc sù xuÊt hiÖn
tõ gi÷a thÕ kû 19. N¨m 1841 Thomas Cook ngêi Anh tæ chøc chuyÕn ®i ®«ng
ngêi ®Çu tiªn ®i du lÞch trong níc. ChuyÕn ®i nµy «ng ®· tæ chøc cho 570 ngêi
Anh ®i dù héi nghÞ b»ng ®êng s¾t, hä ®îc phôc vô ca nh¹c, çc mãn ¨n nhÑ vµ
níc chÌ. Sau chuyÕn ®i ®ã Thomas Cook ®¹t ®îc mét thµnh c«ng lín chøng tá
viÖc tæ chøc çc chuyÕn ®i du lÞch sÏ mang l¹i nguån thu nhËp cao. Mét n¨m sau
(1842) «ng thµnh lËp v¨n phßng du lÞch ®Çu tiªn ë Anh nh»m tæ chøc cho ngêi
Anh ®i du lÞch ra níc ngoµi vµ trong níc. Tõ ®ã ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét
ho¹t ®éng kinh doanh míi trong du lÞch - ho¹t ®éng l÷ hµnh. Cã chøc n¨ng lµm
cÇu nèi gi÷a kh¸ch du lÞch víi çc c¬ së kinh doanh du lÞch.
§èi víi kinh doanh Kh¸ch s¹n th× vµo n¨m 1880 çc níc nh Ph¸p, Thuþ SÜ,
¸o cã ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n hiÖn ®¹i rÊt ph¸t triÓn. Nhng sau ®ã ho¹t
®éng du lÞch vµ kinh doanh bÞ ®×nh trÖ trong hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn
thø nhÊt vµ lÇn thø hai.
Tõ nh÷ng n¨m 1950 trë vÒ ®©y ngµnh du lÞch ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ
trë thµnh ngµnh kinh tÕ quan träng cña hÇu hÕt çc quèc gia trªn thÕ giíi. N¨m
1979, ®¹i héi cña tæ chøc du lÞch thÕ giíi (WTO) ®· th«ng qua hiÕn ch¬ng du
lÞch vµ chän ngµy 27 th¸ng 7 lµm ngµy du lÞch thÕ giíi. §Õn nay du lÞch ®· trë
thµnh mét nhu cÇu cã tÝnh phæ biÕn trong qu¶ng ®¹i quÇn chóng trªn thÕ giíi
vµ ngµnh du lÞch ®· ®îc nhiÒu quèc gia quan t©m ®Çu t vµ ®îc coi lµ mét
ngµnh c«ng nghiÖp sè mét – ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng èng khãi. Vµ lµ mét
ngµnh kinh doanh lín nhÊt vµ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi.
b. LÞch sö ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam
Tµi nguyªn du lÞch cña ViÖt Nam kh¸ phong phó vµ ®a dang. Ba
phÇn t l·nh thæ lµ nói ®åi víi nhiÒu c¶nh quan thiªn nhiªn ngo¹n môc, nh÷ng çnh
rõng nhiÖt ®íi víi nhiÒu c©y cá chim mu«ng, nh÷ng hÖ thèng s«ng hå t¹o nªn
nh÷ng bøc tranh thuû mÆc sinh ®éng. N¨m m¬i t d©n téc anh em sèng trªn mét
®Þa bµn réng lín, cã nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n kh¸c l¹... TÊt c¶ nh÷ng çi ®ã cã
søc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®èi víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam a kh¸m ph¸. ë ViÖt Nam
hiÖn tîng du lÞch xuÊt hiÖn râ nÐt tõ thêi kú phong kiÕn. §ã lµ çc chuyÕn ®i
th¾ng c¶nh cña çc vua chóa vµ çc chuyÕn ®i du ngo¹n cña çc thi sÜ nh: Tr¬ng
H¸n Siªu, Hå Xu©n H¬ng, Bµ HuyÖn Thanh Quan. Çc dÊu tÝch ®îc ghi l¹i trªn
®¸ cña NguyÔn NghiÔm ë BÝch ®éng (1773), cña chóa TrÞnh S©m ë H¬ng
tÝch vµ cña nhiÒu vua quan., nhµ nho kh¸c lµ nh÷ng b»ng chøng vÒ çc chuyÕn
®i du ngo¹n cña hä. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c çc tµi nguyªn du lÞch trë nªn râ nÐt
h¬n trogn thêi kú ®« hé cña Thùc d©n Ph¸p. Hµng lo¹t çc biÖt thù vµ nhµ nghØ
®îc x©y dùng trªn çc b·i biÓn vïng hå, vïng nói n¬i cã khÝ hËu dÔ chÞu nh §å
S¬n, Vòng Tµu, Tam §¶o, Ba V×, §µ L¹t.... Tuy nhiªn du lÞch vÉn chØ thuéc vÒ
mét bé phËn nhá nh÷ng ngêi cã tiÒn b¹c, ®Þa vÞ. Cßn l¹i ®¹i bé phËn nh©n d©n
hÇu nh kh«ng biÕt ®Õn du lÞch.
Sù ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam ®îc ®¸nh dÊu bëi çc mèc lÞch sö sau:
Ngµy 7/9/1960, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ra QuyÕt ®Þnh 26/CP thµnh lËp
C«ng ty du lÞch ViÖt Nam trùc thuéc Bé ngo¹i th¬ng. NhiÖm vô cña C«ng ty du
lÞch ViÖt Nam lµ phôc vô çc ®oµn kh¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ. Míi ra ®êi
víi c¬ së vËt chÊt kü thuËt nghÌo nµn vµ l¹c hËu, ®éi ngò çn bé c«ng nh©n viªn
Ýt vÒ sè lîng, yÕu kÐm vÒ nghiÖp vô nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc
phôc vô kh¸ch. Tuy vËy hä vÉn cè g¾ng hoµn thµnh tèt nhiÖm vô. VÒ mÆt ý
nghÜa, tæ chøc nµy ®· ®Æt nÒn mãng cho sù h×nh thµnh mét ngµnh kinh tÕ
míi mÎ cña ®Êt níc. ChÝnh v× vËy ngµy 9/7 ®îc coi lµ ngµy thµnh lËp ngµnh du
lÞch ViÖt Nam.
Do lîng kh¸ch ngµy mét t¨ng vµ nhu cÇu tham quan du lÞch ®· xuÊt hiÖn
nªn ngµy 16/3/1963 Bé trëng Bé ngo¹i th¬ng ®· quyÕt ®Þnh giao cho C«ng ty du
lÞch ViÖt Nam lµm nhiÖm vô kinh doanh nh»m thu thªm ngo¹i tÖ cho ®Êt níc.
§Õn ngµy 12/9/1969 ngµnh du lÞch l¹i ®îc giao cho bé c«ng an vµ v¨n
phßng ChÝnh phñ trùc tiÕp qu¶n lý. §Ó ®¸p øng nhiÖm vô ph¸t triÓn cña ngµnh
trong t×nh h×nh míi cña ®Êt níc, ngµnh du lÞch ®· ®Çu t x©y dùng mét sè
tuyÕn, ®iÓm du lÞch quan träng, thµnh lËp xÝ nghiÖp xe, c«ng ty vËt t du lÞch
vµ mét sè bé phËn chuyªn m«n....chuyªn phôc vô çc chuyªn gia vµ kh¸ch du lÞch
níc ngoµi.
C¨n cø vµo NghÞ quyÕt 262 NQQHK6 ngµy 27/6/1978 cña Uû ban thêng
vô quèc héi phª chuÈn viÖc thµnh lËp Tæng côc du lÞch , Thñ tíng ChÝnh phñ
®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 32 CP ngµy 23/01/1979 quyÕt ®Þnh chÝnh thøc thµnh
lËp Tæng côc du lÞch ViÖt Nam trùc thuéc Héi ®ång Bé trëng. Giai ®o¹n nµy
Tæng côc du lÞch ViÖt Nam qu¶n lý trªn 30 C«ng ty du lÞch trong c¶ n íc cïng
víi hµng tr¨m Kh¸ch s¹n, nhµ hµng, biÖt thù, hµng ngµn ph¬ng tiÖn, hµng ngµn
çn bé c«ng nh©n viªn cã tr×nh ®é, cã kinh nghiÖm ®Ó phôc vô kh¸ch trong n íc
vµ níc ngoµi. Ngµy 03/01/1983 Héi ®ång Bé trëng ®· ra QuyÕt ®Þnh01/H§BT
giao cho Tæng côc du lÞch nhiÖm vô trùc tiÕp kinh doanh du lÞch trong c¶ níc.
Tuy nhiªn kh«ng cã sù t¸ch biÖt gi÷a ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng qu¶n lý,
cïng víi sù yÕu kÐm trong chØ ®¹o kinh doanh nªn ngµnh du lÞch cha ph¸t huy
hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh vµ cña ®Êt níc. Tríc t×nh h×nh ®ã ngµy 18/6/1987 Héi
®ång Bé trëng ra NghÞ ®Þnh 120/H§BT quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn
h¹n cña Tæng côc du lÞch ViÖt Nam nh»m thèng nhÊt chØ ®¹o hÖ thèng kinh
doanh trong ph¹m vi c¶ níc.
Trong qu¸ tr×nh tinh gi¶n biªn chÕ, rót gän bé m¸y qu¶n lý ngµy 31/3/1990
c¨n cø QuyÕt ®Þnh 224 cña Héi ®ång nhµ níc Tæng côc du lÞch ViÖt Nam ®îc
s¸t nhËp víi mét sè c¬ quan kh¸c thµnh Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin - ThÓ thao vµ du
lÞch vµ thêi kú nµy ho¹t ®éng du lÞch ViÖt Nam ®· cã nhiÒu khëi s¾c. ho¹t
®éng kinh doanh du lÞch ®îc më ra ë nhiÒu ngµnh, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ.
Do ®ã du lÞch kh«ng chØ cßn ®îc coi lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸ x· héi thuÇn tuý mµ
cßn lµ mét ngµnh kinh tÕ quan träng cña ®Êt níc.
Ngµy 09/4/1990 Héi ®ång Bé trëng ra NghÞ ®Þnh 119/H§BT vÒ viÖc
thµnh lËp Tæng c«ng ty du lÞch ViÖt Nam trªn c¬ së çc bé phËn kinh doanh du
lÞch tríc kia víi tiÒn th©n lµ C«ng ty du lÞch ban ®Çu. Tªn ®èi ngo¹i cña Tæng
c«ng ty du lÞch ViÖt Nam lµ Viªt Nam Tourism.
Ngµy 12/8/1991 ngµnh du lÞch ®îc t¸ch ra khái Bé V¨n ho¸ T«ng tin ThÓ
thao vµ Du lÞch ®Ó s¸t nhËp vµo Bé th¬ng m¹i du lÞch. Tuy nhiªn c«ng t¸c tæ
chøc qu¶n lý cßn nhiÒu víng m¾c, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng du lÞch vÉn cha ®ång bé.
Ngµy 26/10/1992 ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh 05/CP vÒ viÖc thµnh lËp Tæng côc
du lÞch ViÖt Nam nh mét c¬ quan ®éc lËp ngang bé. Ngµy 27/12/1992, ChÝnh
phñ ra tiÕp NghÞ ®Þnh 20/CP quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ
chøc bé m¸y cña Tæng côc du lÞch ViÖt Nam: Mêi bèn Së du lÞch ®îc thµnh lËp
ë çc tØnh cã tµi nguyªn du lÞch phong phó nhÊt vµ ho¹t ®éng du lÞch s«i næi
nhÊt. Tõ ®ã ngµnh du lÞch ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn thùc sù, sè lîng
kh¸ch, kÓ c¶ kh¸ch néi ®Þa vµ kh¸ch quèc tÕ ®Òu t¨ng nhanh chãng. ho¹t ®éng
nghiªn cøu khoa häc vµ ®µo t¹o còng ®îc ®Èy m¹nh. ViÖn nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn du lÞch d· ®îc kiÖn toµn vµ thùc sù trë thµnh c¬ së nghiªn cøu, t vÊn khoa
häc lín nhÊt. NhiÒu héi th¶o quèc gia, quèc tÕ vÒ du lÞch ®îc tæ chøc ®· thùc sù
gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam.
III. Çc lo¹i h×nh du lÞch
1. Kh¸i niÖm lo¹i h×nh du lÞch.
§Ó cã thÓ ®a ra çc ®Þnh híng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n vÒ du
lÞch, çc nhµ quan lý vÜ m« vÒ kinh tÕ du lÞch còng nh çc nhµ qu¶n trÞ doanh
nghiÖp du lÞch cÇn phÇn du lÞch thµnh çc lo¹i h×nh du lÞch kh¸c nhau. ViÖc
ph©n lo¹i sÏ ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng khi cã quan ®iÓm thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm
lo¹i h×nh du lÞch.
Theo t¸c gi¶ Tr¬ng Sü Quý th× lo¹i h×nh du lÞch cã thÓ ®îc ®Þnh nghÜa
nh sau: "Lo¹i h×nh du lÞch ®îc hiÓu lµ mét tËp hîp çc s¶n phÈm du lÞch cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng nhau, hoÆc v× chóng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu, ®éng
c¬ du lÞch t¬ng tù, hoÆc ®îc b¸n cho cïng mét nhãm kh¸ch, hoÆc v× chóng cã
cïng mét çch ph©n phèi, mét çch tæ chøc kh¸c nhau, hoÆc ®îc xÕp chóng theo
mét møc gi¸ b¸n nµo ®ã".
2. Çc lo¹i h×nh du lÞch
Dùa vµo çc tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c nhau cã thÓ ph©n du lÞch thµnh çc
lo¹i h×nh du lÞch kh¸c nhau. Trong çc Ên phÈm vÒ du lÞch ®· ®îc ph¸t hµnh,
khi ph©n çc lo¹i h×nh du lÞch çc tiªu thøc ph©n lo¹i thêng ®îc sö dông nh sau:
a. C¨n cø vµo ph¹m vi l·nh thæ cña chuyÕn du lÞch. Theo tiªu thøc nµy du lÞch
®îc ph©n thµnh du lÞch quèc tÕ vµ du lÞch néi ®Þa.
Du lÞch quèc tÕ: lµ h×nh thøc du lÞch mµ ë ®ã ®iÓm xuÊt ph¸t vµ ®iÓm
®Õn cña kh¸ch n»m ë l·nh thæ cña çc quèc gia kh¸c nhau. ë h×nh thøc du lÞch
nµy kh¸ch ph¶i ®i qua biªn giíi vµ tiªu ngo¹i tÖ ë n¬i ®Õn du lÞch.
B¶n th©n du lÞch quèc tÕ l¹i ph©n thµnh:
Du lÞch quèc tÕ chñ ®éng: lµ h×nh thøc du lÞch cña nh÷ng ngêi tõ níc
ngoµi ®Õn mét quèc gia nµo ®ã vµ tiªu ngo¹i tÖ ë ®ã.
Du lÞch quèc tÕ thô ®éng: lµ h×nh thøc du lÞch cña c«ng d©n cña mét quèc
gia nµo ®ã vµ cña nh÷ng ngêi níc ngoµi ®ang c tró trªn l·nh thæ cña mét quèc gia
®ã ®i ra níc kh¸c du lÞch vµ trong chuyÕn ®i Êy hä ®· tiªu tiÒn kiÕm ra t¹i ®Êt
níc ®ang c tró.
VÝ dô:
Kh¸ch níc ngoµi vµo ViÖt Nam ®i du lÞch, ngµnh du lÞch ViÖt Nam phôc
vô. Trong trêng hîp nµy ViÖt Nam kinh doanh du lÞch quèc tÕ chñ ®éng. Du
lÞch quèc tÕ chñ ®éng t¬ng ®¬ng víi xuÊt khÈu v× cïng t¹o ra nguån thu ngo¹i
tÖ cho mét quèc gia.
C«ng d©n ViÖt Nam ra níc ngoµi du lÞch, ngµnh du lÞch ViÖt Nam göi
kh¸ch. Trong trêng hîp nµy ViÖt Nam kinh doanh du lÞch quèc tÕ thô ®éng. Du
lÞch quèc tÕ thô ®éng t¬ng ®¬ng víi nhËp khÈu v× cïng g©y ra hiÖn tîng xuÊt
ngo¹i tÖ tõ mét quèc gia ra níc ngoµi.
Du lÞch néi ®Þa: lµ h×nh thøc du lÞch mµ ®iÓm xuÊt ph¸t vµ ®iÓm ®Õn
cña kh¸ch cïng n»m trong l·nh thæ cña mét quèc gia.
b. C¨n cø vµo nhu cÇu n¶y sinh ho¹t ®éng du lÞch. Theo tiªu thøc nµy du lÞch
®îc ph©n thµnh nh÷ng lo¹i h×nh sau:
Du lÞch ch÷a bÖnh:
ë lo¹i h×nh nµy, kh¸ch du lÞch do nhu cÇu ®iÒu trÞ çc bÖnh tËt vÒ thÓ
x¸c vµ tinh thÇn cña hä. Du lÞch ch÷a bÖnh l¹i ®îc ph©n thµnh:
Ch÷a bÖnh b»ng khÝ hËu: KhÝ hËu nói, khÝ hËu biÓn;
Ch÷a bÖnh b»ng níc kho¸ng: t¾m níc kho¸ng, uèng níc kho¸ng;
Ch÷a bÖnh b»ng bïn;
Ch÷a bÖnh b»ng hoa qu¶;
Ch÷a bÖnh b»ng s÷a (®Æc biÖt lµ s÷a ngùa).
Du lÞch nghØ ng¬i, gi¶i trÝ
Nhu cÇu chÝnh lµm n¶y sinh h×nh thøc du lÞch nµy lµ sù cÇn thiÕt ph¶i
nghØ ng¬i ®Ó phôc håi thÓ lùc, tinh thÇn cho con ngêi. §©y lµ lo¹i h×nh cã t¸c
dông lµm gi¶i trÝ, lµm cuéc sèng thªm ®a d¹ng vµ gi¶i tho¸t con ngêi ra khái c«ng
viÖc hµng ngµy.
Du lÞch thÓ thao
Du lÞch thÓ thao chñ ®éng: kh¸ch du lÞch ®Ó tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t
®éng thÓ thao. Du lÞch thÓ thao chñ ®éng bao gåm:
Du lÞch leo nói;
Du lÞch s¨n b¾n;
Du lÞch c©u ç;
Du lÞch tham gia çc lo¹i thÓ thao: ®¸ bãng, bãng chuyÒn, bãng ræ, trît
tuyÕt, v.v...
Du lÞch thÓ thao thô ®éng: nh÷ng cuéc hµnh tr×nh ®i du lÞch ®Ó xem çc
cuéc thi thÓ thao quèc tÕ, çc thÕ vËn héi olympic, v.v...
Du lÞch v¨n ho¸
Môc ®Ých chÝnh lµ nh¾m n©ng cao hiÓu biÕt cho çc ç nh©n vÒ mäi
lÜnh vùc nh: lÞch sö, kiÕn tróc, kinh tÕ, héi ho¹, chÕ ®é x· héi, cuéc sèng cña
ngêi d©n cïng çc phong tôc, tËp qu¸n cña ®Êt níc du lÞch.
Du lÞch v¨n ho¸ ®îc chia lµm 2 lo¹i:
Du lÞch v¨n ho¸ víi môc ®Ých cô thÓ: Kh¸ch du lÞch thuéc thÓ lo¹i nµy th-
êng ®i víi môc ®Ých ®· ®Þnh s½n. Thêng hä lµ çc çn bé khoa häc, sinh viªn vµ
çc chuyªn gia.
Du lÞch v¨n ho¸ víi môc ®Ých tæng hîp: gåm ®«ng ®¶o nh÷ng ngêi ham
thÝch më mang kiÕn thøc vÒ thÕ giíi vµ tho¶ m·n nh÷ng tß mß cña m×nh.
Du lÞch c«ng vô
Môc ®Ých chÝnh cña lo¹i h×nh du lÞch nµy, lµ nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô
c«ng t¸c hoÆc nghÒ nghiÖp nµo ®ã. Víi môc ®Ých nµy, kh¸ch ®i tham dù çc
cuéc héi nghÞ, héi th¶o, kû niÖm çc ngµy lÔ lín, çc cuéc gÆp gì, çc cuéc triÓn
l·m hµng ho¸, héi chî, v.v...
Du lÞch th¬ng gia
Môc ®Ých chÝnh cña lo¹i h×nh du lÞch nµy lµ t×m hiÓu thÞ trêng, nghiªn
cøu çc dù ¸n ®Çu t, ký kÕt hîp ®ång, v.v...
Du lÞch t«n gi¸o:
Lo¹i h×nh du lÞch nµy nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tÝn ngìng ®Æc biÖt cña
nh÷ng ngêi theo çc ®¹o kh¸c nhau.
Du lÞch th¶m hái, du lÞch quª h¬ng
Lo¹i h×nh du lÞch nµy phÇn lín n¶y sinh do nhu cÇu cña nh÷ng ngêi xa quª
h¬ng ®i th¨m hái bµ con hä hµng, b¹n bÌ th©n quen, ®i dù lÔ cíi, lÔ tang, v.v...
Du lÞch qu¸ c¶nh
N¶y sinh do nhu cÇu ®i qua l·nh thæ cña mét níc nµo ®ã trong thêi gian
ng¾n ®Ó ®Õn níc kh¸c.
c. C¨n cø vµo ®èi tîng kh¸ch du lÞch. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®îc ph©n
thµnh:
Du lÞch thanh, thiÕu niªn;
Du lÞch dµnh cho nh÷ng ngêi cao tuæi;
Du lÞch phô n÷, du lÞch gia ®×nh.
d. C¨n cø vµo h×nh thøc tæ chøc chuyÕn ®i. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®îc
ph©n thµnh:
Du lÞch theo ®oµn
ë lo¹i h×nh nµy, çc thµnh viªn tham dù ®i theo ®oµn vµ thêng cã chuÈn bÞ
ch¬ng tr×nh tõ tríc, trong ®ã ®Þnh ra nh÷ng n¬i sÏ tíi th¨m, n¬i lu tró vµ ¨n uèng.
Du lÞch theo ®oµn cã thÓ ®îc tæ chøc theo hai h×nh thøc sau:
Du lÞch theo ®oµn cã th«ng qua tæ chøc du lÞch: §oµn du lÞch ®îc çc tæ
chøc trung gian (çc doanh nghiÖp l÷ hµnh), çc tæ chøc vËn t¶i (thêng lµ çc
h·ng hµng kh«ng), hoÆc çc tæ chøc du lÞch kh¸c (kh¸ch s¹n, v.v...) tæ chøc cuéc
hµnh tr×nh vµ lÞch ®i cho ®oµn. Mçi thµnh viªn trong ®oµn ®îc th«ng b¸o tríc
ch¬ng tr×nh cña chuyÕn ®i.
Du lÞch theo ®oµn kh«ng th«ng qua tæ chøc du lÞch: §oµn du lÞch tù chän
tuyÕn hµnh tr×nh, tù x¸c ®Þnh thêi gian ®i, sè ngµy ®i, nh÷ng n¬i ®Õn th¨m,
v.v... Cã thÓ ®oµn ®· tho¶ thuËn tríc hoÆc tíi n¬i míi t×m c¬ së lu tró, ¨n uèng,
v.v...
Du lÞch ç nh©n
Du lÞch ç nh©n cã th«ng qua tæ chøc du lÞch: Ç nh©n ®i du lÞch theo kÕ
ho¹ch ®Þnh tríc cña çc tæ chøc du lÞch, tæ chøc c«ng ®oµn hay tæ chøc x· héi
kh¸c. Kh¸ch du lÞch kh«ng ph¶i ®i cïng ®oµn mµ chØ tu©n theo nh÷ng ®iÒu
kiÖn ®· ®îc th«ng b¸o vµ chuÈn bÞ tríc.
Du lÞch ç nh©n kh«ng th«ng qua tæ chøc du lÞch (®i tù do).
e. C¨n cø vµo ph¬ng tiÖn giao th«ng ®îc sö dông. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®-
îc ph©n thµnh:
Du lÞch b»ng xe ®¹p;
Du lÞch b»ng xe m¸y;
Du lÞch b»ng « t«;
Du lÞch b»ng tµu ho¶;
Du lÞch b»ng tµu thuû;
Du lÞch b»ng m¸y bay.
f. C¨n cø vµo ph¬ng tiÖn lu tró ®îc sö dông. Theo tiªu thøc nµy du lÞch ®îc
ph©n thµnh:
- Du lÞch ë trong kh¸ch s¹n: Lµ lo¹i h×nh du lÞch phæ biÕn nhÊt. du
kh¸ch lu tró trong kh¸ch s¹n trong suèt thêi gian th¨m quan cña m×nh. Lo¹i h×nh
nµy phï hîp víi nh÷ng ngêi lín tuæi, nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao. V× ë ®©y çc
dÞch vô hoµn chØnh h¬n, cã hÖ thèng h¬n, chÊt lîng phôc vô tèt h¬n, nhng gi¸ c¶
cao h¬n.
- Du lÞch ë trong Motel: Motel lµ nh÷ng kh¸ch s¹n ®îc x©y dùng ven ®êng
xa lé nh»m phôc vô cho kh¸ch du lÞch b»ng xe h¬i. ë ®©y cã c¶ çc gara ®Ó xe
cho du kh¸ch. Çc dÞch vô trong Motel phÇn lín lµ tù phôc vô. Du kh¸ch tù nhËn
phßng, tù gäi ¨n trong nhµ hµng. Çc dông cô ë ®©y lµ lo¹i sö dông mét lÇn. Gi¸
c¶ trong Motel thêng rÎ h¬n gi¸ c¶ trong kh¸ch s¹n.
- Du lÞch trong nhµ trä: Nhµ trä lµ nh÷ng kh¸ch s¹n lo¹i nhá cña t nh©n, gi¸
c¶ thêng rÊt thÝch hîp víi du kh¸ch cã thu nhËp thÊp, ®Æc biÖt lµ çc gia ®×nh
cã con nhá ®i cïng. ë níc ta lo¹i h×nh nµy còng rÊt ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ ë Hµ
Néi.
- Du lÞch ë Camping: du lÞch c¾m tr¹i lµ lo¹i h×nh du lÞch ®îc ph¸t triÓn
víi nhÞp ®é cao, ®îc giíi trÎ a chuéng. Nã rÊt thÝch hîp víi kh¸ch ®i du lÞch
b»ng xe ®¹p, m« t«, xe h¬i. §Çu t cho du lÞch lo¹i nµy kh«ng cao, chñ yÕu lµ
s¾m lÒu tr¹i, b¹t, giêng ghÕ gÊp vµ mét sè dông cô ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn. Kh¸ch tù
thuª lÒu tr¹i, tù dùng vµ tù phôc vô.
§©y lµ lo¹i h×nh du lÞch cã nhiÒu triÓn väng v×:
+ C«ng nghiÖp xe h¬i ph¸t triÓn nhanh sè ngêi sö dông ph¬ng tiÖn nµy
nhiÒu, hä quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®i l¹i nhiÒu h¬n vÊn ®Ò ¨n nghØ.
+ Chi phÝ cho çc dÞch vô ë ®©y rÎ, du kh¸ch cã thÓ dïng tiÒn ®Ó ®i l©u
h¬n, nhiÒu n¬i h¬n.
+ Du kh¸ch muèn tho¸t khái cuéc sèng thêng ngµy, muèn gÇn gòi víi thiªn
nhiªn.
Du lÞch ë kh¸ch s¹n (Hotel);
Du lÞch kh¸ch s¹n ven ®êng (Motel) - kh¸ch s¹n ë bªn lÒ nh÷ng chÆng ®-
êng dµi dµnh cho kh¸ch du lÞch ®i b»ng « t«;
Du lich lÒu, tr¹i (Comping);
Du lÞch ë lµng du lÞch (Tourism Village).
g. C¨n cø vµo thêi gian ®i du lÞch. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®îc ph©n thµnh:
Du lÞch dµi ngµy;
Du lÞch ng¾n ngµy (thêng lµ du lÞch cuèi tuÇn - weekend holiday).
h. C¨n cø vµo vÞ trÝ ®Þa lý cña n¬i ®Õn du lÞch. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch
®îc ph©n thµnh:
Du lÞch nghØ nói;
Du lÞch nghØ biÓn, s«ng, hå;
Du lÞch thµnh phè;
Du lÞch ®ång quª.
Ghi chó: Thêng mét ngêi ®i du lÞch víi nhiÒu nhu cÇu n¶y sinh kh¸c nhau
nªn ta thêng gÆp sù kÕt hîp cña mét vµi lo¹i h×nh du lÞch mét lóc. VÝ dô: Du
lÞch nghØ ng¬i, gi¶i trÝ víi du lÞch v¨n ho¸; du lÞch c«ng vô víi du lÞch v¨n ho¸,
v.v…
IV. §iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn du lÞch.
Sù ph¸t triÓn cña du lÞch dùa trªn c¬ së cña hµng lo¹t çc ®iÒu kiÖn kh¸ch
quan. Mét sè ®iÒu kiÖn th× t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña du lÞch nãi chung,
cßn mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c th× t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn du lÞch cña tõng
vïng, tõng ®Þa ph¬ng.
1. §iÒu kiÖn chung.
a. Thêi gian nhµn rçi.
Mét trong nh÷ng tiªu chÝ ®îc x¸c ®Þnh trong kh¸i niÖm du lÞch lµ
chuyÕn ®i du lÞch ®îc thùc hiÖn trong thêi gian rçi cña con ngêi (Thêi gian
nghØ phÐp, ngµy nghØ cuèi tuÇn, thêi gian rçi khi ®i c«ng t¸c...). Kh«ng cã thêi
gian nhµn rçi th× con ngêi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng chuyÕn ®i. LÞch sö
thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®Æc biÖt lµ ë níc ta trong mÊy chôc
n¨m qua ®· chøng minh nhËn ®Þnh trªn.
LÞch sö ngµnh du lÞch cho thÊy hiÖn tîng du lÞch t¨ng lªn khi thêi gian rçi
cña mäi tÇng líp trong x· héi t¨ng lªn, khi ngêi lao ®éng ®îc hëng nh÷ng dÞp lÔ
vµ ngµy nghØ ¨n l¬ng. Nh vËy lµ râ rµng con ngêi kh«ng thÓ ®i du lÞch nÕu
kh«ng cã thêi gian. Do vËy thêi gian rçi lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cÇn thiÕt ph¶i cã
®Ó tham gia vµo çc cuéc hµnh tr×nh du lÞch. Thêi gian rçi cña nh©n d©n cña
tõng níc ®îc qui ®Þnh trong LuËt lao ®éng hoÆc theo hîp ®ång lao ®éng ®îc ký
kÕt.
Ngµy nay kinh tÕ ngµy mét ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng ngµy cµng cao
vµ møc sèng cña con ngêi ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn. Trong ®iÒu kiÖn ®ã xu híng
chung lµ gi¶m thêi gian lµm viÖc vµ t¨ng thêi gian nhµn rçi. NhiÒu níc trªn thÕ
giíi trong ®ã cã ViÖt Nam ®· chuyÓn sang chÕ ®é lµm viÖc 5 ngµy mét tuÇn.
Nh vËy thêi gian rçi cña ngêi d©n ngµy cµng t¨ng vµ do ®ã hä cã nhiÒu ®iÒu
kiÖn ®Ó tham gia vµo çc cuéc hµnh tr×nh du lÞch. §iÒu nµy cho phÐp çc tæ
chøc du lÞch thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch du lÞch ®Õn c¬ së cña m×nh.
b. §êi sèng vËt chÊt v¨n ho¸ tinh thÇn cña ngêi d©n.
NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ lµm cho thu nhËp cña ngêi d©n t¨ng lªn, do ®ã
kh¶ n¨ng thanh to¸n cho çc nhu cÇu trong ®ã cã nhu cÇu du lÞch trong níc vµ ra
níc ngoµi sÏ gia t¨ng. Së dÜ nh vËy v× khi ®i du lÞch vµ lu tró ngoµi n¬i ë thêng
xuyªn kh¸ch du lÞch ph¶i sö dông nhiÒu lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. §Ó cã thÓ ®i
du lÞch vµ tiªu dïng du lÞch ng¬id ta ph¶i cã ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®Çy ®ñ. §ã lµ
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó biÕn nhu cÇu nãi chung thµnh nhu cÇu cã kh¶ n¨ng
thanh to¸n, v× khi ®i du lÞch kh¸ch ph¶i tr¶ thªm tiÒn tµu xe, ph¶i tr¶ thªm tiÒn
nhµ ë vµ çc kho¶n chi phÝ kh¸c cho çc kho¶n dÞch vô bæ sung. Do ®ã con ngêi
khi muèn ®i du lÞch kh«ng chØ cÇn cã thêi gian mµ ph¶i cã ®ñ tiÒn míi cã thÓ
thùc hiÖn ®îc çc chuyÕn ®i. Ngêi ta ®· x¸c ®Þnh ®îc r»ng ë çc níc kinh tÕ
ph¸t triÓn nÕu thu nhËp quèc d©n t¨ng lªn 1% th× chi phÝ cña nh©n d©n cho du
lÞch t¨ng 1,5%.
ë níc ta hiÖn nay tuy thu nhËp cña ngêi d©n cha cao nhng do cã chÝnh s¸ch
quan t©m ®Õn quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng nªn hµng n¨m çc tæ chøc c«ng ®oµn
thêng tæ chøc çc chuyÕn ®i du lÞch bao cÊp cho ngêi lao ®éng v× vËy lo¹i
h×nh du lÞch x· héi ph¸t triÓn nhanh.
Sù ph¸t triÓn cña du lÞch cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é v¨n ho¸ chung cña
nh©n d©n ë mét ®Êt níc. NÕu tr×nh ®é v¨n ho¸ cña céng ®ång ®îc n©ng cao,
nhu cÇu ®i du lÞch cña ngêi d©n ë ®ã t¨ng lªn râ rÖt, sè ngêi ®i du lÞch t¨ng.
MÆt kh¸c nÕu tr×nh ®é v¨n ho¸ cña nh©n d©n cña mét ®Êt níc cao th× ®Êt níc
®ã khi ph¸t triÓn du lÞch sÏ ®¶m b¶o phôc vô kh¸ch du lÞch mét çch v¨n minh
vµ lµm hµi lßng kh¸ch du lÞch ®Õn ®ã. Tr×nh ®é d©n trÝ thÓ hiÖn b»ng çc
hµnh ®éng, çc øng xö cô thÓ víi m«i trêng xung quanh, b»ng th¸i ®é cña ngêi
d©n ®Þa ph¬ng ®èi víi kh¸ch.... NÕu kh¸ch du lÞch vµ d©n c ®Þa ph¬ng cã
nh÷ng çch nh×n nhËn cã hiÓu biÕt sÏ lµm cho ho¹t ®éng du lÞch t¨ng thªm gi¸
trÞ, ngîc l¹i chÝnh çc hµnh vi thiÕu v¨n ho¸ cña hä cã thÓ lµ nh©n tè c¶n trë sù
ph¸t triÓn cña du lÞch.
c. T×nh tr¹ng kinh tÕ cña mét ®Êt níc:
Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn du lÞch cña mét ®Êt níc phô thuéc lín vµo t×nh tr¹ng
kinh tÕ cña ®Êt níc, vµo sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ë ®ã. NÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn lµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch. Thùc tÕ cho
thÊy ë nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn mÆc dï cã tµi nguyªn
du lÞch phong phó nhng du lÞch vÉnkh«ng ph¸t triÓn ®îc. Theo ý kiÕn cña çc
chuyªn gia kinh tÕ thuéc héi ®ång kinh tÕ vµ x· héi cña Liªn hiÖp quèc mét ®Êt
níc cã thÓ ph¸t triÓn du lÞch mét çch v÷ng ch¾c nÕu ®Êt níc ®ã tù s¶n xuÊt ®-
îc phÇn lín cña c¶i vËt chÊt cÇn thiÕt cho du lÞch. NÕu mét ®Êt níc ph¶i nhËp
®¹i ®a sè çc trang thiÕt bÞ vµ hµng ho¸ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
®¶m b¶o phôc vô kh¸ch du lÞch th× hÇu hÕt lîi nhuËn thu ®îc ®Òu r¬i vµo tay
t b¶n níc ngoµi.
Sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm cã ý
nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch. Ngµnh du lÞch sö
dông mét khèi lîng lín l¬ng thùc vµ thùc phÈm ®Ó cung cÊp cho kh¸ch du lÞch.
Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®êng, thÞt,
s÷a, ®å hép, c«ng nghÖ chÕ biÕn rîu, bai, thuèc l¸.... ®èi víi sù ph¸t triÓn du lÞch
lµ rÊt lín, ®©y lµ çc ngµnh cung øng nhiÒu hµng ho¸ nhÊt cho du lÞch.
Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cung
øng vËt t cho du lÞch nh: c«ng nghiÖp dÖt, c«ng nghiÖp thuû tinh, c«ng nghiÖp
sµnh sø vµ ®å gèm... Çc ngµnh nµy cung øng hµng ho¸ cã chÊt lîng cho phôc
vô ho¹t ®éng cña ngµnh du lÞch. Do vËy muèn ph¸t triÓn du lÞch th× çc ngµnh
s¶n xuÊt cã quan hÖ mËt thiÕt ®Õn du lÞch ph¶i ph¸t triÓn ®Ó kh«ng nh÷ng
®¶m b¶o ®¸p øng tèi thiÓu khèi lîng hµng ho¸ mµ ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp çc
vËt t hµng ho¸ cã chÊt lîng cao, cã thÈm mü vµ chñng lo¹i phong phó, ®a d¹ng.
d. §iÒu kiÖn ®i l¹i vµ kh¶ n¨ng giao th«ng vËn t¶i.
Tõ xa, giao th«ng vËn t¶i ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nh©n tè chÝnh cho
sù ph¸t triÓn cña du lÞch ®Æc biÖt lµ du lÞch quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, giao th«ng vËn t¶i ®· cã nh÷ng bíc chuyÓn biÕn quan träng, ®iÒu nµy ¶nh
hëng trùc tiÕp tíi sù ph¸t triÓn cña du lÞch.
Nãi ®Õn sù ph¸t triÓn cña giao th«ng vËn t¶i cã ¶nh hëng ®Õn du lÞch,
chóng ta quan t©m ®Õn c¶ hai ph¬ng diÖn.
Sù ph¸t triÓn vÒ sè lîng cña çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®· lµm cho m¹ng
líi giao th«ng v¬n tíi ®îc mäi n¬i trªn tr¸i ®Êt. HiÖn nay cã kho¶ng 500 triÖu
kh¸ch du lÞch ®i qua biªn giíi çc níc b»ng çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn hµnh
kh¸ch quèc tÕ. Sù ph¸t triÓn sè lîng çc lo¹i h×nh ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn sÏ lµm
cho ho¹t ®éng du lÞch trë nªn tiÖn lîi vµ mÒm dÎo, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tèt nhu
cÇu cña du kh¸ch.
Ph¸t triÓn vÒ mÆt chÊt lîng cña çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn theo çc h-
íng:
- Tèc ®é vËn chuyÓn: ViÖc t¨ng tèc ®é vËn chuyÓn cho phÐp tiÕt kiÖm
thêi gian ®i l¹i vµ cho phÐp kÐo dµi thêi gian ë l¹i n¬i du lÞch. Víi çc ph¬ng
tiÖn cã tèc ®é cao, du kh¸ch cã thÓ ®Õn ®îc nh÷ng n¬i xa x«i.
- §¶m b¶o an toµn trong vËn chuyÓn: Ngµy nay sù tiÕn bé cña khoa häc kü
thuËt ®· lµm cho ®é an toµn trong vËn chuyÓn kh¸ch t¨ng lªn râ rÖt. ph¬ng tiÖn
vËn chuyÓn cña nh÷ng níc cã ®é an toµn cao sÏ thu hót ®îc nhiÒu ngêi tham gia
vµo ho¹t ®éng du lÞch.
- §¶m b¶o tiÖn nghi trong çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn sÏ t¹o sù tho¶i m¸i
cho kh¸ch gióp cho du kh¸ch ®¶m b¶o søc khoÎ sau cuéc hµnh tr×nh.
- VËn chuyÓn víi gi¸ rÎ: ®©y còng lµ yÕu tè quan träng ¶nh hëng ®Õn chi
phÝ cña kh¸ch du lÞch. HiÖn nay gi¸ cíc çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cã xu híng
gi¶m ®Ó nhiÒu tÇng líp nh©n d©n cã thÓ sö dông ®îc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn.
Sù phèi hîp çc lo¹i ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cã ý nghÜa rÊt lín trong sù
ph¸t triÓn du lÞch. ViÖc tæ chøc vËn t¶i phèi hîp tèt cho phÐp rót ng¾n thêi gian
chê ®îi ë çc ®iÓm gi÷a tuyÕn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi ph¶i ®æi ph¬ng
tiÖn vËn chuyÓn vµ lµm võa lßng kh¸ch ®i du lÞch.
e. Mét nÒn chÝnh trÞ hoµ b×nh.
Kh«ng khÝ chÝnh trÞ hoµ b×nh ®¶m b¶o cho viÖc më réng çc mèi quan
hÖ kinh tÕ khoa häc - kü thuËt, v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ gi÷a çc d©n téc. Trong
ph¹m vi çc mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ sù trao ®æi du lÞch quèc tÕ ngµy cµng
ph¸t triÓn vµ më réng.
ë nh÷ng níc cã bÇu kh«ng khÝ chÝnh trÞ hoµ b×nh thêng thu hót ®îc
®«ng ®¶o kh¸ch du lÞch v× ë nh÷ng n¬i nµy kh¸ch du lÞch c¶m thÊy yªn t©m, sù
¹n toµn cña hä ®îc ®¶m b¶o. Hä ®îc tù do ®i l¹i, gÆp gì vµ giao tiÕp víi d©n
b¶n sø, lµm quen víi çc phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa ph¬ng.... Ngîc l¹i nh÷ng n¬i
cã chÝnh trÞ bÊt æn, cã xung ®ét vò trang.... th× sÏ kh«ng ph¸t triÓn ®îc du lÞch
v× ë ®ã tÝnh m¹ng cña du kh¸ch kh«ng ®îc ®¶m b¶o.
2. §iÒu kiÖn riªng (®iÒu kiÖn ®Æc trng)
Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc trng t¸c ®éng lªn sù ph¸t triÓn cña du lÞch chØ cã
ë tõng chç, tõng vïng hoÆc tõng ®Êt níc. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc trng ®ã lµ:
®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, lÞch sö, nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ,
khoa häc kü thuËt vµ sù s½n sµng ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch.
a. §iÒu kiÖn vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn.
Lµ mét yÕu tè quan träng trong tiÒm n¨ng du lÞch cña mét ®Êt níc, mét
®Þa ph¬ng nã bao gåm nh÷ng yÕu tè: vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, khÝ hËu, th¶m
thùc vËt...
VÞ trÝ ®Þa lý: cã ¶nh hëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn cña du lÞch. NÕu ®iÓm
du lÞch n»m ë khu vùc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cã ®iÒu kiÖn giao th«ng
thuËn lîi th× sÏ cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch. Ngîc l¹i nÕu ®iÓm du lÞch ë qu¸
xa nguån kh¸ch th× sÏ h¹n chÕ lîng kh¸ch ®Õn th¨m v×: ®i xa kh¸ch ph¶i chi thªm
tiÒn ®i l¹i, kh¸ch ph¶i rót ng¾n thêi gian lu l¹i ë ®iÓm du lÞch vµ søc khoÎ cña
kh¸ch bÞ gi¶m sót khi ph¶i ®i xa. Tuy nhiªn hiÖn nay vËn t¶i hµng kh«ng ph¸t
triÓn cho nªn phÇn nµo ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng bÊt lîi cho kho¶ng çch xa ®em
l¹i.
§Þa h×nh: lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn phong
c¶nh vµ sù ®a d¹ng cña phong c¶nh. §èi víi du lÞch ®Þa h×nh cµng ®a d¹ng, t¬ng
ph¶n vµ ®éc ®¸o cµng cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch, kh¸ch du lÞch thêng a
thÝch nh÷ng n¬i cã nhiÒu s«ng hå, nói non, hang ®éng... Cßn nh÷ng n¬i b»ng
ph¼ng ®Þa h×nh ®¬n ®iÖu thêng kh«ng cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch.
KhÝ hËu: Nh÷ng n¬i cã khÝ hËu «n hoµ thêng ®¬c du kh¸ch a thÝch.
Nh÷ng n¬i qu¸ l¹nh, qu¸ nãng, qu¸ kh«, qu¸ Èm thêng kh«ng cã søc hÊp dÉn du
kh¸ch do ®ã du lÞch sÏ kh«ng ph¸t triÓn.
Ma: ¶nh hëng cña ma ®èi víi du lÞch kh«ng ph¶i lµ lîng ma vµ chñ yÕu lµ
thêi ®iÓm ma vµ ®é dµi cña c¬n ma. NÕu vµo thêi vô cña du lÞch mµ mµ sè
ngµy ma nhiÒu th× sÏ ¶nh hëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng du lÞch. V× ma nhiÒu sÏ
g©y trë ng¹i cho viÖc tæ chøc chuyÕn ®i vµ mét ngµy ma ®èi víi du kh¸ch lµ
mét ngµy hao phÝ cho môc ®Ých cña chuyÕn ®i.
¸nh n¾ng mÆt trêi: kh¸ch du lÞch thêng chuéng nh÷ng n¬i cã nhiÒu ¸nh
n¾ng mÆt trêi, cã sè giê n¾ng trong ngµy cao. V× vËy hä thêng ®i ®Õn nh÷ng
níc cã khÝ hËu «n hoµ vµ cã biÓn. Do vËy ë çc níc nh: T©y Ba Nha, Italia.
Ph¸p.... cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch.
NhiÖt ®é cao khiÕn con ngêi cã c¶m gi¸c khã chÞu. Nh÷ng n¬i cã nhiÖt
®é thÝch hîp cã thÓ cho phÐp kh¸ch ph¬i n¾ng vµo ban ngµy, cßn ban ®ªm th×
m¸t mÎ cho phÐp kh¸ch ®i d¹o ch¬i, gi¶i trÝ....
NhiÖt ®é níc biÓn ®iÒu hoµ, nhiÖt ®é níc biÓn tõ 20 ®Õn 25 ®é C ®îc
coi lµ thÝch hîp nhÊt ®èi víi du lÞch t¾m biÓn. NÕu nhiÖt ®é níc biÓn díi 20
®é C vµ trªn 30 ®é C lµ kh«ng thÝch hîp. §èi víi kh¸ch ph¬ng b¾c, nhiÖt ®é cã
thÓ thÊp h¬n kho¶ng tõ 17 ®Õn 20 ®é C.
Giã còng ¶nh hëng lín ®Õn ho¹t ®éng du lÞch. Giã to vµ b·o g©y trë ng¹i
lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch.
ThÕ giíi ®éng thùc vËt: ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cña du
lÞch chñ yÕu do sù ®a d¹ng vµ tÝnh ®Æc h÷u cña nã. Rõng lµ l¸ phæi cña tr¸i
®Êt, lµ n¬i yªn tÜnh cã kh«ng khÝ trong lµnh, m¸t mÎ. Nªn thuËn lîi cho viÖc
ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch vÒ víi thiªn nhiÖn. NÕu hÖ ®éng thùc vËt phong
phó, ®a d¹ng sÏ cã søc thu hót m¹nh mÏ ®èi víi nhiÒu du kh¸ch nhÊt lµ kh¸ch du
lÞch th¨m quan vµ nh÷ng nhµ nghiªn cøu. Ch¼ng h¹n kh¸ch du lÞch Ch©u ¢u th-
êng thÝch ®Õn n¬i cã rõng rËm nhiÖt ®íi, nhiÒu c©y leo, c©y cao nh: vên quèc
gia Có Ph¬ng, Tam §¶o....
Nguån níc kho¸ng lµ yÕu tè kh«ng thÓ t¸ch rêi víi du lÞch ch÷a bÖnh. ë
nh÷ng n¬i cã nguån chÊt kho¸ng (níc kho¸ng, bïn kho¸ng) víi thµnh phÇn chÊt
kho¸ng vµ nhiÖt ®é kh«ng thay ®æi ngêi ta ®· x©y dùng thµnh çc trung t©m du
lÞch ch÷a bÖnh.
b. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ x· héi vµ tµi nguyªn nh©n v¨n.
Çc di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, çc c«ng tr×nh kiÕn tróc lµ mét trong nh÷ng
n¬i thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch. Hä tíi ®ã ®Ó t×m hiÓu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
lÞch sö cña d©n téc. Çc nhµ kinh doanh du lÞch dùa vµo çc di tÝch lÞch sö, çc
c«ng tr×nh kiÕn tróc... ®Ó x©y dùng, tæ chøc çc ch¬ng tr×nh du lÞch tham quan
t×m hiÓu ®Ó phôc vô kh¸ch. Lo¹i h×nh du lÞch nµy lµ ph¬ng tiÖn ®Ó gi¸o dôc
truyÒn thèng d©n téc, lßng yªu níc, lßng biÕt ¬n ®èi víi çc thÕ hÖ ®i tríc.
Çc tµi nguyªn cã gi¸ trÞ lÞch sö cã søc thu hót ®Æc biÖt ®èi víi du kh¸ch
cã tr×nh ®é cao, ham hiÓu biÕt. ë çc níc cã çc c«ng tr×nh næi tiÕng tõ thêi cæ
®¹i nh Ai CËp, Hy L¹p, Ên §é, Trung Quèc cã søc hÊp dÉn rÊt lín ®èi víi du
kh¸ch quèc tÕ.
Çc c«ng tr×nh v¨n ho¸ nh ViÖn b¶o tµng, khu triÓn l·m, th viÖn, nhµ v¨n
ho¸, çc trung t©m thêng xuyªn tæ chøc çc buæi biÓu diÔn nghÖ thuËt, liªn hoan
phim...còng thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch ®Õn ®Ó tham quan, nghiªn cøu.
Çc thµnh tùu kinh tÕ khoa häc kü thuËt cña mét vïng, mét ®Êt níc còng cã
søc hÊp dÉn ®Æc biÖt ®èi víi du kh¸ch mçi khi cã tæ chøc çc triÓm l·m, héi
trî... ®Ó trng bµy çc thµnh tùu khoa häc kü thuËt lµ nh÷ng dÞp ®Ó thu hót ®«ng
®¶o çc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ kh¸ch du lÞch. Çc sù kiÖn ®Æc biÖt vµ
çc ngµy lÔ héi cã thÓ thu hót kh¸ch du lÞch vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Æc trng ®Ó ph¸t
triÓn du lÞch: ®ã lµ çc héi nghÞ, héi th¶o, çc cuéc héi ®µm d©n téc hoÆc quèc
tÕ, çc kú ®¹i héi ¤limpic, çc ngµy lÔ héi truyÒn thèng ë çc ®Þa ph¬ng... Tuy
thêi gian diÔn ra ng¾n nhng l¹i thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch.
c. Kh¶ n¨ng ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch.
Kh¶ n¨ng chuÈn bÞ ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch du lÞch ®îc coi lµ ®iÒu
kiÖn quan träng vµ cÇn thiÕt nhÊt cho sù ph¸t triÓn du lÞch. Cã lµm tèt kh©u
nµy th× qu¸ tr×nh ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch du lÞch míi cã chÊt lîng vµ mang
l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm:
Sù chuÈn bÞ vÒ mÆt tæ chøc ®ãn tiÕp kh¸ch ®îc thùc hiÖn bëi çc tæ
chøc vµ c¬ së kinh doanh du lÞch. Çc tæ chøc du lÞch ®îc thµnh lËp theo
quyÕt ®Þnh cña nhµ níc vµ t¸c ®éng ®Õn du lÞch nh çc c¬ quan l·nh ®¹o vµ
qu¶n lý ngµnh, chøc n¨ng cña çc tæ chøc nµy lµ: Cã chiÕn lîc vµ chiÕn thuËt
ph¸t triÓn du lÞch trong ph¹m vi tõng ®Þa ph¬ng vµ c¶ níc. Cã kÕ ho¹ch b¶o vÖ
vµ t«n taä çc di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, b¶o vÖ m«i trêng thiªn nhiªn, trùc tiÕp l·nh
®¹o çc c¬ së kinh doanh du lÞch , cã kÕ ho¹ch qu¶ng ço, tuyªn truyÒn du lÞch
trong vµ ngoµi níc, më réng quan hÖ víi çc tæ chøc du lÞch quèc tÕ nghiªn cøu
çc vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn du lÞch. Cã chiÕn lîc ®µo t¹o vµ sö dông çn bé ....
Çc c¬ së kinh doanh du lÞch trùc tiÕp phôc vô kh¸ch du lÞch. Ho¹t ®éng chÝnh
cña çc c¬ së nµy lµ: tæ chøc ¨n nghØ, vui ch¬i gi¶i trÝ cho kh¸ch; ®¸p øng ®a
d¹ng çc mÆt hµng lu niÖm cho kh¸ch.
ChuÈn bÞ vÒ mÆt kü thuËt tøc lµ chuÈn bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó
®ãn tiÕp kh¸ch. Bao gåm:
Çc c¬ së h¹ tÇng chung cña x· héi ®îc sö dông trong du lÞch: m¹ng líi giao
th«ng, m¹ng líi ®iÖn, níc, th«ng tin liªn l¹c, y tÕ.... ngoµi viÖc phôc vô du lÞch
cßn phôc vô c¶ d©n c ®Þa ph¬ng.
Çc c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch nh: Çc c¬ së lu tró (Kh¸ch
s¹n, Motel, lµng du lÞch). Çc c¬ së phôc vô ¨n uèng (nhµ hµng, Bar..). Çc c¬ së
phôc vô çc dÞch vô bæ sung (phßng héi nghÞ, phßng tiÖc, phßng hoµ nh¹c,
phßng khiªu vò....), çc ph¬ng tiÖn ®Ó chuyªn chë kh¸ch.... NÕu chuÈn bÞ tèt vÒ
mäi mÆt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn l¬i cho kh¸ch ¨n, nghØ, ®i l¹i, vui ch¬i gi¶i
trÝ....
ChuÈn bÞ vÒ lao ®éng: Ph¶i ®¶m b¶o cã mét ®éi ngò lao ®éng ®ñ vÒ sè
lîng, ®¶m b¶o vÒ chÊt lîng ®Ó s½n sµng phôc vô kh¸ch, chÊt lîng phôc vô trong
du lÞch kh«ng ph¶i chØ cã n¬i ¨n ngñ sang träng ®¾t tiÒn, cã çc mãn ¨n ngon
mµ nã cßn bao gåm c¶ chÊt lîng vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò nh©n viªn
phôc vô. V× vËy chuÈn bÞ tèt chÊt lîng ®éi ngò nh©n viªn phôc vô lµ ®iÒu kiÖn
®Ó n©ng cao chÊt lîng phôc vô.
Câu hỏi ôn tập và thảo luận
1. Phân tích cơ sở hình thành nhu cầu du lịch và ngành du lịch. Liên hệ vấn đề này
trong thực tiễn nước ta.
2. Trình bày tầm quan trọng của việc phân loại các thể loại du lịch.
3. Nªu b¶n chÊt cña tõng lo¹i h×nh du lÞch vµ xu híng ph¸t triÓn cña chóng trªn
thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam hiÖn nay.
4. Ph©n tÝch çc ®iÒu kiÖn chung vµ çc ®iÒu kiÖn ®Æc thï ®Ó ph¸t triÓn du
lÞch, liªn hÖ víi ViÖt Nam.
Ch¬ng II
Cung vµ cÇu du lÞch
I. cÇu du lÞch
1. Kh¸i niÖm cÇu du lÞch
CÇu du lÞch lµ mét bé phËn cña cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng.
Do ®ã, t¬ng tù nh cÇu hµng ho¸ dÞch vô nãi chung, cÇu du lÞch cã nguån gèc
xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu du lÞch cña d©n c. VÒ mÆt b¶n chÊt, nã lµ nhu cÇu ®îc
thÓ hiÖn trªn thÞ trêng (hoÆc th«ng qua thÞ trêng) hay cßn gäi lµ nhu cÇu cã kh¶
n¨ng thanh to¸n. (xem h×nh 2.1)
Nhu cÇu mong muèn søc mua cÇu

KH¶ n¨ng thanh to¸n
H×nh 2.1: Sù h×nh thµnh cÇu trªn thÞ trêng
CÇu du lÞch cã thÓ ®îc hiÓu lµ cÇu vÒ mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô
du lÞch ®¬n lÎ nh mét phßng nghØ, mét böa ¨n, tham quan mét ®iÓm hÊp dÉn
nhng ®ång thêi nã còng bao hµm tæng hîp çc hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ du kh¸ch
tiªu dïng trong qu¸ tr×nh ®i du lÞch. KÕt hîp víi ®Æc ®iÓm cña çc dÞch vô lu«n
g¾n liÒn ®ång thêi víi qu¸ tr×nh tiªu dïng nªn trong thùc tÕ thêng biÓu hiÖn cÇu
du lÞch g¾n liÒn víi sè lîng ngêi thùc tÕ ®· ®i du lÞch trong mét thêi kú nhÊt
®Þnh.
- CÇu lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n trªn thÞ tr¬ng ®¶m b¶o sù ®i l¹i, lu tró
t¹m thêi cña con ngêi ngoµi n¬i c tró thêng xuyªn cña hä nh»m çc môc ®Ých kh¸c
nhau: Ch÷a bÖnh, nghØ ng¬i, gi¶i trÝ, t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸…
Qua kh¸i niÖm trªn ta thÊy:
- CÇu trong du lÞch ®îc tho¶ m·n trong ®iÒu kiÖn cña nÒn s¶n xuÊt hµng
ho¸. CÇu trong du lÞch lµ m¾t xÝch trung gian ®Æc biÖt gi÷a nhu cÇu vµ tiªu
dïng.
- CÇu du lÞch chØ ®îc tho¶ m·n th«ng qua chuyÕn ®i vµ lu tró ngoµi n¬i
ë thêng xuyªn.
- CÇu trong du lÞch ®ßi hái ph¶i cã khèi lîng dÞch vô hµng ho¸ nhÊt ®Þnh
®Ó nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cã thÓ thùc hiÖn ®îc. §ã lµ nh÷ng dÞch vô
hµng ho¸ ®¶m b¶o cho sù ®i l¹i, lu tró, ¨n uèng, gi¶i trÝ cña kh¸ch du lÞch vµ
nh÷ng dÞch vô, hµng ho¸ bæ sung kh¸c nh»m lµm phong phó chuyÕn ®i.
- DÞch vô cña çc c¬ së phôc vô lu tró, ¨n uèng kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých
cña cÇu trong du lÞch, nhng chóng lµ thµnh phÇn ®¸ng kÓ trong khèi lwîng vµ
c¬ cÊu cña “cÇu” du lÞch.
VËy b¶n chÊt cña cÇu du lÞch lµ khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch mµ
con ngêi mua vµ tiªu dïng trong qu¸ tr×nh ®i du lÞch ®îc xem xÐt vµ giíi h¹n
trong thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
* Çc bé phËn cÊu thµnh cña du lÞch

CÇu trong du lÞch gåm 2 nhãm:
Nhãm 1: CÇu vÒ dÞch vô du lÞch gåm cã:
- CÇu vÒ dÞch vô c¬ b¶n: nh cÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn, lu tró, ¨n uèng chiÕm
mét tØ träng ®¸ng kÓ.
§èi víi çc níc kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn th× tØ träng nµy chiÕm
rÊt lín, ®«i khi nã trë thµnh môc ®Ých cña chuyÕn ®i mang tÝnh chÊt hÊp dÉn,
gi¶i trÝ.
- CÇu vÒ dÞch vô ®Æc trng nh: cÇu vÒ gi¶i trÝ, ch÷a bÖnh, t×m hiÓu v¨n ho¸,
t«n gi¸o … lµ môc ®Ých, ®éng c¬ cña chuyÕn ®i.
- CÇu vÒ dÞch vô bæ sung lµ nhu cÇu mang tÝnh chÊt ®a d¹ng vµ ph¸t sinh
trong chuyÕn ®i cña du kh¸ch, bao gåm çc dÞch vô th«ng tin, liªn l¹c, dÞch vô
lµm VISA, ®Æt chç, mua vÐ m¸y bay, ®Æt phßng kh¸ch s¹n, giÆt lµ, ch¨m sãc
søc kháe…PhÇn lín cÇu vÒ dÞch vô bæ sung ph¸t sinh ë n¬i dÕn du lÞch cÇn
ph¶i ®¸p øng trong thêi gian ng¾n. V× vËy ®ßi hái çc nhµ kinh doanh du lÞch
cÇn ph¶i lµm t¨ng çc dÞch vô bæ sung. V× nã mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n.
Nhãm 2: cÇu vÒ hµng ho¸ du lÞch bao gåm:
+ Hµng lu niÖm lµ nh÷ng hµng ho¸ dïng ®Ó b¸n cho kh¸ch du lÞch, nã cã
ý nghÜa ®Ó kh¸ch sau khi vÒ nhµ nhí l¹i ®iÓm du lÞch. CÇu vÒ hµng lu niÖm
hÇu nh chØ xuÊt hiÖn vµ ®¸p øng trªn thÞ trêng du lÞch. §¸p øng tèt cÇu vÒ
hµng lu niÖm mang l¹i hiÖu øng qu¶ng ço cao, h×nh thµnh cÇu vÒ tham quan
®iÓm du lÞch, kh«i phôc ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng s¶n xuÊt hµng lu
niÖm vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu t¹i chç.
+ Hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®èi víi kh¸ch du lÞch: Trong qu¸ tr×nh ®i du
lÞch, kh¸ch du lÞch thêng kÕt hîp mua çc hµng hãa cã gi¸ trÞ cao ®¸p øng nhu
cÇu mua s¾m. trong mét sè trêng hîp, cã nh÷ng kh¸ch du lÞch kÕt hîp mua nh÷ng
hµng cã gi¸ trÞ kinh tÕ, gi¸ c¶ rÎ h¬n so víi n¬i thêng tró cña hä, ®Ó b¸n nh»m
trang trØ cho chuyÕn ®i.
Tû träng cÇu cña hai nhãm hµng ho¸ nµy phô thuéc vµo møc sèng cña
kh¸ch du lÞch, së thÝch cña kh¸ch, sù chªnh lÖch gi¸ c¶ cña çc lo¹i hµng ho¸ nµy
so víi n¬i ë thêng xuyªn cña hä vµ ®Æc ®iÓm t©m lý x· héi cña kh¸ch.
2. §Æc ®iÓm cña cÇu du lÞch
Do b¶n chÊt cña cÇu du lÞch cã thÓ bao hµm tæng hîp çc hµng ho¸ vµ
dÞch vô mµ con ngêi tiªu dïng trong qu¸ tr×nh du lÞch nªn viÖc chØ ra çc ®Æc
®iÓm cña cÇu du lÞch lµ mét vÊn ®Ò t¬ng ®èi khã kh¨n.
Tuy nhiªn, mét sè t¸c gi¶ ®· cè g¾ng kh¸i qu¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm ®¸ng lu ý
cña cÇu (hoÆc nhu cÇu) du lÞch trªn thÞ trêng nh sau:
a. CÇu du lÞch chñ yÕu lµ cÇu vÒ dÞch vô
Nh çc dÞch vô vËn chuyÓn, lu tró, ¨n uèng, híng dÉn tham quan t×m hiÓu,
chi tiªu cho dÞch vô nµy cã thÓ chiÕm tõ 2/3 ®Õn 4/5 tæng chi tiªu cho mét
chuyÕn ®i. PhÇn cßn l¹i cã thÓ lµ çc hµng ho¸ mua s¾m nh mua hµng lu
niÖm, hµng ho¸ th«ng thêng trong chuyÕn ®i.
Ngµy nay cã sù thay ®æi trong xu híng sö dông çc dÞch vô du lÞch, tØ
träng cÇu vÒ dÞch vô c¬ b¶n cã xu híng gi¶m dÇn, trong khi tØ träng çc dÞch vô
bæ sung l¹i t¨ng lªn ®¸ng kÓ (dÞch vô c¬ b¶n/ dÞch vô bæ sung = 6/4). ë çc níc
ph¸t triÓn nh Mü, Anh, Ph¸p…tØ lÖ (dÞch vô c¬ b¶n/ dÞch vô bæ sung = 3/7) tØ
lÖ nµy cµng thÊp cµng cã hiÖu qu¶. V× çc dÞch vô c¬ b¶n thêng tÝnh theo gi¸
tour nªn gi¸ thêng rÎ vµ lîi nhuËn thÊp.
b. CÇu du lÞch rÊt ®a d¹ng, phong phó
CÇu du lÞch rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ chÊt lîng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô du
lÞch ®¬n lÎ mµ cßn thÓ hiÖn trong cÇu du lÞch víi tÝnh chÊt tæng hîp - sù kÕt
hîp çc nguyªn tè ®¬n lÎ theo nhiÒu çch kh¸c nhau nh»m t¹o ra çc s¶n phÈm du
lÞch trän gãi.
Ngay tõ khi xuÊt hiÖn du lÞch, nhu cÇu con nguêi vÒ du lÞch ®· cã nhiÒu
h×nh thøc kh¸c nhau, nh÷ng ®ßi hái vÒ nhu cÇu du lÞch rÊt ®a d¹ng, phong phó
vµ lu«n thay ®æi theo çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ, t©m lý cña con ngêi. Çc h×nh
thøc ®i du lÞch cña kh¸ch bao gåm: du lÞch nghØ biÓn, leo nói, trît tuyÕt, ch÷a
bÖnh, lÔ héi, t«n gi¸o v.v…"cÇu" du lÞch ®a d¹ng ngay trong sö dông çc lo¹i cña
kh¸ch du lÞch, nh dÞch vô vËn chuyÓn kh¸ch cã thÓ chän vµ thay ®æi mét trong
nhiÒu lo¹i vËn chuyÓn: ®i b»ng m¸y bay, tµu ho¶, tµu thuû, « t«, xe m¸y, xe ®¹p
v.v…trong sö dông çc lo¹i dÞch vô ¨n uènglu tró cña kh¸ch du lÞch còng nhiÒu
çch lùa chän kh¸c nhau…
c. CÇu trong du lÞch cã tÝnh linh ho¹t cao (dÔ bÞ thay ®æi):
TÝnh linh ho¹t cña cÇu du lÞch ®îc thÓ hiÖn ë viÖc chóng dÔ bÞ thay thÕ
b»ng cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô c¬ b¶n kh¸c cho tiªu dïng ç nh©n v× hiÖn nay
vÉn cßn phæ biÕn quan niÖm du lÞch cha ph¶i lµ nhu cÇu thiÕt yÕu cña con ng-
êi. §Æc ®iÓm nµy cßn thÓ hiÖn ngay c¶ trong qu¸ tr×nh tho¶ m·n nhu cÇu du
lÞch, cã thÓ cã sù thay ®æi ®Þa ®iÓm du lÞch( cßn goi lµ cÇu ®æi híng), thay
®æi çc yÕu tè dÞch vô cÊu thµnh nh ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn , n¬i lu tró hoÆc
thËm chÝ mét sè néi dung tham quan cã thÓ huû bá vÒ nh÷ng nhu cÇu vµ cÇu
ph¸t sinh kh¸c (vÝ dô mua s¾m thªm hµng ho¸ a thÝch).
"CÇu" trong du lÞch lu«n thay ®æi vÒ cÇu dÞch vô vµ cÇu vÒ hµng ho¸.
"CÇu" du lÞch chÞu sù ¶nh hëng bëi çc yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan lµm cho
"cÇu" trong du lÞch dÔ bÞ thay ®æi.
VÝ dô: "CÇu" du lÞch cã thÓ dÔ bÞ thay thÕ bëi cÇu vÒ dÞch vô hµng ho¸ cho
tiªu dïng ç nh©n kh¸c nh: nhµ ë, xe h¬i, quÇn ¸o v.v…
Ngay trong cÇu du lÞch th× cÇu vÒ mét lo¹i dÞch vô, hµng ho¸ du lÞch
còng cã thÓ thay ®æi bëi cÇu vÒ mét lo¹i dÞch vô hµng ho¸ du lÞch kh¸c nh thay
®æi ph¬ng tiÖn ®i l¹i, ®iÒu kiÖn vµ thêi gian lu tró v.v…
Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho cÇu trong du lÞch cã tÝnh linh ho¹t cao, do
nhu cÇu du lÞch lµ nhu cÇu cao cÊp, kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu thiÕt yÕu cña con
ngêi. Khi du lÞch trë nªn thiÕt yÕu h¬n, lóc ®ã cÇu du lÞch sÏ Ýt linh ho¹t h¬n.
d. CÇu du lÞch n»m ph©n t¸n vµ çch xa cung vÒ mÆt kh«ng gian
Trong du lÞch, cÇu cã ë mäi n¬i, kh«ng ph©n biÖt ®Þa ph¬ng l·nh thæ. ë
®©u cã d©n c vµ nhãm d©n c nµy cã nhu cÇu du lÞch vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n,
th× ë ®ã cã cÇu du lÞch. Trong khi ®ã cung l¹i ë mét vÞ trÝ ®îc x¸c ®Þnh tõ tríc,
thêng n»m çch xa cÇu. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho sù gÆp gì cung - cÇu vµ
cµng lµm t¨ng tÝnh mÒm dÎo linh ho¹t cña cÇu trong du lÞch.
e. CÇu du lÞch cã tÝnh thêi vô (hay tÝnh chu kú): Thùc tÕ ë nhiÒu ®Þa ph¬ng,
nhiÒu quèc gia ®Òu cã lîng kh¸ch du lÞch kh«ng ®Òu ®Æn trong n¨m. Tríc hÕt,
®ã lµ do tÝnh thêi vô cña tµi nguyªn vµ ®iÓm hÊp ®Én du lÞch cña ®Þa ph¬ng
vµ quèc gia ®ã. §ång thêi , mét vÕ rÊt quan träng kh¸c lµ cÇu du lÞch chØ xuÊt
hiÖn vµo nh÷ng thêi kú nghØ phÐp, nghØ hÌ, nghØ ®«ng (cã thêi gian r¶nh rçi,
çc thêi kú tÝch luü thu nhËp, thëng cuèi n¨m, phóc lîi trong çc ngµy nghØ lÔ cã
kh¶ n¨ng thanh to¸n). Ngoµi ra, çc yÕu tè thêi tiÕt khÝ hËu, phong tôc tËp qu¸n
(çc lÔ héi) vµ sù lan truyÒn t©m lý còng t¹o nªn ®Æc ®iÓm thêi vô (hay chu kú)
cña cÇu dÞch vô.
CÇu trong du lÞch mang tÝnh chu kú nã quyÕt ®Þnh ®Õn thêi vô cña du
lÞch. CÇu trong du lÞch thêng xuÊt hiÖn mét hoÆc vµi lÇn trong mét n¨m vµo
nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
§iÒu nµy do sù quan hÖ mËt thiÕt gi÷a nhu cÇu du lÞch víi thêi gian nhµn
rçi cña con ngêi, nh çc kú nghØ phÐp hµng n¨m cña hä, hoÆc do thêi tiÕt khÝ
hËu nh mïa hÌ cã nhu cÇu ®i biÓn v.v…
- Çc ®Æc ®iÓm kh¸c: Ngoµi çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n trªn, cÇu du lÞch cßn
cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nh tÝnh lÆp l¹i, tÝnh lan truyÒn.
3. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cÇu du lÞch.
a. YÕu tè tù nhiªn:
YÕu tè tù nhiªn t¸c ®éng chñ yÕu tíi viÖc h×nh thµnh cÇu trong du lÞch,
nã ®îc thÓ hiÖn ë hai khÝa c¹nh:
- §Æc ®iÓm tù nhiªn cña ®iÓm du lÞch, bao gåm çc ®Æc ®iÓm khÝ
hËu, ®Þa h×nh, ®éng thùc vËt.... Nh÷ng n¬i cã khÝ hËu Êm ¸p, ®Þa h×nh phong
phó víi phong c¶nh thiªn nhiªn kú thó, hÖ thèng ®éng thùc vËt quý hiÕm hoÆc
b·i biÓn ®Ñp lµ nh÷ng n¬i thu hót kh¸ch du lÞch, lµm n¶y sinh nh÷ng nhu cÇu
du lÞch.
- §Æc ®iÓm tù nhiªn n¬i ë thêng xuyªn cña kh¸ch du lÞch. Nh÷ng n¬i cã
çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn bÊt lîi nh khÝ hËu l¹nh, Èm, Ýt n¾ng, ®Þa h×nh ®¬n
®iÖu, kh«ng cã biÓn, thiÕu hÖ thèng ®éng thùc vËt phong phó sÏ lµm n¶y sinh
nhu cÇu ®i du lÞch cña ngêi d©n sèng ë ®ã vµ lµm cho nhu cÇu du lÞch trë nªn
cÊp thiÕt.
b. YÕu tè x· héi:
YÕu tè x· héi t¸c ®éng c¶ ®Õn viÖc h×nh thµnh cÇu trong du lÞch lÉn
khèi lîng vµ c¬ cÊu cña cÇu. Nã bao gåm:
- T×nh tr¹ng t©m sinh lý cña con ngêi: T©m lý th gi·n, s¶ng kho¸i, søc kháe
tèt thêng n¶y sinh nhu cÇu du lÞch vµ t¹o ra çc ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn cÇu du
lÞch. Tuy nhiªn trong du lÞch do buån ch¸n, do t×nh h×nh søc kháa kh«ng ®¶m
b¶o, khi cã lêi khuyªn cña b¹n bÌ, ngêi th©n, ®Æc biÖt cña thÇy thuèc, ngêi ta
còng dÔ chÊp nhËn chuyÕn ®i ®Ó "®æi giã" ®Ó th gi·n, thanh th¶n" hoÆc ®Ó
ch÷a bÖnh. Do ®ã c¶ hai tr¹ng th¸i cña t×nh tr¹ng t©m, sinh lý ®Òu t¸c ®éng
®Õn cÇu du lÞch.
- C¬ cÊu d©n c, ®é tuæi vµ giíi tÝnh cña kh¸ch du lÞch.
- Thêi gian nhµn rçi.
- D©n sè vµ mËt ®é d©n c.
c. YÕu tè kinh tÕ:
Yªó tè kinh tÕ quyÕt ®Þnh ®Õn sù h×nh thµnh cÇu trong du lÞch gåm çc
yÕu tè sau:
- Thu nhËp cña d©n c.
Møc thu nhËp cña mçi ngêi hoÆc nguån thu nhËp bæ sung cã ¶nh hëng
®Õn viÖc h×nh thµnh cÇu du lÞch.
NÕu møc thu nhËp d thõa so víi møc sèng hiÖn t¹i, sÏ cã ®ñ kh¶ n¨ng tµi
chÝnh bï ®¾p cho nh÷ng chi phÝ cña nh÷ng chuyÕn ®i du lÞch tõ ®ã sÏ lµm
t¨ng “cÇu” vÒ du lÞch vµ ngîc l¹i.
- Gi¸ c¶ vµ hµng ho¸ dÞch vô du lÞch.
Khèi lîng cña cÇu trong du lÞch tû lÖ nghÞch víi sù biÕn ®æi cña gi¸ c¶
dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch. Gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch ë n¬i nµo t¨ng
lªn th× ë ®ã “cÇu” du lÞch gi¶m xuèng vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn ë mét sè trêng hîp
®Æc biÖt, mÆc dï gi¸ c¶ vµ dÞch vô hµng ho¸ du lÞch t¨ng cao nhng cÇu du lÞch
vÉn t¨ng.
(VÝ dô: nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch cã thu nhËp cao hoÆc ®iÓm du lÞch
næi tiÕng...).
- Tû gi¸ trao ®æi ngo¹i tÖ.
Nh©n tè nµy t¸c ®éng chñ yÕu ®Õn khèi lîng vµ c¬ cÊu cña “cÇu” du
lÞch quèc tÕ.
Víi ®iÒu kiÖn gi÷ nguyªn gi¸ c¶ cña dÞch vô - hµng ho¸ du lÞch, nhng thay
®æi tû gi¸ trao ®æi ngo¹i tÖ sÏ ®iÒu chØnh “cÇu” trong du lÞch cã lîi cho m×nh.
d. YÕu tè chÝnh trÞ - hoµ b×nh.
YÕu tè chÝnh trÞ - hoµ b×nh æn ®Þnh, ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn “cÇu” trong du lÞch.
Hoµ b×nh sÏ lµm t¨ng khèi lîng kh¸ch du lÞch gi÷a çc níc, lµm gi¶m bít çc
thñ tôc t¹i cöa khÈu biªn giíi.
e. Çc yÕu tè kh¸c.
- Qu¶ng ço: §iÓm du lÞch ®îc qu¶ng ço réng r·i, hoÆc çc dÞch vô -
hµng ho¸ du lÞch tèt ®îc mäi ngêi biÕt ®Õn sÏ lµm cho “cÇu” du lÞch t¨ng lªn.
- Giao th«ng vµ çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®a ®ãn kh¸ch, víi çc chØ tiªu
sè lîng, chÊt lîng nh tèc ®é, tiÖn nghi, ®é an toµn, gi¸ cíc vËn t¶i cã ¶nh hëng
®Õn viÖc h×nh thµnh “cÇu” du lÞch.
- Mèt: Lµ yÕu tè t¸c ®éng ®Õn “cÇu” du lÞch tuú theo løa tuæi, thu nhËp
cña mçi lo¹i kh¸ch, thêng lµ kh¸ch chØ quan t©m ®Õn nh÷ng g× mµ mäi ngêi
quan t©m (dÞch vô hµng ho¸ nhiÒu ngêi a chuéng) mµ kh«ng quan t©m ®Õn gi¸
c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô.
- Sù « nhiÔm m«i trêng nh sù ån µo, kh«ng khÝ nhiÔm bÈn ....lµm cho nhiÒu ng-
êi tõ bá çc nhu cÇu cÇn thiÕt kh¸c ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®i du lÞch
a. T¸c ®éng ®Õn cÇu du lÞch ç nh©n.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cã nhu cÇu: Gi÷a cÇu du lÞch vµ gi¸ c¶ cã mét mèi
quan hÖ t¸c ®éng lÉn nhau, gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch du lÞch cµng cao th× l îng cÇu
du lÞch cµng thÊp vµ ngîc l¹i. Ngêi tiªu dïng thêng tiÕt kiÖm chi tiªu vµ thêng
chän nh÷ng hµng ho¸ dÞch vôh thay thÕ cho hµng ho¸ dÞch vô cã nhu cÇu ®ã.
Tuy nhiªn trong thêi kú du lÞch chÝnh vô khi gi¸ t¨ng cÇu du lÞch vÉn t¨ng.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cã liªn quan (thay thÕ hay bæ sung)
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô cã tÝnh chÊt thay thÕ: Nh dÞch vô lu tró ë
kh¸ch s¹n vµ dÞch vô lu tró ë nhµ trä. Khi gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng th× cÇu
vÒ hµng ho¸ dÞch vô B t¨ng.
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô cã tÝnh chÊt bæ sung: DÞch vô lu tró, vËn
chuyÓn, ¨n uèng cã tÝnh chÊt bæ sung cho nhau khi gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng
th× cÇu vÒ hµng ho¸ dÞch vô B gi¶m.
- Thu nhËp (hay kh¶ n¨ng thanh to¸n) cña ngêi mua: Cã ¶nh hëng ®Õn cÇu du
lÞch.
+ Møc thu nhËp cña ç nh©n t¨ng th× cÇu du lÞch t¨ng v× ®i du lÞch cÇn
cã mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh.
+ Sù æn ®Þnh cña thu nhËp th× cÇu co xu híng t¨ng. NÕu thu nhËp t¨ng
10% th× cÇu du lÞch t¨ng 1,5%.
VËy møc thu nhËp vµ sù æn ®Þnh t¸c ®éng ®Õn so chuyÕn ®i du lÞch,
kho¶ng çch ®i du lÞch vµ sè ngµy lu tró b×nh qu©n. NÕu thu nhËp cµng nhiÒu
th× sè lÇn ®i du lÞch t¨ng lªn, ®i xa h¬n (®i quèc tÕ), kÐo dµi thêi gian ®i du
lÞch h¬n.
- T©m lý, thÞ hiÕu, kiÓu mèt cña kh¸ch du lÞch: §©y lµ nh©n tè thuéc vÒ yÕu
tè ç nh©n cña tõng ngêi. t¸c ®éng ®Õn cÇu du lÞch
Ngoµi ra cßn cã çc yÕu tè kh¸c nh: qu¶ng b¸ du lÞch t¸c ®éng th«ng qua
t©m lý; tØ gi¸ trao ®æi ngo¹i tÒ t¸c ®éng th«ng qua gi¸ c¶.
b. T¸c ®éng ®Õn cÇu du lÞch x· héi.
- Quy m« d©n sè: D©n sè cµng ®«ng cÇu du lÞch cµng lín. V× sè ngêi cã nhu
cÇu ®i du lÞch t¨ng lªn ®i kÌm víi nã lµ ç yÕu tè kh¸c nh møc sèng, v¨n minh…
VÝ dô: Thèng kª trªn thÕ giíi vÒ tØ lÖ ngêi ®i du lÞch vµ sè d©n trong thµnh
phè:
Sè d©n trong thµnh phè TØ lÖ ngêi ®i du lÞch (%)
> 1 triÖu 70 - 80
500.000 - 1 triÖu 50 - 70
100.000 - 500.000 40 - 50
10.000 - 20.000 30 - 40
< 10.000 15 - 30
- C¬ cÊu d©n c: §é tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é…lµ nh÷ng nh©n tè
x¸c ®Þnh lîng ngêi ®i du lÞch, yªu cÇu ph¬ng thøc, h×nh thøc ®i du lÞch vµ môc
®Ých ®i du lÞch còng kh¸c nhau.
VÝ dô: + Trong mét chuyÕn ®i ngêi trÝ thøc cã nhu cÇu kh¸c víi n«ng d©n.
+ Ngêi giµ thêng cã nhu cÇu ®i du lÞch nghØ dìng, ch÷a bÖnh. Líp trÎ l¹i
thÝch ®i du lÞch leo nói, trît tuyÕt… viÖc sö dông çc dÞch vô du lÞch cña çc
løa tuæi kh¸c nhau, nªn viÖc h×nh thµnh cÇu du lÞch ë mçi ®é tuæi, giíi tÝnh
còng kh¸c nhau c¶ vÒ c¬ cÊu vµ khèi lîng.
- Tæng thu nhËp quèc d©n: Nh÷ng quèc gia giµu cã d©n c ®i du lÞch nhiÒu h¬n.
VÝ dô: Mü, NhËt B¶n, Hång K«ng…
- Sù ph©n phèi thu nhËp quèc d©n: C¬ cÊu chi tiªu cña d©n c gi÷a çc quèc gia
phÇn nµo cã sù kh¸c nhau tuú thuéc vµo sù ph©n phèi thu nhËp cã c«ng b¨ng hay
kh«ng. ë nh÷ng níc cã sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong níc cao th× cÇu du lÞch
thÊp. V× chØ cã mét sè ngêi cã thÓ ®i du lÞch vµ ngîc l¹i sù ph©n ho¸ giµu
nghÌo thÊp th× cÇu du lÞch t¨ng lªn.
- Møc ®é ®« thÞ ho¸: ë nh÷ng quèc gia cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh cÇu du lÞch
cã xu híng t¨ng trëng m¹nh. Thèng kª trªn thÕ giíi ë nh÷ng n¬i cã tèc ®é ®« thÞ
ho¸ th× cÇu du lÞch t¨ng lªn 1,5 lÇn.
- T×nh tr¹ng c«ng nghÖ: Sù giµu cã cña mét quèc gia vµ sù phong phó ®a d¹ng
cña cÇu du lÞch tuú thuéc vµo t×nh tr¹ng c«ng nghÖ cao hay thÊp.
- Çc chÝnh s¸ch cña Nhµ níc: ChÝnh s¸ch thuÕ, trî cÊp, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
du lÞch, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ, chÝnh s¸ch
xuÊt nhËp c¶nh…
- Çc yÕu tè kh¸c nh: VÊn ®Ò an toan, an ninh chÝnh trÞ …
4. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i cÇu s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch.
a. CÇu vÒ dÞch vô lu tró
Ngo¹i trõ vÒ cÇu lu tró ë çc trêng häc, bÖnh viÖn, cßn l¹i cÇu vÒ lu tró chñ
yÕu n¶y sinh tõ kh¸ch du lÞch. Theo Ryan - nhµ kinh tÕ häc ngêi anh, nÕu c¨n cø
vµo ®èi tîng kh¸ch du lÞch th× cã 4 lo¹i cÇu (thùc tÕ) vÒ dÞch vô lu tró mµ mçi
lo¹i cã ®Æc ®iÓm vµ nh©n tè ¶nh hëng kh¸c nhau.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý néi ®Þa : CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng
d©n mét quèc gia ë trong ph¹m vi quèc gia ®ã vµ n¶y sinh chñ yÕu tõ çc chuyÕn
®i nghØ, tham quan , th¨m th©n nh©n vµ çc môc ®Þch phi c«ng vô kh¸c. CÇu
cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý néi ®Þa thêng ®a d¹ng, mang tÝnh thêi vô vµ co
gi·n t¬ng ®èi theo gi¸ dÞch vô. Nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lo¹i cÇu nµy bao gåm
nhËn thøc t©m lý vµ x· héi vÒ du lÞch vµ gi¶i trÝ nãi chung, nh÷ng nhËn thøc
nµy bÞ chi phèi bëi nh©n çch cöa tõng ç nh©n, nghÒ nghiÖp, thu nhËp vµ tÇng
líp (hoÆc giai cÊp) trong x· héi.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý quèc tÕ: CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng d©n
çc quèc gia kh¸c ®ang ë quèc gia n¬i ®Õn vµ còng n¶y sinh chñ yÕu tõ çc
chuyÕn ®i nghØ, tham quan, th¨m th©n nh©n vµ çc môc ®Ých phi c«ng vô
kh¸c. CÇu cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý quèc tÕ còng cã çc ®Æc ®iÓm t¬ng tù
nh cña kh¸ch du lÞch néi ®Þa, tuy nhiªn yªu cÇu chÊt lîng dÞch vô cao h¬n vµ th-
êng ph¶i ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Lo¹i cÇu nµy còng chÞu ¶nh hëng cña çc nh©n
tè t¸c ®éng ®Õn cÇu cña kh¸ch néi ®Þa vµ ®Õn cÇu nãi chung (môc 2.3). Tuy
nhiªn, cã mét sè nh©n tè ¶nh hëng quan träng kh¸c nh tû gi¸ trao ®æi, çc h¹n chÕ
®èi víi ngêi ®i du lÞch cña çc quèc gia nh h¹n chÕ vÒ sè tiÒn mang theo, h¹n
chÕ vÒ thñ tôc xuÊt nhËp c¶nh, y tÕ…
- CÇu cña kh¸ch c«ng vô néi ®Þa : CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng d©n mét
quèc gia n¶y sinh chñ yÕu tõ çc chuyÕn ®i c«ng vô nh c«ng t¸c, giao dÞch kinh
doanh ë trong ph¹m vi quèc gia ®ã. §èi víi kh¸ch du lÞch c«ng vô néi ®Þa ë ViÖt
Nam, cÇu vÒ dÞch vô lu tró thêng ®îc ®¸p øng trong ph¹m vi nghµnh hoÆc lÜnh
vùc cña ngêi ®i c«ng t¸c (çc ban nghµnh ®Òu cã hÖ thèng kh¸ch s¹n hoÆc nhµ
kh¸ch cña m×nh ë nh÷ng thµnh phè). Do ®ã, cÇu thêng ®Þnh møc trong giíi h¹n
cña nh÷ng quy ®Þnh vµ chÕ ®é tµi chÝnh. Çc nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn
lo¹i cÇu nµy lµ c¬ cÊu vµ tæ chøc ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i trong
ph¹m vi quèc gia, çc m« h×nh vµ dung lîng giao dÞch th¬ng m¹i vµ ®Þnh møc
chi phÝ cña mét chuyÕn ®i c«ng t¸c.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch c«ng vô quèc tÕ: CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng d©n
quèc gia kh¸c n¶y sinh chñ yÕu tõ çc chuyÕn ®i c«ng vô nh c«ng t¸c, giao dÞch
kinh doanh ë quèc gia n¬i ®Õn. CÇu cña kh¸ch du lÞch c«ng vô quèc tÕ cã lÏ yªu
cÇu chÊt lîng dÞch vô lu tró cao nhÊt. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lo¹i cÇu nµy
bao gåm dung lîng giao dÞch th¬ng m¹i gi÷a çc quèc gia, çc mèi quan hÖ chÝnh
trÞ, tû gi¸ hèi ®o¸i vµ tr×nh ®é tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cña çc c«ng ty ®a
quèc gia. Ngoµi ra, mét nh©n tè ¶nh hëng kh¸c cÇn xem xÐt lµ sù ph¸t triÓn cña
çc ph¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c. NhiÒu giao dÞch quèc tÕ cã thÓ thùc hiÖn t¹i
chç mµ kh«ng cÇn ®Õn sù ®i l¹i. tuy nhiªn, chõng nµo mèi liªn hÖ trùc diÖn cßn
®îc a thÝch th× ho¹t ®éng ®i l¹i mang tÝnh c«ng vô se vÉn tiÕp tôc tån t¹i (víi
®iÒu kiÖn chi phÝ ®i l¹i kh«ng bÞ t¨ng cao qu¸ møc).
Ngoµi ra, ®Æc ®iÓm vÒ cÇu dÞch vô lu tró cã thÓ phô thuéc vµo lo¹i
h×nh c¬ së lu tró ë tïng quèc gia. VÝ dô, ë ViÖt Nam thêng cã cÇu vÒ dÞch vô lu
tró ë çc lo¹i h×nh c¬ së nh : kh¸ch s¹n, nhµ nghØ , c¨n hé/ biÖt thù, b·i c¾m tr¹i…
b. CÇu vÒ s¶n phÈm ¨n uèng
T¬ng tù nh cÇu vÒ dÞch vô lu tró theo ®èi tîng kh¸ch hµng, cÇu vÒ s¶n
phÈm ¨n uèng cã thÓ ®îc chia thµnh hai lo¹i kh¸c nhau.
- CÇu cña ®©n c ®Þa ph¬ng: CÇu vÒ s¶n phÈm ¨n uèng c«ng céng (¨n uèng
ngoµi gia ®×nh - eating out) cña d©n c ®Þa ph¬ng v× hai lý do.
+ mang tÝnh thëng thøc, gi¶i trÝ , bæ sung cho çc b÷a ¨n t¹i gia ®×nh.
+ ¨n uèng t¹i n¬i lµm viÖc, n¬i häc tËp thay thÕ cho çc b÷a ¨n t¹i gia ®×nh.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch: CÇu vÒ s¶n phÈm ¨n uèng cã liªn quan ®Õn sù ®i l¹i
trong chuyÕn ®i du lÞch
Theo ®iÒu tra míi ®©y t¹i çc níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, trong tÊt c¶ çc
b÷a ¨n cña d©n c cã kho¶ng mét nöa çc b÷a ¨n t¹i nhµ, trong mét sè b÷a ¨n cßn
l¹i ë ngoµi gia ®×nh th× cã kho¶ng 1/10 mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ. Th«ng qua sù
ph¸t triÓn çc c¬ së kinh doanh ¨n uèng c«ng céng nh»m thay thÕ çc b÷a ¨n gia
®×nh cã thÓ kÕt luËn r»ng cÇu vÒ ¨n uèng c«ng céng cã xu híng kh«ng co gi·n
t¬ng ®èi. Mét sè nghiªn có ®· cè g¾ng ®o lêng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp sù co
gi·n cña cÇu vÒ çc b÷a ¨n ngoµi nhng kh«ng biÖt ®îc râ rµng gi÷a hai lo¹i cÇu:
CÇu thay thÕ b÷a ¨n gia ®×nh vµ cÇu ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ. Nhng
çc kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy l¹i chØ ra r»ng cÇu ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ
chiÕm tû träng nhá trong tæng sè b÷a ¨n nhng chóng l¹i cã tû lÖ % ngµy cµng
nhiÒu h¬n trong tæng chi tiªu cña d©n c. MÆt kh¸c, còng cã thÓ thÊy xu híng
cÇu ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ sÏ cã sù co gi·n nhiÒu h¬n so víi cÇu mang
tÝnh chÊt thay thÕ. ViÖc ph©n biÖt hai lo¹i cÇu nµy chØ mang tÝnh chÊt t¬ng
®èi bëi v× nhiÒu khi cÇu ¨n uèng ngoµi nh»m tho· m·n nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau
cña kh¸ch hµng. VÝ dô, b÷a ¨n tra cña mét th¬ng gia ngoµi tÝnh chÊt b÷a ¨n
th«ng lÖ, nã cßn lµ mét c¬ héi ®Ó trao ®æi kinh doanh, ®Ó thëng thøc çc mãn
¨n.
ViÖc nhËn thøc tÝnh co gi·n hay kh«ng co gi·n cña cÇu vÒ ¨n uèng cã ý
nghÜa rÊt lín ®èi víi çc c¬ së kinh doanh. VÝ dô, mét nhµ hµng ë trung t©m
thµnh phè phôc vô ¨n tra vµ ¨n tèi. Kinh doanh ¨n tra sÏ cã xu híng kh«ng co gi·n t-
¬ng ®èi vµ chi chi phÝ cho ho¹t ®éng nµy l¹i thÊp h¬n kinh doanh ¨n tèi. Do ®ã,
ho¹t ®éng nµy vÉn cã xu híng t¹o ra lîi nhuËm cËn biªn thÊp. Tuy nhiªn, nÕu
thÊy nhu cÇu ¨n tra kh«ng co gi·n t¬ng ®èi mµ muèn t¨ng gi¸ th× cÇn ph¶i xem
xÐt sù tån t¹i cña çc qu¸n ¨n c¹nh tranh kh¸c trªn cïng ®Þa bµn. Nãi çch kh¸c, ®èi
víi mét nhµ hµng kinh doanh ¨n uèng riªng lÎ, cã thÓ tÝnh ®îc sù co gi·n cña cÇu,
tuy nhiªn gi¸ trÞ cña ns cßn phô thuéc vµo mËt ®é cña sù c¹nh tranh trong khu
vùc.
CÇu vÒ ¨n uèng c«ng céng cña d©n c ®Þa ph¬ng ph¸t triÓn tríc hÕt nh»m
thay thÕ b÷a ¨n t¹i gia ®×nh do çc yªu cÇu cña c«ng viÖc, häc tËp, cña s¶n xuÊt
tËp trung. Sau ®ã, cÇu vÒ çc s¶n phÈm ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ thëng
thøc míi ®îc ph¸t triÓn khi çc nh©n tè thuËn lîi. Nhu cÇu ¨n uèng cña d©n c th-
êng chiÕm mét tû lÖ kh«ng ®æi trong c¬ cÊu chi tiªu cña d©n c. Do ®ã, cÇu vÒ
¨n uèng ë ngoµi gia ®×nh cña d©n c ®Þa ph¬ng tríc hÕt phô thuéc vµo sù thay
®æi møc thu nhËp cña tõng gia ®×nh. Ngoµi ra, çc nh©n tè ¶nh hëng kh¸c lµ
nghÒ nghiÖp, møc ®é ®o thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ vµ khi tr×nh ®é d©n trÝ vµ
sù hiÓu biÕt x· héi ®îc n©ng cao lªn.
CÇu vÒ ¨n uèng cña kh¸ch du lÞch thuéc lo¹i nhu cÇu c¬ b¶n ph¸t sinh tÊt
yÕu trog chuyÕn ®i. Ngoµi ra, s¶n phÈm ¨n uèng ®Õn lît m×nh lµ mét lo¹i hÊp
dÉn du kh¸ch cña khu vùc n¬i ®Õn du lÞch. Do ®ã, cÇu vÒ çc lo¹i s¶n phÈm ¨n
uèng nµy mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ, thëng thøc. Ngoµi çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn
cÇu nãi chung, cÇu vÒ ¨n uèng cña kh¸ch du llÞch phô thuéc rÊt lín vµo môch
®Ých cña chuyÕn ®i vµ çc yÕu tè liªn quan ®Õn du kh¸ch nh løa tuæi, giíi
tÝnh, nghÒ nghiÖp, quèc tÞch hoÆc d©n téc.
c. CÇu vÒ dÞch vô l÷ hµnh
CÇu vÒ dÞch vô l÷ hµnh bao gåm cÇu vÒ tour du lÞch trän gãi vµ cÇu vÒ
çc dÞch vô l÷ hµnh ®¬n lÎ nh ®Æt gi÷ chç, xin thÞ thùc vµ hé chiÕu, mua b¶o
hiÓm du lÞch
CÇu vÒ tour du lÞch trän gãi ngµy cµng t¨ng v× çc lîi Ých cña h×nh thøc
s¶n phÈm nµy mang l¹i cho kh¸ch hµng, trong ®ã ®Æc biÖt lín nhÊt lµ lîi Ých
vÒ gi¸ c¶, nh»m kh¾c phôc tÝnh thêi vô tring du lÞch , vµo nh÷ng thêi kú tr¸i vô,
çc nhµ kinh doanh còng thêng hay t¹o ra çc tuor du lÞch trän gãi ®Ó thu hót
kh¸ch.
CÇu vÒ tuor du lÞch trän gãi cã tÝnh chÊt thêi vô cao vµ thêng phï hîp víi
h×nh thøc du lÞch ®¹i chóng , ®i tËp thÓ víi sè lîng ®«ng. Trong trêng hîp nµy
cÇu cã sù co gi·n theo gi¸ c¶.
CÇu vÒ dÞch vô l÷ hµnh ë çc quèc gia (®Þa ph¬ng) xuÊt ph¸t thêng lµ
cÇu vÒ çc dÞch vô ®¬n lÎ, lo¹i nµy cã ®Æc ®iÓm vµ chÞu sù ¶nh hëng cña çc
nh©n tè nh cÇu du lÞch nãi chung.
d. CÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn
Trong lÜnh vùc v©n chuyÓn, cã thÓ ph©n biÖt vËn chuyÓn du lÞch
chuyªn biÖt víi vËn chuyÓn c«ng céng kÕt hîp du lÞch trªn çc lo¹i ph¬ng tiÖn
giao th«ng nh: M¸y bay, « t«, tµu ho¶, tµu thuû, vµ çc ph¬ng tiÖn kh¸c. trong
lÜnh vùc vËn chuyÓn du lÞch chuyªn biÖt, cÇu cña kh¸ch hµng cã thÓ ph©n chia
thµnh hai lo¹i cã tÝnh chÊt kh¸c nhau.
- CÇu vÒ du lÞch vËn chuyÓn: Kh¸ch mua vÐ çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cho
chuyÕn ®i du lÞch cña m×nh.
- CÇu vÒ thuª ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn: Kh¸ch du lÞch thuª ph¬ng tiÖn (chñ yÕu
lµ « t«) vµ tù ®iÒu khiÓn ph¬ng tiÖn.
CÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn thêng tuú thuéc vµo cÇu du lÞch nãi chung.
Nhu cÇu du lÞch t¨ng nhanh th× cÇu vËn chuyÓn tÊt yÕu t¨ng theo. Ngoµi ra,
cßn cã sù c¹nh tranh gi÷a cÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn víi viÖc sö dông ph¬ng
tiÖn vËn chuyÓn ç nh©n trong qu¸ tr×nh ®i du lÞch. Çc tÝnh chÊt an toµn, chi
phÝ thÊp, lµ yÕu tè cÊu thµnh cña tour du lÞch trän gãi lµ nh÷ng u thÕ cña du
lÞch vËn chuyÓn. Cßn tù vËn chuyÓn phï hîp víi nhu cÇu chñ ®éng vµ thêng
g¾n víi thÓ lo¹i du lÞch kh¸m ph¸.
CÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn cßn tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm çc dßng kh¸ch
du lÞch quèc tÕ vµ néi ®Þa cña quèc gia, vÞ trÝ ®Þa lý cña quèc gia xuÊt ph¸t
vµ quèc gia n¬i ®Õn.
Sù ph¸t triÓn cña th«ng tin liªn l¹c ®ang lµ mét nguy c¬ ®e do¹ ®Õn du lÞch
nãi chung vµ cÇu vÒ vËn chuyÓn nãi riªng.
e. CÇu vÒ çc dÞch vô kh¸c
Ngoµi çc dÞch vô c¬ b¶n trªn, cÇu du lÞch cßn bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i kh¸c
nh vui ch¬i, gi¶i trÝ, mua s¾m hµng ho¸, ®æi tiÒn, th«ng tin liªn l¹c … ®Æc
®iÓm vµ nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cÇu çc lo¹i dÞch vô nµy nh cÇu du lÞch ®ång
thêi t¬ng tù nh cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña d©n c nãi chung.
CÇu vÒ çc laäi dÞch vô kh¸c thêng rÊt khã x¸c ®Þnh vµ dù b¸o bëi v× çc
dÞch vô nµy thêng cã sù chia sÎ sö dông gi÷a kh¸ch du lÞch vµ d©n c ®Þa ph¬ng.
5. Dù b¸o cÇu du lÞch
a. §o lêng cÇu
* §o lêng cÇu du lÞch quèc tÕ
- Sù cÇn thiÕt
ChÝnh phñ çc quèc gia nãi chung ®Òu muèn kiÓm so¸t vµ ®o lêng sù
chuyÓn ®éng cña dßng ngêi vµ ra khái ®Êt níc m×nh v× nhiÒu ly do kh¸c nhau.
PhÇn lín nh÷ng dßng ngêi nµy liªn quan ®Ðn du lÞch vµ çc lý do kiÓm so¸t chñ
yÕu lµ vÒ an ninh, y tÕ di c.
Tuy nhiªn, viÖc ®o lêng chuyÓn ®éng cña dßng kh¸ch du lÞch ngµy cµng
®îc coi träng bëi v× t¸c ®éng cña nã ®èi víi çn c©n thanh to¸n cña mét quèc gia.
Cïng víi sù chuyÓn ®éng cña dßng kh¸ch lµ dßng tiÒn tÖ ch¶y vµo vµ ch¶y ra
khái mét quèc gia ®îc biÓu hiÖn th«ng qua çc tµi kho¶n cña çn c©n thanh to¸n.
ChÝnh phñ çc quèc gia quan t©m ®o lêng sù chuyÓn ®éng cña dßng kh¸ch
du lÞch quèc tÕ ®Æc biÖt du lÞch quèc tÕ (inbound?) v× çc lîi Ých kinh tÕ cña
nã.ngoµi ra çc d÷ liÖu ®îc ghi nhËn chÝnh thøc lµ c¨n cø ®Ó dù b¸o xu híng
ph¸t triÓn vµ ho¹ch ®Þnh du lÞch trong t¬ng lai. §ång thêi çc th«ng tin vÒ nguån
gèc, vÒchuyÕn ®i, vÒ th¸i ®é cña du kh¸ch ®îc sö dông trong c«ng t¸c marketing
vµ ho¹t ®Þnh vÜ m« còng vi m«.
- Çc chØ tiªu ®o lêng
§o lêng cÇu du lÞch thêng th«ng qua çc chØ tiªu thèng kª vÒ sè lîng gi¸ trÞ
vµ ®Æc ®iÓm du kh¸ch. Ngoµi ra, trong khi thu nhËp çc sè liÖu trªn cã thÓ hái
thªm ý kiÕn vµ th¸i ®é cña du kh¸ch.
- ChØ tiªu sè lîng
Tæng sè lît kh¸ch du lÞch quèc tÕ vµo mét quèc gia vµ tæng sè lîng c«ng
d©n quèc gia ®ã ®i du lÞch níc ngoµi lµ nh÷ng chØ tiªu thªn chèt nhÊt ®Ó ®o l-
êng cÇu du lÞch quèc tÕ. Tæng lît kh¸ch cã thÓ ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së sã kh¸ch
(sè ngêi ®i du lÞch)vµ sè chuyÕn ®i (hoÆc sè l©n ®i) trung b×nh cña mét ngêi
trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh (vÝ dô trong mét n¨m theo c«ng thøc sau):
Tæng sè lît kh¸ch = sè kh¸ch x sè chuyÕn ®i trung b×nh cña mét ngêi
mét chØ tiªu ®o lêng kh¸c ®îc hÇu hÕt çc nhµ cung øng du lÞch quan t©m nhng
l¹i Ýt ®îc chó ý, ®ã lµ thêi gian lu l¹i cña kh¸ch. Do ®ã tæng sè kh¸ch nµy lµ mét
chØ tiªu ®o lêng vÒ sè lîng tèt h¬n c¬ thÓ sö dông cho nhiªu môc ®Ých kh¸c
nhau. ChØ tiªu nµy ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Tæng sè ngµy kh¸ch = Tæng sè l¬t kh¸ch x thêi gian lu tró trung b×nh cña
kh¸ch
- ChØ tiªu gi¸ trÞ: Tæng chØ tiªu du kh¸ch lµ mét chØ tiªu ®o lêng ®¬n gi¶n vÒ
çc gi¸ trÞ kinh tÕ cña du lÞch quèc tÕ ®èi víi mét quèc gia. Th«ng th êng nã bao
gåm ç chi tiªu cña du kh¸ch trong ph¹m vi quèc gia n¬i ®Õn, kh«ng kÓ tiÒn vÐ
tr¶ cho çc h·ng chuyªn chëhµnh kh¸ch quèc tÕ ®Ó ®Õn vµ rêi khái quèc gia ®ã.
T¬ng tù nhu vËy, tæng chØ tiªu trong khi ®i du lÞch ë níc ngoµi lµ mét chØ tiªu
®o lêng chi phÝ kinh tÕ ®èi víi quèc gia cã c«ng d©n cña m×nh ®i du lÞch níc
ngoµi. Chi tiªu du lÞch quèc tÕ cã thÓ ®¬c ph©n chia thµnh çc nhãm tiªu biÓu
nh lu tró, ¨n uèng gi¶i trÝ, mua s¾m vµ ®i l¹i n¬i quèc gia n¬i ®Õn. §©y chÝnh
lµ c¬ cÊu chi tiªu cña kh¸ch du lÞch quèc tÕ.
- §Æc ®iÓm du kh¸ch: lµ nh÷ng thèng kª liªn quan ®Õn tiÓu sö (profiles) cña
kh¸ch du lÞch vµ chuyÕn viÕng th¨m cña hä.çc th«ng tin tiªu biÓu ®¬c thu thËp
vÒ kh¸ch du lÞch lµ: Løa tuæi giíi tÝnh, h×nh thøc ®i du lÞch (®¬n lÎ hoÆc theo
nhãm) quèc tÞch hoÆc n¬i c tró, nghÒ nghiÖp, thu nhËp. Th«ng tin vÒ chuyÕn
th¨m cña du kh¸ch bao gåm: nguån gèc (n¬i xuÊt ph¸t) vµ n¬i ®Õn, ph¬ng tiÖn
gia th«ng sö dông, môc ®Ých chuyÕn ®i, thêi gian viÕng th¨m, thêi gian lu tró,
çc ho¹t ®éng liªn quan, çc n¬i viªng th¨m,h×nh thøc tæ chøc tour (cã tæ chøc hay
®éc lËp).
- Çc ph¬ng ph¸p sö dông
Çc chØ tiªu liªn quan ®Õn du lÞch quèc tÕ thêng ®îc íc tÝnh h¬n x¸c ®Þnh
gi¸ trÞ chÝnh x¸c bëi v× viÖc kiÓn so¸t vµ ®o lêng sö chuyÓn ®éng cña con ngêi
nhiÒu thêi ®iÓm rÊt phøc t¹p, kh«ng dÔ dµng vµ dÔ sai sãt, ®Æc biÖt çc th«ng
tin vÒ tiÓu sö hoÆc chi tiªu chi tiÕt cña du kh¸ch. ThËm chÝ, ho¹t ®éng kiÓm
so¸t ë biªn giíi, cöa khÈu vµ kiÓm so¸t tiÒn tÖ qua ng©n hµng còng kh«ng thÓ
cung cÊp çc th«ng tin liªn quan ®Õn du kh¸ch quèc tÕ mét çch chÝnh x¸c.
Çc chØ tiªu sè lîng thêng nhËn ®îc nhê sö dông thñ tôc kiÓm tra ë çc cöa
khÈu (®èi víi kh¸ch du lÞch quèc tÕ) hoÆc ®«i khi th«ng qua viÖc sö dông h×nh
thøc ®¨ng ký ë çc c¬ së lu tró. Çc thèng kª nµy ®Òu cã thÓ ®îc bæ sung thªm tõ
çc kÕt qu¶ ghi chÐp, theo dâi cña çc h·ng chuyªn chë hµnh kh¸ch quèc tÕ vµ
qua kh¶o s¸t hé gia ®×nh vÒ ho¹t ®éng ®i l¹i cña d©n c sÏ rót ra ®îc çc th«ng tin
vÒ du lÞch ra níc ngoµi vµ du lÞch néi ®Þa. §iÒu tra chän mÉu ë çc n¬i ®Õn du
lÞch còng nh cung cÊp mét sè th«ng tin vÒ chuyÓn ®éng cña çc dßng du kh¸ch
quèc tÕ ®Õn mét quèc gia.
Çc thñ tôc kiÓm so¸t ë cöa khÈu thêng ®îc thùc hiÖn do yªu cÇu cña an
ninh quèc gia, qu¶n lý hµnh chÝnh vµ çc lý do kh¸c kh«ng liªn quan trùc tiÕp
®Õn du lÞch. V× vËy çc thèng kª du lÞch lµ kÕt qu¶ rót ra mµ kh«ng ph¶i lµ
môc tiªu chÝnh cña qu¸ tr×nh ®ã. Tuy nhiªn cã nhiÒu quèc gia thùc hiÖn thèng kª
vµ thu thËp th«ng tin ë çc cöa khÈu biªn giíi v× môc tiªu liªn quan ®Õn du lÞch.
Çc quèc ®¶o cã lîi thÕ rá rµng trong vÊn ®Ò nµy bëi v× chóng cã Ýt cöa khÈu
h¬n. Mét vÊn ®Ò tån t¹i víi trêng hîp sö dông kÕt qu¶ ®¨ng ký, ghi chÐp cña c¬
së lu tró vµ çc h·ng vËn chuyÓn lµ nh÷ng th«ng tin ®ã chØ cung cÊp mét phÇn
sè lîng du kh¸ch(mÆc dï lµ phÇn ®¸ng kÓ) cßn nh÷ng du kh¸ch ë nhµ ngêi th©n
hoÆc b¹n bÌ vµ sö dông ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn riªng th× kh«ng x¸c ®Þnh ®îc.
ViÖc thu thËp çc sè liÖu thèng kª chi tiªu cña du kh¸ch cßn khã kh¨n h¬n.
Çc sè liÖu thèng kª nµy cã thÓ nhËn ®îc th«ng qua doanh thu trao ®æi ngo¹i tÖ
cña ng©n hµng hoÆc doanh thu cña çc nhµ cung øng hµng ho¸, dÞch vô vµ tiÖn
nghi du lÞch. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy kh«ng x¸c ®Þnh hÕt çc chi tiªu thùc tÕ
cña kh¸ch du lÞch. Do ®ã ph¬ng phap phæ biÕn hiÖn nay lµ tiÕn hµnh çc kh¶o
s¸t chän mÉu ®Ó thu thËp trùc tiÕp çc th«ng tin tõ chÝnh kh¸ch du lÞch níc
ngoµi khi hä rêi khái quèc gia n¬i ®Õn hoÆc t¹i qquèc gia c tró khi hä võa quay
vÒ tõ mét chuyÕn ®i du lÞch níc ngoµi.
* §o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa
- Sù cÇn thiÕt
Trªn thÕ giíi, d¹ng phæ du lÞch phæ biÕn nhÊt cña d©n c lµ ®i du lÞch
trong ph¹m vi quèc gia cña m×nh. MÆc dï ë çc quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, du
lÞch quèc tÕ cã sù u tiªn cao nhng nã vÉn cßn lµ ho¹t ®éng cña mét bé phËn nhá
d©n chóng. Theo tÝnh to¸n s¬ bé trªn toµn thÕ giíi, chi tiªu cho dulÞch néi ®Þa
thêng nhiÒu gÊp 10 lÇn chi tiªu du lÞch quèc tÕ.
Theo b¸o ço cña WTO, cã rÊt Ýt quèc gia thu thËp sè liÖu thèng kª du lÞch
néi ®Þa vµ t×nh tr¹ng nµy hÇu nh kh«ng thay ®æi tõ ®ã ®Õn nay, trong khi ®ã
çc th«ng tin vÒ du lÞch quèc tÕ võa s½n cã, võa phong phó. Nguyªn nh©n cña
t×nh tr¹ng nµy tríc hÕt do du lÞch quèc tÕ ph¶i liªn quan ®Õn viÖc vît qua biªn
giíi mét quèc gia nªn dÔ dµng theo giâi vµ kiÓm so¸t h¬n. Du lÞch néi ®Þa liªn
quan ®Õn sù chuyÓn ®éng cña d©n c trong ph¹m vi quèc gia nªn khã nghiªn cøu
vµ x¸c ®Þnh h¬n. NhiÒu quèc gia chØ sö dông çc thèng kª tõ ®¨ng ký kh¸ch s¹n
nªn bá sãt mét bé phËn kh¸ch du lÞch néi ®Þa lu tró ë çc lo¹i h×nh c¬ së lu tró
kh¸c hoÆc ë nhµ th©n nh©n vµ b¹n bÌ. ThËm chÝ , ë nhiÒu quèc gia kh«ng cè
g¾ng ®o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa bëi v× hä cho r»ng ho¹t ®éng du lÞch néi ®Þa
mang b¶n chÊt tù nhiªn vµ v× vËy kh«ng quan träng. VÝ dô, ë nhiÒu quèc gia
®ang ph¸t triÓn, sù chuyÓn ®éng cña cña du lÞch néi ®Þa rÊt Ýt liªn quan ®Õn
çc c¬ së kinh doanh dÞch vô lu tró, v× vËy kh«ng cã sù c¹nh tranh víi cÇu cña
kh¸ch quèc tÕ. Ngoµi ra, lîi Ých cña viÖc thu thËp th«ng tin du lÞch néi ®Þa lu«n
®îc c©n nh¾c víi çc chi phÝ ph¶i bá ra ®Ó cã ®îc çc th«ng tin ®ã, ®Æc biÑt ë
mét níc ®ang ph¸t triÓn víi çc nguån lùc cßn h¹n chÕ.
Ngîc l¹i, ë çc quèc gia ®ãn nhiÌu kh¸ch du lÞch quèc tÕ nh çc níc B¾c Mü
hoÆc T©y ©u, cÇu du lÞch néi ®Þa vµ quèc tÕ thêng c¹nh tranh vµ bæ sung cho
nhau. V× vËy, ®èi víi çc quèc gia nµy viÖc ®o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa cã ý
nghÜa quan träng.
Çc sè liÖu thèng kª du lÞch néi ®Þa ®îc sö dông nh»m nhiÒu môc ®Ých
kh¸c nhau.
- §Ó ®o lêng sù ®ãng gãp cña du lÞch vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung.
MÆc dï kh«ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c nhng cã thÓ íc tÝnh hiÖu qu¶ cña du lÞch
®Õn tæng s¶n phÈm quèc néi cña mét quèc gia.
- Phôc vô çc chÝnh s¸ch qu¶ng b¸ vµ marketing. NhiÒu quèc gia tù qu¶ng b¸
m¹nh mÏ lµ n¬i ®Õn du lÞch hÊp dÉn ®èi víi chÝnh d©n c cña m×nh ®Ó c¹nh
tranh víi çc n¬i ®Õn du lÞch níc ngoµi vµ d÷ l¹i çc chi tiªu cña kh¸ch du lÞch lµ
c«ng d©n cña m×nh.
- Phôc vô çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khu vùc: Bao gåm viÑc g×n gi÷ vµ ®¶m b¶o
chÊt lîng m«i trêng ë çc khu du lÞch chñ yÕu còng nh ph¸t triÓn çc khu du lÞch
kh¸c ®Ó gi¶m qu¸ t¶i.
- Phôc vô çc chÝnh s¸ch x· héi: Th«ng qua thèng kª vÒ cÇu vµ nhu cÇu ®i
du lÞch cña` d©n c ®Ó ho¹ch ®Þnh çc chÝnh s¸ch nh»m gióp ®ì cho nh÷ng ngêi
nghÌo, nh÷ng ngêi thuéc diÖn chÝnh s¸ch trong x· héi cã c¬ héi ®i du lÞch.
Ngoµi ra, çc c¬ quan qu¶n lý du lÞch quãc gia vµ ®Þa ph¬ng còng nh çc
doanh nghiÖp du lÞch sö dông kÕt qu¶ ®o lu¬ng cÇu du lÞch néi ®Þa ®Ó trî
gióp trong viÖc ®a ra çc quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶.
- Çc chØ tiªu ®o lêng.
Çc chØ tiªu ®o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa t¬ng tù nh cÇu du lÞch quèc tÕ,
®ã lµ çc chØ tiªu vÒ sè lîng, gi¸ trÞ vµ ®Æc ®iÓm du kh¸h. Çc sè liÖu thèng
kª cã thÓ x¸c ®Þnh cho toµn bé quèc gia nhng sÏ h÷u Ých h¬n nÕu çc th«ng tin
®¸ng tin cËy nµy ®îc t¸ch riªng theo khu vùc n¬i ®Õn nh tõng ®Þa ph¬ng hay
tõng khu vµ ®iÓm du lÞch. Th«ng thêng, çc n¬i ®Õn riªng biÖt tiÕn hµnh ®o
lêng cÇu du lÞch trong ph¹m vi khu vùc cña m×nh vµ kÕt hîp víi sè liÖu nhËn
®îc tõ çc kÕt qu¶ ®o lêng chung cña quèc gia.
- Çc ph¬ng ph¸p sö dông.
Çc thèng kª du lÞch néi ®Þa còng lµ sè liÖu íc tÝnh víi çc møc ®é sai sãt
nhÊt ®Þnh. Mét sè quèc gia dùa trªn c¬ së b¸o ço thèng kª nhËn ®îc çc c¬ së lu
tró, nhng kÕt qu¶ tæng hîp cung cÊp cung cÊp th«ng tin cha ®Çy ®ñ vÒ cµu du
lÞch néi ®Þa. Do ®ã, ph¬ng ph¸p phæ biÕn h¬n lµ trùc tiÕp thu th¹p th«ng tin tõ
chÝnh du kh¸ch th«ng qua çc cuéc ®iÒu tra, kh¶o s¸t chän mÉu. Çc h×nh thøc
®iÒu tra cã thÓ nh sau:
- §iÒu tra hé tiªu dïng: Víi mét mÉu çc hé tiªu dïng ®îc lùa chän theo c¬ cÊu
nhÊt ®Þnh, çc ®iÒu tra viªn sö dông b¶ng hái ®Ó thu thËp th«ng tin. Çc c©u
hái thêng liªn quan ®Õn hµnh vi du lÞch ®· thùc hiÖn hoÆ dù ®Þnh, kho¶n thu
nhËp s½n cã dµnh cho çc chuyÕn ®i hÇu hÕt çc sè liÖu thèng kª nhu cÇu vµ
cÇu du lÞch néi ®Þa ®Òu dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra hé gia ®×nh. Ngoµi ra,
kÕt qu¶ ®iÒu tra cßn cung cÊp th«ng tin vÒ du lÞch níc ngoµi cña d©n c vµ
th«ng tin vÒ nh÷ng ngêi kh«ng ®i du lÞch.
- §iÒu tra trong chuyÕn ®i: Lµ ®iÒu tra çc du kh¸ch ®ang trong ch¬ng tr×nh du
lÞch cña hä. Ngêi ®iÒu tra , lùa chän çc ®iiÓm dõng thÝch hîp, tiÕp cËn du
kh¸ch, thùc hiÖn pháng vÊn hoÆc ph¸t b¶ng hái vµ çc tµi liÖu kh¸c ®Ó hä ®iÒn
vµo lóc thÝch hîp vµ cã thÓ göi l¹i qua bu ®iÖn.mét vÊn ®Ò tån t¹i chÝnh cña
ph¬ng ph¸p nµy tÝnh ®¹i diÖn cña mÈu ®iÒu tra vµ lµ la chän thêi ®iÓm ®iÒu
tra trong hµnh tr×nh du lÞch cña du kh¸ch.Thùc tÕ nghiªn cøu ®· chØ ra rµng khi
lùa chän nh÷ng ngßi tr¶ lêi ë çc ®Þa ®iÓm vµ thêi ®iÓm thÝch hîp trong
chuyÕn ®i cña hä th× tØ lÖ tr¶ lêi sÏ cao vµ th«ng tin thu nhËn ®óng chç nªn kh¸
chÝnh x¸c.Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm thÝch hîp nhÊt cña phong ph¸p nµy lµ khi du
kh¸ch ë n¬i ®Õn cuèi cïng vµ chuÈn bÞ kÕt thóc hµnh tr×nh cña m×nh.
- §iÒu tra l¹i n¬i ®Õn: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc tiÕn hµnh ë cd¸c n¬i ®Õn du lÞch
phæ biÕn hoÆc nh÷ng khu vùc cã møc ®é ho¹t ®éng du lÞch cao díi d¹ng pháng
vÊn ç nh©n ®èi víi du kh¸ch do mét nhãm ®iÒu tra viªn thc hiÖn.Çc th«ng tin
do du kh¸ch cung cÊp sÏ gióp íc tÝnh çc chØ tiªu sè lîng vµ gi¸ trÞ cña du kh¸ch
t¹i çc n¬i ®Õn,ngoµi ra cßn n¾m b¾t ®îc çc chi tiÕt vÒ tiÓu sö du kh¸ch vµ
chuyÕn du lÞch cña hä, çc c©u hái còng kh¬i gîi ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña du kh¸ch
®èi víi çc yÕu tè c©u thµnh n¬i ®Õn vµ th¸ ®é cña çc chñ thÓ phèi hîp trong
du lÞch.®iÓm h¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p nµy còng tÝnh ®¹i diÖn cña mÉu ®iÒu
tra du kh¸ch, mÆc dï çc cè g¾ng ®¶m b¶o sù tr¶i réng theo thêi gian (çc ngµy
vµ çc tuµn phï hîp) vµ kh«ng gian kh¶o s¸t (ph¹m vi réng) ®îc thùc hiÖn.
- Ngoµi çc ph¬ng ph¸p ®iÒu tra du kh¸ch nãi trªn: §Ó ®o lêng cÇu du lÞch néi
®Þa còng cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tra çc nhµ cung øng. Çc nhµ cung
øng dÞch vô lu tró, l÷ hµnh vËn chuyÓn cã thÓ cung cÊp çc th«ng tin vÒ sè lîng
kh¸ch ®i du lÞch møc chi tiªu (th«ng qua doanh thu cña çc nhµ nhµ cung øng)
mÆc dï nh÷ng th«ng tin nµy cha ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ cÇu du lÞch thùc tÕ nhng nã
cã thÓ cung cÊp mét sè th«ng tin h÷u Ých kh¾c ®èi víi nghµnh vµ doanh nghiÖp
nh c«ng suÊt sö dôngphßng, c«ng suÊt sö dông ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ...
b. Sù cÇn thiÕt vµ çc ph¬ng ph¸p dù b¸o cÇu du lÞch
* Sù cÇn thiÕt dù b¸o
Dù b¸o nhu cÇu vµ cÇu du lÞch cã ý nghÜa to lín ®èi víi çc nhµ qu¶n lý
ngµnh còng nh tõng doanh nghiÖp trong çc lÜnh vùc kinh doanh du lÞch. §èi víi
nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c marketing thêng quan t©m ®Õn d b¸o nhu cÇu vÒ hµng
ho¸ vµ dÞch vô nãi chung vµ cña du lÞch nãi riªng. Cßn ®èi víi çc nhµ kinh tÕ
thêng ®Ò cËp ®Õn d b¸o cÇu du lÞch.hai dù b¸o nµy chØ kh¸c nhau vÒ møc ®é
vµ ph¹m vi cñu cïng mét ®èi tîng nªn chóng cã thÓ trao ®æi lÈn nhau(chia sÎ cïng
nhau)vÒ néi dung,ph¬ng ph¸p còng nh kÕt qu¶ dù b¸o vµ do ®ã còng thêng g©y
nªn sù nhÇm lÉn trong thùc tÕ.
Dù b¸o cÇu du lÞch cã ý nghÜa rÊt quan träng trong c«ng t¸c quy ho¹ch du
lÞch còng nh trong viÖc x¸c ®Þnh çc chiÕn lîc ph¸t triÓn cña nghµnh. Ngoµi ra,
dù b¸o cÇu du lÞch trªn ph¬ng diÖn vÜ m« cßn cã ý nghÜa to lín trong çc quyÕt
®Þnh ®Çu t du lÞch.
§èi víi doanh nghiÖp, dù b¸o cÇu du lÞch vi m« lµ dù b¸o cÇu mµ doanh
nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®¸p øng trªn mét thÞ trêng nhÊt ®Þnh. C¨n cø vµo kÕt qu¶
dù b¸o, doanh nghiÖp tiÕn hµnh ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc kinh doanh dµi h¹n, x©y
dùng çc kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ tiÕn hµnh çc chiÕn dÞch marketing vµ qu¶ng
b¸.
* Çc ph¬ng ph¸p dù b¸o
Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p dù b¸o kh¸c nhau, mçi ph¬ng ph¸p chØ thÝch hîp víi
mét ®èi tîng cïng víi nhiÒu yªu cÇu cô thÓ vÒ chÊt lîng cña dù b¸o. ViÖc lùa
chän ph¬ng ph¸p dù b¸o cÇn ®îc c©n nh¾c mét çch thËn träng vµ dù vµo nhiÒu
yÕu tè nh:
- §iÒu kiÖn thu thËp th«ng tin
- Môc tiªu dù b¸o vµ kh¶ n¨ng ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra
- Kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin, nhÊt lµ kh¶ n¨ng ¸p dông m¸y tÝnh ®Ó xö lý sè
liÖu
- Thêi h¹n cÇn dù b¸o
- TÝnh ú cña ®èi tîng cÇn dù b¸o hoÆc sù “nh¹y c¶m “ cña nã víi ®iÒu kiÖn
bªn ngoµi.
- Ph¬ng ph¸p suy luËn hîp lý
§ã lµ ph¬ng ph¸p dùa vµo trùc quan vµ kinh nghiÖm cña ngêi dù b¸o vµ
®©y kh«ng h¼n lµ ph¬ng ph¸p khoa häc v× nã kh«ng thÓ tãm t¾t thµnh mét quy
t¾c hoÆc quy tr×nh tiÕn hµnh. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy dùa vµo c¬ së t duy
lµnh m¹nh, l¹i xuyªn suèt toµn bé çc ph¬ng ph¸p dù b¸o kh¸c, bëi v× tÊt c¶ mäi
c«ng t¸c dù b¸o ®Òu do con ngêi tiÕn hµnh.
ë møc ®é ®¬n gi¶n nhÊt ph¬ng ph¸p nµy ®a ra nh÷ng nhËn ®Þnh ®¬n
gi¶n vÒ t¬ng lai nh cho r»ng møc ®é cÇu du lÞch t¬ng lai sÏ nh møc ®é hiÖn t¹i
hoÆc còng cã thÓ ®a ra mét tû lÖ % cè ®Þnh mµ cÇu du lich ®îc gi¶ thiÕt t¨ng
( hoÆc gi¶m) theo, vÝ dô t¨ng 3 % n¨m. V× vËy, ph¬ng ph¸p nµy cßn ®îc gäi lµ
ph¬ng ph¸p “gi¶n ®¬n”
- Ph¬ng ph¸p dÞnh tÝnh.
Dù b¸o b»ng ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh c©n nh¾c mét lo¹t çc nh©n tè ¶nh h-
ëng ®Õn cÇu du lÞch. Sau ®ã, çc nh©n tè nµy ®îc s¾p xÕp thø tù theo tÇm
quan träng vµ lÇn lît mçi nh©n tè ®îc ph©n tÝch ®Ó béc lé çc xu híng cÇu du
lÞch trong t¬ng lai. Trong giai ®o¹n nµy, cã thÓ tham kh¶o çc sè liÖu thèng kª,
nhng kh«ng cè g¾ng x©y dùng çc c«ng thøc to¸n häc ®Ó miªu t¶ çc mèi quan
hÖ gi÷a cÇu du lÞch vµ çc nh©n tè ¶nh hëng.
Ph¬ng ph¸p dù b¸o nµy phÇn lín dùa vµo c¶m nhËn chung cña ngêi dù b¸o
nªn cã phÇn nµo t¬ng tù nh ph¬ng ph¸p suy luËn hîp lý vµ kÕt qu¶ dù b¸o thêng
®îc diÔn ®¹t b»ng nh÷ng mÖnh ®Ò ®Þnh tÝnh nh : cÇu du lÞch cã sù t¨ng
chËm “ hoÆc : kh«ng h×nh dung thÊt sù thay ®æi cña cÇu du lÞch trong n¨m tíi”
vv….
- Ph¬ng ph¸p chuyªn gia
Lµ mét ph¬ng ph¸p dù b¸o trªn c¬ së khai th¸c ý kiÕn chuyªn gia vÒ mét
®èi tîng (chñ ®Ò) cÇn dù b¸o. Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së xö lý mét çch khoa
häc nh÷ng ý kiÕn cña chuyªn gia - nh÷ng ngêi am hiÓu s©u nhÊt vÒ lÜnh vùc
chuyªn m«n hÑp ®ang ®îc kh¶o s¸t hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p, míi mÎ cha
gÆp trong qu¸ khø hoÆc cã t¸i liÖu thèng kª kh«ng ®Çy ®ñ. B»ng sù tæng hîp
çc hiÓu biÕt, vèn sèng vµ nh÷ng tÝnh to¸n cña m×nh, çc chuyªn gia cã thÓ ®a
ra nh÷ng ý kiÕn dù b¸o rÊt x¸c ®¸ng. ViÖc thu thËp vµ xö lý mét çch khoa häc
çc ý kiÕn ®ã sÏ ®em l¹i cho ngêi qu¶n lý nh÷ng th«ng tin quý gi¸. Tuy rÊt gÇn
gòi víi ph¬ng ph¸p suy luËn hîp lý nhng ph¬ng ph¸p chuyªn gia lµ mét ph¬ng ph¸p
cña khoa häc dù b¸o, cã quy t¾c tiÕn hµnh rÊt rµnh m¹ch vµ cô thÓ.
§Ó tiÕn hµnh dù b¸o theo phong ph¸p nµy, tríc hÕt cÇn tuyÓn chän chuyªn
gia, sau ®ã tæ chøc lÊy ý kiÕn cña chuyªn gia b»ng çch ®Æt ra c©u hái hoÆc
®Ò tµi cho çc chuyªn gia tr¶ lêi hoÆc th¶o luËn. ë møc ®¬n gi¶n nhÊt, çc c©u
hái ®îc ghi s½n trong mét b¶ng hái vµ c©u tr¶ lêi cña çc chuyªn gia chØ ®¬n
gi¶n lµ çc con sè, thËm chÝ chØ cÇn ng¾n gän theo kiÓu “ cã / kh«ng” .ë møc
®é cao h¬n th× ®ã lµ çc cuéc trao ®æi ý kiÕn to¹ ®µm, héi nghÞ xung quanh
chñ ®Ò cÇn dù b¸o. §«i khi cã thÓ thu thËp ý kiÕn mét çch gi¸n tiÕp trªn c¬ së
nghiªn cøu çc tµi liÖu tham kh¶o, s¸ch b¸o chuyªn ngµnh cña çc chuyªn gia.
Bíc tiÕp theo lµ xö lý ý kiÕn cña çc chuyªn gia. Qua ph©n tÝch çc ý kiÕn
thu thËp ®îc, ngêi ta lËp mét b¶ng kª çc t×nh huèng nh©n tè vµ thêi h¹n t¸c ®éng
cña chóng. §Ó ®¸nh gi¸ mét çch x¸c ®¸ng h¬n, mçi chuyªn gia hay mçi ý kiÕn
cña chuyªn gia sÏ ®îc g¾n cho mét träng sè hay ”x¸c xuÊt tiªn nghiÖm” nµo ®ã.
Tuú theo møc ®é am hiÓu nhiÒu hay Ýt vÊn ®Ò dù b¸o mµ ®iÓm (träng sè) cña
hä sÏ cao hay thÊp. NÕu cha cã ®ñ c¬ së ®¸nh gi¸ xem chuyªn gia nµo tréi h¬n
th× ban ®Çu chÊp nhËn luËn ph©n phèi ®Òu, tøc lµ xem ý kiÕn çc chuyªn gia
cã gi¸ trÞ ngang nhau vµ kÕt qu¶ dù b¸o ®îc rót ra th«ng qua h×nh thøc biÓu
quyÕt lÊy ®a sè (nÕu cÇn chän m«t kh¶ n¨ng) hoÆc ®îc tÝnh theo trung b×nh
céng (khi cÇn dù b¸o mét trÞ sè). Theo çch ®ã, chóng ta cã thÓ x©y dùng çc
t×nh huèng nhu cÇu vµ cÇu du lÞch, çc nh©n tè t¸c ®éng chñ yÕu hay thêi gian
nhÊt ®Þnh çc ®ét biÕn cña chóng.
¥ mét sè níc, ngêi ta thêng gäi ph¬ng ph¸p nµy lµ kü thuËt Delphi. §©y lµ
ph¬ng ph¸p cã ý nghÜa lín khi cÇn kÕt qu¶ dù b¸o mµ kh«ng cã thêi gian thu
nhËp sè liÖu ®Ó thùc hiªn çc ph¬ng ph¸p kh¸c, hoÆc ph¶i dù b¸o nh÷ng néi
dung míi mµ cha cã sè liÖu lÞch sö. Ph¬ng ph¸p nµy rÊt thÝch hîpvíi viÖc dù
®o¸n tiÕn bé khoa häc kü thuËt sau nµy.
- Ph¬ng ph¸p sö dông d¶y sã« theo thêi gian (Time-series Analysis)
D·y sè thêi gian lµ tËp hîp ç sè liÖu ®îc thu thËp thêng xuyªn trong mét
thêi k× nhÊt ®Þnh. Nhng sè liªu n¸y tríc hÕt cã thÓ ®îc xem xÐt ®Ó biÓu thÞ çc
®Æc ®iÓm thêi vô, sau dã ®Ó t×m xu híng vµ cuèi cung x¸c ®Þnh nh÷ng sè
liÖu kh«ng b×nh thêng vµ t×m nguyªn nh©n.
Dù b¸o sö dông d·y sè theo thêi gian lµ lµm b×nh qu©n ho¸ nh÷ng thay ®æi
theo thêi vô vµ tÝnh ngÉu nhiªn cña çc sè liÖu, ®Ó lµm béc lé m« h×nh hoÆc
xu híng ®¸ng chó ý. Sau ®ã, cã thÓ sö dông su híng nµy ®Ó dù ®o¸n sè liÖu cho
mét thêi k× t¬ng lai gÇn. Qóa tr×nh nµy ®îc gäi lµ phÐp néi suy (etrapolation).
Ph¬ng ph¸p nµy thêng cã Ých trong dù b¸o cÇu thêi vô t¬ng lai vµ ®iÒu
chØnh cung phï hîp víi çc giao ®éng thêi vô ®o¸n tríc ®ã. §èi víi ngµnh du lÞch,
®iÒu nµy cã ý nhÜa ®Æc biÖt quan träng v× cÇu du lÞch cã xu híng thêi vô rÊt
cao.
Mét h¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng tÝnh ®Õn çc nh©n tè ¶nh hëng
®Õn t¬ng lai mµ chØ dùa vµo çc d·y sè theo thêi gian. Do ®ã cã thÓ sö dông
ph¬ng ph¸p nh mét phÇn trong hÖ thèng çc kü thuËt dù b¸o.
- Ph¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng co gi·n cÇu
HÖ sè co gi·n cÇu ®îc tÝnh theo tõ c«ng thøc sau:
HÖ sè co gi·n cÇu thÓ hiÖn møc ®é tho¶ m¶n nhu cÇu tiªu dïng du lÞch nãi
chung tríc t¸c ®éng cña mét phµn nh©n tè ¶nh hëng. C¨n cø vµo sù thay ®æi cña
nh©n tè vµ cña lîng cÇu ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè co gi·n cÇu. Khi nh©n tè ¶nh hëng
thay ®æi trong thêi kú t¬ng lai th× cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc lîng cÇu thay ®æi t¬ng
øng tuú theo mèi quan hÖ cña cÇu víi nh©n tè ®ã.
Nhîc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p nµy lµ çc hÖ sè co gi·n cÇu ®îc x¸c
®Þnh mét çch riªng biÖt víi mçi nh©n tè t¸c ®éng. Trong khi ®ã ¶nh hëng ®Õn
nhu cÇu du lÞch kh«ng chØ cã mét nh©n tè mµ ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè
kh¸c nhau cã thÓ lîng ho¸ hoÆc kh«ng lîng ho¸.
- M« h×nh ho¸ kinh tÕ (Math-ec«nmic Modelling)
Ph¬ng ph¸p nµy sö dông to¸n häc ®Ó miªu t¶ mét çch chÝnh x¸c çc mèi
quan hÖ gi÷a cÇu du lÞch víi çc nh©n tè ¶nh hëng. Trªn c¬ së c©n nh¾c mét sè
biÕn sè vµ s÷ dông çc kü thuËt thèng kª vÒ ph©n tÝch t¬ng quan vµ håi quy
®Ó kiÓm ®Þnh çc mèi quan hÖ vµ x©y dùng çc c«ng thøc to¸n häc. Ngoµi ra,
cã thÓ kªt hîp sñ dông mét sè kü thuËt kinh tÕ lîng dù b¸o çc biÕn sè kinh kÕ
chñ yÕu nh tØ lÖ t¨ng trëng, tØ lÖ l·i xuÊt ng©n hµng vµ tØ lÖ l¹m ph¸t ®Ó
x©y dùng mét m« h×nh toµn diÖn ®Ó ph¶n ¸nh sù liªn quan cña çc ®iÒu kiÖn
kinh tÕ chung vµ çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cÇu du lÞch.
Khi tiÕn hµnh dù b¸o cÇu theo ph¬ng ph¸p nµy, ngêi ta x©y dùng mèi quan
hÖ gi÷a cÇu du lÞch vµ çc nh©n tè ¶nh hëng nh thu nhËp, gi¸ c¶ ®Ó x¸c ®Þnh
tËp biÕn sè t¬ng quan x1, x2, .., xn vµ m« t¶ chóng b»ng quan hÖ hµm sè
Y=F(x1,x2,xn)
NÕu chØ nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a cÇu du lÞch víi mét biÕn sè ph¶n
¸nh mét nh©n tè chñ yÕu hoÆc næi tréi (vÝ dô gi¸ c¶) hoÆc mét nh©n tè mang
tÝnh tæng hîp (nh sè lît kh¸ch du lÞch) cã nghÜa chØ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ ®¬n
gi¶n y=f(x) nªn cïng mét lóc cña nhiÒu biÕn sè ph¶n ¸nh çc nh©n tè kh¸c nhau
th× gäi lµ ph¬ng ph¸p ®a håi quy.
§Ó x¸c ®Þnh d¹ng t¬ng quan gi÷a cÇu du lÞch víi mét nh©n tè ¶nh hëng, tõ
tËp hîp çc sè liÖu thèng kª cÇu du lÞch y. Theo sù biÕn ®æi cña nh©n tè ¶nh h -
ëng xi cã thÓ biÓu diÔn chóng trªn trôc to¹ ®é vµ t¹o ra ®êng håi quy thùc
nghiÖm. Dùa vµo ®êng håi quy thùc nghiÖm ®Ó suy luËn ra ®êng håi quy lý
thuyÕt víi çc d¹ng thêng gÆp nh sau.
H×nh 2.2: Çc D¹ng ®êng håi quy lý thuyÕt
II. CUNG du lÞch

1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña cung du lÞch
Cung trong du lÞch lµ mét ph¹m trï kinh tÕ xuÊt hiÖn trong mèi quan hÖ
hµng hãa tiÒn tÖ. §Ó t¹o ra thÞ trêng du lÞch cÇu lµ thµnh phÇn thø nhÊt, cßn
cung lµ thµnh phÇn thø hai.
Cung trong du lÞch lµ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô vµ hµng hãa du lÞch
kh¸c, nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu du lÞch. Nã bao gåm toµn bé hµng hãa du lÞch
(c¶ hµng hãa vËt chÊt vµ dÞch vô du lÞch) ®îc ®a ra trªn thÞ trêng.
Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy cã sù kh¸c nhau gi÷a s¶n phÈm du lÞch vµ cung
trong du lÞch. S¶n phÈm du lÞch bao gåm toµn bé çc gi¸ trÞ sö dông ®Ó tháa
m·n nhu cÇu du lÞch nhÊt ®Þnh. Nã lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt thuéc çc
c¬ së du lÞch ®Æc biÖt vµ ngêi tham gia du lÞch. Trong ®ã cung du lÞch bao
gåm toµn bé sè lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô vµ ngêi b¸n lµ çc tæ chøc vµ ç nh©n
kinh doanh du lÞch cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë çc møc gi¸ kh¸c nhau cho
kh¸ch du lÞch trong mét thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh. Nh vËy cung du
lÞch chØ bao gåm nh÷ng dÞch vô, hµng hãa vËt chÊt dµnh cho thÞ trêng. §iÒu
nµy cã nghÜa lµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ gi¸ trÞ sö dông ®îc t¹o ra trong s¶n xuÊt du
lÞch cña çc c¬ së vµ ç nh©n ®Òu ®îc gäi lµ cung. Cã nh÷ng gi¸ trÞ sö dông ®-
îc t¹o ra, nhng tiªu dïng kh«ng qua thÞ trêng, tøc lµ kh«ng cã hµnh ®éng mua b¸n.
Chóng chØ ®îc gäi lµ s¶n phÈm du lÞch chø kh«ng ph¶i lµ cung du lÞch. tuy
nhiªn trong du lÞch, tû träng tiªu dïng kh«ng qua thÞ trêng so víi cung du lÞch rÊt
nhá, hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ, nªn nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng s¶n phÈm du lÞch
trïng víi cung trong du lÞch.
Còng nh cÇu du lÞch, cung du lÞch bao gåm hai yÕu tè c¬ b¶n lµ kh¶ n¨ng vµ ý
muèn s½n sµng b¸n hµng hãa vËt chÊt vµ dÞch vô du lÞch cña ngêi b¸n. Ngêi b¸n
trªn thÞ trêng du lÞch bao gåm ngêi s¶n xuÊt vµ çc thµnh phÇn trung gian nh çc
h·ng tæ chøc Tour vµ çc ®¹i lý du lÞch. Ngêi b¸n cã hµng hãa du lÞch, tøc lµ cã
kh¶ n¨ng, nhng cha muèn b¸n v× gi¸ qu¸ rÎ, th× kh«ng cã cung du lÞch vµ nh thÕ
cÇu du lÞch sÏ kh«ng ®îc ®¸p øng. Mét kh¸i niÖm rÊt quan träng trong cung du
lÞch lµ lîng cña nã. Kh¸i niÖm nµy chØ râ toµn bé lîng hµng hãa vËt chÊt vµ
dÞch vô du lÞch mµ ngêi b¸n s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng b¸n ë møc gi¸ ®· x¸c ®Þnh
trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh trªn thÞ trêng. Nh vËy cung du lÞch lµ toµn bé
mèi quan hÖ gi÷a lîng cung vµ gi¸ c¶.
Cung du lÞch ®îc h×nh thµnh tõ çc yÕu tè:
- Tµi nguyªn du lÞch: ®©y lµ yÕu tè t¹o nªn ®éng c¬ thóc ®Èy con ngêi ®i du
lÞch.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c¬ së h¹ tÇng phôc vô kh¸ch du lÞch: ®ã lµ nh÷ng
ph¬ng tiÖn vËt chÊt vµ kÜ thuËt-yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh cung øng. Tuy
nhiªn ®èi víi du lÞch çc yÕu tè nµy còng ®îc quan niÖm nh mét “s¶n
phÈm”cung øng cho kh¸ch. VÝ dô, hÖ thèng ®êng s¸ thuËn lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho
kh¸ch ®i l¹i dÔ dµng vµ tho¶i m¸i; çc c¬ së kinh doanh lu tró vµ ¨n uèng cã kiÕn
tróc vµ trang trÝ ®Ñp, cã vÞ trÝ thuËn tiÖn, cã kh¶ n¨ng cung cÊp çc dÞch vô
cã chÊt lîng.
Cã ý cho r»ng, hai yÕu tè trªn vÒ b¶n chÊt kh«ng ph¶i lµ cung nhng thùc tÕ
l¹i tham gia vµo cung vµ gãp phÇn t¹o ra cung. §ång thêi, mét sè yÕu tè kh¸c nh
s an toµn, lßng mÕn kh¸ch ë n¬i ®Õn còng mang b¶n chÊt nh vËy ®èi víi du
lÞch. §©y cã lÏ lµ mét ®Æc thï cña cung du lÞch kh¸c víi cung çc hµng ho¸ vµ
dÞch vô th«ng th¬ng kh¸c.
- Çc dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch lµ nh÷ng yÕu tè chñ yÕu cña cung.
Chóng bao gåm çc dÞch vô vËn chuyÓn, lu tró ¨n uèng, híng dÉn th¨m quan, çc
hµng ho¸ nh hµng lu niÖm, hµng mua s¾m cã gi¸ trÞ.
T¬ng t nh cÇu du lÞch, cung du lÞch thêng ®Ò cËp cung thùc tÕ lµ nh÷ng
hµng ho¸ vµ dÞch vô thùc tÕ ®· b¸n ®îc cho sè kh¸ch ®i du lÞch. Th«ng thêng
hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc b¸n theo çc møc gi¸ dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ (çc chi phÝ
s¶n xuÊt vµ cung øng) cña nã. Tuy nhiªn ®èi víi çc nhµ cung øng du lÞch, cÇn
më réng quan niÖm vÒ gi¸ trÞ tõ gãc ®é ngêi tiªu dïng lµ çc vÊn ®Ò gi¸ c¶,
chÊt lîng, lîi Ých mang l¹i vµ tæng hîp çc yÕu tè nµy ®èi víi kh¸ch du lÞch.
Cung du lÞch võa lµ mét kh¸i niÖm tæng hîp toµn bé çc hµng ho¸ vµ dÞch
vô cung øng, võa lµ kh¸i niÖm biÓu hiÖn cung cña tõng lÜnh vùc riªng trong
kinh doanh du lÞch nh cung øng dÞch vô lu tró,¨n uèng, vËn chuyÓnch¬ng tr×nh
du lÞch Do ®ã s¶n phÈm du lÞch ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó t¹o ra s¶n phÈm du
lÞch hoµn chØnh ®Î cung cÊp cho kh¸ch du lÞch. S¶n phÈm du lÞch (theo
nghÜa lµ tæng hîp) cã thÓ t¹o ra h×nh ¶nh cña n¬i ®Õn du lÞch vµ cung øng du
lÞch tæng hîp lµ ®¹i diÖn cho n¬i ®Õn du lÞch ®ã.
2. §Æc ®iÓm cña cung du lÞch
T¬ng tù nh cÇu, cung du lÞch ®îc nhiÒu t¸c gi¶ t×m hiÓu vµ chØ ra çc
®Æc ®iÓm hoÆc ®Æc trng kh¸c nhau. ®iÒu ®ã cã thÓ xuÊt ph¸t tõ quan niÖm
cung mang tÝnh chÊt tæng hîp, ®ång thêi nh×n nhËn cung tõ çc khÝa c¹nh
riªng biÖt. PhÇn nµy cè g¾ng ®Ò cËp nh÷ng ®Æc ®iÓm cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t
vµ tiªu biÓu nhÊt cña cung du lÞch theo nghÜa tæng hîp. §ã lµ
- Cung dÞch vô lµ chñ yÕu: V× thÕ khã s¶n xuÊt tríc, dù tr÷ trù trong kho ®Ó cã
thêi ®iÓm cao tung ra thÞ trêng b¸n. DÞch vô kh«ng tån t¹i ë d¹ng hiÖn vËt,
chóng kh«ng thÓ ®em trng bµy mét çch trùc tiÕp nh çc hiÖn vËt cô thÓ kh¸c.
V× thÕ chØ qua th«ng tin ta míi biÕt ®îc kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô du lÞch trªn
thÞ trêng.
- Cung du lÞch mang tÝnh chÊt cè ®Þnh: Cung du lÞch cè ®Þnh c¶ vÒ vÞ trÝ,
søc chøa vµ kh¶ n¨ng cung øng. Cung trong du lÞch rÊt khã thay ®æi t¬ng øng víi
sù biÕn ®éng cña thÞ trêng du lÞch, do sù thay ®æi cña cÇu du lÞch vµ gi¸ c¶
cña çc hµng ho¸ dÞch vô g©y ra.
§èi víi hµng ho¸ th«ng thêng khi b¸n ®îc hµng çc nhµ cung øng cã thÓ më
réng s¶n xuÊt, t¨ng ca kÝp ®Ó t¨ng s¶n lîng. Nhng çc dÞch vô du lÞch l¹i kh«ng
lµm ®îc nh vËy. Bëi v× sù giíi h¹n vÒ søc chøa cña mät chuyÕn bay, mét kh¸ch
s¹n hoÆc thËm chÝ mét ®iÓm hÊp dÉn ë khu du lÞch. MÆt kh¸c tÝnh cè ®Þnh
cña cung cßn lµm cho cÇu ph¶i ®Õn víi cung, kh¸ch du lÞch ph¶i ®Õn víi kh¸ch
s¹n, nhµ hµng, çc ®iÓm hÊp dÉn du lÞch.
- Cung trong du lÞch cã tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao:
Cung trong du lÞch chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc: vËn
chuyÓn, lu tró, ¨n uèng, gi¶i trÝ…
+ Cung du lÞch chuyªn m«n ho¸ cao h¬n mçi lÜnh vùc chuyªn m«n ho¸ s©u
h¬n nh: lÜnh vùc lu tró (kh¸ch s¹n, nhµ nghØ, Motel…); lÜnh vùc ¨n uèng (Nhµ
hµng, Bar, ®Æc s¶n d©n téc…)
+ Chuyªn m«n ho¸ thÓ hiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ ®éi ngò lao ®éng.
+ Chuyªn m«n ho¸: §Èy n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, chÊt lîng phôc vô ®îc
n©ng cao. MÆt kh¸c nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch lµ ®ång bé vµ tæng hîp çc s¶n
phÈm dÞch vô du lÞch trong chuyÕn ®i. V× vËy ®ßi hái çc nhµ cung øng du
lÞch ph¶i cã sù kÕt hîp víi nhau trong qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm du lÞch
trän gãi.
- Cung du lÞch cã ®Æc ®iÓm kh¸c: Phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña cÇu, tÝnh thêi
vô, tÝnh phong phó, ®a d¹ng, tÝnh lÆp l¹i, tÝnh lan truyÒn…
- Cung dÞch vô chñ yÕu: mét ®iÒu dÔ hiÓu lµ cÇu du lÞch chñ yÕu lµ dÞch vô
nªn vÒ t¬ng øng cña nã lµ cung còng chñ yÕu lµ dÞch vô. Víi ®Æc ®iÓm nµy
çc ®¬n vÞ cung øng du lÞch sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt tríc, s¶n xuÊt hµng
lo¹t còng nh kh¶ n¨ng lu kho vµ dù tr÷. ChÝnh v× vËy, cung du lÞch tiÒm n¨ng
thêng chØ ®îc nh×n nhËn ë mét khÝa c¹nh riªng biÖt mµ th«i.
- Cung cè ®Þnh: Cung du lÞch cè ®Þnh vÒ vÞ trÝ vµ kh¶ n¨ng cung cÊp. §èi víi
çc hµng ho¸ th«ng thêng khi b¸n ®îc, çc nhµ cung øng cã thÓ më réng s¶n xuÊt,
t¨ng ca kÝp ®Ó më räng s¶n lîng. Çc dÞch vô du lÞch l¹i kh«ng thÓ lµm ®îc nh
vËy bëi v× cã sù gíi h¹n vÒ søc chøa (capacity) cña mét chuyÕn bay, mét kh¸ch
s¹n vµ thËm chÝ cña mét ®iÓm hÊp dÉn ë khu du lÞch. MÆt kh¸c, tÝnh cè
®Þnh cña cung cßn lµm cho cÇu ph¶i ®Õn víi cung - kh¸ch du lÞch ph¶i ®Õn víi
kh¸ch s¹n, víi nhµ hµng, víi çc ®iÓm hÊp dÉn du lÞch.
- Cung thêng ®îc chuyªn m«n ho¸ theo tõng lÜnh vùc. Do nhu cÇu du lÞch cã
tÝnh tæng vµ ®ßi hái tho¶ m·n ®ång thêi nªn kh¶ n¨ng mét nhµ cung øng ®¸p
øng ®îc tÊt c¶ çc yªu cÇu ®ã lµ rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p. Sù chuyªn m«n ho¸ sÏ
kh¾c phôc ®îc khã kh¨n nµy, ®ång thêi mang l¹i çc lîi Ých th«ng thêng cña qu¸
tr×nh chuyªn m«n ho¸ nh t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
Ngo¶i ra, çc nhµ cung øng dÞch vô co ®¸p øng îc nhu cÇu cña d©n c ®Þa ph¬ng
nªn sù chuyªn m«n ho¸ theo tõng lÜch vùc, tõng nghµnh nghÒ lµ phï hîp vµ cã
hiÖu qu¶. ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nµy ®ßi hái çc nhµ cung øng du lÞch ph¶i cã
dùu liªn kÐt chÆt chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ kÕt qu¶ cña sù liªn
kÕt nµy t¹o nªn çc s¶n phÈm du lÞch trän gãi. NhiÒu sù liªn kÕt, nhiÒu çch kÕt
hîp ®· gãp phÇn lµm phong phó vµ ®a d¹ng çc s¶n phÈm du lÞch cung øng trªn
thÞ trêng.
- Çc ®Æc ®iÓm kh¸c: T¬ng tù nh cÇu, cung du lÞch còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
kh¸c nh tÝnh chÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tÝnh thêi vô..
3. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung du lÞch
Cung cã thÓ phô thuéc vµo vµo nhiÒu nh©n tè nhng kh«ng nhÊt thiÕt lµ
mét biÕn sè ®éc lËp hoµn toµn víi cÇu tån t¹i th× míi cã cung. Khi chÊp nhËn
sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a cung vµ cÇu, vµ tríc khi cè g¾ng boc t¸ch çc d¹ng
liªn hÖ néi t¹i gi÷a cung vµ cÇu, cÇn xem xÐt çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung.
Çc nh©n tè nµy thêng bao gåm:
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cung øng: NÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô t¨ng th× cung
t¨ng. V× gi¸ t¨ng c¬ së ®ã cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¸n, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trªn thÞ tr-
êng, sÏ mang l¹i lîi nhuËn cao h¬n. Ngîc l¹i, gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô trªn thÞ trêng
gi¶m, nã ph¶n ¸nh cung lín h¬n cÇu, khi ®ã cung trong du lÞch l¹i gi¶m dÇn, th×
çc nhµ kinh doanh du lÞch b¸n çc s¶n phÈm du lÞch dem l¹i lîi nhuËn thÊp,
ph¹m vi kinh doanh bÞ thu hÑp.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ cã liªn quan (thay thÕ hay bæ sung) víi hµng ho¸ dÞch vô ®îc
cung øng.
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô thay thÕ: Gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng th× cung
hµng ho¸ dÞch vô B gi¶m.
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô bæ sung: Gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng th× cung
B t¨ng.
V× vËy, nhµ cung øng sÏ xem xÐt gi¸ c¶ cña hµng ho¸ dÞch vô kh¸c ®Ó
quyÕt ®Þnh lîng hµng ho¸ dÞch vô cung øng cña m×nh.
- Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: ChÝ phÝ lao ®éng sèng, chi phÝ tr¶ c«ng, chi
phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh…). §©y lµ nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt bëi v× chi
phÝ cã thÓ ¶nh hëng kh¸c nhau ®Õn sù thay ®æi cña doanh thu. Khi çc kho¶n
chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng th× gi¸ thµnh t¨ng vµ kÐo theo lµ gi¸ c¶ t¨ng
lªn.
- Sù kú väng cña doanh nghiÖp: Mäi sù mong ®îi vÒ sù thay ®æi gi¸ cña hµng
ho¸, gi¸ cña çc yÕu tè s¶n xuÊt, chÝnh s¸ch thuÕ…®Òu cã ¶nh hëng ®Õn cung
hµng ho¸ dÞch vô. NÕu sù mong ®îi dù ®o¸n cã thuËn lîi cho s¶n xuÊt th× cung
sÏ ®îc më réng vµ ngîc l¹i. VÝ dô, nh÷ng ngêi kinh doanh l÷ hµnh sÏ kú väng vÒ
cÇu ®èi víi mét ch¬ng tr×nh du lÞch nhÊt ®Þnh, hoÆc thËm trÝ kú väng vÒ
nh÷ng kh¸ch hµng d¨ng ký mua ch¬ng tr×nh tríc nhiÒu tuÇn.
- C¹nh tranh trªn thÞ trêng: Sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng cã thÓ lµm thóc ®Èy cung
hoÆc k×m h·m cung.
- ¸p dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ: T¸c ®éng ®Õn cung du lÞch, t¸c
®éng ®Õn sù h×nh thµnh cung, t¸c ®éng quy m« vµ c¬ cÊu cña cung, T¸c ®éng
th«ng qua n¨ng suÊt lao ®éng vµ c¬ cÊu chi phÝ.
+ ViÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ sÏ t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng
hµng ho¸ dÞch vô du lÞch. Do ®ã t¸c ®éng ®Õn cung du lÞch.
+ ViÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ sÏ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng, chi phÝ lao ®éng sèng trong mét ®¬n vÞ gi¶m xuèng. Do ®ã tæng chi phÝ
vµ gi¸ thµnh cã xu híng gi¶m theo. Cung cã xu híng t¨ng lªn.
- Quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn du lÞch: Lµ mét nh©n tè t¸c ®éng ®Õn trùc tiÕp ®Õn
sù t¨ng lªn cña cung du lÞch trong nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh kh¸c nhau. SÏ t¸c
®éng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña cung. T¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t
triÓn cña ngµnh du lÞch.
- Çc chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ: T¸c ®éng trùc tÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn cung du
lÞch.
+ T¸c ®éng trùc tiÕp: ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn du lÞch (chÝnh s¸ch ®µo t¹o
nguån nh©n lùc, chÝnh s¸ch vèn…) tèt th× cung trong du lÞch ®îc më réng. Ngîc
l¹i cung du lÞch thu hÑp nÕu du lÞch kh«ng ®îc chó ý ®Õn.
+ T¸c ®éng gi¸n tiÕp: ChÝnh s¸ch thuÕ t¸c ®éng ®Õn chi phÝ ®Çu vµo
cña ngµnh du lÞch. T¸c ®éng ®Õn cung du lÞch.
- Çc nh©n tè kh¸c: Trªn ®©y cha ph¶i lµ mét danh môc ®Çy ®ñ çc nh©n tè ¶nh
hëng ®Õn cung nhng chóng chØ ra mét sè nh©n tè sÏ ph¶i xem xÐt khi c©n nh¾c
cung çc hµng ho¸, dÞch vô cña nghµnh. Ngoµi ra, çc nh©n tè nh thêi tiÕt, t×nh
h×nh an ninh, chÝnh trÞ còng sÏ cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn cung du lÞch.
Çc nh©n tè nãi trªn cã thÓ ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn cung
cña mét doanh nghiÖp dulÞch, ®ång thêi ¶nh hëng ®Õn cung cña mét n¬i ®Õn -
tËp hîp cung cña nhiÒu doanh nghiÖp.
a. Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ çc thµnh tùu khoa häc kü
thuËt.
§©y lµ yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn khèi lîng vµ c¬ cÊu cña cung trong du
lÞch. Nã gãp phÇn t¹o ra çc dÞch vô hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông víi chØ tiªu chÊt
lîng cao, ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu du lÞch.
MÆt kh¸c yÕu tè nµy còng lµm gi¶m gi¸ thµnh cña s¶n phÈm du lÞch. Nhê
vËy sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chóng trªn thÞ trêng du lÞch.
b. CÇu trong du lÞch:
Khèi lîng tiÒn tÖ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu du lÞch sÏ quyÕt ®Þnh khèi lîng
dÞch vô, hµng ho¸ b¸n trªn thÞ trêng du lÞch.T×nh tr¹ng cña cÇu trong du lÞch, t¸c
®éng ®ång thêi ®Õn sè lîng b¸n hµng thùc tÕ vµ qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ cña
cung, cïng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña çc ho¹t ®éng trung gian.
c. Møc ®é tËp trung ho¸ cña cung:
YÕu tè nµy t¸c ®éng ®Õn khèi lîng cña cung tham gia trªn thÞ trêng. Møc
®é tËp trung ho¸ cµng cao th× cµng më réng sù tham gia cña cung trªn thÞ trêng
du lÞch, quy m« kinh doanh ngµy cµng hiÖn ®¹i sÏ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña çc tæ chøc du lÞch, thu ®îc lîi nhuËn cao, gi¶m chi phÝ.
Sù tËp trung cña cung diÔn ra 2 híng.
- TËp trung theo chiÒu ngang lµ khi çc ®¬n vÞ kinh doanh thuéc cïng mét
lÜnh vùc kÕt hîp víi nhau. VÝ dô: sù kÕt hîp gi÷a çc kh¸ch s¹n víi nhau, kÕt hîp
gi÷a çc h·ng l÷ hµnh víi nhau.....
- TËp trung ho¸ theo chiÒu däc lµ çc ®¬n vÞ kinh doanh thuéc çc lÜnh
vùc kh¸c nhau kÕt hîp víi nhau trªn thÞ trêng.
VÝ dô: Sù kÕt hîp gi÷a kh¸ch s¹n víi çc h·ng l÷ hµnh vµ h·ng vËn t¶i
kh¸ch.
Th«ng thêng tËp trung ho¸ theo chiÒu ngang diÔn ra tríc, sau ®ã míi cã sù
tËp trung ho¸ theo chiÒu däc.
d. Gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ çc dÞch vô trªn thÞ trêng du lÞch:
NÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng du lÞch t¨ng lªn, sÏ kÝch
thÝch cung du lÞch t¨ng, v× khi ®ã çc s¶n phÈm du lÞch b¸n ra trªn thÞ trêng sÏ
mang l¹i lîi nhuËn cao.
Ngîc l¹i gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng gi¶m, nã ph¶n ¸nh
cung>cÇu, khi ®ã cung trong du lÞch sÏ gi¶m dÇn, th× çc nhµ kinh doanh du
lÞch Kh¸ch s¹n b¸n çc s¶n phÈm du lÞch ®em l¹i lîi nhuËn thÊp.
e. ChÝnh s¸ch du lÞch cña tõng quèc gia:
ChÝnh s¸ch du lÞch cña tõng quèc gia phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn kinh
tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña quèc gia ®ã. Cung trong du lÞch ®îc më réng nÕu quèc
gia ®ã cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn du lÞch tèt vµ ngîc l¹i cung bÞ thu hÑp nÕu du
lÞch kh«ng ®îc chó ý ®Õn.
ë ViÖt Nam trong thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, ph©n phèi s¶n
phÈm theo c¬ chÕ bao cÊp. Nhµ níc cha chó träng ph¸t triÓn du lÞch khi ®ã
cung du lÞch cña níc ta cßn nhá bÐ.
Thêi kú kinh tÕ më nhµ níc ta cho phÐp du lÞch ph¸t triÓn, khi ®ã cung
trong du lÞch ®· ph¸t triÓn m¹nh. Tõ chç kh«ng cã mét kh¸ch s¹n ®¹t tiªu chuÈn
®Õn nay ta ®· cã nhiÒu kh¸ch s¹n ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. C¬ së h¹ tÇng ®îc nhµ
níc chó träng x©y dùng hiÖn ®¹i. Çc c¬ së kinh doanh du lÞch Kh¸ch s¹n – çc
dÞch vô vËn chuyÓn kh¸ch du lÞch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh. Çc di tÝch
lÞch sö, danh lam th¾ng c¶nh ®îc t«n t¹o khang trang, lµ nh÷ng n¬i hÊp dÉn
kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi níc.
4. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i h×nh cung du lÞch

a. Cung dÞch vô lu tró kh¸ch s¹n
Mét trong çc ®Æc ®iÓm cña cung çc dÞch vô lu tró tÝnh ®a d¹ng. Sù ®a
d¹ng kh«ng chØ ph¹m vi réng çc lo¹i h×nh c¬ s¬ lu tró tõ møc thÊp nhÊt nhÊt lµ
çc b·i c¾m tr¹i ®Õn çc kh¸ch s¹n n¨m sao cao cÊp vµ sang träng, mµ cßn ®a
d¹ng vÒ vÞ trÝ, vÒ h×nh thøc së höu vµ c¬ cÊu chi phÝ kh¸c nhau cña cung
nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña thi trêng.
PhÇn lín çc c¬ së kinh doanh lu tró kh¸ch s¹n cã sù cung øng cè ®Þnh vÒ sè
phßng hoÆc diÖn tÝch kh«ng gian s½n sµng cho thuª. Trong kinh doanh, çc c¬
së nµy thêng mong muèn ®¹t ®îc sù tèi ®a hãa doanh thu vµ lîi nhuËn b»ng kú
väng (mét çnh lý tëng) b¸n hÕt tÊt c¶ kh¶ n¨ng cung lu tró cña m×nh tøc ®¹i ®îc
100% c«ng suÊt sö dông phßng. Kú väng nµy còng t¬ng tù nh çc h·ng hµng
kh«ng. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu ®o lêng cung hoÆc ®Çu ra cña çc c¬
së kinh doanh lu tró kh¸ch s¹n thêng kh¸ phøc t¹p. Tríc hÕt hÖ sè sö dông c¬ s¬
kinh doanh cã thÓ ®îc ®o theo ba h×nh thøc kh¸c nhau.
- HÖ sè sö dông c¬ b¶n (basic/room occupancy rate) ®îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ %
sè phßng (ngµy phßng)cã kh¸ch sö dông trªn tæng sè phßng (ngµy phßng) cã kh¶
n¨ng cung øng trong nét thêi kú nhÊt ®Þnh.hÖ sè nµy thêng ®îc gäi lµ hÖ sè
c«ng suÊt sö dông phßng.
- HÖ sè sö dông giêng (bedoccupanccy rate) ®îc x¸c ®Þnh b»ng tØ lÖ % sè
giêng (ngµy giêng)cã kh¸ch sö dông trªn tæng sè giêng (ngµy giêng) cã kh¶ n¨ng
cung øng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (víi mét phßng tiªu chuÈn tÝnh hai giêng
®¬n vµ mét gi¬ng ®«i b»ng hai giêng ®¬n)
- HÖ sè sö dông theo doanh thu (revenue/yieldoccupancy rate) x¸c ®Þnh
b»ng tØ lÖ % so s¸nh gi÷a doanh thu thùc tÕ nhËn ®îc víi doanh thu tèi ®a theo
møc gi¸ niªm yÕt (rack rate) trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Trong thùc tiÔn kinh
doanh, cã thÓ cho thuª phßng ë møc gi¸ gi¶m v× nhiÒu lý do kh¸c nhau nh kh¸ch
quen, kh¸ch thuª dµi h¹n vµ thêng xuyªn,kh¸ch ®i theo ®oµn ®«ng ...
- VÝ dô: Mét kh¸ch s¹n 100 phßng (mçi phßng tÝnh hai giêng) cã møc gi¸
b×nh gi¸ b×nh qu©n 300.000 ®/®ªm. Qua thèng kª mét ngµy ®ªm cho thÊy: cã 30
phßng mçi phßng cã 2 ngêi thuª ë møc gi¸ niªm yÕt; cã 30 phßng mçi phßng cã 2
ngêi thuª ë møc gi¸ 250.000®/®ªm v× hä ®i theo ®oµn nªn ®îc gi¶m gi¸; cã 20
phßng mçi phßng cã mét ngêi thuª víi møc gi¸ 270.000® /®ªm. Tõ ®ã, cã thÓ
tÝnh ®îc çc lo¹i hÖ sè kh¸c nhau: hÖ sè c¬ b¶n 80%, hÖ sè sö giêng 70% vµ hÖ
sè sö dông theo doanh thu lµ 73%.
Thø hai, çc phßng kh¸ch s¹n cã thÓ ®îc b¸n ë møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ gi¸ thÞ
trêng mét çch cã chñ ý (thËm chÝ cã thÓ chÞu lç) ®Ó thóc ®Èy bé phËn kinh
doanh ¨n uèng hoÆc kinh doanh çc dÞch vô kh¸c (sù ®µn håi theo gi¸ chÐo cña
cung) hoÆc ®¬n gi¶n h¬n ®Ó ®¶m b¶o dßng lu chuyÓn tiÒn tÖ trong thêi kú
tr¸i vô. Do ®ã cung víi môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn lu«n ®îc çc doanh nghiÖp
®Æt lªn hµng ®Çu ®Ó hæ trî çc môc tiªu kh¸c.
Nãi chung çc kinh doanh kh¸ch s¹n thêng mong muèn cung cÊp 100%sè
phßng cña m×nh víi hÖ sè sö dông giêng vµ hÖ sè sö dông theo doanh thu ®¹t
møc tèi ®a bëi v× trong c¬ cÊu chi phÝ kinh doanh kh¸ch s¹n còng t¬ng t nh chi
phÝ cña çc h·ng hµng kh«ng, çc kho¶n chi phÝ cè ®Þnh chiÕm tØ träng lín.
Tuy nhiªn çc nhµ kinh doanh ®«i khi còng ph¶i lùa chän b¸n sè phßng nhiÒu h¬n
ë møc gi¶m (nh b¸n cho mét ®oµn kh¸ch di theo tour ë møc gi¸ thÊp ). Cã thÓ cã
sù lùa chän cña b¸n 40 phßng ë møc gi¸ 100$ hoÆc 90 phßng ë møc gi¸ 50$; phÇn
doanh thu t¨ng thªm 500$ cã thÓ ph¶i chÊp nhËn çc chi phÝ biÕn ®æi t¨ng lªn
nh chi phÝ dän phßng, giÆt lµ, ®iÖn Nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy sÏ biÕn ®æi
theo c«ng suÊt sö dông phßng kh¸ch s¹n.
T¹i çc n¬i ®Õn du lÞch cã tÝnh thêi vô râ rÖt,çc c¬ së lu tró thêng cã sù
ph©n biÖt trong qu¶n lý cung nãi chung giòa hai thêi vô: vµo lóc tr¸i vô çc kh¸ch
s¹n thêng nhËn ®¨ng ký ®Æt phßng tríc theo ®oµn, nhng trong lóc chÝnh vô hä
l¹i Ýt khi nhËn ®¨ng ký nh vËy bëi v× cã nhiÒu c¬ héi ®Ó b¸n phßng ë møc gi¸
niªm yÕt.
§Ó t¹o ra bøc tranh chi phÝ "trung b×nh" cho toµn ngµnh lu tró lµ mét vÊn
®Ò khã kh¨n bëi v× çc ph¬ng ph¸p kÕ to¸n sö dông ®Òu kh«ng ph©n bæ çc chi
phÝ qu¶n lý cña çc nghiÖp vô kinh doanh phßng, kinh doanh ¨n uèng vµ kinh
doanh çc dÞch vô kh¸c. Tuy nhiªn, mét bøc tranh kh¸i qu¸t ho¸ çc chi phÝ cña lu
tró trung b×nh kh¾p thÕ giíi ®îc tr×nh bµy trong b¶ng 2.2.
B¶ng 2.2: C¬ cÊu chi phÝ lu tró trung b×nh thÕ giíi (%)
Kho¶n chi phÝ Chi phÝ cè Chi phÝ biÕn Tæng sè
®Þnh ®æi
Lao ®éng (trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp) 20 20 40
Thuª tµi chÝnh khÊu hao vµ chi 30 - 30
phÝ ®å ®¹c
N¨ng lîng vµ b¶o dìng 5 10 15
GiÆt lµ kh¨n tr·i giêng vµ çc ®å - - 10
cung cÊp chi phÝ kh¸c
5 - 5
60 40 100
B¶ng 2.2 chØ cã tÝnh ch¸t giíi thiÖu chung vÒ çc kho¶n chi phÝ chñ yÕu
vµ sù ph©n bè chóng trong nghµnh lu tró,nªn thùc tÕ do b¶n chÊt ®a d¹ng cña
nghµnh lµm çc møc ®é chi phÝ rÊt kh¸c nhau.MÆc dï vËy,vÉn cã thÓ thÊy râ
lao ®éng lµ mét yÕu tè ®Çu vµo chñ yÕu ë çc cã së kinh doanh lu tró vµ çc chi
phÝ cè ®Þnh thêng vît qu¸ çc chi phÝ biÕn ®æi vÒ tæng sè vµ tØ träng.
Mét vÊn ®Ò khã kh¨n ®èi nhiÒu kh¸ch s¹n lµ møc ®é lao ®éng ®îc coi nh
mét chØ sè cña chÊt lîng dÞch vô kh¸ch s¹n .ChÊt lîng l¹i h×nh thµnh nªn ®Æc
®iÓm cña cña tõng c¬ së lu tró vµ t¹o ra s kh¸c biÖt vÒ gi¸ dÞch vô gi÷a çc c¬ së
kinh doanh. §iÒu nµy cã thÓ kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò tån t¹i lín ë nÒn kinh tÕ cã
tiÒn c«ng thÊp nh çc níc §«ng Nam ¸, ë ®ã tØ sè nh©n viªn/kh¸ch lµ h¬n 3/1
trong çc kh¸ch s¹n quèc tÕ; nhng nã lµ vÊn ®Ò nghiªm träng ë nÒn kinh tÕ çc
quèc gia cã tiÒn c«ng cao. Çc kh¸ch s¹n kh«ng thÓ ¸p dông çch thøc cña çc tµu
biÓn du lÞch lµ ®¨ng ký tµu cña m×nh díi cê hiÖu cña mét quèc gia thÝch hîp
thuª thuû thñ ®oµn tõ quèc gia cã nÒn c«ng thÊp vµ tu©n theo çc thÞ tr¬ng lao
®éng cña quèc gia ®ã. V× vËy çc c«ng ty kh¸ch s¹n ë quèc gia cã tiÒn c«ng cao
lùa chän gi¶i ph¸p sö dông çc thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ çc ®Çu vµo ®îc s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp nh»m tiÕt kiÖm vµ gi¶m bít sè lao ®éng "®¾t tiÒn" cña m×nh,
dÉn ®Õn thay thÕ çc chi phÝ cè ®Þnh. Khi ®ã çc kh¸ch s¹n nµy ph¶i cè g¾ng
cung øng hÕt c«ng suÊt vµ ®iÒu nµy ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ cña
tõng kh¸ch s¹n.
Trong khi ®ã, mét khuynh híng kh¸c cña cung dÞch vô lu tró trong çc kh¸ch
s¹n lµ nã ®îc vËn hµnh trong xu híng gi¶m chi phÝ cè ®Þnh (chuyÓn chi phÝ cè
®Þnh thµnh chi phÝ biÕn ®æi). Khuynh híng nµy ®· t¹o ra sù t¸ch biÖt gi÷a së
h÷u vµ qu¶n lý kh¸ch s¹n. Tríc nh÷ng n¨m 60 ë çc níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
hÇu hÕt çc c«ng ty kh¸ch s¹n lµ chñ s¬ h÷u çc tµi s¶n cña chÝnh m×nh. Nhng
hiÖn nay çc kh¸ch s¹n lín vµ trung b×nh thêng thuéc së h÷u çc c«ng ty bÊt ®éng
s¶n vµ çc kh¸ch s¹n nµy ho¹t ®éng víi mét hîp ®ång qu¶n lý hoÆc cho thuª. Çc
tËp ®oµn kh¸ch s¹n næi tiÕng ë MÜ nh: Hilton, Mariott hoÆc ITT Sheraton vËn
hµnh hÇu hÕ sè kh¸ch s¹n cña hä theo çch thøc trªn. Çc c¬ së kinh doanh lu tró
thuéc tËp ®oµn ho¹t ®éng díi çc nh·n hiÖu nµy nh çc ®¹i lý ®Æc quyÒn cña
tËp ®oµn.
Nh vËy, víi khuynh híng trªn ®· thõa nhËn r»ng cã hai lo¹i doanh nghiÖp
vËn hµnh trong çc thÞ trêng kh¸c nhau. Çc c«ng ty bÊt ®éng s¶n coi kh¸ch s¹n
nh mét ph¬ng ®Çu t ®Æc biÖt ë çc thµnh phè vµ çc n¬i ®Õn du lÞch chñ yÕu.
Gi¸ trÞ vèn ®Çu t sÏ ®îc thu håi th«ng qua sù chia sÏ lîi nhuËn víi ngêi kinh doanh
kh¸ch s¹n hoÆc cho thuª tµi chÝnh. Trong khi ®ã, çc nhµ kinh doanh kh¸ch s¹n
l¹i ®îc gi¶m nhÑ çc kho¶n thanh to¸n chi hÝ cè ®Þnh vµ chÞu mét møc phÝ
hoÆc tiÒn thuª cã mèi liªn hÖ nhÊt ®Þnh víi lîi nhuËn vµ doanh thu, ®iÒu ®ã
lµm cho kho¶n chi phÝ nµy mang tÝnh chÊt cè ®Þnh. Tãm l¹i, sù t¸ch biÖt gi÷a
së h÷u vµ qu¶n lý kh¸ch s¹n sÏ lµm cho çc quyÕt ®Þnh cung øng dÞch vô lu tró
kh¸ch s¹n trë nªn linh ho¹t h¬n.
§èi víi cung dÞch vô lu tró, ngoµi çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung du lÞch
nãi chung nh ®· ®Ò cËp. Cã lÏ sù kÝch thÝch cña cÇu lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh
mÏ nh©t ®Õn lo¹i cung nµy. Sù t¨ng lªn cña cÇu vÒ dÞch vô lu tró g¾n liÒn víi
sù ph¸t triÓn du lÞch. Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ trong çc
lÜnh vùc x©y dùng, trang trÝ néi thÊt vµ c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng lµm cho
çc kh¸ch s¹n hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn ngµy mét nhiÒu h¬n, nhanh h¬n hoÆc çc c¬ së
lu tró lu«n ®îc c¶i thiÖn, n©ng cÊp vµ ®æi míi.
b. Cung øng tour du lÞch trän gãi
LÞch sö ph¸t triÓn tour du lÞch trän gãi ghi nhËn ngêi khëi xíng lµ Thomas
Cook víi tour du lÞch b»ng tµu ho¶ ë Anh n¨m 1841. Nhng kinh doanh tour du
lÞch trän gãi l¹i b¾t ®Çu ph¸t triÓn tõ lÜnh vùc hµng kh«ng ë Ch©u ¢u vµo ®Çu
nh÷ng n¨m 50. Vµo thêi gian ®ã, nhiÒu h·ng hµng kh«ng bÞ d thõa sè ghÕ ngåi
trong mçi chuyÕn bay. Nguyªn nh©n mét phÇn do sù bæ sung thªm çc m¸y bay
vµ ®éi bay chuyÓn tõ dù tr÷ trong thêi gian chiÕn tranh tríc ®©y sang kinh
doanh d©n dông vµ mét phÇn do çc h·ng hµng kh«ng khi ®ã kh«ng cã sù ph©n
®o¹n thÞ trêng vµ kh«ng cã hÖ thèng gi¸ vÐ ph©n biÖt ng ®ang sö dông hiÖn
nay. V× thÕ, çc chuyÕn bay thêng kú ho¹t ®éng liªn tôc víi nhiÒu ghÕ ngåi
kh«ng cã kh¸ch. Thùc tÕ nµy ®· t¹o c¬ héi cho çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour hµnh
®éng nh nh÷ng ngåi b¸n bu«n - b¸n lÎ b»ng çch mua toµn bé çc ghÕ trèng ë mçi
chuyÕn bay ë mét møc gi¸ gi¶m, thÊp h¬n gi¸ vÐ c«ng bè. Møc gi¸ nµy thËm chÝ
cã thÓ gi¶m ®Õn møc çc chi phÝ biÕn ®æi vµ rÊt thÊp so víi çc møc gi¸ thùc.
Møc gi¸ ®îc x¸c ®Þnh bëi quyÒn mÆc c¶ t¬ng ®èi (relative bargaining power)
cña çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour víi çc h·ng hµng kh«ng.
§Ó b¶o vÖ çc thÞ trêng víi møc gi¸ vÐ ®Çy ®ñ cña m×nh, çc h·ng hµng
kh«ng ¸p ®Æt ®iÒu kiÖn ®èi víi çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour khi b¸n l¹i çc ghÕ
ngåi mµ mét sè ®iÒu kiÖn ®ã vÉn cßn cã ¶nh hëng ®Õn ngµy nay. §iÒu kiÖn
c¬ b¶n nhÊt lµ çc c«ng ty l÷ hµnh chØ cã thÓ b¸n l¹i dÞch vô vËn chuyÓn hµng
kh«ng nh mét yÕu tè cÊu thµnh cña mét tour trän gãi (iuclusive tour) hîp nhÊt víi
dÞch vô lu tró vµ çc dÞch vô kh¸c ë n¬i ®Õn du lÞch. §iÒu ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn
cho çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour trë thµnh nhµ “s¶n xuÊt” çc tour du lÞch trän gãi
nh mét lo¹i s¶n phÈm ®Æc trng trong lÜnh vùc kinh doanh l÷ hµnh du lÞch. Çc
c«ng ty ®iÒu hµnh tour ph¶i chÊp nhËn rñi ro kinh doanh trong viÖc b¸n çc s¶n
phÈm “dù tr÷” cña chÝnh m×nh.
Khi mua dÞch vô lu tró cho çc tour du lÞch chän gãi çc c«ng ty ®iÒu
hµnh tour còng dµnh quyÒn mÆc c¶ nh hä thùc hiÖn víi çc h·ng hµng kh«ng
®Ó ®¶m b¶o dÞch vô mua ë møc gi¸ gi¶m. V× vËy quyÒn mÆc c¶ t¬ng ®èi nµy
sÏ chi phèi çc møc gi¸ cuèi cïng. VÝ dô mét c«ng ty ®iÒu hµnh tour sÏ ®¨ng ký
®îc mét khèi lîng phßng nhÊt ®Þnh víi møc gi¸ rÊt rÎ ë mét kh¸ch s¹n míi kinh
doanh v× kh¸ch s¹n nµy võa cã mét møc cÇu ®¶m b¶o khi míi b¾t ®Çu kinh
doanh l¹i võa cã mét kh¸ch hµng cã thÓ sÏ quay l¹i kh¸ch s¹n nµy vµ mua dÞch vô
ë møc gi¸ ®Çy ®ñ. Ngoµi ra çc møc gi¸ ®µm ph¸n cuèi cïng gi÷a c«ng ty l÷
hµnh víi kh¸ch s¹n cßn cã phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn sau:
-Thêi vô vµ c«ng suÊt sö dông phßng cña kh¸ch s¹n
- Çc c«ng ty ®iÒu hµnh ®¨ng kÝ vµ ®¶m b¶o thanh to¸n cho mét l« vßng
x¸c ®Þnh (cã thÓ x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ çc phßng) hoÆc ®¨ng kÝ nhng kh«ng cã
çc ®iÒu kiÖn Ên ®Þnh tríc víi kh¸ch s¹n
- Sö dông liªn tôc cña cÇu tõ çc c«ng ty ®iÒu hµnh, ®Æc biÖt trong mïa
tr¸i vô lµ mét yÕu tè m¹nh ®Ó mÆc c¶ kh«ng chØ nhËn ®îc møc gi¸ thÊp mµ
cßn b¶o vÖ sù ph©n bè cña hµnh ®iÒu hµnh trong mïa chÝnh vô. Tõ viÖc mua
çc l« ghÕ ngåi trªn çc chuyÕn bay thêng k× nh mét yÕu tè ®Çu vµo, mét sè
h·ng kinh doanh tour du lÞch hµng kh«ng tiÕn tíi thuª bao toµn bé may bay theo
®Þnh k× khi h·ng hµng kh«ng cã m¸y bay kh«ng sö dông cho çc chuyÕn bay th-
êng k× n÷a. MÆc dï nhµ kinh doanh tour cã sù tiÕt kiÖm tiÒm n¨ng h¬n khi mua
çc l« ghÕ ngåi víi møc gi¶m trong tõng chuyÕn bay riªng lÎ, nhng çc h·ng ®iÒu
hµnh cã thÓ thu ®îc lîi Ých nãi chung nh h·ng hµng kh«ng cho thuª bao v× çc
chuyÕn bay cã hÖ sè chuyªn chë rÊt cao. NhiÒu h·ng ®iªï hµnh tour, ®Æc biÖt ë
v¬ng quèc Anh, Scandinavia vµ §øc tËp trung çc n¨ng lùc s¶n xuÊt l¹i ®Ó tiÕn
hµnh giai ®o¹n t mua m¸y bay vµ thiÕt lËp çc ®éi bay thuª bao do chÝnh m×nh.
§iÒu ®ã t¬ng tù nh çc h·ng kinh doanh l÷ hµnh lín lµm chñ kh¸ch s¹n,çc ®éi xe
buys,çc ®iÓm hÊp dÉn t¹i n¬i ®Õn du lÞch.
Khi mua çc yÕu tè ®Çu vµo, ®Æc biªt lµ dÞch vô chuyªn chë hµng kh«ng,
môc tiªu cña c«ng ty ®iÒu hµnh tour lµ t¹o ra mét lo¹t ch¬ng tr×nh liªn tôc tour du
lÞch trän gãi. VÝ dô, mét tour du lÞch trän gãi thuª bao xuÊt ph¸t th êng xuyªn mét
lÇn hoÆc hai tuÇn mét lÇn, khi ®ã chuyÕn bay ®i tuÇn nµy sÏ chuyªn chë vÒ
çc du kh¸ch ®i tuÇn tríc vµ çc c¬ së lu tró còng còng ®îc sö dông liªn tôc. Víi
tour du lÞch chän gãi (hoÆc çc chuyÕn th¨m quan b»ng tour chä gãi) sö dông çc
chuyÕn bay thêng k× mét çch ®Òu ®Æn nh vËy lµ kh«ng dÔ dµng, nhng vÒ
mÆt nguyªn lý vÉn ®îc coi lµ tèt.
B¶ng 2.3: Giíi thiÖu mét b¸o ço mÉu vÒ doanh thu vµ chi phÝ cña mét
c«ng ty ®iÒu hµnh tour hµng kh«ng nhËt b¶n.
Çc chØ tiªu %
Tæng doanh sè b¸n tour trän gãi 100
Hoa hång b¸n hµng 10/90
VÐ m¸y bay 47
Lu tró vµ ¨n uèng 35
VËn chuyÓn mÆt ®Êt vµ çc lo¹i thuÕ 2
Chi phÝ qu¶n lý vµ çc chi phÝ kh¸c 5
Lîi nhuËn th¬ng m¹i thuÇn 89/1
Céng 2
Lîi nhuËn b¸n b¶o hiÓm vµ ch¬ng tr×nh tham quan 2
L·i xuÊt cña çc kho¶n tr¶ tríc
Nguån: C«ng ty ®iÒu hµnh tour hµng kh«ng outbound nhËt b¶n
Qua b¶ng 2.3 cã thÓ thÊy hai ®iÓm c¬ b¶n :thø nhÊt nhiÒu c«ng ty ®iÒu
hµnh cã doanh thu cao h¬n ®iÓm hoµ vèn mét chót khi b¸n trùc tiÕp çc s¶ phÈm
tour chän gãi cña m×nh bëi v× môc tiªu c¹nh tranh.çc c«ng ty nµy sÏ cã läi nhuËn
chñ yÕu tõ l·i suÊt trªn çc kho¶n tiÒn ®Æt cäc vµ tr¶ tríc cho kú nghØ, tõ viÖc
b¸n ngäai tÖ vµ tõ viÖc b¸n çc s¶n phÈm “ kÌm thªm”. Thø hai, dÞch vô vËn
chuyÓn hµng kh«ng vµ lu tró lµ hai kho¶n chi phÝ ®Çu vµo chñ yÕu. Nh÷ng
kho¶n chi phÝ nµy lín h¬n tÊt c¶ çc chi phÝ cßn l¹i vµ chi phèi cung cña çc
c«ng ty ®iÒu hµnh tour. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña tour du lÞch trän gãi lµ lîi
thÕ vÒ gi¸ c¶ nãi chung dµnh cho kh¸ch du lÞch rÎ h¬n so víi viÖc mua tõng yÕu
tè cÊu thµnh riªng lÎ. Trong mét sè trêng hîp, lîi thÕ nµy chiÕm kho¶ng tõ 15%
®Õn 40% thËm chÝ ë mét sè níc Ch©u ¢u nã cã thÓ cßn cao h¬n. NÕu çc c«ng
ty ®iÒu hµnh kh«ng nhËn ®îc çc møc gi¸ dÞch vô ®Çu vµo rÎ th× lîng cung çc
tour trän gãi cña hä sÏ gi¶m. Thùc vËy, trong mïa chÝnh vô khi çc h·ng hµng
kh«ng vµ kh¸ch s¹n kh«ng b¸n cho çc c«ng ty l÷ hµnh v× hä cã thÓ b¸n hÕt tÊt c¶
s¶n phÈm cña m×nh trùc tiÕp cho kh¸ch du lÞch ë møc gi¸ ®Çy ®ñ. KÕt qu¶ lµ
®å thÞ cña biÓu cung ®èi víi tour trän gãi dèc ngîc lªn phÝa sau nh h×nh 2.3.
Cung çc sù kiÖn (lo¹i A) cã thÓ theo tõng ®ît hoÆc ®ét biÕn tïy thuéc vµo
b¶n chÊt sù kiÖn. Cung çc hÊp dÉn lo¹i B phô thuéc rÊt lín vµo vÞ trÝ. ë mét
n¬i ®Õn du lÞch næi tiÕng sÏ cã cÇu tiÒm n¨ng cña kh¸ch “v·ng lai” vµ nÒn kinh
tÕ tËp trung cho du lÞc, ®iÒu ®ã kh«ng chØ cã thÓ lµm t¨ng cung çc ®iÓm
hÊp dÉn nhá ®îc x©y dùng cã môc ®Ých mµ cßn cñng cè tiÒm n¨ng th¬ng m¹i
cña çc ®iÓm hÊp dÉn lín. §«i khi, çc ®iÓm hËp dÉn lo¹i B sÏ thµnh c«ng khi
®îc x©y dùng ë n¬i t¹m dõng (stopover) hoÆc mét n¬i nghØ ch©n däc theo
tuyÕn du lÞch. §iÒu nµy kh«ng quan träng l¾m ®èi víi çc quèc gia Ch©u ¢u v×
ë ®ã çc tuyÕt hµnh tr×nh cã kho¶ng çch t¬ng ®èi ng¾n. Ngîc l¹i, ë Canada
hoÆc óc çc tuyÕn hµnh tr×nh cã kho¶ng çch dµi vµ kh«ng mÊy thÝch thó nªn
bÊt kú ®iÓm hÊp dÉn nµo ®îc x©y ®ùng ë çc quèc gia nµy th× hÇu hÕt ®Òu
lµ çc s¶n phÈm du lÞch thµnh c«ng.
Thø nhÊt, cã mét tËp hîp çc ®iÓm hÊp dÉn ®îc x¸c ®Þnh t¬ng
®èi ë bÊt kú mét n¬i ®Õn du lÞch nµo. TËp hîp nµy cã thÓ kh«ng cè ®Þnh hoµn
toµn v× kiÓu mèt vÒ cÇu du lÞch cã thÓ thay ®æi, cã nh÷ng n¬i tríc kia ®îc
®¸nh gi¸ lµ kh«ng cã gi¸ trÞ th¨m viÕng (nh mét ®« thÞ cæ ch¼ng h¹n) th× nay l¹i
cã thÓ trë thµnh ®iÓm du lÞch rÊt hÊp dÉn. Tuy nhiªn. nÕu c¨n cø theo mét m«
h×nh cÇu th× tËp hîp cung tiÒm n¨ng nµy hiÓn nhiªn lµ kh«ng co gi·n.
Thø hai, kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc ®iÓm hÊp dÉn tiÒm n¨ng ®Òu trë thµnh çc
hÊp dÉn thùc tÕ. Nh÷ng ngêi chñ së h÷u hoÆc qu¶n lý çc ®iÓm hÊp dÉn ®ã
ph¶i:
- S½n sµng cung cÊp cho kh¸ch du lÞch sö dông
- ChuÈn bÞ mét hÖ thèng qu¶n lý viÖc sö dông (cã thÓ chØ ®¬n gi¶n vÒ
çch tiÕp cËn hoÆc cung cÊp th«ng tin).
Sau khi ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn trªn th× çc ®iÓm hÊp dÉn ®ã sÏ trë thµnh
cung thùc tÕ vµ tÊt nhiªn nã lµ mét tËp hîp nhá h¬n cña cung tiÒm n¨ng. VÝ dô,
mét khu rõng nguyªn sinh hoÆc mét vïng nói hoang d· thuéc sì h÷u nhµ níc cã
thÓ lµ mét ®iÓm hÊp dÉn tiÒm n¨ng, nhng chØ trë thµnh cung thùc tÕ nÕu nhµ
níc cho phÐp ®îc viÕng th¨m vµ t¹o lèi ®i vµo khu vùc ®ã.
Cung thùc tÕ lµ sè lîng çc ®iÓm hÊp dÉn cã s½n tèi ®a trong mét thêi kú
nhÊt ®Þnh vµ møc ®é cung mong muèn ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua çc ph¬ng ph¸p
qu¶n lý du kh¸ch. Çc ph¬ng ph¸p qu¶n lý nµy cã bao gåm kiÓm so¸t ë lèi ®i vµo
nh ë Kim tù th¸p Giza cña Ai CËp, kiÓm so¸t çc hÖ thèng thang m¸y nh ë th¸o
London, kiÓm so¸t thÎ ®iÖm tö dµnh cho nh÷ng ngêi choi golf, hoÆc kiÓm so¸t
giê më cöa. §©y lµ çc ph¬ng ph¸p h¹n chÕ cung vµ cã xu híng phèi hîp víi kiÓm
so¸t cÇu vît møc (d cÇu), ®Æc biÖt ë thêi kú cao ®iÓm.
Lo¹i chi phÝ chñ yÕu ®èi víi hÇu hÕt nhµ qu¶n lý çc ®iÓm hÊp dÉn tù
nhiªn vµ lÞch sö lµ chi phÝ lao ®éng. YÕu tè ®Çu vµo lao ®éng cã thÓ bao gåm
çc dÞch vô trùc tiÕp ®èi víi du kh¸ch (nh híng dÉn), b¶o dìng ®iÓm hÊp dÉn vµ
ngêi b¶o vÖ. Nhãm thø nhÊt thuéc lo¹i chi phÝ biÕn ®æi nªn t¹i nhiÒu diÓm hÊp
dÉn ë çc quèc gia cã tiÒn c«ng cao, ®Ó gi¶m chi phÝ nµy ngêi ta ®· thay thÕ
çc dÞch vô hoÆc çc khu vùc cÇn nhiÒu lao ®éng b»ng çc cöa quay tù ®éng,
thuyÕt minh, híng dÉn b»ng çch radio cassette vµ çc hÖ thèng th«ng tin nghe
nh×n kh¸c. TiÕt kiÖm chi phÝ, ®Æc biÖt chi phÝ lao ®éng còng cã tÇm quan
träng ®èi víi çc ®iÓm hÊp dÉn ®Þnh híng ngêi sö dông (nh c«ng viªn Disney
Ch©u ¢u).
c. Cung s¶n phÈm ¨n uèng
Çc c¬ së kinh doanh ¨n uèng thêng cã ph¹m vi réng vµ da d¹ng vÒ lo¹i h×nh
vµ h×nh thøc cung øng, c¬ së b×nh d©n ®Õn cao cÊp, phôc vô t¹i chç hoÆc
mang ®i (take away) hoÆc phôc vô t¹i nhµ.
S¶n phÈm cung øng ®îc tiªu dïng ngay t¹i chç. Do ®ã, qu¸ tr×nh cung øng
lµ sù kÕt hîp vµ diÔn ra ®ång thêi cña s¶n xuÊt, b¸n vµ tæ chøc phôc vô tiªu dïng
çc s¶n phÈm ¨n uèng; nhµ cung øng ®ång thêi lµ ngêi s¶n xuÊt, ngêi b¸n vµ ngêi
phôc vô tiªu dïng t¹i chç.
Çc lo¹i chi phÝ chñ yÕu lµ chi phÝ nguyªn liÖu vµ chi phÝ lao ®éng.
Chi phÝ nguyªn liÖu (trÞ gi¸ nguyªn liÖu) ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc chÕ biÕn
vµ gi¸ mua nguyªn liÖu trªn thÞ trêng. Bé phËn chi phÝ nµy quyÕt ®Þnh ®Õn sè
lîng vµ mét phµn chÊt lîng s¶n phÈm chÕ biÕn ra. Chi phÝ lao ®éng liªn quan
nhiÒu vµ trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ phôc vô tiªu dïng s¶n phÈm. §©y
còng lµ lo¹i chi phÝ cã ¶nh hëng chñ yÕu ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm vµ dÞch vô
cung øng. Ngoµi ra, kh¸ch hµng còng lµ ngêi quyÕt ®Þnh chÊt lîng s¶n phÈm ¨n
uèng c«ng céng.
Cung s¶n phÈm ¨n uèng võa phôc vô nhu cÇu cña d©n c ®Þa ph¬ng, võa
phôc vô kh¸ch du lÞch nªn nã chÞu ¶nh hëng cña çc nh©n tè t¸c ®éng ®Õn hai
nhãm kh¸ch hµng nµy.
§èi víi cung s¶n phÈm ¨n uèng cho d©n c ®Þa ph¬ng, çc s¶n phÈm nµy
®¸p øng nhu cÇu c¬ b¶n nh»m thay thÕ b÷a ¨n trong gia ®×nh hoÆc ¨n uèng
mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ nªn cung vÒ ¨n uèng c«ng céng tríc hÕt phô thuéc vµo sù
ph¸t triÓn cña cÇu, møc ®é ®« thÞ hãa vµ c«ng nghiÖp hãa, sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghÖ chÕ biÕn çc mãn ¨n nhanh mang tÝnh c«ng nghiÖp cao vµ çc nh©n
tè kh¸c nh gi¸ c¶, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng
nghiÖp thùc phÈm.
§èi víi cung s¶n phÈm ¨n uèng cho kh¸ch du lÞch, sù ph¸t triÓn du lÞch sÏ
¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn cung, sù ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch Èm thùc, héi chî
Èm thùc vµ çc nh©n tè ¶nh hëng th«ng thêng kh¸c.
1. Phân tích các đặc điểm của cầu du lịch.
2. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cầu du lịch .
3. Phân tích các đặc điểm của cung du lịch.
4. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung du lÞch.
5. T¹i sao ph¶i dù b¸o cÇu du lÞch. Dù b¸o cÇu du lÞch cã ý nghÜa nh thÕ nµo
®èi víi doanh nghiÖp kinh doanh du lÞch.
Ch¬ng III
ThÞ trêng du lÞch
I. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i thÞ trêng
1. Kh¸i niÖm
Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ thÞ trêng. Cã thÓ ®a ra mét kh¸i
niÖm chung nhÊt.
ThÞ trêng lµ mét ph¹m trï cña nÒn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa, ph¶n ¸nh
toµn bé quan hÖ trao ®æi gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n, gi÷a cung vµ cÇu vµ toµn
bé mèi quan hÖ, th«ng tin kinh tÕ, kü thuËt g¾n víi çc mèi quan hÖ ®ã.
Tuy nhiªn, nãi vÒ thÞ trêng du lÞch còng nh çc lo¹i thÞ trêng kh¸c, kh«ng
thÓ chØ nãi ®Õn cung hoÆc cÇu mét çch riªng biÖt, mµ cïng mét lóc cã c¶ hai
thµnh phÇn thÞ trêng nãi trªn còng nh çc mèi quan hÖ gi÷a chóng.
Ta cã thÓ hiÓu thÞ trêng du lÞch lµ bé phËn cña thÞ trêng chung, mét ph¹m
trï cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa, dÞch vô, ph¶n ¸nh toµn bé quan hÖ trao
®æi gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n, gi÷a cung vµ cÇu vµ toµn bé çc mèi quan hÖ,
th«ng tin kinh tÕ, kü thuËt g¾n víi mèi quan hÖ ®ã trong lÜnh vùc du lÞch.
Hay thÞ trêng du lÞch lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ngêi mua lµ kh¸ch du lÞch
vµ çc ®¬n vÞ kinh doanh du lÞch t¸c ®éng qua l¹i nh»m x¸c ®Þnh gi¸ c¶, sè lîng
hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch cÇn trao ®æi trong mét ph¹m vi thêi gian vµ kh«ng
gian x¸c ®Þnh.
Tõ kh¸i niÖm c¬ b¶n ë trªn, khi nghiªn cøu thÞ trêng du lÞch chóng ta cÇn
chó ý ®Õn ba khÝa c¹nh:
Mét lµ: ThÞ trêng du lÞch lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña thÞ trêng hµng
hãa nãi chung, nã còng chÞu sù chi phèi cña çc quy luËt kinh tÕ trong nÒn s¶n
xuÊt hµng hãa nh quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh.
Hai lµ: ThÞ trêng du lÞch lµ n¬i thùc hiÖn hµng hãa (c¶ hµng hãa díi d¹ng
vËt chÊt vµ hµng hãa díi d¹ng dÞch vô) nh»m ®¸p øng nhu cÇ x· héi vÒ du lÞch,
do vËy nã cã sù ®éc lËp t¬ng ®èi víi thÞ trêng hµng hãa.
Ba lµ: Toµn bé çc mèi quan hÖ vµ c¬ chÕ trªn thÞ trêng du lÞch ®Òu ph¶i
®îc liªn hÖ víi vÞ trÝ, thêi gian, ®iÒu kiÖn vµ ph¹m vi cña thùc hiÖn hµng hãa.
Cã t¸c gi¶ cho r»ng thÞ trêng du lÞch lµ mét bé phËn cña thÞ trêng chung
vµ cã mèi quan hÖ víi çc thÞ trêng kh¸c nh thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt, thÞ trêng t
liÖu tiªu dïng.... tuy nhiªn viÖc ph©n ®Þnh ranh giíi gi÷a çc thÞ trêngnµy chØ
mang ý nghÜa t¬ng ®èi, ®Æc biÖt gi÷a thÞ trêng hµng tiªu dïng vµ thÞ trêng du
lÞch bëi v× hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch còng lµ çc t liÖu tiªu dïng, cã ch¨ng sù
ph©n biÖt chØ c¨n cø vµo ®èi tîng tiªu dïng çc hµng ho¸ vµ dÞch vô ®ã lµ kh¸ch
du lÞch (nh÷ng ngêi tõ n¬i kh¸c tíi) mµ kh«ng ph¶i lµ d©n c ®Þa ph¬ng.
T¬ng tù nh thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô nãi chung, thÞ trêng du lÞch bao
gåm ba yÕu tè c¬ b¶n :
- Chñ thÓ trao ®æi: Kh¸ch du lÞch vµ çc nhµ cung øng du lÞch
- §èi tîng trao ®æi: hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch
- Çc ®iÒu kiÖn trao ®æi: tiÒn tÖ, thêi gian, ®Þa ®iÓm
2. Ph©n lo¹i thÞ trêng du lÞch
* C¨n cø vµo l·nh thæ cña mét quèc gia
Díi gãc ®é mét quèc gia, c¨n cø vµo kh«ng gian ®Þa lý chÝnh trÞ, thÞ trêng
du lÞch ®îc ph©n chia thµnh thÞ trêng du lÞch quèc tÕ vµ thÞ trêng du lÞch néi
®Þa
- ThÞ trêng du lÞch quèc tÕ lµ thÞ trêng mµ ë ®ã cung thuéc mäi quèc gia,
cßn cÇu thuéc mét quèc gia kh¸c.Trªn thÞ trêng du lÞch nµy çc doanh nghiÖp du
lÞch cña mét quèc gia ®¸p øng nhu cÇu du lÞch cña çc c«ng d©n níc ngoµi.
Quan hÖ tiÒn - hµng ®îc h×nh thµnh vµ thùc hiÖn vît qua biªn giíi quèc gia.
- ThÞ trêng du lÞch néi ®Þa lµ thÞ trêng mµ ë ®ã cung vµ cÇu du lÞch
®Òu n»m trong biªn giíi l·nh thæ cña mét quèc gia. Trªn thÞ trêng nµy mèi quan
hÖ n¶y sinh do viÖc thùc hiÖn dÞch vô hµng ho¸ du lÞch lµ mèi quan hÖ kinh tÕ
trong mét quèc gia, nã phôc thuéc vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia ®ã
vµ ph¶n ¸nh sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
* C¨n cø vµo khu vùc ®Þa lý
- ThÞ trêng du lÞch quèc gia : PhÇn thÞ trêng mµ mçi quèc gia n¾m gi÷.
- ThÞ trêng du lÞch khu vùc : thÞ truêng du lÞch quèc tÕ ë mét khu vùc nµo
®ã bao gåm mét sè níc, vÝ dô thÞ trêng ch©u ¸ - th¸i b×nh d¬ng, thÞ trêng B¾c
Mü, thÞ trêng T©y ¢u.
- ThÞ trêng du lÞch thÕ giíi : lµ tæng thÞ trêng du lÞch cña çc quèc gia trªn
toµn thÕ giíi.
*C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kh«ng gian cña cung vµ cÇu
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kh«ng gian cña cung vµ cÇu cã thÓ chia thÞ trêng
du lÞch thµnh thÞ trêng göi kh¸ch vµ thÞ trêng nhËn kh¸ch
- ThÞ trßng göi kh¸ch : ThÞ trêng mµ t¹i ®ã xuÊt hiÖn nhu cÇu vµ cÇu du
lÞch. Kh¸ch du lÞch sÏ xuÊt ph¸t tõ ®ã dÓ ®i ®Õn çc n¬i kh¸c tiªu dïng çc s¶n
phÈm du lÞch.
- ThÞ trêng nhËn kh¸ch : ThÞ trêng mµ t¹i ®ã cã cung du lÞch víi çc ®iÒu
kiÖn d½n sµng ®ãn tiÕp vµ ®¸p øng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch
níc ngoµi, kh¸ch çc ®Þa ph¬ng kh¸c ®Õn. ThÞ trêng nhËn kh¸ch cã ý nghÜa
quan träng ®èi víi viÖc tæ chøc du lÞch quèc tÕ thô ®éng cña mét quèc gia hoÆc
tæ chøc du lÞch göi kh¸ch cña mét vïng, mét ®Þa ph¬ng: ®ång thêi cung cÊp
nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ®èi thñ c¹nh tranh trong du lÞch quèc tÕ chñ ®éng
cña mootj níc, hoÆc trong viÖc tæ chøc ®ãn kh¸c ®Õn du lÞch cña mét vïng, mét
®Þa ph¬ng.
*Çc c¨n cø kh¸c
- Ph©n lo¹i theo thùc tr¹ng thÞ trêng: C¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ vµ tiÒm n¨ng
cha khai th¸c hÕt, chóng ta cã thÞ trêng du lÞch thùc tÕ vµ thÞ trêng du lÞch tiÒm
n¨ng.
ThÞ trêng du lÞch thùc tÕ lµ thÞ trêng mµ dÞch vô hµng hãa du lÞch thùc hiÖn
®îc. Trªn thÞ trêng nµy cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn dÞch vô hµng hãa du
lÞch.
ThÞ trêng du lÞch tiÒm n¨ng lµ thÞ trêng mµ ë ®ã thiÕu mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó
cã thÓ thùc hiÖn ®îc dÞch vô hµng hãa du lÞch. TiÒm n¨ng cã thÓ cã c¶ ë cung
vµ cÇu du lÞch. Do thiÕu mét sè ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt mµ cung vµ cÇu kh«ng
thÓ gÆp nhau. VÝ dô: Lo¹i kiÓu, chÊt lîng s¶n phÈm du lÞch cha ®¸p øng ®îc
nhu cÇu du lÞch, hoÆc gi¸ c¶ vît qu¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ngêi tiªu dïng. Lo¹i
thÞ trêng nµy cã mét ý nghÜa quan träng ®èi víi çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh du
lÞch.
§Ó khai th¸c çc tiÒm n¨ng ®ã, ngêi b¸n trªn thÞ trêng du lÞch ph¶i biÕt vµ cã
nghÖ thuËt phèi hîp víi çc biÕn sè thÞ trêng. Ngêi ta ph©n biÖt çc biÕn sè thÞ
trêng thµnh nh÷ng biÕn sè kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc ®èi víi çc doanh nghiÖp
(nh m«i trêng v¨n hãa x· héi, m«i trêng kinh tÕ vµ c«ng nghÖ kü thuËt, m«i trêng
c¹nh tranh, chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt, çc nguån lùc cña ®¬n vÞ kinh doanh) vµ çc
biÕn sè kiÓm so¸t ®îc (nh s¶n phÈm g×, ®Æc trng cña nã, çc kªnh ph©n phèi
nh thÕ nµo, b¸n ë ®©u, vµo lóc nµo, cho ai, nh÷ng ngêi trung gian nµo). Çc
biÕn sè kiÓm so¸t ®îc n»m trong tÇm tay cña ®¬n vÞ kinh doanh, hä ph¶i t×m
çch phèi hîp 2 lo¹i biÕn sè thÞ trêng mét çch tèt nhÊt ®Ó biÕn thÞ trêng tiÒm
n¨ng thµnh thÞ trêng thùc tÕ cña m×nh.
- Ph©n lo¹i theo thêi gian: C¨n cø chØ tiªu thêi gian cã thÓ ph©n lo¹i thÞ trêng du
lÞch thµnh thÞ trêng du lÞch quanh n¨m vµ thÞ trêng du lÞch thêi vô
ThÞ trêng du lÞch quanh n¨m: ThÞ trêng mµ ë ®ã ho¹t ®éng du lÞch kh«ng
bÞ gi¸n ®o¹n: viÖc mua vµ b¸n çc s¶n phÈm du lÞch diÔn ra quanh n¨m.
ThÞ trêng du lÞch thêi vô: ThÞ trêng mµ ë ®ã ho¹t ®éng du lÞch bÞ giíi h¹n
theo mïa. Cung hoÆc cÇu du lÞch chØ xuÊt hiÖn vµo thêi gian nhÊt ®Þnh nµo
®ã. TÝnh chÊt thêi vô cña cung - cÇu du lÞch t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn viÖc tæ
chøc lao ®éng cña çc c¬ së kinh doanh du lÞch. Mét sè b·i biÓn cña chóng ta
chØ ho¹t ®éng vµi th¸ng mïa hÌ.
- Ph©n lo¹i theo dÞch vô du lÞch: C¨n cø dÞch vô du lÞch ®Ó ph©n ra çc
lo¹i thÞ trêng du lÞch g¾n víi viÖc tæ chøc nh»m t¹o ra vµ tiªu thô çc dÞch vô
®ã. Theo çch ph©n chia nµy th× cã bao nhiÒu lo¹i dÞch vô du lÞch sÏ cã bÊy
nhiªu lo¹i thÞ trêng du lÞch. VÝ dô: ThÞ trêng vËn chuyÓn, thÞ trêng lu tró, thÞ
trêng l÷ hµnh, thÞ trêng gi¶i trÝ...
II. §Æc ®iÓm, chøc n¨ng vµ xu híng ph¸t triÓn cña thÞ trêng du lÞch
1. §Æc ®iÓm cña thÞ trêng du lÞch
ThÞ trêng du lÞch lµ mét bé phËn cña thÞ trêng hµng hãa nãi chung nªn nã
cã ®Çy çc ®Æc ®iÓm nh thÞ trêng ë çc lÝnh vùc kh¸c. Tuy nhiªn, do ®Æc thï
cña du lÞch lµm cho thÞ trêng du lÞch cã nh÷ng nÐt riªng biÖt. Çc ®Æc ®iÓm
cña cung vµ cÇu du lÞch t¹o ra çc ®Æc trng cña thÞ trêng dulÞch.
ThÞ trêng du lÞch xuÊt hiÖn muén h¬n so víi thÞ trêng hµng ho¸ nãi chung.
Nã chØ ®îc h×nh thµnh khi du lÞch trë thµnh hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi phæ
biÕn, khi mµ çc nhu cÇu thiÕt yÕu cña con ngêi ®îc tháa m·n vµ khi kh¸ch du
lÞch víi sù tiªu dïng cña m×nh t¸c ®éng ®Õn "s¶n xuÊt" hµng hãa du lÞch ë n¬i
mµ hä thêng tró.
Trong tiªu dïng du lÞch kh«ng cã sù di chuyÓn cña hµng hãa vËt chÊt vµ
dÞch vô tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn ®Þa ph¬ng thêng tró cña kh¸ch hµng. Hay nãi çch
kh¸c lµ kh«ng thÓ vËn chuyÓn hµng hãa du lÞch ®Õn n¬i cã nhu cÇu du lÞch.
ViÖc mua b¸n s¶n phÈm du lÞch chØ ®îc thùc hiÖn khi ngêi tiªu dïng víi t çch lµ
kh¸ch du lÞch ph¶i vît qua kho¶ng çch tõ n¬i ë hµng ngµy ®Õn çc ®Þa ®iÓm
du lÞch ®Ó tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch. Kh¸ch hµng hoÆc tù ph¶i lo cho chuyÕn
®i dùa vµo sù hiÓu biÕt cña m×nh, hoÆc t×m ®Õn çc ®¹i lý du lÞch , th«ng
qua çc ph¬ng tiÖn th«ng tin qu¶ng ço. Bëi vËy trªn thÞ trêng du lÞch, xóc tiÕn
vµ qu¶ng b¸ du lÞch ®ãng
ThÞ trêng du lÞch ®îc h×nh thµnh ë çc n¬i du kh¸ch xuÊt ph¸t vµ n¬i ®Õn
du lÞch. T¹i n¬i s¶n xuÊt , kh¸ch du lÞch thêng ®¨ng ký mua tríc çc s¶n phÈm du
lÞch nªn ®©y cßn ®îc gäi lµ thÞ trêng kh¸ch hay thÞ trêng cÇu. T¹i n¬i ®Õn du
lÞch, du kh¸ch tiªu dïng çc s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch do çc nhµ cung øng
cung cÊp nªn ®îc gäi lµ thÞ trêng n¬i ®Õn hay thÞ trêng cung. Hai thÞ trêng nµy
cã sù kh¸c biÖt vÒ mÆt kh«ng gian nhng l¹i g¾n bã chÆt chÏ víÝ nhau, quyÕt
®Þnh vµ chi phèi lÉn nhau.
Cung cÇu trªn thÞ trêng cã sù t¸ch biÖt c¶ vÒ kh«ng gian lÉn thêi gian,
trong ®ã cÇu ph¶i ®Õn víi cung tøc lµ kh¸ch du lÞch ph¶i ®Õn n¬i cung cÊp çc
s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch ¹i çc n¬i ®Õn, ®iÓm ®Õn du lÞch ®Ó tho¶ m·n
nhu cÇu . Quan hÖ mua b¸n cã thÓ diÔn ra tríc hoÆc sau khi qu¸ tr×nh tiªu dïng
s¶n phÈm dÞch vô du lÞch kÕt thóc. Quan hÖ mua b¸n thêng th«ng qua kªnh gi¸n
tiÕp – cã sù tham gia cña çc nhµ m«i giíi lµm trung gian ghÐp nèi gi÷a cung vµ
cÇu.
Chñ thÓ tham gia trao ®æi trªn thÞ trêng du lÞch rÊt ®a d¹ng, vÒ phÝa ngêi
b¸n cã sù tham gia cña nhiÒu nghµnh nghÒ kh¸c nhau kh«ng chØ cã nghµnh du
lÞch, vÒ phÝa ngêi mua cã c¶ c d©n tõ n¬i kh¸c tíi vµ cã c¶ c d©n ®Þa ph¬ng
Trªn thÞ trêng du lÞch, cung - cÇu chñ yÕu lµ dÞch vô. Hµng hãa vËt chÊt
còng ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng du lÞch, nhng chiÕm tØ lÖ Ýt h¬n. §Æc ®iÓm
nµy do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm du lÞch chñ yÕu díi d¹ng dÞch vô quyÕt ®Þnh.
DÞch vô vËn chuyÓn, lu tró, ¨n uèng, vui ch¬i, gi¶i trÝ, m«i giíi, híng dÉn...lµ
nh÷ng ®èi tîng mua b¸n chñ yÕu trªn thÞ trêng du lÞch. TÊt nhiªn trªn thÞ trêng du
lÞch hµng hãa vËt chÊt nh ®å ¨n, hµng chuyÓn b¸n còng ®îc trao ®æi. Hµng lu
niÖm lµ ®èi tîng ®Æc biÖt vµ hÇu nh chØ ®îc thùc hiÖn trªn thÞ trêng du lÞch
nãi chung, nhÊt lµ thÞ trêng du lÞch quèc tÕ.
§èi tîng mua b¸n trªn thÞ trêng du lÞch kh«ng cã d¹ng hiÖn h÷u tríc ngêi
mua. Khi mua s¶n phÈm du lÞch, kh¸ch hµng kh«ng ®îc biÕt thùc chÊt cña nã.
Kh¸c víi thÞ trêng hµng hãa vËt chÊt, ngêi b¸n thêng cã hµng mÉu ®Ó chµo b¸n.
Trªn thÞ trêng du lÞch ngêi b¸n kh«ng cã hµng hãa du lÞch t¹i n¬i chµo b¸n, kh«ng
cã kh¶ n¨ng mang ®îc hµng hãa cÇn b¸n ®Õn víi kh¸ch hµng. ViÖc hiÖn h÷u
hãa, vËt chÊt hãa ®èi tîng mua, b¸n trªn thÞ trêng du lÞch chñ yÕu dùa vµo xóc
tiÕn qu¶ng ço.
Quan hÖ thÞ trêng gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n kÐo dµi h¬n so víi çc hµng
ho¸ th«ng thêng, quan hÖ nµy b¾t ®Çu tõ khi kh¸ch quyÕt ®Þnh mua s¶n phÈm ,
tiªu dïng s¶n phÈm ®Õn khi kh¸c trë vÒ n¬i thêng tró cña hä. §©y lµ mét ®Æc thï
kh¸c h¼n so víi thÞ trêng hµng hãa kh¸c. Trªn thÞ trêng hµng hãa chung, quan hÖ
thÞ trêng sÏ chÊm døt khi kh¸ch mua ®· tr¶ tiÒn, nhËn hµng, nÕu cã kÐo dµi
còng chØ thªm thêi gian b¶o hµnh mµ th«i.
ThÞ trêng du lÞch mang tÝnh thêi vô râ rÖt. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç c¶
cung vµ cÇu chØ xuÊt hiÖn vµo nh÷ng ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m. TÝnh thê
vô cña thÞ trêng du lÞch do çc yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan quyÕt ®Þnh vµ lµ
mét bµi to¸n rÊt khã t×m ra lêi gi¶i.
nh÷ng ®Æc thï trªn thÞ trêng du lÞch cÇn ph¶i ®îc n¾m v÷ng vµ lu ý khi
nghiªn cøu vµ x©y dùng chiÕn lîc thÞ trêng cña mçi doanh nghiÖp, mçi vïng, mçi
quèc gia.
2. Chøc n¨ng cña thÞ trêng du lÞch
a. Chøc n¨ng thõa nhËn vµ thùc hiÖn
ThÞ trêng du lÞch lµ n¬i thùc hiÖn gi¸ trÞ cña hµng hãa th«ng qua gi¸ c¶.
MÆt kh¸c hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch chØ ®îc x· héi c«ng nhËn khi nã ®îc
th«ng qua thÞ trêng. V× thÞ trêng du lÞch chØ thõa nhËn gi¸ trÞ x· héi cña hµng
hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch. VËy mçi dÞch vô du lÞch ®¹t ®îc gi¸ trÞ x· héi sÏ
®îc thõa nhËn trªn thÞ trêng du lÞch. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ th«ng qua thÞ trêng
n¬i diÔn ra c¹nh tranh gi÷a çc ho¹t ®éng mua b¸n, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña
hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch ®îc thùc hiÖn.
Thùc tÕ cho thÊy cã nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch kh«ng
®îc thÞ trêng thõa nhËn lµ do nh÷ng s¶n phÈm ®ã kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cã
kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc thÞ hiÕu cña kh¸ch du lÞch, nh vËy nh÷ng s¶n phÈm
®ã kh«ng thùc hiÖn ®îc gi¸ trÞ cña nã.
b. Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch
ThÞ trêng du lÞch t¸c ®éng ®Õn ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng du lÞch
* §èi víi ngêi s¶n xuÊt kinh doanh du lÞch: ThÞ trêng du lÞch t¸c ®éng ®Õn
ngêi s¶n xuÊt, buéc hä ph¶i tæ chøc s¶n xuÊt t¬ng øng víi nhu cÇu cña kh¸ch du
lÞch, liªn tôc ®æi míi kh¾c phôc nh÷ng l¹c hËu, lçi thêi trong c«ng nghÖ vµ trong
s¶n phÈm du lÞch ®Ó theo kÞp nhu cÇu thÞ trêng. Bªn c¹nh ®ã çc doanh nghiÖp
lu«n cã biÖn ph¸p, ph¬ng híng kinh doanh thÝch hîp t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm hµng
hãa ®¸p øng tháa m·n ®îc nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch, ®¹t ®îc môc ®Ých kinh
doanh cuèi cïng lµ lîi nhuËn tèi ®a. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®· cuèn hót, huy ®éng vèn
nhµn rçi trong d©n ®a vµo s¶n xuÊt du lÞch, ®iÒu tiÕt nguån vèn tõ lÜnh vùc
kh¸c ®Çu t vµo du lÞch. Khi vßng ®êi cña s¶n phÈm du lichjkeets thóc, nhu cÇu
vÒ s¶n phÈm du lÞch nµy gi¶m ®i hoÆc triÖt tiªu, th× ngêi s¶n xuÊt sÏ chuyÓn
dÞch dÇn vèn sang s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm kh¸c. ThÞ trêng du lÞch ®· ®iÒu tiÕt
thu hÑp hoÆc triÖt tiªu s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô du lÞch nµy.
* §èi víi ngêi tiªu dïng (kh¸ch du lÞch): ThÞ trêng t¸c ®éng ®Õn ngêi tiªu
dïng, híng sù tháa m·n çc nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch ®Õn s¶n phÈm du lÞch ®·
tån t¹i trªn thÞ trêng, thóc ®Èy hä t¹o nguån kinh phÝ chi cho chuyÕn ®i. Nhê cã
thÞ trêng lµm cho kh¸ch du lÞch x¸c ®Þnh ®îc chuyÕn ®i phï hîp víi kh¶ n¨ng
cña m×nh, nhê ®ã kÝch thÝch nhu cÇu ®i du lÞch khi hä cã ®Çy ®ñ th«ng tin
cho chuyÕn ®i. §ång thêi gióp hä cã thÓ thay ®æi viÖc sö dông hµng hãa vµ
dÞch vô du lÞch phï hîp víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña m×nh.
c. Chøc n¨ng th«ng tin
ThÞ trêng cung cÊp hµng lo¹t çc th«ng tin vÒ sè lîng, c¬ cÊu, chÊt lîng cña
cung vµ cÇu du lÞch, th«ng tin vÒ quan hÖ cung – cÇu du lÞch. Tõ ®Æc thï cña
thÞ trêng du lÞch ta dÔ nhËn thÊy chøc n¨ng th«ng tin cña thÞ trêng du lÞch v«
cïng quan träng.
* §èi víi ngêi b¸n: ThÞ trêng cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ cÇu du lÞch,
th«ng tin vÒ cung du lÞch cña çc ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó quyÕt ®Þnh tæ chøc
ho¹t ®éng kinh doanh.
* §èi víi ngêi mua (kh¸ch du lÞch): Th«ng tin mµ thÞ trêng cung cÊp cã gi¸
trÞ quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän chuyÕn ®i du lÞch thÝch hîp. NhÊt lµ
chuyÕn ®I du lÞch ra ngoµi biªn giíi quèc gia mµ ®Ó chuÈn bÞ nã, hä ®· ph¶i
dµnh dôm, tÝnh to¸n nhiÒu h¬n so víi sù mua b¸n kh¸c. So víi thÞ trêng ë lÜnh
vùc kh¸c, ngêi mua trªn thÞ trêng du lÞch còng cÇn nh÷ng th«ng tin cã tÝnh chÊt
toµn diÖn h¬n, khèi lîng th«ng tin lín h¬n vµ ®îc c©n nh¾c kü h¬n so víi khi
mua s¾m hµng hãa kÓ c¶ hµng hãa cao cÊp.
3. Xu híng ph¸t triÓn thÞ trêng du lÞch
Du lÞch trë thµnh hiÖn tîng x· héi phæ biÕn tõ cuèi thÕ kû XIX ph¸t triÓn
m¹nh mÏ trong thÕ kû XX vµ cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn trong çc thÕ kû tiÕp theo.
Do ®ã, xu thÕ ph¸t triÓn thÞ trêng trong thÕ kû tíi sÏ lµ :
Xu híng më réng quy m« thÞ trêng : Nhu cÇu du lÞch dÇn dÇn trë thµnh
nhu cÇu thiÐt yÓutong çc x· héi hiÑn ®¹i lµm cho sè ngêi ®i du lÞch ngµy
cµng t¨ng nhanh lµm t¨ng tæng cÇu du lÞch cña mét quèc gia còng nh toµn thÕ
giíi. ThÞ trêng du lÞch qu«c gia trë thµnh mét bé phËn cña thÞ trêng du lÞch khu
vùc, thÞ trêng du lÞch thÕ giíi vµ híng tíi mét thÞ trêng du lÞch toµn cÇu.
Xu híng thay ®æi c¬ cÊu thÞ trêng : Sù thay ®æi c¬ cÊu cña thÞ trêng cã
thÓ xem xÐt trtªn nhiÒu ph¬ng diÖn nh thay ®æi theo khu vùc ®Þa lý víi tû
trängthÞ trêng çc khu vùc th«ng qua sù thay ®æi çc thÓ laäi du lÞch nh du lÞch
gi¶i trÝ gi¶m xuèng, cßn du lÞch v¨n ho¸, th¸m hiÓm, kh¸m ph¸ t¨ng lªn,. Hay nh
çc khoa häc trung quèc dù b¸o trong thÕ kû tíi du lÞch sÏ ph¸t triÓn theo híng ‘
sÊu vµ xa’
Xu híng ®iÖn tö ho¸ thÞ trêng du lÞch : Lµm cho ho¹t ®éng maketing
hiÖu qu¶ h¬n, më réng h¬n. ®ång thêi më réng quyÒn lùa chän s¶n phÈm, dÞch
vô du lÞch cho kh¸ch hµng. Víi sù xuÊt hiÖn cña thÞ trêng ¶o, mäi qu¸ tr×nh t¬ng
t¸c gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Òu ®îc th«ng qua çc ph¬ngtiÖn ®iÖn tö , cho
phÐp ngêi mua tiÕp cËn trùc tiÕp víi nhµ cung øng s¶n phÈm dÞch vô.
Xu híng c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Xu híng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t :
Cuéc ®Êu tranh trªn thÞ trêng du lÞch biÓu hiÖn trong viÖc giµnh ®îc nhiÒu
kh¸ch vµ tiªu thô ®îc nhiÒu dÞch vô, hµng hãa. Môc tiªu cña çc doanh nghiÖp du
lÞch lµm sao ®¹t ®îc lîi nhuËn tèi ®a. §Ó lµm ®îc nh vËy, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn
phôc vô kh¸ch thuËn tiÖn nhÊt, nhanh nhÊt víi chÊt lîng cao vµ kh«ng ngõng
n©ng cao uy tÝn - danh tiÕng. HiÖu qu¶ kinh doanh du lÞch ®· thu hót nhiÒu tæ
chøc vµ ç nh©n tham gia kinh doanh du lÞch. Tuy sè lîng çc ®¬n vÞ kinh doanh
du lÞch ngµy cµng nhiÒu nhng chÊt lîng çc dÞch vô hµng hãa, s¶n phÈm du
lÞch còng ngµy cµng cao. Xu híng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t ë tÊt c¶ çc lo¹i
thÞ trêng
do sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu nhµ cung øng lµm cho sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng du
lÞch cµng thªm phÇn gay g¾t. Sù c¹nh tranh nµy kh«ng chØ tån t¹i trong ph¹m vi
mét quèc gia mµ më réng ra ph¹m vi khu vùc vµ toµn thÕ giíi.
Xu híng hîp t¸c liªn kÕt trªn thÞ trêng. Do ®Æc ®iÓm nhu cÇu du lÞch lµ
lo¹i nhu cÇu tæng hîp ®ßi hái sù ®ãng gãp cña nhiÒu nhµ cung øng, çc nhµ cung
øng ph¶i liªn kÕt l¹i víi nhau ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm du lÞch trän gãi hoÆc thùc
hiÖn çc c«ng ®o¹n kÕ tiÕp nhau trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸h du lÞch(liªn kÕt
däc) . MÆt kh¸c, ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng c¹nh tranh gay g¾t, nhiÒu nhµ cung
øng liªn kÕt l¹i víi nhau thµnh çc tËp ®oµn, çc tæ hîp ®a quèc gia vµ xuyªn
quèc gia( liªn kÕt ngang).
1. Trình bày khái niệm và phân loại thi trườngdu lịch. ý nghĩa của từng cách phân
loại?
2. Phân tích các đặc điểm của thị trưòng du lịch. Liên hệ với thị trường du lịch
Việt Nam?
3. Phân tích xu hướng phát triển của thị trường du lịch. Liên hệ với thị trường du
lịch Việt Nam?
Ch¬ng IV
c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch
I. c¬ së vËt chÊt trong du lÞch
1. Kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt trong du lÞch
a. Kh¸i niÖm
C¬ së vËt chÊt trong du lịch giữ vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
vµ tiªu thô çc s¶n phÈm du lÞch. Møc ®é khai th¸c çc tiÒm n¨ng du lÞch còng
nh møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch phô thuéc nhiÒu vµo chóng.
ChÝnh nh vËy mµ sù ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch nãi chung vµ çc doanh
nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n bao giê còng g¾n liÒn víi viÖc x©y dùng vµ hoµn
thiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch bao gåm toµn bé çc ph¬ng tiÖn vËt
chÊt tham gia vµo viÖc khai th¸c çc tiÒm n¨ng du lÞch t¹o ra vµ thùc hiÖn çc
dÞch vô hµng ho¸ du lÞch ( s¶n phÈm du lÞch) nh»m ®¸p øng mäi nhu cÇu cña
du kh¸ch trong suèt cuéc hµnh tr×nh du lÞch.
Nh vËy vÒ mÆt hiÖn vËt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm kh¸ch s¹nn nhµ
hµng, çc trang thiÕt bÞ phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña ngµnh du lÞch.
VÒ mÆt gi¸ trÞ, c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ toµn bé çc tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi
s¶n lu ®éng ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn phôc vô trùc tiÕp cho qu¸ tr×nh kinh doanh
du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cña x· héi nãi chung. Do ®ã néi dung vµ b¶n chÊt c¬ së vËt
chÊt kü thuËt x· héi lµ c¬ së ®Ó nghiªn cøu b¶n chÊt vµ n«I dung cña c¬ së vËt
chÊt kü thuËt trong du lÞch.
Trong c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch th× tµi s¶n cè ®Þnh chiÕm
tû träng lín. Ngoµi ra nã cßn bao gåm nh÷ng t liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ thÊp vµ
thêi gian sö dông ng¾n.
b. Vai trß cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch
C¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ®èi víi qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nã lµ yÕu tè ®¶m b¶o vÒ ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh ®îc thùc hiÖn. Mçi ngµnh, mçi lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh
doanh ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
t¬ng øng. §iÒu nµy còng nhËn m¹nh sù phï hîp gi÷a c¬ së vËt chÊt kü thuËt víi
®Æc trng cña tõng ngµnh nghÒ, tõng lÜnh vùc. Ngµnh du lÞch còng kh«ng n»m
ngoµi quy luËt chung ®ã.
Nãi çch kh¸c, ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh khai th¸c ®îc çc tµi nguyªn du lÞch
ph¶i t¹o ra ®îc c¬ së vËt chÊt kü thuËt t¬ng øng. HÖ thèng nµy võa ph¶i ®¶m
b¶o phï hîp víi ®Æc trng cña dÞch vô du lÞch, ®ång thêi ph¶i phï hîp víi ®Æc thï
cña tµi nguyªn du lÞch t¹i ®ã.
HÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch ®îc t¹o ra l¹i lµ yÕu tè quan träng
t¸c ®éng ®Õn møc ®é tháa m·n nhu cÇu cña du kh¸ch bëi n¨ng lùc vµ tÝnh tiÖn
Ých cña nã. cã ba yÕu tè cÊu thµnh ®Ó t¹o nªn s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch
tháa m·n nhu cÇu cña du kh¸ch. §ã lµ tµi nguyªn du lÞch, c¬ së vËt chÊt kü thuËt
du lÞch, lao ®éng trong du lÞch. Nh vËy, c¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch lµ yÕu
tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu. Con ngêi b»ng søc lao ®éng cña m×nh sö dông c¬
së vËt chÊt kü thuËt ®Ó khai th¸c cã gi¸ trÞ tµi nguyªn du lÞch t¹o ra dÞch vô,
hµng hãa cung øng cho du kh¸ch. Ngoµi yÕu tè tµi nguyªn th× tÝnh ®a d¹ng,
phong phó vµ hÊp dÉn cña dÞch vô du lÞch. Mét quèc gia, mét doanh nghiÖp
muèn ph¸t triÓn du lÞch tèt ph¶i cã hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt tèt. Cho nªn,
cã thÓ nãi r»ng tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¬ së vËt chÊt du lÞch lµ ®iÒu kiÖn,
®ång thêi còng lµ sù thÓ hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn du lÞch cña mét ®Êt níc.
c. Néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
* Néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch.
Mçi mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng
kh¸c nhau. DÆc ®iÓm ho¹t ®éng cña mçi ngµnh cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn néi
dung cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh ®ã. Du lÞch còng nh çc ngµnh kinh
tÕ quèc d©n kh¸c cã mét sè ®Æc ®iÓm cã ¶nh hëng tíi néi dung cña c¬ së vËt
chÊt kü thuËt cña ngµnh. §ã lµ: Du lÞch “s¶n xuÊt” nhiÒu vµ ®a d¹ng vÒ thÓ
lo¹i çc dÞch vô vµ hµng ho¸ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch. V× vËy
nã bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kh¸c nhau.
ViÖc tiªu dïng çc hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ
thèng çc c¬ së çc c«ng tr×nh ®Æc biÖt.
Tµi nguyªn du lÞch chiÕm vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong tiªu dïng cña
kh¸ch du lÞch. V× vËy ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ çc tiÒm n¨ng du lÞch ®ßi hái
ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng çc c«ng tr×nh ®Æc biÖt
Tõ ph©n tÝch trªn ta thÊy néi dung cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du
lÞch gåm: C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch gåm: hÖ thèng çc kh¸ch
s¹n, nhµ hµng, ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶I vµ cã thÓ cã c¶ çc r¹p chiÕu phim,
c«ng viªn nÕu do çc doanh nghiÖp du lÞch ®Çu t x©y dùng.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô du lÞch bao gåm nh÷ng thµnh phÇn c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch vµ mét bé phËn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña
çc ngµnh tham gia phôc vô du lÞch nh; HÖ thèng giao th«ng vËn t¶I, c¬ së h¹
tÇng
Tµi nguyªn thiªn nhiªn ®îc sö dông vµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt,
lÞch sö cña nh©n lo¹i: §©y lµ thµnh phÇn ®Æc biÖt cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt
phôc vô du lÞch. Chóng còng lµ ph¬ng tiÖn vËt chÊt tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch
du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch bao gåm: Nhµ cöa,
trang thiÕt bÞ, m¸y v¨n phßng, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, ph¬ng tiÖn vËn
chuyÓn, hÖ thèng ®Æt tiÒn gi÷ chç..
* Néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong kh¸ch s¹n
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong kh¸ch s¹n bao gåm çc c«ng tr×nh phôc vô cho
viÖc lu tró mét trong çc lo¹i h×nh chñ yÕu ¨n uèng vµ çc dÞch vô phôc vô kh¸ch
du lÞch. Kh¸ch s¹n ë ®©y ®îc hiÓu lµ phôc vô cho viÖc lu tró cña du kh¸ch. Nh
vËy néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong çc kh¸ch s¹n lµ çc toµ nhµ vµ toµn
bé hÖ thèng trang thiÕt bÞ trong ®ã.
- Çc toµ nhµ : Tuú theo quy m« cña kh¸ch s¹n mµ çc toµ nhµ cã thÓ to nhá
kh¸c nhau nhng nh×n chung trong çc toµ nhµ gåm cã: tÇng ®ãn nhËn kh¸ch,
tÇng ë cña kh¸ch, çc phßng dµnh cho sö dông c«ng céng, phßng ¨n, khu vùc bæ
trî, vµ hÖ thèng çc trang thiÕt bÞ.
Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ bè trÝ çc bé phËn ph¶I ®¶m b¶o mèi quan hÖ
gi÷a çc bé phËn chøc n¨ng vµ çc phßng ban ®Ó ®¶m b¶o thuËn lîi trong qu¸
tr×nh phôc vô.
N¬i ®ãn nhËn kh¸c cã vai trß trung t©m trong kh¸ch s¹n, nã cã quan hÖ
chøc n¨ng víi tÊt c¶ çc phßng, çc khu vùc trong kh¸ch s¹n. T¹i ®©y kh¸ch ®îc
®ãn tiÕp, bbã trÝ vµ ph©n vÒ çc phßng ë trong kh¸ch s¹n. §©y lµ khu vùc ®ãn
tiÕp kh¸ch nªn cÇn ®îc s¾p xÕp bè trÝ mét çch hîp lý ®Ó ®¶m b¶o thuËn lîi
cho viÖc ®a ®ãn kh¸ch du lÞch. Khu vùc bµy cña kh¸ch s¹n bao gåm çc phßng
ban vµ bé phËn tiÕp t©n, quÇy thu tiÒn, phßng hµnh chÝnh.
Buång ë cña kh¸ch s¹n lµ khu vùc chÝnh cña kh¸ch s¹n. Nã thùc hiÖn chøc
n¨ng quan träng nhÊt cña kh¸ch s¹n lµ ®¶m b¶o phôc vô nhu cÇu lu tró cña du
kh¸ch trong mét thêi gian. Çc trang thiÕt bÞ trong phßng ngñ phô thuéc vµo thgø
h¹ng cña kh¸ch s¹n, cña phßng ë vµ çch bè trÝ s¾p xÕp cña kh¸ch s¹n.
Bªn c¹nh çc buång ngñ cña kh¸ch cã çc pgßng dµnh riªng cho nh©n viªn
phôc vô, ®ång thêi nã cßn lµ n¬I ®Ó ch¨n, mµn, kh¨n tr¶I giêng ®Ó phôc vô
kh¸ch.
Khu vùc bæ trî bao gåm: Nhµ giÆt lµ, trung t©m ®iÖn níc, nhµ kho, b·i
®Ó xe. Khu vùc nµy cã ý nghÜa kh«ng nhá víi qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch, ®ång
thêi nã ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña kh¸ch s¹n cã hiÖu qu¶ h¬n.
d. §Æc ®iÓm cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch gåm nhµ cöa, trang thiÕt bÞ, m¸y v¨n
phong, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, hÖ thèng ®Æt tiÒn
gi÷ chç…
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch cã çc ®Æc ®iÓm sau:
- Phô thuéc lín vµo tµi nguyªn du lÞch: Môc ®Ých çc chuyÕn ®i du lÞch lµ
®Ó sö dông tµi nguyªn du lÞch. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña tµi nguyªn du lÞch lµ c¬
së ®Ó x¸c ®Þnh c«ng suÊt çc c«ng tr×nh phôc vô du lÞch. Søc hÊp dÉn cña
chóng ¶nh hëng tíi thø h¹ng cña çc c«ng tr×nh nµy. VÞ trÝ cña tµi nguyªn du
lÞch lµ c¬ së ®Ó bè trÝ hîp lý c¬ së vËt chÊt kü thuËt trªn çc vïng l¸nh thæ, lµ
tiÒn ®Ò c¨n b¶n h×nh thµnh çc trung t©m du lÞch.
Sù phô thuéc cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµo tµi nguyªn du lÞch kh«ng chØ
diÔn ra mét chiÒu, mµ çc c«ng tr×nh phôc vô du lÞch còng cã t¸c ®éng nhÊt
®Þnh ®Õn møc ®é sö dông tµi nguyªn du lÞch.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch mang tÝnh ®ång bé trong x©y dùng
vµ sö dông.
§Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ tÝnh ®ång bé cña nhu cÇu du lÞch. Cïng víi
nh÷ng nhu cÇu ®Æc trng cña du lÞch ®îc ®¸p øng chñ yÕu b»ng tµi nguyªn du
lÞch, kh¸ch du lÞch cßn cÇn ph¶i tháa m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu: ¨n, ngñ, ®i
l¹i…Ngoµi ra kh¸ch cÇn tíi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, nh÷ng dÞch vô bæ sung
nh»m lµm phong phó cho chuyÕn ®i vµ g©y høng thó cho hä. §Ó ®¸p øng nh÷ng
nhu cÇu trªn, cÇn ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng çc c«ng tr×nh, cë së phôc vô
®ång bé.
- Chi phÝ cho c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch thõng chiÕm tØ träng
lín trong tæng chi phÝ kinh doanh du lÞch.
Nhu cÇu du lÞch lµ nhu cÇu cao cÊp cña con ngêi. Kh¸ch du lÞch bao giê
còng ®ßi hái ®îc tháa m·n ë møc ®é cao. C¬ së vËt chÊt kü thuËt t¹o ®iÒu kiÖn
cho viÖc ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cao cÊp ®ã. MÆt kh¸c tÝnh thêi vô trong du
lÞch còng lµ nh©n tè g©y nªn chi phÝ cho C¬ së vËt chÊt kü thuËt lín.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch ®îc sö dông kh«ng c©n ®èi.
§Æc ®iÓm nµy do tÝnh thêi vô cña du lÞch g©y nªn. ViÖc sö dung c¬ së
vËt chÊt thay ®æi theo çc th¸ng trong n¨m lµ do ¶nh hëng cña vô mïa du lÞch.
Sù thay ®æi nhÞp ®é sö dông c¬ së vËt chÊt trong tuÒn lµ do mËt ®é
kh¸ch du lÞch c«ng vô t¹i trung t©m hµnh chÝnh kinh tÕ gi¶m xuèng vµo cuèi
tuÇn, ngîc l¹i, l¹i cã nhiÒu chuyÕn nghØ ng¾n ngµy ®Õn çc ®iÓm du lÞch ë
ngo¹i vi thµnh phè.
Sù thay ®æi nhÞp ®é c¬ së vËt chÊt trong mét ngµy thêng diÔn ra ë çc c¬
së phôc vô ¨n uèng, gi¶i trÝ…do nhÞp ®iÖu cña nhu cÇu cuéc sèng.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch ®îc sö dông trong thêi gian t¬ng ®èi
dµi
Thµnh phÇn chÝnh cña C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch lµ cë së l u
tró, ¨n uèng, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn…Chóng l¹i hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn
v« h×nh t¬ng ®èi l©u, sö dông trong thêi gian dµi. §Æc ®iÓm nµy lµ do trong c¬
cÊu tiªu dïng du lÞch, çc dÞch vô chiÕm tØ träng lín vµ mang tÝnh phi vËt chÊt.
Sù tham gia cña m¸y mãc thiÕt bÞ rÊt h¹n chÕ. MÆt kh¸c, tiªu dïng du lÞch thêng
sö dông vËt trang trÝ n¬i du lÞch.
2. Ph©n lo¹i c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch bao gåm nhiÒu thµnh phÇn nhiÒu bé
phËn kh¸c nhau,chóng cã nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nhau vµ cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh
trong viÖc t¹o ra vµ thùc hiÖn çc s¶n phÈm du lich .VÝ vËy ®Ó ®i s©u t×m
hiÓu vµ sö dông c¬ së vËt chÊt cã hiÖu qu¶ ,chóng ta cÇn ph©n lo¹i c¬ së vËt
chÊt kü thuËt theo mét sè tieu thøc.
a. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña tµi s¶n
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch ®îc chia lµm hai lo¹i.Tµi s¶n cè
®Þnh vµ tµi s¶n l ®éng.
Tµi s¶n cè ®Þnh: Lµ lo¹i tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông dµi (theo
quy ®Þnh hiÖn nay th× nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ > 5.000.000® vµ thêi gian sö
dông trªn 1 n¨m). Tµi s¶n cè ®Þnh tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh kinh doanh
trong mét thêi gian dµi nhng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu,cßn gi¸
trÞ cña nã th× gi¶m dÇn trong sö dông. Gi¸ trÞ hao mßn nµy ®îc chuyÓn vµo gi¸
thµnh s¶n phÈm.
Tµi s¶n cè ®Þnh gåm: nhµ cöa, kho tµng, trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn
chuyÓn.
Tµi s¶n l ®éng: lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ thÊp vµ thêi gian sö dông ng¾n;
trong qu¸ tr×nh kinh doanh hÇu nh nã chuyÓn ngay gi¸ trÞ vµo gi¸ thµnh s¶n
phÈm. Do ®ã h×nh th¸i vËt chÊt biÕn ®æi nhanh , tèc ®é hoµn vèn nhanh. VÝ
dô: c«ng cô lao ®éng nhá, bao b×, vËt rÎ tiÒn mau háng ...
b. C¨n cø vµo vai trß ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt ®îc chia lµm hai lo¹i:
- C¬ së phôc vô chÝnh nh: Kh¸ch s¹n, motel, restaurant…
- Çc c¬ së phôc vô bæ sung; Camping, qu¸n vên, cµ phª…Çc c¬ së phôc vô
¨n uèng, gi¶i trÝ thÓ thao…Nguyªn nh©n do nhÞp ®é ®Æc biÖt cña nhu
cÇu sèng(nhu cÇu ¨n uèng), thãi quen gi¶i trÝ vµo buæi tèi..
c. C¨n cø theo tÝnh phæ biÕn cña c¬ së th× c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du
lÞch bao gåm:
- Çc c¬ së phæ biÕn cho tÊt c¶ kh¸ch du lÞch: kh¸ch s¹n, camping,
restaurant..
- Çc c¬ së dµnh riªng cho mét lo¹i kh¸ch; Lµng du lÞch, motel,
- Çc c¬ së dµnh riªng cho çc ®oµn kh¸ch: Tr¹m ®iÒu dìng.
d. C¨n cø vµo chøc n¨ng thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm:
- Tµi liÖu lao ®éng: Trong kinh doanh du lÞch ,tû träng c«ng cô lao ®éng
nhá chiÕm Ýt h¬n so víi çc ngµnh kh¸c. M¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng cô…§îc sö
dông chñ yÕu trong kh©u s¶n xuÊt chÕ biÕn mãn ¨n. Cßn ë kh©u thùc hiÖn
hµng ho¸, t¹o ra dÞch vô th× sù tham gia cña chóng kh«ng ®¸ng kÓ.
- Ngîc l¹i ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l¹i gi÷ vai trß quan
träng.
Nh÷ng ng«i nhµ, ®êng s¸, hÖ thèng cÊp tho¸t níc… lµ thµnh phÇn chÝnh
t¹o ra m«I trêng thùc hiÖn môc ®Ých cña chuyÕn du lÞch. Tû träng nµy cµng
t¨ng ®èi víi nh÷ng trung t©m ph¸t triÓn du lÞch c«ng vô do viÖc x©y dùng çc
trung t©m héi häp ®Æc biÖt.
§èi tîng lao ®éng trong du lÞch chiÕm mét tû träng nhá, chóng cã thÓ lµ
nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt çc s¶n phÈm ¨n
uèng. Nã cã thÓ lµ vËt t phôc vô qu¸ tr×nh lao ®éng trong kh¸ch s¹n vµ çc bé
phËn kh¸c nh»m t¹o ra vµ thùc hiÖn çc dÞch vô chÝnh vµ çc dÞch vô bæ sung.
e. C¨n cø vµo qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm du lÞch.
- C¬ së phôc vô çc ho¹t ®éng trung gian: C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ së
phôc vô çc ho¹t ®éng trung gian lµ do çc ®¹i lý du lÞch, çc v¨n phßng du lÞch
qu¶n lý. Nã gåm cã: Çc v¨n phßng, çc ph¬ng tiÖn th«ng tin, quÇy hµng ho¸, ®å
lu niÖm, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸ch s¹n.
- C¬ së phôc vô giao th«ng vËn t¶i du lÞch chÞu sù qu¶n lý cña çc c«ng ty
vËn t¶I du lÞch. C¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm: Çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn,
®êng s¸, nhµ ga, bÕn ®ç xe, toa ¨n, toa ngñ.
- C¬ së phôc vô n¬i lu tró, ¨n uèng: C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ së phôc
vô lu tró ¨n uèng bao gåm çc c«ng tr×nh kiÕn tróc ®Æc biÖt nh çc toµ nhµ, çc
ph¬ng tiÖn, nghØ trong çc phßng, nhµ hµng, nhµ bÕp nhµ kho, … nh»m ®¶m
b¶o n¬I ¨n nghØ, gi¶I trÝ cho kh¸ch. Ngoµi ra nã cã thÓ phôc vô c¶ d©n c ®Þa
ph¬ng.
- M¹ng líi cöa hµng th¬ng m¹i, çc trung t©m du lÞch dÞch vô. Bao gåm:
Cöa hµng thùc phÈm, cöa hµng b¸n ®å lu niÖm, b¸n hµng tiªu dïng …çc c¬ së
phôc vô kh¸ch du lÞch lµ chñ yÕu.
- C¬ së thÓ thao gåm çc c«ng tr×nh thÓ thao, phßng thÓ thao, çc trung
t©m thÓ thao vµ çc ph¬ng tiÖn phôc vô cho tËp luyÖn vµ ch¬I thÓ thao.
- C«ng tr×nh phôc vô ho¹t ®éng v¨n ho¸ th«ng tin bao gåm: Trung t©m v¨n
ho¸ th«ng tin, nhµ h¸t, c©u l¹c bé, phßng triÓn l·m.
- Çc c¬ së y tÕ: Gåm çc trung t©m ch÷a bÖnh, phßng y tÕ vµ çc trang
thiÕt bÞ trong ®ã.
- C¬ së phôc vô çc dÞch vô bæ sung kh¸c gåm: Tr¹m x¨ng dÇu, hiÖu c¾t
tãc,
Nh÷ng c¬ cÊu nhá trong hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· xÐt ë trªn lµ
nh÷ng thµnh phÇn cã ý nghÜa quan träng ®Ó t¹o ra vµ thùc hiÖn çc s¶n phÈm
du lÞch. Çc bé phËn ®ã tån t¹i ®éc lËp nhng chóng cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi
nhau. Nõu mét tronh nh÷ng thµnh phÇn ®ã bÞ thiÕu hoÆc kh«ng ph¸t triÓn ®Çy
®ñ sÏ lµm gi¶m tÝnh ®ång bé cña s¶n phÈm du lÞch, gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña
®iÓm du lÞch, gi¶m hiÖu qu¶ sö dông cña çc thµnh phÇn c¬ së vËt chÊt kü
thuËt kh¸c.
f. C¨n cø vµ thêi gian ho¹t ®éng
C¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ho¹t ®éng quanh n¨m: Kh¸ch s¹n nhµ hµng
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ho¹t ®éng theo mïa. Camping, khu du lÞch biÎn
g. C¨n cø vµo lo¹i h×nh du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt ®îc chuyªn m«n ho¸ cho tõng lo¹i : NghØ biÓn,
nghØ nói, thÓ thao ch÷a bÖnh..néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt tõng hÓ lo¹i
®Òu cã thµnh phÇn gièng nhau nh c¬ së phôc vô ¨n uèng, gi¶i trÝ… Chóng chØ
kh¸c nhau ë chç çc c«ng tr×nh bæ sung ®Æc biÖt ®Ó sö dông tµi nguyªn du
lÞch. VÝ dô ®èi víi du lÞch nghØ biÓn lµ c«ng tr×nh phôc vô t¾m biÓn,b·i
t¾m…§èi víi du lÞch c«ng vô cÇn cã hÖ thèng th«ng tin lien l¹c hiÖn ®¹i ..
h. C¨n cø vµo vÞ trÝ ®iÓm du lÞch.
- C¬ s¬ vËt chÊt ë thµnh phè vµ ®iÓm d©n c chÝnh.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ë khu du lÞch
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ë gÇn çc danh lam th¾ng c¶nh, gÇn ®Çu mèi giao
th«ng.
- Cë së vËt chÊt kü thuËt ë çc ®iÓm d©n c, ë çc khu du lÞch, ë gÇn ®Çu
mèi giao th«ng nh s©n bay, bÕn c¶ng nhµ ga..Lu«n cã lîi thÕ h¬n so víi çc c¬ së
vËt chÊt kü thuËt ë çc n¬i kh¸c. Nguyªn nh©n loµ do nh÷ng n¬I nµy ®· tËn
dông ®îc çc c¬ së h¹n tÇng ®· s½n cã m¹ng líi ®iÖn, hÖ thèng cÊp th¸ot níc
….chi phÝ cho viÖc x©y dùng vµ sö dông chóng thÊp h¬n so víi n¬I kh¸c.
Sù nghiªn cøu c¬ cÊu vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch ®· cho chóng ta
thÊy nh÷ng mèi quan hÖ phô thuéc phøc t¹p bªn trong còng nh bªn ngoµi cña çc
c¬ cÊu nhá. §Ó sö dông chóng cã hiÖu qu¶ h¬n cÇu tèi u ho¸ sè lîng, chÊt lîng çc
thµnh phÇn c¬ cÊu, kÕt hîp sö dông chóng theo thêi gian vµ kh«ng gian.
Trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng du lÞch lu«n lu«n biÕn ®éng, c¬ së vËt chÊt kü
thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch còng ph¶I thêng xuyªn ®æi míi vµ n©ng cao
vÒ chÊt lîng.
II. HiÖu qu¶ sö dông vµ biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü
thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n
1. HiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch -
kh¸ch s¹n.
HiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l-
îng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n, nã thÓ hiÖn tr×nh ®é qu¶n lý
vµ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ sö dông c¬ së
vËt chÊt kü thuËt ®îc biÓu hiÖn th«ng qua mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ®¹t
®îc víi toµn bé chi phÝ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã.
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ta cã thÓ ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n lu ®éng.
a. HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, bé phËn chi phÝ vÒ tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h¹ch
to¸n chÝnh lµ bé phËn khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. V× vËy khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶
sö dông tµi s¶n cè ®Þnh cÇn nghiªn cøu khÊu hao tµi s¶n cè ®Þng. ViÖc tÝnh
khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ rÊt cÇn thiÕt.
Do tµi s¶n cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh trong mét thêi gian dµi,
gi¸ trÞ cña chóng chuyÓn dÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm.Do ®ã thêi gian thu håi vèn
thêng kÐo dµi. V× vËy ®Ó ®¶m b¶o t¸I s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þng th× çc doanh
nghiÖp cÇn ph¶I tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh thÓ hiÖn dí hai d¹ng: Hao mßn h÷ h×nh vµ hao mßn
v« h×nh.Hao mßn h÷u h×nh lµ sù thay ®æi vÒ mÆt vËt chÊt - tµi s¶n cè ®Þnh.
Sù hao mßn ®ã tríc hÕt lµ do kÕt qu¶ cña viÖc sö dông tµi s¶n cè ®Þnh g©y nªn,
sù hao mßn nµy tû lÖ thuËn víi cêng ®é vµ thêi gian sö dông. Ngoµi ra cßn cã t¸c
®éng cña m«I trêng thiªn nhiªn: KhÝ hËu thêi tiÕt. Sù hao mßn vËt chÊt cña tµi
s¶n cè ®Þnh sÏ lµm cho gi¸ trÞ cña tµi s¶n bÞ gi¶m giÇn.
Hao mßn v« h×nh ph¸t sinh lµ do t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt.
Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ngµy cµng cao sÏ cho phÐp ngêi ta t¹o
ra nh÷ng s¶n phÈm chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹. V× vËy nh÷ng s¶n phÈm míi ra
®êi mÆc dï cã c«ng suÊt vµ çc th«ng sè kü thuËt nh nhau nhng cã gi¸ b¸n thÊp
h¬n, hoÆc nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cã gi¸ b¸n nh cò nhng chÊt lîng l¹i tèt h¬n.
HoÆc cã nh÷ng tµi s¶n cha hÕt h¹n sö dông nhng ph¶I thay thÕ b»ng nh÷ng tµi
s¶n kh¸c tiªn tÕn h¬n.
XuÊt ph¸t tõ ®ã, doanh nghiÖp cÇn n©ng cao c«ng suÊt vµ cêng ®é lµm
viÖc cña çc trang thiÕt bÞ kü thuËt, rót ng¾n thêi gian sö dông cña tµi s¶n ®Ó
h¹n chÕ t¸c ®éng cña hao mßn v« h×nh ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh. §ång thêi trong
qu¸ tr×nh sö dông cÇn ph¶I thêng xuyªn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®a
vµo quü khÊu hao c¬ b¶n vµ quü khÊu hao s÷a ch÷a lín.
Quü khÊu hao c¬ b¶n dïng ®Ó t¸I s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh
Quü khÊu hao s÷a ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh ®îc dïng ®Ó t¸I s¶n xuÊt tõng
phÇn tµi s¶n cè ®Þnh.
Ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. §îc tÝnh theo ba chØ tiªu:
Tæng sè khÊu hao, møc khÊu hao vµ tû lÖ khÊu hao.
b. HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n lu ®éng
HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n lu ®éng lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é qu¶n lý vµ
sö dông tµi s¶n lu ®éng cña doanh nghiÖp. Nã biÓu hiÖn mèi quan hÖ so s¸nh
gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong s¶n xuÊt kinh doanh víi toµn bé chi phÝ tµi s¶n lu
®éng ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã.
2. Çc biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt
Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, çc doanh nghiÖp du
lÞch kh¸ch s¹n còng nh çc doanh nghiÖp kh¸c ph¶I tù chñ trong s¶n xuÊt kinh
doanh, tù ho¹ch to¸n kinh tÕ. V× vËy ®èi víi çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n,
viÖc phÊn ®Êu ®Ó gi¶m chi phÝ nh»m n©ng cao lîi nhuËn cã mét ý nghÜa rÊt
to lín. Trong chi phÝ cña çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n th× chi phÝ cho c¬
së vËt chÊt kü thuËt chiÖm ®¹i bé phËn. Do ®ã viÖc n©ng cao viÖc sö dông c¬
së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nã gãp phÇn gi¶m
gi¸ thµnh vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
Çc biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt
trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n ph¶I xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh sö dông c¬ së
vËt chÊt kü thuËt thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Cô thÓ:
Khi tiÕn hµnh ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ë ®iÓm du lÞch
ph¶i tÝnh to¸n cho phï hîp víi tµi nguyªn du lÞch t¹i ®iÓm du lÞch ®ã, cã nh vËy
míi ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé vµ hîp lý khi du kh¸ch tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch, tõ
®ã t¨ng doanh thu cho du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt cÇn ®îc ®Çu t m¹nh, ®æi míi thêng xuyªn vµ bæ
sung kÞp thêi cho phï hîp víi tiÕn bé x· héi, v¨n minh x· héi, tr¸nh bÞ tuét hËu,
kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu du lÞch.
CÇn ph¶i khai th¸c vµ sö dông tèi ®a kh¶ n¨ng cña co së vËt chÊt kü thuËt,
muèn vËy doang nghiÖp cÇn ¸p dông çc tiÕn bé khoa häc kü thuËt, t¨ng hÖ sè
ca kÝp, sö dông hÕt c«ng suÊt m¸y mãc trang thiÕt bÞ trong doanh nghiÖp
CÇn cã ph¬ng ¸n kinh doanh cô thÓ, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng th¸ng tr¸i vô,
h¹n chÕ viÖc sö dông kh«ng c©n ®èi c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong n¨m.
Kh«ng ngõng båi dìng ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cho nh©n viªn
trong doanh nghiÖp ®Ó mét mÆt n©ng cao chÊt lîng phôc vô nh»m t¹o doanh
thu cao, mÆt kh¸c sö dông hîp lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®Ó gi¶m chio phÝ
kinh doanh.
T¨ng doanh thu, gi¶m chi phÝ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ con ®êng duy
nhÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
1. Trình bày khái niệm và phân loại cơ sở vật chất kỹ thuật. Ý nghĩa của từng cách
phân loại?
2. Phân tích đặc điểm của cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch.
2. Trình bày các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật.
Ch¬ng V
Lao ®éng vµ tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp
du lÞch - kh¸ch s¹n
I. ®Æc ®iÓm cña lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - Kh¸ch s¹n.
1. §Æc ®iÓm:
Lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ®îc h×nh thµnh mét çch
tÊt yÕu vµ lµ mét bé phËn cña lao ®éng x· héi.
§Æc ®iÓm cña lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n do tÝnh
chÊt vµ néi dung cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n quyÕt ®Þnh.
Ho¹t ®éng lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n chñ yÕu lµ lao
®éng t¹o ra dÞch vô. dÞch vô kh«ng cã biÓu hiÖn vËt chÊt nªn lao ®éng t¹o ra
chóng lµ lao ®éng phi vËt chÊt.
§èi tîng phôc vô trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ kh¸ch du
lÞch. Lao ®éng t¹o ra dÞch vô lµ nh÷ng ho¹t ®éng g©y t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn
ngêi cã nhu cÇu ®èi víi çc dÞch vô ®ã. Nã t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho l u tró
vµ tiªu thô s¶n phÈm ¨n uèng, du lÞch cña du kh¸ch. Riªng ®èi víi kh©u chÕ biÕn
thøc ¨n, ®èi tîng lao ®éng lµ nguyªn liÖu.
Kh¶ n¨ng ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc – kü thuËt trong ho¹t ®éng kinh
doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ h¹n chÕ. Bëi v×: ®èi víi çc ho¹t ®éng phôc vô lu
tró, çc dÞch vô th× viÖc thùc hiÖn chóng chñ yÕu th«ng qua lao ®éng sèng (con
ngêi). §èi víi ho¹t ®éng phôc vô ¨n uèng cã ®iÒu kiÖn ¸p dông h¬n.
Kh¸ch du lÞch trùc tiÕp ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n phÈm lao ®éng trong ho¹t
®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ dÞch vô hµng ho¸ nh»m tho¶ m·n mäi
nhu cÇu cña du kh¸ch. Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm ¨n uèng cã ®Æc ®iÓm lµ kho¶ng
çch vÒ thêi gian vµ kh«ng gian gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng kh«ng lín. Gi¸ trÞ sö
dông cña çc dÞch vô ®îc thÓ hiÖn ngay trong ho¹t ®éng phôc vô cña nh©n viªn.
Çc dÞch vô kh«ng t¸ch rêi ngêi s¶n xuÊt ra chóng, s¶n xuÊt vµ tiªu dïng dÞch vô
diÔn ra ®ång thêi vÒ c¶ kh«ng gian vµ thêi gian. §Æc ®iÓm nµy sÏ t¹o ra mét sè
hÖ qu¶ vÒ kinh tÕ x· héi. Ngêi tiªu dïng dÞch vô tiÕp xóc trùc tiÕp “s¶n xuÊt” ra
chóng vµ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a hä. Kh¸ch du lÞch trùc tiÕp ®¸nh gi¸ chÊt
lîng cña ho¹t ®éng lao ®éng phôc vô. ChÝnh v× vËy, ®¸nh gi¸ chÊt lîng dÞch vô
cña du kh¸ch mang tÝnh chÊt chñ quan.
Do ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n. Cho nªn ngêi
lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã ®Æc ®iÓm riªng biÖt:
Ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã thÓ chia thµnh
hai nhãm: s¶n xuÊt vËt chÊt (hµng ho¸) vµ phi s¶n xuÊt vËt chÊt (dÞch vô).
Trong ®ã lao ®éng phi s¶n xuÊt vËt chÊt chiÕm tû träng lín h¬n.
VÝ dô:
Lao ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt nh c«ng nh©n, nhµ bÕp.
Lao ®éng phi s¶n xuÊt vËt chÊt nh híng dÉn viªn du lÞch, lÔ t©n...
Møc ®é chuyªn m«n ho¸ cña ngêi lao ®éng cao ®ßi hái ngêi lao ®éng cã
tr×nh ®é kü n¨ng, kü x¶o cao. Møc ®é chuyªn m«n ho¸ cña ngêi lao ®éng thÓ
hiÖn ë tõng nghiÖp vô chuyªn m«n nh: phôc vô buång, phôc vô bµn, bÕp, bar.....
TÝnh chuyªn m«n ho¸ cña lao ®éng du lÞch - kh¸ch s¹n lµ nguyªn nh©n
lµm cho mét sè ho¹t ®éng phôc vô du lÞch - kh¸ch s¹n trë nªn ®éc lËp nh: híng
dÉn viªn du lÞch, ®ãn tiÕp kh¸ch s¹n, tæ chøc du lÞch, qu¶ng ço.....dÔ g©y khã
kh¨n cho viÖc thay thÓ nh©n lùc mét çch ®ét xuÊt khi hä nghØ èm, nghØ
phÐp.... g©y ¶nh hëng tíi toµn bé qu¸ tr×nh phôc vô.
Thêi gian lµm viÖc cña ngêi lao ®éng mang tÝnh chÊt thêi ®iÓm, thêi vô,
phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm tiªu dïng. Giê lµm viÖc cña ngêi lao ®éng thêng bÞ
®øt ®o¹n vµ t¬ng øng víi thêi gian ®Õn vµ ®i cña kh¸ch. Cã lao ®éng giê lµm
viÖc kÐo dµi 24/24 giê. Do vËy viÖc tæ chøc lao ®éng ph¶i chia theo ca. §Æc
®iÓm nµy lµm cho ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n vµo
mïa du lÞch kh«ng cã ®iÒu kiÖn tham gia çc ho¹t ®éng x· héi vµ lµm ¶nh hëng
®Õn cuéc sèng riªng cña hä.
Cêng ®é lao ®éng cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch
s¹n kh«ng cao nhng hä ph¶i chÞu ®ùng t©m lý vµ m«i trêng lao ®éng phøc t¹p.
§Æc ®iÓm nµy thÓ hiÖn râ nÐt ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng cã quan hÖ trùc
tiÕp víi kh¸ch nh: phôc vô buång, bµn, bar, híng dÉn du lÞch ..... hä ph¶i tiÕp xóc
víi nhiÒu ®èi tîng kh¸ch du lÞch mµ kh¸ch du lÞch l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m
lý x· héi rÊt kh¸c nhau, ë mét sè nghiÖp vô, ®iÒu kiÖn lao ®éng t¬ng ®èi khã
kh¨n, ngêi lao ®éng ph¶i tiÕp xóc víi m«i trêng t¬ng ®èi nguy hiÓm. Sù giao
tiÕp víi nhiÒu lo¹i ngêi tiªu dïng khi phôc vô cµng t¨ng thªm sù nguy hiÓm nµy.
Lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n t¬ng ®èi trÎ, lao ®éng n÷
cã ®é tuæi trung b×nh tõ 20 - 30 vµ nam giíi trung b×nh tõ 30 - 40. §éi ngò lao
®éng trÎ ®¶m nhËn nh÷ng c«ng viÖc tiÕp t©n, phôc vô bµn, híng dÉn du lÞch,
®éi ngò lao ®éng cã tuæi chñ yÕu phôc vô buång, quÐt dän, nÊu bÕp. Lao ®éng
n÷ chiÕm tû träng lín h¬n lao ®éng nam, ngµy nay tû träng nµy thay ®æi víi xu
híng t¨ng lªn cña lao ®éng nam.
§éi ngò lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n hiÖn nay cßn cã
®Æc ®iÓm lµ tr×nh ®é v¨n ho¸ t¬ng ®èi thÊp, ®Æc biÖt lµ ë dÞch vô buång,
bµn vµ nh÷ng c¬ së ho¹t ®éng theo mïa. Tuy nhiªn yªu cÇu ®éi ngò lao ®éng ®ã
lµ ph¶i cã tay nghÒ cao, tr×nh ®é v¨n ho¸, hiÓu biÕt nhiÒu, biÕt ngo¹i ng÷,
hiÓu biÕt t©m lý kh¸ch hµng...... sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®éi ngò lao
®éng sÏ t¹o ra tËp thÓ lao ®éng hoµn thiÖn h¬n, ho¹t ®éng cã chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶ cao h¬n.
ViÖc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng ë çc c¬ së kinh doanh du lÞch kh«ng
®ång ®Òu theo thêi gian, vµo thêi vô chÝnh l¬ng cao h¬n.
2. Ph©n lo¹i lao ®éng.
Trong kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n ngêi lao ®éng cã thÓ ®îc ph©n lo¹i
theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. Mçi çch ph©n lo¹i cã néi dung vµ tiªu thøc kh¸c
nhau:
a. C¨n cø vµo yªu cÇu cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - Kh¸ch s¹n: ®éi ngò
lao ®éng gåm 5 bé phËn:
- Lao ®éng kinh doanh ¨n uèng: bµn, bÕp, bar.
- Lao ®éng kinh doanh lu tró: buång, lÔ t©n.
- Lao ®éng híng dÉn viªn.
- Lao ®éng kinh doanh çc dÞch vô kh¸c.
- Lao ®éng qu¶n lý.
Çch ph©n lo¹i nµy lµm cho ngêi lao ®éng hiÓu râ quyÒn h¹n, tr¸ch
nhiÖm vµ ph¹m vi lao ®éng cña m×nh. MÆt kh¸c, c«ng t¸c tæ chøc lao ®éng cña
doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n.
b. C¨n cø vµo tr×nh ®é chuyªn m«n: gåm 4 bé phËn
- Lao ®éng tèt nghiÖp ®¹i häc, cao ®¼ng.
- Lao ®éng tèt nghiÖp trung häc.
- Lao ®éng tèt nghiÖp s¬ cÊp.
- Lao ®éng cha qua ®µo t¹o.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lao ®éng cha qua ®µo t¹o
chiÕm tû träng t¬ng ®èi lín. Çch ph©n chia nµy lµm cho doanh nghiÖp n¾m
v÷ng ®îc t×nh h×nh chÊt lîng ®éi ngò lao ®éng cña doanh nghiÖp m×nh, tõ ®ã
cã kÕ ho¹ch tuyÓn dông lao ®éng, båi dìng vµ ®µo t¹o lao ®éng, sö dông lao
®éng mét çch hîp lý.
c. C¨n cø vµo møc ®é t¸c dông ®èi víi qu¸ tr×nh kinh doanh lao ®éng trong
doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n: gåm 2 bé phËn:
Lao ®éng trùc triÕp: Tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh lµ nh÷ng lao
®éng thùc hiÖn chøc n¨ng c¬ b¶n. Bé phËn lao ®éng nµy chiÕm tû träng lín,
quyÕt ®Þnh tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Lao ®éng gi¸n tiÕp: Lµ lao ®éng gióp cho viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ®èi
víi qu¸ tr×nh kinh doanh. Bé phËn lao ®éng nµy thêng chiÕm tû träng nhá nhng
rÊt cÇn thiÕt, ®ßi hái cã tr×nh ®é chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. §Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh
doanh çc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i t¨ng lao ®éng trùc tiÕp vµ gi¶m
lao ®éng gi¸n tiÕp.
Çch ph©n lo¹i nµy gióp cho doanh nghiÖp tr¶ c«ng tõng bé phËn lao ®éng
cã sù kh¸c nhau theo chÕ ®é vµ chÝnh s¸ch.
Ngoµi çch ph©n lo¹i ®éi ngò lao ®éng trªn, cßn cã thÓ ph©n lo¹i theo tiªu
thøc giíi tÝnh, ®é tuæi, møc ®é tiÕp xóc víi kh¸ch....
II. N¨ng suÊt lao ®éng.
1. Kh¸i niÖm.
Trong çc ngµnh s¶n xuÊt trùc tiÕp: N¨ng suÊt lao ®éng ®îc biÓu hiÖn
b»ng sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian hoÆc b»ng thêi
gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét d¬n vÞ s¶n phÈm.
Kh¸c víi çc ngµnh s¶n xuÊt, n¨ng suÊt trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch
s¹n lµ hiÖu qu¶ cña lao ®éng (sèng) trong qu¸ tr×nh kinh doanh hµng ho¸ vµ dÞch
vô ®îc biÓu hiÖn b»ng doanh thu b×nh qu©n cña mét nh©n viªn kinh doanh
hoÆc b»ng lîng hao phÝ lao ®éng b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ doanh thu.
2. Çc chØ tiªu.
Trong kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n, n¨ng suÊt lao ®éng thêng ®îc biÓu
hiÖn b»ng hai chØ tiªu: ChØ tiªu hiÖn vËt vµ chØ tiªu gi¸ trÞ.
a. ChØ tiªu hiÖn vËt:
BiÓu hiÖn b»ng sè lîng s¶n phÈm b×nh qu©n cña mét nh©n viªn trong mét
®¬n vÞ thêi gian hoÆc b»ng lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ
s¶n phÈm.
S R
Çch tÝnh: Ws = (hoÆc t = )
R S
Trong ®ã:
S lµ sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú (cã thÓ lµ hµng ho¸ hay dÞch
vô).
R lµ sè nh©n viªn b×nh qu©n trong kú.

Ws lµ sè lîng s¶n phÈm b×nh qu©n cña mét nh©n viªn.
t lµ lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n mét s¶n phÈm.
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh thùc chÊt cña n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ sö dông
lao ®éng sèng. N¨ng suÊt lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo trong sù biÕn ®éng cña
gi¸ c¶ hay çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸c.
Nhng chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®îc tæng hîp, kh«ng so s¸nh ®îc n¨ng suÊt lao
®éng gi÷a çc doanh nghiÖp kinh doanh s¶n phÈm kh¸c nhau. V× vËy nã Ýt ®îc
¸p dông trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n do tÝnh ®a d¹ng cña s¶n phÈm
trong doanh nghiÖp.
b. ChØ tiªu gi¸ trÞ:
N¨ng suÊt lao ®éng ®îc biÓu hiÖn b»ng doanh thu b×nh qu©n cña mét
nh©n viªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian hoÆc b»ng lîng lao ®éng hao phÝ b×nh
qu©n cho mét ®¬n vÞ doanh thu.
D R
Wd = (hoÆc t = )
R D
Trong ®ã:
Wd lµ doanh thu b×nh qu©n cña mét nh©n viªn trong kú.
D lµ tæng doanh thu trong kú.
t lµ lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n mét ®¬n vÞ doanh thu.
N¨ng suÊt lao ®éng tÝnh theo çch nµy dÔ tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh tæng hîp
n¨ng suÊt lao ®éng cña toµn doanh nghiÖp chØ tiªu nµy cã thÓ so s¸nh gi÷a çc
doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn n¨ng suÊt lao ®éng tÝnh theo chØ tiªu gi¸ trÞ l¹i chÞu ¶nh hëng
cña gi¸ c¶ vµ kÕt cÊu s¶n phÈm. V× vËy khi ®¸nh gi¸ chØ tiªu nµy cÇn lo¹i trõ
¶nh hëng cña gi¸ c¶ vµ çc yÕu tè kh¸ch quan kh¸c.
Th«ng thêng doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ ®Ó
tÝnh n¨ng suÊt lao ®éng cña m×nh vµ xem xÐt t¬ng quan víi çc doanh nghiÖp
kh¸c. Cßn ®èi víi bé phËn s¶n xuÊt vËt chÊt th× c¬ së sö dông c¶ 2 lo¹i chØ tiªu
®Ó ®¸nh gi¸ cho chÝnh x¸c.
3. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
a. Kh¸i niÖm:
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ t¨ng
hiÖu qu¶ cña lao ®éng (sèng) trong qu¸ tr×nh kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô, ®îc
biÓu hiÖn b»ng t¨ng doanh thu b×nh qu©n cña mét nh©n viªn kinh doanh hoÆc
gi¶m lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ doanh thu.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i g¾n
víi v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng. HiÖu qu¶ cña mét doanh nghiÖp gåm hiÖu
qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi. Doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u dµi
th× kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých x·
héi, v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã ý nghÜa lín: trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng hiÖn nay, lîi nhuËn b×nh qu©n gi÷a çc ngµnh, çc doanh nghiÖp cã xu h-
íng gi¶m sót, sè çc doanh nghiÖp kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n t¨ng lªn víi tèc
®é cao. Do vËy cã sù c¹nh tranh gi÷a çc doanh nghiÖp nh»m thu lîi nhuËn cao.
MÆt kh¸c, v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng ngµy cµng cao, mét sè nghiÖp
vô kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i sö dông mét sè lîng lín nh©n viªn phôc vô
nh: phôc vô buång, bµn, Massage....cho nªn n¨ng suÊt lao ®éng (chØ tiªu hiÖn
vËt) cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã xu híng gi¶m.
b. ý nghÜa cña t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ yÕu tè
kh«ng ngõng më réng doanh thu, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao phôc vô v¨n minh lµm
cho uy tÝn cña doanh nghiÖp ®îc n©ng lªn.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ ®iÒu
kiÖn t¨ng lîi nhuËn, ®Ó më réng ®Çu t chiÕm lÜnh thÞ trêng, t¨ng søc m¹nh c¹nh
tranh cho chÝnh çc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch lµ ®iÒu kiÖn ®Ó
t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, nhê ®ã ®êi sèng cña hä kh«ng ngõng ®îc c¶i
thiÖn gióp hä mau chãng phôc håi søc kháe, cã nhiÒu s¸ng kiÕn trong lao ®éng.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n gãp phÇn
lµm t¨ng nguån thu ng©n s¸ch quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t cho çc ngµnh kinh
tÕ quèc d©n ph¸t triÓn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, v¨n hãa cho toµn x· héi.
4. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng.
N¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n chÞu ¶nh hëng
cña nhiÒu nh©n tè. Cã nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp, cã nh©n tè t¸c ®éng gi¸n tÝªp,
cã nh©n tè chñ quan, cã nh©n tè kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh lao ®éng gåm 3 yÕu tè:
søc lao ®éng, c«ng cô lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng. V× vËy cã thÓ nghiªn cøu çc
nhãm nh©n tè liªn quan ®Õn çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh lao ®éng t¸c ®éng ®Õn
n¨ng suÊt lao ®éng.
a. Çc nh©n tè thuéc vÒ ngêi lao ®éng: bao gåm
Søc khoÎ cña ngêi lao ®éng: trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n søc
khoÎ cña ngêi lao ®éng lµ kh¸c nhau, ®iÒu ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c«ng
viÖc cña hä. Dï lµm bÊt cø c«ng viÖc g× th× ngêi lao ®éng còng cÇn ph¶i cã søc
khoÎ, ®Æc biÖt søc khoÎ lµ tiªu chuÈn quan träng ®èi víi c«ng nh©n bÕp, nh©n
viªn v¸c ®å, hµnh lý cho kh¸ch, ®èi vãi nh©n viªn híng dÉn du lÞch dµi ngµy th×
çc híng dÉn viªn còng ph¶i cã søc khoÎ ®¶m b¶o.
Lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ®ßi hái ngêi lao ®éng
ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n nhÊt ®Þnh, cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷ Ýt nhÊt ë tr×nh
®é giao tiÕp. NÕu doanh nghiÖp ®¶m b¶o ®îc nh vËy th× s¶n phÈm du lÞch
cña doanh nghiÖp “s¶n xuÊt” ra sÏ ë møc ®é tèi u, ®iÒu ®ã cã søc hÊp dÉn lín
®èi víi du kh¸ch. MÆt kh¸c lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i
cã tr×nh ®é v¨n ho¸. Hä hiÓu ®îc t©m lý kh¸ch hµng, cã tr×nh ®é giao tiÕp nhÊt
®Þnh vµ bªn c¹nh ®ã ph¶i cã tr×nh ®é chÝnh trÞ, t tëng v÷ng vµng, gi÷ g×n ®îc
b¶n s¾c d©n téc, yªu nghÒ. Qua tiÕp xóc víi ®éi ngò nh©n viªn ®ã, kh¸ch du
lÞch hiÓu râ vÒ ®Êt níc con ngêi ViÖt Nam.
Trong doanh nghiÖp du lÞch - Kh¸ch s¹n vÊn ®Ò tæ chøc qu¶n lý kinh
doanh cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Do
vËy ngêi l·nh ®¹o ph¶i cã n¨ng lùc, phÈm ch¸t nhÊt ®Þnh ®Ó tæ chøc, qu¶n lý
®iÒu hµnh tèt mäi ho¹t ®éng doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã th× chÕ ®é khuyÕn
khÝch lîi Ých vËt chÊt, tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®énglµ v« c×ng quan träng.
ViÖc khuyÕn khÝch ®ã ph¶i kÞp thêi vµ ®óng møc míi ®em l¹i kÕt qu¶.
b. Nh©n tè thuéc vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
M¹ng líi çc c¬ së trùc thuéc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã khi rÊt lín
vÒ sè lîng. Mét c«ng ty du lÞch thuéc nã cã thÓ cã nhiÒu nhµ hµng, Kh¸ch
s¹n...sè lîng, qui m«, sù ph©n bè vÒ lo¹i h×nh c¬ së trùc thuéc, hiÖu qu¶ kinh
doanh cña chóng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp.
Do ®ã doanh nghiÖp cÇn cã kÕ ho¹ch tæng thÓ ®Ó cho c¬ së nµy t¹o ®iÒu
kiÖn c¬ së kia ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
VÝ dô:
Møc trang bÞ c«ng cô lao ®éng, m¸y mãc, dông cô chuyªn dïng vµ hiÖu
qu¶ sö dông chóng cã ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng bëi v× ho¹t ®éng kinh
doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ ho¹t ®éng mµ kh¶ n¨ng c¬ giíi ho¸ lµ rÊt h¹n chÕ.
§èi víi nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng th× viÖc ¸p dông çc m¸y mãc míi vµo s¶n
xuÊt – chÕ biÕn kh¶ quan h¬n. Cßn çc nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô th× hÇu
nh kh«ng sö dông m¸y mãc. Tuy nhiªn, çc trang thiÕt bÞ trong doanh nghiÖp l¹i
®ßi hái bæ xung, ®æi míi liªn tôc t¹o sù sang träng cÇn thiÕt cho kh¸ch s¹n - nhµ
hµng. V× vËy ®Çu t vµo lÜnh vùc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thu hót kh¸ch g©y uy tÝn,
tiÕng t¨m cho doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. §i ®«i víi ®Çu t,
mua s¾m ®ã lµ çc kho¶n chi t¨ng lªn. V× vËy doanh nghiÖp cÇn sö dông chóng
mét çch cã hiÖu qu¶ nhÊt kh¶ n¨ng tæ chøc vèn, nghÖ thuËt øng xö, tiÕp cËn
thÞ trêng , tæ chøc cung øng nguyªn liÖu hµng ho¸.
§iÒu quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña doanh nghiÖp trong c¹nh tranh lµ cã kh¶
n¨ng huy ®éng vèn, tæ chøc vèn hîp lý, sö dông vèn cã hiÖu qu¶. V× vËy trong
qu¸ tr×nh kinh doanh kh¶ n¨ng tæ chøc vèn cña doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh môc
tiªu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
NghÖ thuËt øng xö, tiÕp cËn thÞ trêng thùc tÕ lµ chiÕn lîc Marketting cña
doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n, chiÕn lîc ®ã ®óng ®¾n t¹o ra lîi nhuËn cho
doanh nghiÖp vµ ®¶m b¶o vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
ViÖc tæ chøc cung øng cña doanh nghiÖp bao gåm cung øng nguyªn liÖu
®Ó s¶n xuÊt chÕ biÕn, cung øng hµng ho¸ ®Ó b¸n, cung øng trang thiÕt bÞ ®Ó
s¶n xuÊt - c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho doanh nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh
¶nh hëng lín ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng. Tæ chøc cung øng ph¶i lu«n quan t©m
gi¶m chÝ phÝ ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ lín nhÊt.
c. Çc nh©n tè kh¸c.
Ngoµi nh©n tè trªn n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch
s¹n cßn chÞu ¶nh hëng cña tÝnh thêi vô trong kinh doanh, sù c¹nh tranh gi÷a çc
doanh nghiÖp, gi¸ c¶ thÞ trêng, nh©n tè v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng.
III. tiÒn l¬ng, tiÒn thëng trong doanh nghiÖp du lÞch - Kh¸ch s¹n.
1. TiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n.
a. Kh¸i niÖm:
TiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ kho¶n tiÒn mµ doanh
nghiÖp tr¶ cho ngêi lao ®éng theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®· cèng
hiÕn cho x· héi. Hay tiÒn l¬ng lµ sè lîng tiÒn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc trong
mét thêi gian lµm viÖc nhÊt ®Þnh hoÆc sau khi ®· hoµn thµnh mét khèi lîng
c«ng viÖc nµo ®ã.
Díi chñ nghÜa x· héi, tiÒn l¬ng lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n dµnh cho
ngêi tiªu dïng ç nh©n biÓu hiÖn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ, ®îc ph©n phèi cho ngêi
lao ®éng phï hîp víi sè lîng vµ chÊt lîng cña mçi ngêi ®· cèng hiÕn. V× vËy
nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh, ph©n phèi vµ ®iÒu chØnh quü tiÒn l¬ng cho
çn bé c«ng nh©n viªn trong kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ nguyªn t¾c ph©n
phèi theo lao ®éng.
TiÒn l¬ng kh¸c víi thu nhËp.
Thu nhËp cña ngêi lao ®éng cã tõ l¬ng, thëng, çc kho¶n tiÒn lÊy tõ quü
tiªu dïng x· héi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ gi¸o dôc, y tÕ, b¶o hiÓm x· héi....
Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n còng nh møc l¬ng ç
nh©n cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng tuú theo
khèi lîng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh. Mét trong nh÷ng nÐt
míi cña tæ chøc tiÒn l¬ng theo c¬ chÕ kinh tÕ hiÖn hµnh lµ n©ng cao vai trß
khuyÕn khÝch vËt chÊt víi ngêi lao ®éng th«ng qua chÕ ®é tiÒn thëng tuú theo
møc ®ãng gãp vµ tr¸ch nhiÖm cña hä trong qu¸ tr×nh lao ®éng còng nh kÕt qu¶
kinh tÕ ®¹t ®îc cña doanh nghiÖp.
TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ®îc
xÕp theo thang l¬ng, b¶ng l¬ng kh¸c nhau tuú theo tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp
vô vµ c«ng viÖc ®¶m nhËn.
TiÒn l¬ng cßn mang tÝnh chÊt b×nh qu©n cha thùc sù trë thµnh ®ßn b¶y
kinh tÕ.
TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ thêng t¸ch rêi nhau.
Sù biÕn ®éng cña tiÒn l¬ng thùc tÕ chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè.
Mét sè nh©n tè lµm ph¸ tiÒn l¬ng thùc tÕ nh t¨ng gi¸ hµng ho¸ dÞch vô, t¨ng
thuÕ.... mét sè nh©n tè lµm t¨ng tiÒn l¬ng thùc tÕ nh t¨ng kho¶n phô cÊp, t¨ng
kho¶n trî cÊp. HiÖn nay chóng ta ®ang cè g¾ng lµm t¨ng tiÒn l¬ng danh nghÜa,
duy tr× møc gi¸ æn ®Þnh, t¨ng çc kho¶n trî cÊp....
Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ mét bé phËn thu
nhËp quèc d©n mµ doanh nghiÖp dïng ®Ó tr¶ tiÒn l¬ng cho çn bé c«ng nh©n
viªn. VÒ nguyªn t¾c, quü tiÒn l¬ng lµ phÇn cßn l¹i cña tæng thu nhËp sau khi ®·
trõ ®i çc kho¶n nép ng©n s¸ch vµ phÇn trÝch çc quü.
b. Çc h×nh thøc tr¶ l¬ng.
* Tr¶ l¬ng theo thêi gian:
Kh¸i niÖm:
L¬ng thêi gian lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm viÖc theo thêi gian
lao ®éng (c«ng t¸c) vµ møc l¬ng ®· qui ®Þnh theo tr×nh ®é thµnh th¹o cña ngêi
®ã.
¦u ®iÓm:
- KhuyÕn khÝch ngêi lao ®éng ®¶m b¶o ngµy c«ng lao ®éng.
- §¬n gi¶n trong tÝnh to¸n quÜ l¬ng.
H¹n chÕ:
TiÒn l¬ng mang tÝnh chÊt b×nh qu©n ho¸, t¹o t tëng ®èi phã cña ngêi lao
®éng, cha khÝch thÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña
doanh nghiÖp.
Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh:
L¬ng Møc l¬ng cÊp bËc Thêi gian

thêi = x thùc tÕ
gian Thêi gian ®Þnh møc cho mét lµm viÖc
gi¶n ®¬n møc l¬ng t¬ng øng
L¬ng thêi gian cã thëng = L¬ng thêi gian gi¶n ®¬n + thëng.
§iÒu kiÖn ¸p dông:
- §èi víi çn bé c«ng nh©n viªn bé phËn qu¶n lý.
- §èi víi ngêi lao ®éng ë bé phËn kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc ®îc.
Cã hai h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian: §ã lµ l¬ng thêi gian gi¶n ®¬n vµ l-
¬ng thêi gian cã thëng.
Thùc tÕ trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n h×nh thøc tr¶ l¬ng cã th-
ëng ¸p dông phæ biÕn. V× ngoµi viÖc ph¶n ¸nh ngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi lao
®éng cßn g¾n víi thµnh tÝch lao ®éng c«ng t¸c cña tõng ngêi th«ng qua chØ tiªu
xÐt thëng. Do vËy khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao
®éng.
* L¬ng kho¸n theo doanh thu.
Kh¸i niÖm:
L¬ng kho¸n theo doanh thu lµ c¬ chÕ kho¸n mµ tiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng
cña tËp thÓ vµ ç nh©n cña ngêi lao ®éng tuú thuéc vµo ®¬n gi¸ l¬ng kho¸n vµ
møc doanh thu mµ doanh nghiÖp ®¹t ®îc.
¦u ®iÓm:
- H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy kÕt hîp ®îc viÖc tr¶ l¬ng víi kÕt qu¶ lao ®éng
cña çc nh©n viªn kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n.
- TÝnh khÝch thÝch cña tiÒn l¬ng cao h¬n. Do ®ã lµm cho ngêi lao ®éng
quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña m×nh.
H¹n chÕ:
- ChØ phï hîp trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng t¬ng ®èi æn ®Þnh, gi¸ c¶ Ýt biÕn
®éng vµ çc ®iÒu kiÖn kh¸c ph¶i æn ®Þnh.
- Ngêi lao ®éng chØ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ nhng kh«ng quan t©m ®Õn
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh (chÊt lîng sö dông, chÊt lîng phôc vô). MÆt kh¸c
do kh«ng tiÕt kiÖm chÝ phÝ, lîi nhuËn kh«ng t¨ng, ¶nh hëng ®Õn lîi Ých cña
doanh nghiÖp.
§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng theo cÊp bËc kÕ ho¹ch

l¬ng = x 1000
kho¸n Doanh thu kÕ ho¹ch
Quü l¬ng kho¸n (thùc tÕ) = §¬n gi¸ l¬ng kho¸n x doanh thu thùc tÕ.
Chó ý: doanh thu tÝnh l¬ng ph¶i lo¹i trõ ¶nh hëng cña gi¸ c¶ (nÕu cã sù
biÕn ®éng cña gi¸ c¶).
- §èi víi c¬ së kinh doanh, nh÷ng ngêi lao ®éng cã ®Þnh møc râ rµng.
- ¸p dông cho quÇy, tæ, toµn doanh nghiÖp.
* H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n theo thu nhËp.
Kh¸i niÖm
Tr¶ l¬ng kho¸n theo thu nhËp lµ c¬ chÕ kho¸n mµ tiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng
cña tËp thÓ vµ ç nh©n ngêi lao ®éng tuú thuéc vµo tæng thu nhËp, thu nhËp
h¹ch to¸n hoÆc thu nhËp dßng cña doanh nghiÖp.
Kho¸n theo thu nhËp lµ c¬ chÕ kho¸n gép quü l¬ng víi ba quü xÝ nghiÖp.
NÕu ph©n phèi cho ba quü tû lÖ cao th× quü l¬ng sÏ bÞ thu hÑp vµ ngîc l¹i. Nªn
t¨ng doanh thu, ®ång thêi tiÕt kiÖm chÝ phÝ, t¹o ra thu nhËp cµng lín th× quü l-
¬ng cµng nhiÒu, kh«ng khèng chÕ tèi ®a.
¦u ®iÓm:
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy g¾n liÒn ®îc tiÒn l¬ng, thu nhËp cña ngêi lao
®éng víi n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ - kÕt hîp ®îc ba l¬i Ých kinh tÕ hµi hoµ
h¬n. H×nh thøc nµy phï hîp víi yªu cÇu cña c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh “lÊy thu,
bï chi, cã l·i”. §©y lµ c¬ chÕ kho¸n mang l¹i hiÖu qu¶ nhÊt cho doanh nghiÖp,
phï hîp víi yªu cÇu kÕ ho¹ch ®èi víi çc nhµ hµng - kh¸ch s¹n lµ ph¶i ®¶m b¶o
mét chØ tiªu ph¸p lÖnh çc kho¶n nép ng©n s¸ch tõ thu nhËp cña doanh nghiÖp.
H¹n chÕ:
Ngêi lao ®éng ®îc nhËn toµn bé tiÒn l¬ng cña m×nh thêng bÞ chËm v×
sau khi quyÕt to¸n ®îc lç l·i th× míi x¸c ®Þnh ®îc quü l¬ng kho¸n lµm gi¶m t¸c
dông ®ong bÈy kinh tÕ. MÆt kh¸c cÇn ph¶i x©y dùng chÝnh x¸c çc ®Þnh møc
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh: ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, ®Þnh
møc chÝ phÝ, hao hôt.....
Tæng = Tæng - gi¸ trÞ NVL - chÝ phÝ kh¸c - thuÕ - chi
b¶o toµn
thu nhËp doanh thu hµng ho¸ (kh«ng l¬ng) vèn
Quü l¬ng Tæng thu nhËp x §¬n gi¸ l¬ng kho¸n

kho¸n theo =
tæng thu nhËp 1000
§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng kho¸n

l¬ng = x 1000
kho¸n Tæng thu nhËp kho¸n
Kho¸n l¬ng theo tæng thu nhËp ¸p dông ®èi víi çc doanh nghiÖp ®îc nhµ
níc giao chØ tiªu lîi nhuËn nép ng©n s¸ch b»ng sè t¬ng ®èi.
§èi víi çc nhµ hµng, kh¸ch s¹n, c«ng ty du lÞch ®· h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc
lËp vµ cã l·i. Thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh lîng lao ®éng hao phÝ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra
mét ®¬n vÞ thu nhËp cho doanh nghiÖp. ChÝ phÝ tiÒn l¬ng cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra
mét ®¬n vÞ thu nhËp ®îc coi nh ®¬n gi¸ tæng hîp ®Ó chi tr¶ tiÒn l¬ng.
* H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n theo l·i gép trong nhµ hµng.
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp chØ ®îc giao doanh
thu vµ tû lÖ l·i gép.
§¬n gi¸ Chi phÝ tiÒn l¬ng (KH)

l¬ng =
kho¸n (KH) Doanh thu (KH) x tû lÖ l·i gép (KH)
TiÒn l¬ng kho¸n (TH) = §¬n gi¸ l¬ng kho¸n (KH) x Møc l·i gép (TH).
Çc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cÇn lùa chon çch chia l¬ng cho çn
bé c«ng nh©n viªn sao cho phï hîp ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ngêi lao ®éng cã
thµnh tÝch cao. L¬ng ç nh©n cã thÓ ®ùpc trÝch dùa trªn çc yÕu tè: ngµy c«ng,
l¬ng cÊp bËc, hÖ sè thµnh tÝch. §iÒu quan träng lµ ph¶i x¸c ®Þnh hÖ sè thµnh
tÝch hîp lý. Mét sè chøc danh cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
Ngoµi ra, ®èi víi nh÷ng nh©n viªn ë tuyÕn mét trùc tiÕp phôc vô kh¸ch du
lÞch th× tiÒn l¬ng cÇn ph¶i g¾n víi chÊt lîng phôc vô.
2. TiÒn thëng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n.
TiÒn thëng cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ
kho¶n tiÒn ph©n phèi cho ngêi lao ®éng do viÖc hoµn thµnh xuÊt s¾c c«ng
viÖc ®îc giao.
Thùc chÊt cña tiÒn thëng lµ mét bé phËn cña tiÒn l¬ng bæ sung nh»m qu¸n
triÖt h¬n nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng.
Trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n tiÒn tr¶ l¬ng cho çn bé c«ng
nh©n viªn thêng kÕt hîp víi tiÒn thëng. Do vËy tiÒn thëng còng lµ mét trong
nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch lîi Ých vËt chÊt ®èi víi ngêi lao ®éng.
Doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã thÓ sö dông mét sè h×nh thøc tiÒn th-
ëng nh: thëng thêng xuyªn tõ quü l¬ng thëng cuèi n¨m, thëng tiÕt kiÖm, thëng
s¸ng kiÕn, thëng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, thëng giíi thiÖu kh¸ch..... §èi víi mçi
h×nh thøc thëng ®Òu cÇn ph¶i chó ý ®Õn tiªu chuÈn thëng, ®iÒu kiÖn thëng,
nguån tiÒn thëng vµ møc thëng.
Tiªu chuÈn thëng (chØ tiªu xÐt thëng) lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan
träng nhÊt cña mçi h×nh thøc thëng. ChØ tiªu xÐt thëng ph¶i râ rµng, chÝnh x¸c,
cô thÓ.
§iÒu kiÖn thëng nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng tiÒn ®Ò thùc hiÖn mét h×nh thøc
thëng nµo ®ã. §ång thêi dïng ®Ó kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chØ tiªu xÐt thëng.
NÕu kh«ng ®ñ çc ®iÒu kiÖn th× sÏ kh«ng xÐt thëng hoÆc chØ thëng víi møc
®é thÊp h¬n. Nguån tiÒn thëng cã thÓ tõ quü l¬ng, quü thëng. Møc tiÒn thëng
tuú thuéc vµo nguån tiÒn thëng vµ yªu cÇu khuyÕn khÝch cña mçi h×nh thøc th-
ëng.
Câu hỏi thảo luận và ôn tập
Câu 1. Trình bày đặc điểm và phân loại lao động trong doanh nghiệp du lịch -
khách sạn.
Câu 2. Năng suất lao đông và tăng năng suất lao động là gì? Trình bày các nhân tố
ảnh hưởng và biện pháp tăng năng suất lao động trong doanh nghiệp du lịch -
khách sạn.
Câu 3. Thế nào là năng suất lao động và tăng năng suất lao động trong kinh doanh
du lịch? Tăng năng suất lao dộng có ý nghĩa gì?
Câu 4. Tiền lương là gì? Trình bày các hình thức trả lương trong doanh nghiệp du
lịch - khách sạn.
Ch¬ng VI
Gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trong du lÞch - kh¸ch s¹n
I. Gi¸ c¶ trong doanh nghiÖp du lÞch-kh¸ch s¹n.

1. Kh¸i niÖm vµ chÝnh s¸ch gi¸ c¶
a. Kh¸i niÖm.
Gi¸ c¶ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù
ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ c¶ lµ m«i giíi, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó thùc
hiÖn hµnh vi mua b¸n trªn thÞ trêng . Th«ng qua gi¸ c¶, çc h¹ot ®éng cu¶ nÒn
kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ vµ dÞch vô, mèi quan
hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®îc thùc hiÖn. V× vËy cã thÓ
nãi, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ c¶ lµ “bµn tay v« h×nh” ®iÒu tiÕt qu¸
tr×¸nh¶n xuÊt kinh doanh. VËy gi¸ c¶ lµ g×.
Gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hang ho¸ vµ dÞch vô. Do ®ã gi¸
c¶ hµng ho¸ bao gåm ba bé phËn: C+V+m. Trong ®ã C lµ gi¸ c¶ t liÖu s¶n xuÊt
®· hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra dÞch vô, hµng ho¸. V lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng (tiÒn l -
¬ng). m lµ thu nhËp (l·i) cña doanh nghiÖp. Trong c¬ cÊu cña gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ
dÞch vô C+V lµ chi phÝ s¶n xuÊt hay cßn gäi lµ gi¸ thµnh. Nh vËy gi¸ thµnh lµ
thµnh phÇn chÝnh vµ nã quyÕt ®Þnh gi¸ c¶.
Qua thùc tiÔn ph¸t triÔn kinh tÕ ë níc ta trong thêi ®¹i hiÖn nay, chóng ta
thÊy gi¸ c¶ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp, nã biÓu hiÖn çc mèi quan hÖ kinh
tÕ nh: Quan hÖ cung cÇu, quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông, quan hÖ c¹nh
tranh, quan hÖ kinh tÕ gi÷a çc ngµnh çc tÇng líp trong x· héi. Gi¸ c¶ cßn lµ
tiÒn ®Ò quan träng ®Ó çc doanh nghiÖp lùa chän ph¬ng híng kinh doanh.
Gi¸ c¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc h×nh thµnh vµ vËn ®éng theo yªu
cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ vµ quan hÖ cung- cÇu. Quy luËt gi¸ trÞ ®ßi hái gi¸ c¶
hµng ho¸ vµ dÞch vô ph¶i phï hîp víi gi¸ trÞ, tøc lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞcg vô
ph¶i ngang hµng víi gi¸ trÞ cña nã. Tuy nhiªn trong thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh
gi¸ c¶ l¹i thêng xuyªn t¸ch rêi gi¸ trÞ, lªn xuèng xoay quanh ngi¸ trÞ. Së dÜ nh vËy
lµ do gi¸ c¶ chhÞu sù t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng, gi¸ c¶ t¨ng
khi cung < cÇu vµ ngîc l¹i gi¸ c¶ gi¶m khi cung > cÇu. Trong kinh doanh du lÞch
kh¸ch s¹n, nguyªn nh©n cña sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm du lÞcg
cßn do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm du lÞch chñ yÕu lµ çc dÞch vô víi çc gi¸ trÞ
sö dông ®Æc biÖt.
b. ChÝnh s¸ch gi¸ trong du lÞch - kh¸ch s¹n
Môc tiªu cña çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n trong kinh doanh lµ thu
®îc lîi nhuËn tèi ®a, Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh nh
hiÖn nay, ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã çc doanh nghiÖp cÇn ph¶I cã mét chÝnh s¸ch
gi¸ thÝch hîp ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc tèi ®a khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu thô.
Gi¸ c¶ ®îc sö dông nh mét c«ng cô s¾c bÐn ®Ó cñng cè chÕ ®é tµi chÝnh
nh»m thu lîi nhuËn cao. V× vËy khi s¶n xuÊt kinh doanh mét hµng ho¸ hay dÞch
vô nµo ®ã th× yªu cÇu ®Çu tiªn ®èi víi çc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh lµ x©y dùng
®îc chÝnh s¸ch gi¸ c¶ sao cho phï hîp víi môc tiªu chung cña doanh nghiÖp.
* Môc tiªu cña chÝnh s¸ch gi¸
- T¨ng khèi lîng çc dÞch vô vµ hµng ho¸ ®îc tiªu thô, tõ ®ã gi¶m chi phÝ
cho mét s¶n phÈm, t¨ng lîi nhuËn vµ gi÷ ®îc thÕ ®øng cña doanh nghiÖp trªn thÞ
trêng.
- B¶o ®¶m ®îc sù æn ®Þnh cho doanh nghiÖp, tr¸nh ®îc nh÷ng ph¶n øng
bÊt lîi tõ phÝa ®èi thñ c¹nh tranh.
* Híng ®Þnh gi¸
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã, chÝnh s¸ch gi¸ c¶ doanh ghiÖp ®ùoc ®Þnh theo
hai híng:
- §Þnh híng vµo doanh nghiÖp: ChÝnh s¸ch nµy chñ yÕu dùa vµo nh÷ng
nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp, tøc lµ çc nh©n tè chñ quan cã thÓ kiÓm so¸t
®îc nh: chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ phôc vô, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ yÓm trî
b¸n hµng.
- §Þnh híng vµo thÞ trêng : ChÝnh s¸ch nµy dùa vµo quan hÖ cung- cÇu
tiÒm n¨ng cña thÞ trêng ®Ó ®Þnh møc gi¸ nhÊt ®Þnh thÝch hîp trong kho¶ng
thêi gian nµo ®ã. §ång thêi dùa vµo sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®Ó t×m hiÓu çc
ph¶n øng cña ®èi thñ c¹nh canh, tõ ®ã ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm tõng thêi kú thÝch
hîp.
* Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸
ViÖc ®Þnh gi¸ s¶n phÈm lµ mét nghÑ thuËt kinh doanh … trong thùc tÕ
viÖc ®Þnh gi¸ bao gåm çc ph¬ng ph¸p sau:
- Ph¬ng ph¸p trùc gi¸c: Ph¬ng ph¸p nµy dùa vµo kinh nghiÖm vµ b»ng trùc
gi¸c mµ da ra çc møc gi¸ ®îc coi lµ thÝch hîp. ViÖc ®Þnh gi¸ b»ng trùc gÝac th-
êng thiÕu c¨n cø khoa häc vµ kh«ng dùa vµo nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ chi
phÝ, lêi l·i…nªn thêng kh«ng chÝnh x¸c , v× thÕ ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn hiÖu
qu¶ kinh doanh.
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ cao: Tøc lµ dùa vµo së thÝch cña kh¸ch vµ chÊt lîng
s¶n phÈm dÞch vô ®Ó ®Þnh møc gi¸ cao ®èi víi mét s¶n phÈm hay dÞch vô nµo
®ã mang l¹i lîi nhuËn cao. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®èi víi çc s¶n phÈm vµ
dÞch vô ®éc ®¸o míi ®îc tung ra thÞ trêng hoÆc cã chÊt lîng ®Æc biÖt. ¸p dông
ph¬ng ph¸p nµy th× sÏ thu håi vèn nhanh nhng cÇn ph¶I theo dâi chÆt chÏ sù
biÕn ®éng cña thÞ trêng ®Ó cã ph¶n øng kÞp thêi khi thÞ trêng cã sù thay ®æi.
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ thÊp: §îc ¸p dông khi gi¸ c¶ xuèng díi møc gi¸ c¹nh
tranh, cÇn ph¶I h¹ gi¸ s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch, nªn cßn gäi lµ ph-
¬ng ph¸p ph¸ gi¸.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông khi møc cÇu co gi·n, khi ®ã viÖc gi¶m gi¸ ®-
îc bï ®¾p b»ng lîng hµng ho¸ dÞch vô b¸n t¨ng lªn.
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ ngang gi¸ thÞ trêng : §îc sö dông khi trªn thÞ trêng cã
nhiÒu s¶n phÈm cïng lo¹i, cã chÊt lîng t¬ng ®¬ng. Doanh nghiÖp muèn cã nhiÒu
lîi nhuËn th× ph¶I t×m çch h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
2. Çc lo¹i gi¸ vµ ®Æc ®iÓm
XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña çc dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch lµ rÊt nhiÒu
vÒ sè lîng vµ phong phó vÒ chñng lo¹i, cho nªn hÖ thèng gi¸ c¶ cña ngµnh du
lÞch còng hÕt søc ®a d¹ng. §Ó qu¶n lý mét çch chÆt chÏ nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶
kinh doanh cao trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n, gi¸ c¶ çc s¶n phÈm du lÞch
®îc ph©n lo¹i dùa vµo çc tiªu thøc sau:
a. C¨n cø vµo çc nghiÖp vô kinh doanh gi¸ c¶ bao gåm
Gi¸ s¶n phÈm ¨n uèng, gi¸ s¶n phÈm lu tró vµ gi¸ çc s¶n phÈm kh¸ch.
Gi¸ s¶n phÈm ¨n uèng: Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm ¨n uèng lµ mét bé phËn cña gi¸
b¸n lÎ hµng ho¸ tiªu dïng nªn nã còng mang ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm cña gi¸ b¸n lÎ
hµng tiªu dïng.
S¶n phÈm ¨n uèng cã hai lo¹i lµ s¶n phÈm tù chÕ vµ s¶n phÈm chuyÓn b¸n
nªn gi¸ c¶ s¶n phÈm ¨n uèng bao gåm hai lo¹i gi¸ s¶n phÈm tù chÕ vµ gi¸ s¶n
phÈm chuyªn b¸n. Hai lo¹i gi¸ nµy cã ®Æc ®iÓm riªng.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm tù chÕ : chØ cã mét kh©u h×nh thµnh gi¸ vµ chØ cã
mét h×nh thøc duy nhÊt lµ gi¸ b¸n lÎ.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm tù chÕ ph¶i cã t¸c dông khuyÕn khÝch ngêi s¶n xuÊt
më réng s¶n xuÊt, ®ång thêi ph¶I cã t¸c dông kÝch thÝch tiªu dïng. V× vËy khi
x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm tù chÕ kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt
vµ ngêi tieu dïng.
Trong c¬ chÕ gi¸ s¶n phÈm tù chÕ th× gi¸ nguyªn liªu chiÕm tû lÖ lín. Gi¸
nguyªn liÖu h¹ch to¸n vµo gi¸ s¶n ph¶m tù chÕ lµ gi¸ b¸n lÎ trªn thÞ trêng, do ®ã
nã chÞu sù chi phèi cña quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. V× vËy gi¸ b¸n lÎ s¶n
phÈm tù chÕ còng chÞu sù chi phèi bëi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng nguyªn
liÖu.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm tù chÕ mang tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng. Nã mang tÝnh
chÊt cña gi¸ dÞch vô lµ do chøc n¨ng tæ chøc tiªu dïng t¹i chç s¶n phÈm ¨n uèng.
Do ®ã ngoµi phÇn gi¸ tri s¶n phÈm chÕ biÕn cßn cã thªm phÇn gi¸ trÞ phôc vô.
V× vËy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm tù chÕ cã phÇn phøc t¹o h¬n.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm chÕ biÕn mang tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng v× nã phô thuéc
vµo sè lîng kh¸ch v·ng lai, kh¸ch du lÞch, d©n ®Þa ph¬ng vµ phô thuéc vµo tµi
nguyªn du lÞch. Do ®ã khi x¸c ®Þnh gi¸ ph¶I c¨n cø vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ cña
®Þa ph¬ng, tÝnh chÊt vïng cña nguyªn liÖu ®a vµo s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tËp
qu¸n tiªu dïng cña d©n c ®Þa ph¬ng.
Trong khi du lÞch kh¸ch s¹n th× doanh thu hµng chuyÓn b¸n chiÕm tû träng
lín trong tæng doanh thu hµng ¨n uèng. Nã cã vai trß quan träng trong viÖc thóc
®Èy lu chuyÓn s¶n phÈm ¨n uèng nãi chung vµ kinh doanh hµng tù chÕ nãi riªng.
Gi¸ b¸n hµng chuyÓn b¸n lµ gi¸ b¸n lÎ hµng tiªu dïng. Tuy nhiªn, gi¸ b¸n lÎ hµng
chuyÓn b¸n cßn cã mét phÇn phô thu bï ®¾p chi phÝ tæ chøc tiªu dïng vµ h×nh
thµnh mét phÇn thu nhËp thuÇn tý cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh phôc vô.
V× vËy trong ®iÒu kiÖn cã tû suÊt l·I, chi phÝ ®Çu vµo …nh nhau nhng gi¸ b¸n
lÎ hµng chuyÓn b¸n trong çc kh¸ch s¹n, nhµ hµng, çc ®¬n vÞ du lÞch thêng cao
h¬n so víi gi¸ b¸n lÎ hµng cïng lo¹i trong th¬ng nghiÖp.
Gi¸ dÞch vô lu tró trong kh¸ch s¹n vµ çc dÞch vô kh¸c
Kinh doanh kh¸ch s¹n du lÞch bao gåm çc ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu trong
ngµnh du lÞch. Çc hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh phôc vô
cña kh¸ch s¹n chiÕm tû träng lín vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong hÖ thèng çc s¶n
phÈm du lÞch. Do çc dÞch vô trong kh¸ch s¹n lµ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng vµ
nguån kh¸ch trong kh¸ch s¹n còng kh¸c nhau nªn gi¸ çc dÞch vô vµ hµng ho¸ trong
kh¸ch s¹n rÊt ®a d¹ng c¶ vÒ møc gi¸ vµ lo¹i gi¸. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trong
kh¸ch s¹n ngoµi dÞch vô buång lµ chÝnh, cßn cã thªm çc dÞch vô kh¸c nh: ¨n
uèng, b¸n hµng lu niÖm…
Gi¸ c¶ dÞch vô bÓ sung gåm:
- Gi¸ çc dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt hµng ngµy cña du kh¸ch: Th«ng tin
vÒ ®iÒu kiÖn gi¶i trÝ, dÞch vô sinh ho¹t, dÞch vô m«i giíi ...
- Gi¸ çc dÞch vô n©ng cao nhËn thøc cña kh¸ch vÒ ®Þa ph¬ng, ®Êt níc, chiÕu
phim, triÓn l·m, qu¶ng ço.
- dÞch vô n©ng cao tiÖn nghi sinh ho¹t cña kh¸ch: phôc vô ¨n uèng t¹i phßng ë, t¹i
phßng häp, tai n¬i gi¶ trÝ
- DÞch vô ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao: híng dÉn viªn,
phiªn dÞch. Gi¸ çc dÞch vô nµy chÞu sù chi phèi bëi quy luËt gi¸ trÞ vµ chÞu sù
t¸c ®éng bëi mét sè nh©n tè ®Æc trng kh¸c nh tÝnh chÊt ®Æc trng vµ gi¸ trÞ cña
tµi nguyªn du lÞch, chÊt lîng phôc vô, uy tÝn cña trung t©m , t×nh h×nh thÞ trêng
du lÞch.
b. C¨n cø vµo tÝnh ®ång bé cña çc dÞch vô trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch.
Gi¸ c¶ bao gåm:
- Gi¸ cho dÞch vô ngñ. Lµ ®¬n gi¸ cho mét ®ªm ngñ t¹i c¬ së lu tró, gåm
toµn bé mäi chi phÝ buång, giêng vµ phÝ phôc vô theo çc h¹ng kh¸ch s¹n, lo¹i
phßng vµ giêng t¬ng ®¬ng.
- Gi¸ cho çc dÞch vô bæ sung : Lµ ®¬n gi¸ quy ®Þnh cho tõng lo¹i dÞch vô
bæ sung gåm çc kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt vµ chi phÝ phôc vô theo çc h¹ng
kh¸ch s¹n, lo¹i phßng vµ t¬ng ®¬ng.
- Gi¸ toµn phÇn: Lµ lo¹i gi¸ mµ çc yÕu tè cÊu thµnh cña nã bao gåm: gi¸
cho dÞch vô ngñ, gi¸ cho çc dÞch vô bæ sung vµ ba b÷a ¨n cho mét kh¸ch du
lÞch.
- Gi¸ b¸n phÇn: lµ lo¹i gi¸ mµ thµnh phÇn cña nã chØ bao gåm: gi¸ cho dÞch
vô buång ngñ, gi¸ cho çc dÞch vô bæ sung vµ hai b÷a c¬m chÝnh. Gi¸ cho dÞch
vô ngñ vµ mét b÷a ®iÓm t©m s¸ng lµ mét d¹ng cña gi¸ b¸n phÇn.
- Gi¸ nghØ ng¬i: lµ lo¹i gi¸ buång giêng cho nh÷ng ®èi tîng kh¸ch nghØ t¹i
kh¸ch s¹n kh«ng qu¸ mét ngµy vµ kh«ng ngñ ®ªm t¹i kh¸h s¹n. th«ng thêng gi¸
nghØ ng¬i chØ chiÕm kho¶ng 50% cña gi¸ dÞch vô ngñ.
Gi¸ tæng hîp: lµ lo¹i gi¸ dïng ®Ó thanh to¸n cho ®èi tîng kh¸ch ®I du lÞch
th«ng qua tæ chøc vµ theo ®oµn. Trong ®ã ngoµi chi phÝ xho dÞch vô ngñ ¨n
uèng vµ mét sè dÞch vô bæ sung cßn bao gåm c¶ gi¸ vËn chuyÓn cña kh¸ch du
lÞch. §Æc ®iÓm cña gi¸ tæng hîp lµ bao giõo còng nhá h¬n tæng møc gi¸ cña çc
dÞch vô vµ hµng ho¸.
§èi víi kh¸ch du lÞch th× ba lo¹i gi¸ trªn cã nhiÒu u ®iÓm, chóng thêng ®îc
biÕt vµ thanh to¸n tríc thêi ®iÓm di du lÞch cña kh¸ch chØ viÖc sö dông çc
dÞch vô ®· thanh to¸n mµ kh«ng ph¶i quan t©m ®Õn viÖc ®æi tiÒn. MÆt kh¸c
thanh to¸n theo ba lo¹i gi¸ trªn bao giê còng rÎ h¬n. Tuy nhiªn çc dÞch vô bæ sung
kh«ng cã trong dù kiÕn do çc nhu cÇu tøc thêi cña kh¸ch vµ xu híng tù do trong
viÖc lùa chän çc dÞch vô theo ý muèn.
Sö dông çc lo¹i gi¸ trªn th× çc c¬ së kinh doanh còng cã lîi v× th«ng qua
viÖc thanh to¸n tríc tiÒn b¸n mét sè hµng ho¸ vµ dÞch vô lín gióp cho çc doanh
nghÖp tiªu thô s¶n phÈm nhanh. Tuy tû lÖ l·I trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cã thÊp
h¬n nhng do b¸n ®îc nhiÒu, vèn quay vßng nhanh nªn thùc tÕ l·I vÉn nhiÒu h¬n.
ViÖc thanh to¸n tríc cña kh¸ch cßn gióp c¬ së lËp kÕ ho¹ch kinh doanh s¸t thùc tÕ
h¬n, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n cho doanh nghiÖp.
c. C¨n cø vµo gi¸ trÞ tµi nguyªn du lÞch vµ thêi vô du lÞch.
Gi¸ cña ç dÞch vô chÝnh trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n ®îc chia
thµnh bèn lo¹i.
- Gi¸ trong mïa du lÞch chÝnh: Trong mïa du lÞch chÝnh, sè lîng kh¸ch
®Õn ®iÓm du lÞch ®«ng, nhu cÇu tiªu thô çc hµng ho¸ çc dÞch vô vµ hµng ho¸
du lÞch t¨ng lªn, do ®ã gi¸ c¶ thêng cao h¬n.
- Gi¸ tríc mïa du lÞch( gi¸ tríc vô)
- Gi¸ sau mïa du lÞch
Thêi ®iÓm tríc vµ sau mïa du lÞch th× sè lîng kh¸ch ®Õn ®iÓm du lÞch
kh«ng ®«ng nªn gi¸ c¶ thêng thÊp h¬n gi¸ mïa chÝnh.
- Gi¸ ngoµi vô du lÞch
¸p dông hÖ thèng gi¸ theo thêi vô du lÞch lµ mét trong nhuÏng biÖn ph¸p
tÝch cùc cña çc c¬ së kinh doanh nh»m kh¾c phôc ¶nh hëng bÊt lîi cña tÝnh
thêi vô , thu hót kh¸ch du lÞch vµo thêi ®iÓm ngoµi thêi du du lÞch chÝnh, kh¾c
phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong viÖc sö dông c¬ së vËt chÊt lü thuËt gi÷a çc
thêi kú trong n¨m. Th«ng thêng gi¸ ®îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo gi¸ trÞ cña tµi
nguyªn du lÞch ë mçi n¬i. HÖ thèng gi¸ theo thêi vô ®îc sö dông hÕt søc linh ho¹t,
mÒm dÎo, nã hoµn toµn phï hîp víi quan hÖ cung - cÇu cña thÞ trêng.
d. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm c¬ cÊu x· héi cña kh¸ch du lÞch
Gi¸ çc dÞch vô, hµng ho¸ du lÞch ®îc thÓ hiÖn qua hÖ thèng chªnh lÖch
gi¸ theo ®é tuæi, nguån gèc d©n téc, h×nh thøc tæ chøc chuyÕn du lÞch …Theo
nguån gèc d©n téc cña kh¸ch, gi¸ s¶n phÈm du lÞch ®îc chia thµnh: Gi¸ dµnh cho
kh¸ch néi ®Þa vµ gi¸ dµnh cho kh¸ch quèc tÕ. Gi¸ cho kh¸ch néi ®Þa thêng thÊp
h¬n so víi gi¸ cho kh¸ch quèc tÕ.
Theo ®é tuæi cña kh¸ch du lÞch : Gi¸ s¶n phÈm du lÞch cungc cã sù chªnh
lÖch nhau. VÝ dô gi¸ vËn chuyÓn, gi¸ dÞch vô lu tró trÎ em ®îc gi¶m 50%.
Theo h×nh thøc tæ chøc chuyÕn ®I, çc s¶n phÈm du lÞch còng ®îc b¸n theo gi¸
kh¸c nhau.
II. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sù h×nh thµnh gi¸ c¶
Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh, ®Ó ®¶m b¶o cho
sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, ngoµi chÝnh s¸ch gi¸ thêng kú th× ë
tõng giai ®o¹n kh¸c nhau còng cÇn cã chÝnh s¸ch gi¸ cho phï hîp. §Ó viÖc x¸c
®Þng gi¸ hîp lý nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao cÇn ph¶I chó ý ®Õn çc yÕu tè ¶nh
hëng ®Õn gi¸ c¶.
1. Sù co d·n cña møc cÇu (møc cÇu ®µn håi).
Sù co d·n møc cÇu chuÝnh lµ ph¶n øng cña møc cÇu ®èi víi mét loaih
hµng ho¸ hoÆc dÞch vô khi gi¸ c¶ cña chóng thay ®æi. Khi cã sù thay ®æi nhÑ
cña gi¸ c¶ mµ møc cÇu thay ®æi th× gäi lµ møc cÇu co d·n. Ngîc l¹i khi gi¸ thay
®æi mµ møc cÇu thay ®æi Ýt hîc kh«ng thay ®æi th× gäi lµ møc cÇu kh«ng co
d·n.
NÕu møc cÇu co d·n th× chØ cÇn thay ®æi mét chót trong møc gi¸ sÏ lµm
cho khèi lîng tiªu thô thay ®æi. V× vËy ®èi víi s¶n phÈm cã møc cÇu co d·n th×
®Ó t¨ng khèi lîng s¶n phÈm du lÞch ®îc tiªu thô th× çc doanh nghiÖp chØ cÇn
gi¶m gi¸ b¸n. Ngîc l¹i nÕu møc cÇu kh«ng co d·n th× khi gi¸ c¶ thay ®æi (gi¶m)
sÏ kh«ng lµm cho khèi lîng dÞch vô, hµng ho¸ tiªu thô t¨ng lªn, do ®ã sÏ lµm cho
thu nhËp cña doanh nghiÖp bÞ gi¶m di. Ngîc l¹i nÕu t¨ng gi¸ b¸n th× sÏ lµm cho
thu nhËp cña doanh nghiÖp t¨ng. Trong thùc tÕ hiÖn nay, nÕu mét thÞ trêng cã
sù c¹nh tranh láng lÎo, mét kh¸ch s¹n sang träng cã thÓ du¨ ra mét biÓu gi¸ kh¸ cao
nhng vÉn kh«ng lµm gi¶m khèi lîng dÞch vô tiªu thô v× kh¸ch hµng dù tÝnh tr¶
tiÒn phßng cao vµ nãi chung hä kh«ng muèn chuyÓn sang kh¸ch s¹n kh¸c rÎ h¬n
nhng kÐm khang trang.
Tõ ph©n tÝch trªn, cho ta thÊy mçi nhµ kinh doanh trong ®iÒu kiÖn cña
nÒnn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay ph¶i nhËn thøc ®îc tÝnh co d·n trong møc cÇu
cña tõng lo¹i hµng ho¸ dÞch vô mµ m×nh kinh doanh, còng nh møc ®é trung
thµnh cña kh¸ch hµng cña m×nh ®Ó x¸c ®inhj gi¸ b¸n s¶n phÈm cho hîp lý.
Hay nãi mét çch kh¸c lµ hä ph¶i cã gi¶i ph¸p híng vÒ thÞ trêng trong qu¸ tr×nh
Ên ®Þnh gi¸. ViÖc híng vÒ thÞ triêng nµy ®Æc biÖt quan träng trong tõng thêi
kú, Ch¼ng h¹n kh¸ch s¹n ®a ra biÓu gi¸ h¹ cho nh÷ng ngµy tr¸i vô, hay nhµ hµng
®a ra gi¸ biÓu ®Æc biÖt trong nh÷ng ngµy b¸n chËm. Nh÷ng gi¸ biÓu gi¶m h¹
nµy ®Æc biÖt thÝch hîp ®èi víi nh÷ng ngêi kinh doanh cã møc cÇu co d·n.
2. C¬ cÊu cña chi phÝ
Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ bé phËn chñ yÕu cÊu thµnh nªn møc gi¸
cña mét s¶n phÈm du lÞch. VËy viÖc t¨ng hoÆc gi¶m chi phÝ kinh doanh sÏ lµm
cho møc gi¸ thay ®æi. Do ®ã cho phÝ lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó gióp nhµ
kinh doanh x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm cña m×nh.
C¬ cÊu chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n còng lµ mét yÕu tè
c¬ b¶n ¶nh hën ®Õn viÖc quyÕt ®Þnh gi¸.
Chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n bao gåm hai bé phËn: Chi
phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ thay ®æi. Chi phÝ cè ®Þnh (chi phÝ bÊt biÕn) thµnh
phÇn cña nã lµ çc kho¶n chi phÝ khÊu hao tµi s¶n mµ doanh nghiÖp sö dông
trong qu¸ tr×nh kinh doanh . Chi phÝ thay ®æi (chi phÝ kh¶ biÕn) lµ çc kho¶n
chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh, nã biÕn ®æi khi møc tiªu thô thay
®æi. Çc c¬ së cã møc chi phÝ cè ®Þnh cao h¬n chi phÝ thay ®æi th× khèi l îng
s¶n phÈm b¸n thay ®æi sÏ t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô.
Nh vËy ®èi víi çc doanh nghiÖp cã chi phÝ cè ®Þnh lín th× khi khèi lîng
tiªu thô t¨ng lµ mét c¬ së gi¶m gi¸ b¸n.
3. Sù c¹nh tranh
VÞ thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp còng lµ mét yÕu tè quan träng cã ¶nh
hëng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ®Þnh gi¸. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, rÊt Ýt doanh
nghiÖp cã thÓ ®éc quyÒn trong cung øng s¶n phÈm. Nõu doanh nghiÖp ®éc
quyÒn trong cung øng dÞch vô hµng ho¸ du lÞch th× thêng ®Þnh gi¸ cao h¬n møc
gi¸ ph¶i ch¨ng…
HÇu hÕt çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n hiÖn nay ho¹t ®éng trong mét
thÞ trêng c¹nh tranh hoµn toµn. Sù c¹nh tranh buéc çc doanh nghiÖp ph¶i t×m çc
biÖn ph¸p ®Ó l«i kÐo kh¸ch hµng nh»m tiªu thô ®îc nhiÒu s¶n phÈm. Sù canh
tranh râ rµng kh¾c nghiÖt nhÊt trong lÜnh vùc kinh doanh phßng trä, phôc vô ¨n
uèng, du lÞch trän gãi vµ v¨n phßng du lÞch. Trong lÜnh vùc nµo cã c¹nh tranh
th× c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ thêng m¹nh h¬n c¶. Do ®ã sù c¹nh tranh buéc çc doanh
nghiÖp ph¶i t×m cho m×nh mét ph¬ng ¸n gi¸ tèi u trong tiªu thô hµng ho¸ dÞch
vô du lÞch.
4. §Æc trng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp
Trong t×nh h×nh c¹nh tranh kh¾t khe, nhµ qu¶n lý giái kh«ng ch¹y theo gi¸
c¶ cña c¬ së c¹nh tranh mµ tr¸i l¹i ph¶i t×m ra ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña
doanh nghiÖp m×nh, còng nh cña ®èi thñ. Tõ ®ã t×m ra nh÷ng nÐt ®Æc biÖt
cña s¶n phÈm, ®ång thêi lµm næi bËt tÝnh ®éc ®¸o cña chóng. Sù ®éc ®¸o cña
s¶n phÈm cµng lín, ngêi ta cµng cã thÓ tÝnh gi¸ cao, mµ s¶n phÈm vÉn tiªu thô
®îc. §ång thêi trªn c¬ së cña sù t×m hiÓu nghiªn cøu ®ã mµ t¹o ra ®îc nh÷ng s¶n
phÈm kh¸c biÖt so víi s¶n phÈm cña çc doanh gnhiÖp kh¸c, tõ ®ã thu hót ®îc
nhiÒu kh¸ch hµng , t¨ng ®îc sè phßng cho thuª, t¨ng sè xuÊt ¨n ®îc ®Æt t¹i nhµ
hµng..
Trong thùc tÕ , doanh nghiÖp nµo thµnh c«ng trong viÖc ®Æc biÖt ho¸
s¶n phÈm cña m×nh th× sÏ réng ®êng Ên ®Þnh gi¸ h¬n. Sù ®Æc biÖt ho¸ s¶n
phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ dùa vµo çc yÕu tè nh: Khung c¶nh m«i trêng,
®Þa ®iÓm vµ th¾ng c¶nh.
Víi sù ®Æc biÖt ho¸ s¶n phÈm doanh nghiÖp cã thÓ x©y dùng b¶ng gi¸ dùa
vµo t©m lý, sù ®Æc biÖt ho¸ cµng lín, doanh nghiÖp cµng cã thÓ tÝnh ®îc gi¸
cao, tõ ®ã h×nh thµnh nªn mét thÞ trêng ®éc quyÒn.
5. Nh÷ng yÕu tè kh¸c
- ChÊt lîng s¶n phÈm, chÊt lîng phôc vô cã mèi t¬ng quan trùc tiÕp víi gi¸
trÞ mµ kh¸ch hµng íc ®Þnh. ChÊt lîng phôc vô cµng cao th× gi¸ trÞ sö dông cña
çc dÞch vô cµng cao, do ®ã gi¸ c¶ hµng ho¸ sÏ t¨ng lªn t¬ng xøng. V× vËy chÊt l-
îng phôc vô cßn lµ yÕu tè kÝch thÝch sù gia t¨ng cña gi¸ c¶, thu hót ®îc du kh¸ch
, còng cè ®îc vÞ thÕ cña doanh nghiÖp.
Uy tÝn vµ tiÕng t¨m cña doanh nghiÖp còng cã ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ cña
dÞch vô vµ hµng ho¸. Çc kh¸ch s¹n, nhµ hµng cã truyÒn thèng phôc vô l©u ®êi
cã uy tÝn vµ tiÕng t¨m trªn thÞ trêng th× gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô thêng cao
h¬n çc kh¸ch s¹n, nhµ hµng, cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i nhng míi ®a
vµo sö dông. V× vËy çc doanh nghiÖp ph¶i dïng nghÖ thuËt kinh doanh ®Ó
g©y tiÕng t¨m.
Ngoµi ra tÝnh thêi vô, ph¬ng ph¸p ph©n phèi s¶n phÈmn nguyªn nh©n t©m
lý, t×nh h×nh thÞ trêng du lÞch quèc tÕ còng cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®èi víi viÖc
®Þnh gi¸ s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
Trong thêi gian gÇn ®©y gi¸ c¶ çc dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch cã xu h-
íng t¨ng lªn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu trªn thÞ
trêng ®èi víi çc h¹ng kh¸ch s¹n kh¸c nhau. ChÊt lîng phôc vô vµ tÝnh ®ång bé
cña çc dÞch vô du lÞch còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. §êi sèng kinh tÕ vµ møc sèng
cña nh©n d©n t¨ng lªn lµm cho kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch du lÞch cµng t¨ng.
III.PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP
DU LỊCH - KHÁCH SẠN
1. Căn cứ xác định giá :
Trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, các đơn vị kinh doanh du lịch
khách sạn đã chuyển sang chế độ hoạch toán độc lập, do vậy cơ chế định giá cũng
thay đổi cho phù hợp với hoàn cảnh hiện nay. Cơ chế định giá cứng nhắc trước
đây được thay bằng cơ chế định giá linh hoạt, mềm dẻo. Trên cơ sở 1 khung giá
được định, cân đối với điều kiện cụ thể, các doanh nghiệp được tự ấn định giá sản
phẩm của mình. Trong điều kiện cạnh tranh gay gắt thì chính sách giá có vai trò
quan trọng trong việc đảm bảo sự tồn tại phát triển của doanh nghiệp .Vì vậy khi
xác định giá cần phải dựa trên những định giá sau: khi xác định giá sp du lịch phải
căn cứ vào chi phí sản xuất và tiêu thụ sản phẩm đó. khi xác định giá cả sản phẩm
du lich phải dựa trên cơ sở các nhân tố tác động đến sự hình thành giá cả gồm :
- Dựa vào nhu cầu trên thị trường .
- Dựa vào khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp .
- Dựa vào giá trị cảm nhận của người tiêu dùng .
Ngoài ra phải dựa trên quan hệ tỷ giá giữa các doanh nghiệp, giá trị cảm nhận của
khách du lịch. Trong thự tế hiện nay, các hàng hoá và dịch vụ du lịch đều do thị
trường quyết định giá. Việc xây dựng phương án giá là để tìm ra giá chào hàng với
thị trường và xác định cận thấp của giá .
2. Trình tự xây dựng một phương án giá cho một loại sản phẩm du lịch
Việc xây dựng một phương án giá cho một sản phẩm du lịch (dựa trên chi
phí) được tiến hành như sau:
Bước 1 : Chuẩn bị
- Xác định nhu cầu thị trưòng và khả năng thanh toán của xã hội về loại sản phẩm
đó.
- xác định nhiệm vụ kinh doanh và phân tích các chỉ tiêu kinh tế ,kỹ thuật
+ Công suất sử dụng, lượng khách thực tế và khả năng dự kiến.
+ Các điều kiện về trang thiết bị.
+ Số lao động cần thiết .
Bước 2 : Xây dựng chi phí (giá thành ) cho loại sản phẩm cần xác định giá
- Các chi phí có liên quan trực tiếp đến sản phẩm .dich vụ nào thì tính thẳng vào
sản phẩm và dịch vụ đó.
- Các chi phí liên quan đến nhiều loại sản phẩm dịch vụ thì phải phân bổ theo tiêu
thức phù hợp.
+ Cùng một loại tài sản có liên quan đến nhiều loại sản phẩm thì phân bổ theo
công suất sử dụng hoặc theo diện tích sử dụng (nhà cửa).
+ chi phí quản lý hành chính: phân theo chi phí tiền lương hay chi phí trực tiếp .
- Cách xác định giá thành : (C +V).
1.Chi phí về tư liệu sản xuất bao gồm chi phí về khấu hao tài sản cố định(C 1) và
chi phí nguyên vật liệu, vật rẻ tiền mau hỏng và các chi phí bằng tiền mặt khác
- Chi phí khấu hao tài sản cố định (C1)
Cách tính : Phân loại tài sản cố định ra từng nhóm.
Xác định loại tài sản cho từng dịch vụ, xác định giá tài sản cố định (cần phải xác
định đúng giá trị đích thực của tài sản và nếu có sự biến động của giá cả thì phải
tính lại trị giá tài sản theo mặt bằng giá mới ).
Ví dụ : Khách sạn A trị giá 1.000.000đ x 5/100 = 50.000.000đ/năm.
2. Chi phí bằng tiền được chi ra trong quá trình kinh doanh (C 1) không bao gồm
chi phí tiền lương).
Trong hoạch toán của đơn vị, các chi phí này thể hiện bằng số thực tế chi ra trong
kinh doanh .
Để có cơ sở tính giá thành sản phẩm, dịch vụ khi xác định chi phí C2 cần phải :
- Căn cứ vào giá cả các loại nguyên liệu,vật liệu hiện tại thời điểm xác
Định giá và dự kiến biến động giá của các loại trên trong thời gian giá có hiệu lực
để xác định giá bình quân đưa vào tính toán .
- Căn cứ vào định mức kinh tế kỹ thuệt của nhad nước ,của ngành và của doanh
nghiệp để xác định tiêu hao vât tư nguyên liệu và các chi phí khác. Ví dụ: khi tính
chi phí C2 cho khâu kinh doanh buồng ngủ để xác định giá cho thuê phòng.
- Căn cứ định mức trang bị cho từng loại phòng để xác định: số lượng đồ gỗ, đồ
điện, đồ vải, vệ sinh….
- Căn cứ vào giá thực tế tại thời điểm kinh doanh để tính giá cho các loại trên .
- Căn cứ vào thời gian sử dụng dụng hợp lý cho từng loại trang thiết bị để xác
định chi phí cho 1 năm .
- Căn cứ vào điều kiện sản xuất kinh doanh cụ thể của từng khách sạn, khả năng
thu hút khách và nhu cầu của khách đối với từng nơi để xác định số lượng từng
loại trang thiết bị, loại trang thiết bị phù hợp với khả năng thanh toán của khách
hàng .
3. Chi phí tiền lương (V)
Căn cú vào định mức lao động phù hợp cho từng khâu doanh để xác định số lao
động cần thiết cho từng dịch vụ .
- Căn cứ vào chính sách chi trả lương của nhà nước và của nghiệp để xác định
tổng quỹ lương cần thiết cho từng dịch vụ và chung cho doanh nghiệp. Tổng quỹ
lương bằng số lao động nhân với tiền lương bình quân.
Bước 3 : Xác định giá bán sản phẩm hay dịch vụ
Giá bán = giá thành + Thuế GTGT + Phí vục vụ + lãi
- Thuế GTGT : được quy định bằng 1 tỷ lệ % trên giá bán của sản phẩm, dịch vụ .
- Phí vục vụ: Được tính bằng tỷ lệ % trên giá bán .
- Lãi (m): Tuỳ tình hình cụ thể của từng loại sản phẩm, dịch vụ ở từng đơn vị mà
xác định lãi cho phù hợp.
Ví dụ: để xác định giá cho 1 buồng loại 1 ở khách sạn A.
- Giá thành hợp lý: 150.000đ/ngày
- Thuế GTGT theo quy định của nhà nước là 10% trên gái bán .
- Phí phục vụ được tính 5% trên giá bán
tû lÖ l·i xuÊt x¸c ®Þnh lµ 10% trªn gi¸ b¸n ta cã
150.000®
gi¸ cho thuª mét ngµy buång = --------------------------- x 100 =
200.00®/ngµy
100 – (10+5+10)
X¸c ®Þnh chi phÝ cho mét ngµy ¨n theo ®oµn cña kh¸ch du lÞch. C¨n cø
vµo thùc ®¬n ta tÝnh ®îc lîng tiªu hao nguyªn vËt liÖu
- Gi¸ thµnh hîp lý 45.000®
- ThuÕ gi¸ tri gia t¨ng 10% trªn gi¸ b¸n
- Chi phÝ phôc vô 5% trªn gi¸ b¸n
- L·i lµ 10% trªn gi¸ b¸n
45.000®
Gi¸ b¸n cho mét kh¸ch ¨n trong ngµy = ------------------------ x 100 =
60.000®/ngµy
100 – (10+5+10)
Gi¸ çc dÞch vô kh¸c
Gi¸ dv = Gi¸ thµnh + thuÕ + l·i
1. Nêu các cách phân loại giá cả. Ý nghĩa của từng cách phân loại đó?
2. Phân tích các đặc điểm của giá cả trong kinh doanh du lịch.
3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá cả trong kinh doanh du lịch.
ch¬ng VII
tµi chÝnh trong doanh nghiÖp
Du lÞch - Kh¸ch s¹n
I. doanh thu trong doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch s¹n.

1. Kh¸i niÖm
Doanh thu lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, phôc vô vµ b¸n çc
s¶n phÈm du lÞch nãi chung vµ çc dÞch vô chÝnh cïng víi dÞch vô bæ sung
trong çc kh¸ch s¹n nhµ hµng nãi riªng.
2. C¬ cÊu doanh thu
§Ó cã ®îc doanh thu cuèi cïng, çc c¬ së kinh doanh dÞch vô ph¶i tr¶i qua
mét qu¸ tr×nh liªn hoµn lµ chuÈn bÞ s¶n xuÊt, phôc vô vµ b¸n hµng.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n - nhµ hµng, kh«ng ph¶i lóc nµo còng
thÊy çc giai ®o¹n trªn ë nguyªn d¹ng vµ ®éc lËp. Ngoµi ra çc giai ®o¹n nµy th-
êng ®îc thùc hiÖn theo çc thø tù kh¸c nhau (nghÜa lµ cã thÓ cã giai ®o¹n b¸n tr-
íc giai ®o¹n chuÈn bÞ, hoÆc giai ®o¹n chuÈn bÞ vµ giai ®o¹n s¶n xuÊt tríc giai
®o¹n b¸n). Doanh thu trong kh¸ch s¹n vµ trong nhµ hµng cã ®îc tõ çc ho¹t ®éng
kh¸c nhau.
a. Doanh thu trong kh¸ch s¹n: gåm 2 thµnh phÇn chÝnh.
- Doanh thu tõ çc dÞch vô lu tró.
- Doanh thu tõ çc dÞch vô bæ sung.
Trong kinh doanh du lÞch, çc kh¸ch s¹n cung cÊp nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô
®¸p øng nhu cÇu lu tró, ¨n uèng vµ çc nhu cÇu dÞch vô bæ sung kh¸c cho du
kh¸ch. HiÖn nay, nguån thu tõ viÖc b¸n çc s¶n phÈm dÞch vô, hµng ho¸ trong
kh¸ch s¹n lµ nguån thu chñ yÕu cña ngµnh du lÞch ViÖt Nam, chiÕm gÇn 70%
tæng doanh thu cña toµn ngµnh. Nh vËy, sè lîng, chÊt lîng cña dÞch vô, hµng ho¸
b¸n trong kh¸ch s¹n cã vai trß quan träng ®èi víi kinh doanh du lÞch. Còng nh çc
kh¸ch s¹n kh¸c, çc s¶n phÈm chÝnh cña çc kh¸ch s¹n nhµ níc cã thÓ chia thµnh 3
nhãm sau:
- DÞch vô lu tró: §©y lµ dÞch vô chñ yÕu cña çc kh¸ch s¹n. N¨m 1998,
doanh thu tõ dÞch vô nµy chiÕm ®Õn 65% tæng doanh thu cña toµn hÖ thèng
kh¸ch s¹n. Tuy nhiªn, ®èi víi kh¸ch s¹n nhµ níc chØ tiªu trung b×nh cho dÞch vô lu
tró cña kh¸ch s¹n dao ®éng tõ 45 – 70% tuú thu«c vµo quy m« cña tõng ®Þa ph-
¬ng (ë Hµ Néi kho¶ng 50%). §èi víi çc kh¸ch s¹n liªn doanh, tû lÖ nµy cßn thÊp
h¬n, kh¸ch s¹n t nh©n tû lÖ nµy thêng rÊt cao. HiÖn nay, viÖc ®a d¹ng çc lo¹i
h×nh lu tró cña kh¸ch s¹n nhµ níc cßn qu¸ Ýt lµm cho dÞch vô nµy cßn ®¬n ®iÖu
vµ cha ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña kh¸ch, çc kh¸ch s¹n nhµ níc cha khai th¸c
®îc tµi nguyªn du lÞch ë çc ®Þa ph¬ng ®Ó lµm phong phó thªm ho¹t ®éng cña
m×nh trong çc trän gãi cung cÊp cho kh¸ch.
- Çc dÞch vô bæ sung kh¸c: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®a sè çc kh¸ch s¹n nhµ
níc ®· quan t©m khai th¸c çc dÞch vô nµy ®Ó t¨ng doanh thu vµ tho¶ m·n çc
nhu cÇu cña kh¸ch. Nh×n chung, tr×nh ®é kinh doanh cña çc dÞch vô nµy cßn ë
møc thÊp. Tû träng doanh thu tõ çc dÞch vô bæ sung trong kh¸ch s¹n trung b×nh
chØ kho¶ng 10% trong tæng doanh thu. Çc dÞch vô bæ sung chñ yÕu cña kh¸ch
s¹n lµ:
+ DÞch vô thÓ thao.
+ DÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ.
+ DÞch vô x«ng h¬i massage.
+ Çc dÞch vô th¬ng m¹i kh¸c.
+ DÞch vô b¸n hµng.
+ DÞch vô vËn chuyÓn.
+ Çc dÞch vô kh¸c: giÆt lµ, c¾t tãc, thÈm mü.
Nh×n chung trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, çc kh¸ch s¹n ®· nhËn thøc ®îc
viÖc cung cÊp çc dÞch vô trän gãi cho kh¸ch trong kh¸ch s¹n ®Ó n©ng cao
doanh thu vµ tho¶ m·n çc nhu cÇu ®a d¹ng kh¸c cña kh¸ch. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu
qu¶ kinh doanh çc dÞch vô trong kh¸ch s¹n vµ so s¸nh víi çc níc kh¸c trong khu
vùc, ta cã thÓ tham kh¶o çc sè liÖu sau:
ST Níc ®Õn Thuª ¡n uèng §i l¹i Tham Mua hµng,
T phßng quan gi¶i trÝ
1 Singapo 22,3 13,3 5,1 6,1 55,8
2 Hång K«ng 30,2 10,8 5,1 8,0 51,0
3 Th¸i Lan 23,4 15,1 13,3 9,4 38,8
4 Trung Quèc 22,5 9,5 11,3 31,3 25,5
5 Indonesia 30,8 17,4 4,6 9,6 23,6
6 ViÖt Nam 45,4 17,7 10,4 14,4 12,1
Tõ b¶ng trªn cho thÊy râ tÇm quan träng cña çc dÞch vô bæ sung trong çc
kh¸ch s¹n. Trong khi ®ã, phÇn lín çc kh¸ch s¹n nhµ níc ë níc ta chñ yÕu chó träng
®Õn khai th¸c nguån doanh thu tõ dÞch vô cho thuª phßng lµ chñ yÕu.
- DÞch vô ¨n uèng: HÇu hÕt çc kh¸ch s¹n nhµ níc cã dÞch vô nµy ®Ó phôc
vô nhu cÇu ¨n uèng cña kh¸ch. Tuy nhiªn, dÞch vô nµy thêng mang l¹i hiÖu qu¶
thÊp, Ýt thu hót ®îc kh¸ch bªn ngoµi vµo ¨n vµ trung b×nh chØ chiÕm kho¶ng
15% doanh thu cña kh¸ch s¹n.
Sè TT Danh môc
1 DÞch vô chÝnh
- Buång ngñ.
2 DÞch vô bæ sung
+ dÞch vô thÓ thao.
+ dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ.
+ dÞch vô x«ng h¬i massage.
+ dÞch vô b¸n hµng.
+ dÞch vô vËn chuyÓn.
b. Doanh thu trong nhµ hµng: Lµ sè tiÒn thu ®îc khi b¸n thøc ¨n, ®å uèng
vµ çc dÞch vô kÌm theo.
Hµng ho¸ gåm 2 lo¹i:
+ S¶n phÈm tù s¶n xuÊt nh: Çc mãn ¨n.
+ S¶n phÈm mua s½n nh: Rîu, thuèc l¸, bia.
- DÞch vô ¨n uèng trong nhµ hµng gåm 2 lo¹i:
+ DÞch vô tæ chøc tiªu dïng (t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu dïng).
+ DÞch vô ®¶m b¶o gi¶i trÝ nh: ch¬ng tr×nh ca nh¹c, ch¬ng tr×nh biÓu
diÔn.
Sau ®©y lµ b¶ng c¬ cÊu doanh thu trong nhµ hµng:
Sè TT Danh môc
1 ¡n
- ¡n theo thùc ®¬n
- ¡n theo ®oµn
- ¡n tiÖc
2 Uèng
- Uèng c«ng nghiÖp (®å uèng s½n)
- Uèng pha chÕ
3 Lu niÖm, mü nghÖ
II. Vèn trong doanh nghiÖp du lÞch Kh¸ch s¹n.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, çc doanh nghiÖp nãi chung vµ çc doanh
nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n nãi riªng ®Òu cÇn cã mét sè t liÖu lao ®éng nhÊt ®Þnh
vµ cÇn cã nguyªn liÖu, hµng ho¸ phôc vô cho kinh doanh, tiÒn mÆt dïng cho
chÝ phÝ .....TËp hîp tÊt c¶ çc tµi s¶n trªn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ h×nh thµnh nªn
vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Vèn kinh doanh trong doanh nghiÖp bao gåm:
Vèn cè ®Þnh
Vèn lu ®éng
1. Vèn cè ®Þnh
a. Kh¸i niÖm:
Vèn cè ®Þnh trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n lµ sè tiÒn øng tríc vÒ
tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
b. §Æc ®iÓm:
- Vèn cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
- Gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh ®îc chuyÓn dÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt
chÊt vµ dÞch vô .... Do vËy vèn cè ®Þnh sÏ gi¶m dÇn qua çc chu kú s¶n xuÊt
kinh doanh vµ chØ hoµn thµnh mét lÇn lu©n chuyÓn khi gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh
®îc dÞch chuyÓn hÕt vµo gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô qua nhiÒu chu kú kinh
doanh.
- PhÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn khi chuyÓn dÞch vµo gi¸ trÞ
s¶n phÈm ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ tiÒn khÊu hao. Tõ ®ã, h×nh thµnh quü
khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (bao gåm khÊu hao c¬ b¶n vµ khÊu hao söa ch÷a lín).
- Sù tuÇn hoµn cña vèn cè ®Þnh rÊt chËm. Nhng h×nh th¸i vËt chÊt cña
tµi s¶n cè ®Þnh thêng Ýt thay ®æi. Do vËy, trong qu¶n lý vèn cè ®Þnh cÇn ph¶i
qu¶n lý chÆt chÏ tµi s¶n cè ®Þnh.
- Trong qu¸ tr×nh sö dông vèn cè ®Þnh bÞ hao mßn díi 2 d¹ng: hao mßn
h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh.
+ Hao mßn h÷u h×nh lµ sù hao mßn lµm thay ®æi vÒ mÆt vËt chÊt cña
tµi s¶n cè ®Þnh (do kÕt qu¶ cña viÖc sö dông g©y nªn).
+ Hao mßn v« h×nh ph¸t sinh do tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt (tøc tµi s¶n
cè ®Þnh míi cã th«ng sè kü thuËt vµ c«ng suÊt nh cò nhng ®îc b¸n víi gi¸ rÎ h¬n
hoÆc tµi s¶n cè ®Þnh míi cã gi¸ cao h¬n nhng c«ng dông vµ hiÖu qu¶ sö dông tèt
h¬n). Do ®ã, trong kinh doanh, çc doanh nghiÖp cÇn ph¶i rót ng¾n thêi gian sö
dông tµi s¶n cè ®Þnh trªn c¬ së t¨ng cêng sù lµm viÖc cña m¸y mãc, ph¬ng tiÖn
tr¸nh hao mßn v« h×nh ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh.
c. Çc tiªu thøc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông vèn cè ®Þnh.
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh cho phÐp khai th¸c tèt mäi kh¶
n¨ng tiÒm n¨ng cña vèn cè ®Þnh, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng, l·ng phÝ vèn phôc vô
tèt cho ho¹t ®éng kinh doanh.
Çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông vèn cè ®Þnh trong kinh
doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
Møc doanh thu trªn mét triÖu ®ång vèn cè ®Þnh hay cßn gäi lµ chØ tiªu
ph¶n ¸nh søc kinh doanh cña vèn cè ®Þnh.
D
H =
Vcd
Møc thu nhËp (hoÆc møc lîi nhuËn) trªn mét ®ång vèn cè ®Þnh hay lµ
chØ tiªu sinh lîi cña vèn cè ®Þnh .
L
H =
Vcd
Trong ®ã: D lµ møc doanh thu ®¹t ®îc trong kú.
L lµ møc thu nhËp (hoÆc møc lîi nhuËn) ®¹t ®îc trong kú.
Vèn cè ®Þnh cã thÓ ®îc xem xÐt trong çc trêng hîp sau:
Vèn cè ®Þnh lµ toµn bé gi¸ trÞ ban ®Çu cña tµi s¶n cè ®Þnh (nguyªn gi¸
tµi s¶n cè ®Þnh) hay gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh sau khi ®¸nh gi¸ l¹i.
Vèn cè ®Þnh cã thÓ biÓu hiÖn gi¸ trÞ hiÖn cßn cña çc tµi s¶n cè ®Þnh t¹i
thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶.
Vèn cè ®Þnh lµ phÇn vèn chuyÓn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm trong kú hay ®ã
chÝnh lµ chÝ phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
Hai chØ tiªu trªn ph¶n ¸nh søc kinh doanh vµ søc sinh lîi cña vèn cè ®Þnh,
çc chØ tiªu ®ã cµng cao chøng tá vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp sö dông cµng
hiÖu qu¶. doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n thùc hiÖn nhiÒu nghiÖp vô kinh
doanh, nªn ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ mét çch chi tiÕt h¬n, ph¸t hiÖn bé phËn nµo
®¹t hiÖu qu¶ cao ta ph¶i ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña vèn cè ®Þnh cña tõng nghiÖp vô
nh nghiÖp vô kinh doanh lu tró, ¨n uèng, Karaoke, khiªu vò, vËn chuyÓn ....
d. Nguån Vèn cè ®Þnh.
Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n níc ta hiÖn nay ®îc h×nh
thµnh tõ çc nguån vèn sau ®©y:
* Nguån vèn ph¸p ®Þnh: Khi doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp còng nh trong
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng doanh nghiÖp ph¶i cã mét lîng vèn cè ®Þnh tèi thiÓu theo
qui ®Þnh cña nhµ níc, ®ã lµ vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu. Møc vèn nµy tuú thuéc
vµo qui m«, lo¹i h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp, nã gióp cho viÖc thùc hiÖn
chøc n¨ng cña doanh nghiÖp còng nh ®¶m b¶o quyÒn lîi cña tËp thÓ vµ ç nh©n
cã quan hÖ víi doanh nghiÖp.
+ §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc: vèn nµy chÝnh lµ vèn ng©n s¸ch nhµ níc
cÊp ph¸t ban ®Çu khi doanh nghiÖp míi ®i vµo ho¹t ®éng. Toµn bé tiÒn trÝch
khÊu hao c¬ b¶n tµi s¶n cè ®Þnh ®Òu ®îc ®Ó l¹i cho doanh nghiÖp. Doanh
nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn sè vèn nµy.
+ §èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn: nguån vèn ph¸p ®Þnh lµ nguån vèn do çc
cæ ®«ng ®ãng gãp th«ng qua viÖc mua cæ phiÕu.
+ §èi víi doanh nghiÖp t nh©n: nguån vèn nµy lµ sè vèn cña chñ doanh
nghiÖp bá ra ban ®Çu ®Ó kinh doanh.
* Nguån vèn doanh nghiÖp tù bæ sung: Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng viÖc më
réng qui m« kinh doanh lµ môc tiªu cña mçi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng. §iÒu ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t thêng xuyªn thªm vèn b»ng çch
lÊy tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i doanh nghiÖp sau khi ®· bï ®¾p nh÷ng chÝ phÝ trong
qu¸ tr×nh kinh doanh vµ hoµn thµnh nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ níc.
* Nguån vèn liªn doanh: §ã lµ nguån vèn mµ çc ®¬n vÞ liªn doanh víi çc
doanh nghiÖp ®ãng gãp. HiÖn nay nguån vèn ®Çu t níc ngoµi ®ang ph¸t triÓn
m¹nh trong ngµnh du lÞch kh¸ch s¹n ë ViÖt Nam. ë doanh nghiÖp liªn doanh víi n-
íc ngoµi ViÖt Nam tham gia gãp vèn chñ yÕu b»ng gi¸ trÞ çc kh¸ch s¹n, nhµ cöa,
®Êt ®ai, thiÕt bÞ, vËt t, tiÒn mÆt.....
* Nguån vèn ®i vay:
Trong kinh doanh, nÕu çc nguån vèn trªn thiÕu, doanh nghiÖp cã thÓ vay
ng©n hµng theo chÕ ®é tÝn dông dµi h¹n ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n çc tµi s¶n
cè ®Þnh ®¸p øng nhu cÇu kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Th«ng qua çc nguån vèn nªu trªn cho thÊy tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp
lµ ph¶i t¹o ra nguån vèn, lµm chñ ®îc nguån vèn cña m×nh vµ sö dông chóng cã
hiÖu qu¶ nhÊt.
2. Vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
a. Kh¸i niÖm.
Doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n muèn tiÕn hµnh kinh doanh cÇn cã mét sè
tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng nhÊt ®Þnh.
BiÓu hiÖn vËt chÊt cña tµi s¶n lu th«ng lµ nguyªn liÖu mua vµo ®Ó chÕ
biÕn ra çc s¶n phÈm ¨n uèng phôc vô kh¸ch, hµng ho¸ ®Ó b¸n nh: rîu, chÌ, thuèc,
b¸nh kÑo, hµng lu niÖm.....
BiÓu hiÖn vËt chÊt cña tµi s¶n lu ®éng lµ bao b×, c«ng cô, ®å dïng, vËt
®ãng gãi..... cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
Khi tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng ®îc biÓu hiÖn díi h×nh th¸i b»ng
tiÒn gäi lµ vèn lu ®éng.
VËy: Vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n lµ gi¸ trÞ (tiÒn tÖ)
øng tríc vÒ tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng cÇn thiÕt cña doanh nghiÖp.
Thêi gian tuÇn hoµn cña vèn lu ®éng nhanh h¬n so víi vèn cè ®Þnh. Cã
lo¹i kÕt thóc mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh th× vèn lu ®éng thùc hiÖn ®îc mét
vßng tuÇn hoµn nh vèn nguyªn liÖu, hµng ho¸.
b. CÊu thµnh vèn lu ®éng.
Toµn bé vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n ®îc chia lµm 2
bé phËn lµ: vèn lu ®éng ®Þnh møc vµ vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc.
* Vèn lu ®éng ®Þnh møc: lµ sè vèn lu ®éng cÇn thiÕt, thêng xuyªn ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, liªn
tôc.
Sè vèn nµy thêng chiÕm tû träng lín trong toµn bé sè vèn lu ®éng cña
doanh nghiÖp nã bao gåm: vèn nguyªn liÖu hµng ho¸ vµ vèn phi hµng ho¸.
- Vèn nguyªn liÖu hµng ho¸: §ã lµ nh÷ng nguyªn liÖu hµng ho¸ n»m trong
kh©u dù tr÷ ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. §èi víi
doanh nghiÖp kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n vèn hµng ho¸ chñ yÕu tËp trung vµo
çc mÆt hµng: Rîu, bia, chÌ, thuèc l¸, b¸nh kÑo.... Cßn vèn nguyªn liÖu thêng nhá
vµ chñ yÕu lµ nguyªn liÖu t¬i sèng thêi gian dù tr÷ ng¾n.
- Vèn kh«ng ph¶i hµng ho¸: (vèn phi hµng ho¸) lµ sè vèn cÇn thiÕt phôc vô
cho ho¹t ®éng kinh doanh. Nã bao gåm:
+ Vèn b»ng tiÒn: Lµ sè vèn t¹m thêi lu©n chuyÓn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ lµ
tiÒn b¸n hµng, tiÒn ®ang chuyÓn, tiÒn mÆt tån quÜ nã ®¬c sö dông ®Ó tr¶ l-
¬ng hay thanh to¸n çc chÝ phÝ ph¸t sinh b»ng tiÒn mÆt.
+ Vèn c«ng cô lao ®éng nhá: §ã lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn, nh÷ng c«ng cô
lao ®éng cã gi¸ trÞ thÊp, thêi gian sö dông ng¾n, phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
+ Vèn bao b×, vËt ®ãng gãi: Lµ sè vèn cÇn thiÕt ®Ó dù tr÷ bao b×, viÖc
®ãng gãi phôc vô cho viÖc vËn chuyÓn vµ b¸n hµng. Lo¹i vèn nµy trong kinh
doanh du lÞch kh¸ch s¹n thêng chiÕm tû träng nhá.
+ Vèn phÝ ®îi ph©n bæ: Lµ vèn dïng cho çc kho¶n ®· chi nhng cha thÓ
ph©n bæ ngay mét lÇn vµo chÝ phÝ mµ chê ®Ó ph©n bæ dÇn cho çc kú sau.
+ Vèn phô tïng thay thÕ: §ã lµ sè tiÒn øng tríc vÒ linh kiÖn, trang thiÕt bÞ
phô tïng thay thÕ cho m¸y mãc dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh.
* Vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc: Bao gåm çc kh¶on b»ng tiÒn kh¸c (tiÒn
göi ng©n hµng, tiÒn giao cho çn bé mua hµng....). §ã lµ çc kho¶n vèn ph¸t sinh
trong kinh doanh nhng biÕn ®éng lªn xuèng thÊt thêng kh«ng thÓ ®Þnh møc ®îc.
Do ®ã ®ßi hái ngêi qu¶n lý vèn ph¶i h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt çc kho¶n vèn
nµy, tr¸nh sù ¶nh hëng tíi çc lo¹i vèn kh¸c trong ®Þnh møc cña doanh nghiÖp.
c. Çc chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng.
Khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch
kh¸ch s¹n, chóng ta sö dông mét sè chØ tiªu c¬ b¶n sau:
* ChØ tiªu hiÖu suÊt chu chuyÓn vèn lu ®éng (tèc ®é chu chuyÓn vèn lu
®éng).
Hai chØ tiªu biÓu hiÖn tèc ®é chu chuyÓn vèn lu ®éng.
+ Sè lÇn chu chuyÓn vèn lu ®éng:
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh th× vèn lu ®éng chu
chuyÓn ®îc bao nhiªu vßng.
Dv
C«ng thøc: L = -------------
Vl®
L lµ sè vßng chu chuyÓn cña vèn lu ®éng.
Dv = Mv + F
Mv lµ gi¸ trÞ vèn nguyªn liÖu hµng ho¸ b¸n ra trong kú.
F: lµ tæng chÝ phÝ ph©n bæ trong kú.
Vld: sè d vèn lu ®éng b×nh qu©n trong kú.
Vl®1 Vl®n
--------- + Vl®2 + Vl®3 + ....................................... + ---------
2 n
Vl® = --------------------------------------------------------------------------
n–1
Vl®1, Vl®2,......, Vl®n lÇ lît lµ sè d vèn lu ®éng t¹i çc thêi ®iÓm thø 1,
thø 2, ........., thø n.
+ Sè ngµy chu chuyÓn vèn lu ®éng: chØ tiªu nµy cho biÕt sè vßng quay
cña vèn lu ®éng mÊt bao nhiªu ngµy.
Vn®
C«ng thøc: N = ------------- x 360
Dv
N lµ sè ngµy chu chuyÓn vèn lu ®éng.
T
Nh vËy: N = ----------- x 360
L
* ChØ tiªu ph¶n ¸nh søc s¶n xuÊt - kinh doanh cña vèn lu ®éng.
D
C«ng thøc: D (VL§) = -----------
VL§
D: møc doanh thu ®¹t ®îc trong kú.
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mét ®ång vèn lu
®éng cã thÓ phôc vô kinh doanh t¹o ra bao nhiªu ®ång doanh thu cho doanh
nghiÖp.
* ChØ tiªu ph¶n ¸nh søc sinh lîi cña vèn lu ®éng.
P
C«ng thøc: P (VL§) = -----------
VL§
P lµ møc thu nhËp hoÆc lîi nhuËn doanh nghiÖp ®¹t ®îc trong kú.
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mét ®ång vèn lu
®éng cã thÓ t¹o ra cho doanh nghiÖp bao nhiªu ®ång thu nhËp hoÆc lîi nhuËn.
d. Nguån vèn lu ®éng.
Còng nh vèn cè ®Þnh, vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
®îc h×nh thµnh tõ çc nguån chñ yÕu sau:
* Nguån vèn ph¸p ®Þnh: §ã lµ nguån vèn riªng mµ doanh nghiÖp ph¶i cã
®Ó ®¨ng ký s¶n xuÊt kinh doanh còng nh vèn cè ®Þnh. Nh÷ng doanh nghiÖp
thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®îc huy ®éng tõ çc thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c nhau ®Ó h×nh thµnh nªn nguån vèn ph¸p ®Þnh theo qui ®Þnh cña nhµ níc.
* Nguån vèn doanh nghiÖp tù bæ sung.
* Nguån vèn liªn doanh.
* Nî ®Þnh møc: §ã lµ nh÷ng kho¶n nî mµ doanh nghiÖp cã thÓ t¹m thêi
chiÕm dông mét çch hîp ph¸p, thêng xuyªn phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh. VÝ dô nh: tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho çn bé c«ng nh©n viªn nhng cha ®Õn kú
h¹n tr¶, tiÒn ®iÖn níc cha tr¶......
* Nguån vèn vay.
3. B¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n.
a. Sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn.
* B¶o toµn vèn cã nghÜa lµ trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn dï biÓu
hiÖn díi h×nh th¸i nµo nhng khi kÕt thóc mét chu kú vËn ®éng cña vèn th× vÉn
gi÷ ®îc gi¸ trÞ hay søc mua cña ®ång vèn t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
* ViÖc b¶o toµn vèn lµ cÇn thiÕt v× tríc hÕt
- XuÊt ph¸t tõ viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh ®èi víi çc
doanh nghiÖp nhµ níc. §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh çc doanh
nghiÖp ph¶i b¶o toµn vµ gi÷ g×n ®îc sè vèn nhµ níc cÊp cho doanh nghiÖp.
- XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t, gi¸ c¶ biÕn ®éng, søc
mua cña ®ång tiÒn bÞ suy gi¶m. Trong ®iÒu kiÖn ®ã th× sè vèn thu håi ®îc
còng ph¶i t¨ng lªn mét çch t¬ng øng víi sù t¨ng lªn cña gi¸ c¶.
V× vËy, ®ßi hái nhµ níc ph¶i qui ®Þnh chÕ ®é ®iÒu chØnh gi¸ tµi s¶n cè
®Þnh theo møc ®é t¨ng cña gi¸ c¶ thÞ trêng mét çch hîp lý, ®iÒu chØnh kÞp
thêi gi¸ c¶ nguyªn liÖu, hµng ho¸ tån kho trît gi¸, bæ sung vèn lu ®éng tõ çc
kho¶n chªnh lÖch gi¸ nh»m thu håi vµ t¸i t¹o ®îc vèn, duy tr× n¨ng lùc s¶n xuÊt
kinh doanh cña ®¬n vÞ.
- Ngµy nay ngµnh du lÞch kh¸ch s¹n ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, nhu cÇu vÒ
çc s¶n phÈm mµ ngµnh du lÞch kh¸ch s¹n cung cÊp ®ßi hái ph¶i t¨ng c¶ vÒ sè l-
îng lÉn chÊt lîng. MÆt kh¸c, trong kinh doanh çc doanh nghiÖp cßn ®øng tríc
thö th¸ch lµ sù c¹nh tranh trªn th¬ng trêng. Do ®ã ®ßi hái mçi doanh nghiÖp
kh«ng nh÷ng b¶o toµn ®îc vèn mµ ph¶i ph¸t triÓn ®îc vèn kinh doanh ph¶i cã l·i
®Ó dµnh mét phÇn lîi nhuËn bæ sung vµo vèn, më réng kinh doanh.
b. Néi dung cña chÕ ®é b¶o toµn vèn vµ ph¸t triÓn vèn trong çc doanh
nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n.
* B¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cè ®Þnh.
Khi b¶o toµn vèn cè ®Þnh çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n ph¶i cã tr¸ch
nhiÖm b¶o toµn vèn cè ®Þnh c¶ vÒ mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
- VÒ mÆt hiÖn vËt cã nghÜa lµ: trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh,
doanh nghiÖp ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ kh«ng ®Ó mÊt m¸t tµi s¶n cè ®Þnh, thùc
hiÖn chÕ ®é sö dông, b¶o dìng, söa ch÷a mua s¾m ®Ó ®¶m b¶o cho tµi s¶n cè
®Þnh kh«ng bÞ h háng tríc thêi h¹n, duy tr× n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña tµi
s¶n cè ®Þnh. §ång thêi theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, çc doanh nghiÖp nhµ níc ®îc
quyÓn chñ ®éng thùc hiÖn viÖc ®æi míi, thay thÕ tµi s¶n cè ®Þnh, kÓ c¶ tµi
s¶n cè ®Þnh cha hÕt thêi h¹n sö dông theo yªu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ. Nhng
ph¶i th«ng qua ý kiÕn cña c¬ quan tµi chÝnh vµ c¬ quan chñ qu¶n.
- VÒ mÆt gi¸ trÞ: Th× sè vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ph¶i b¶o toµn
®Õn cuèi kú ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Sè VC§ Sè KhÊu hao HÖ sè T¨ng/gi¶m

b¶o toµn ®Õn = VC§ - c¬ b¶n trÝch x ®iÒu chØnh gi¸ + (-) sè
VC§
cuèi kú ®Çu kú trong kú trÞ TSC§ trong kú
Trong ®ã:
+ Sè vèn ®Çu kú kh«ng bao gåm sè chi khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i doanh
nghiÖp.
+ KhÊu hao c¬ b¶n trong kú chØ bao gåm khÊu hao khÊu hao c¬ b¶n cña
nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã ®Õn ®Çu kú (kh«ng tÝnh khÊu hao c¬ b¶n cña
tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng trong kú).
+ HÖ sè ®iÒu chØnh tµi s¶n cè ®Þnh ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tÝnh to¸n
®é t¨ng gi¸ cña tµi s¶n cè ®Þnh b»ng tiÒn trong níc.
+ T¨ng gi¶m vèn cè ®Þnh trong kú ®ã lµ sè vèn cè ®Þnh ph¶i b¶o toµn
t¨ng (+) gi¶m (-) trong kú. PhÇn nµy ph¶i x¸c ®Þnh theo tõng thêi ®iÓm.
B¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ khi cã biÕn ®éng vÒ gi¸ tµi s¶n cè
®Þnh th× doanh nghiÖp ph¶i ®iÒu chØnh l¹i nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh, vèn cè
®Þnh theo hÖ sè tÝnh to¸n do cÊp thÈm quyÒn c«ng bè.
Ngoµi tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn, çc doanh nghiÖp cßn cã tr¸ch nhiÖm
ph¸t triÓn vèn cè ®Þnh trªn c¬ së quÜ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh
doanh vµ phÇn khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬
b¶n cho doanh nghiÖp.
* B¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn lu ®éng:
- B¶o toµn vèn lu ®éng thùc chÊt lµ gi÷ ®îc gi¸ trÞ thùc tÕ hay søc mua
cña vèn, thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng mua s¾m nguyªn liÖu, hµng ho¸ cho kh©u d÷ tr÷
vµ tµi s¶n ®Þnh møc nãi chung duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ®¬n vÞ.
- Sè vèn lu ®éng ph¶i ®îc b¶o toµn ®Õn cuèi kú ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc:
Vèn lu ®éng Vèn lu ®éng HÖ sè trît gi¸
ph¶i b¶o toµn = ®Çu x b×nh qu©n VL§
®Õn cuèi kú kú ®Õn cuèi kú
Trong ®ã:
+ Vèn lu ®éng ®Çu kú lµ sè vèn lu ®éng ®îc b¶o tån ®Õn cuèi kú tríc.
+ HÖ sè trît gi¸ cña vèn lu ®éng ®îc x¸c ®Þnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm, c¬
cÊu tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng cña ngµnh. HÖ sè nµy còng cã thÓ do
doanh nghiÖp tù tÝnh to¸n trªn c¬ së çc mÆt hµng (chñ yÕu) mµ doanh nghiÖp
kinh doanh. Tuy nhiªn, hÖ sè trît gi¸ nµy kh«ng vît qu¸ hÖ sè do nhµ níc c«ng bè.
Ngoµi ra, doanh nghiÖp cßn cã çc lo¹i h×nh vèn kh¸c do nhµ níc giao cho
doanh nghiÖp nh: khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i cho doanh nghiÖp, vèn söa ch÷a lín, lîi
nhuËn cha ph©n phèi ..... doanh nghiÖp còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn
chóng, sö dông cã môc ®Ých, cã hiÖu qu¶.
Ngoµi ph¹m vi cña doanh nghiÖp th× nguån vèn cña quèc gia còng cÇn ®îc
b¶o toµn vµ ph¸t triÓn nh nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, çc di tÝch lÞch sö vµ
truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc....
4. Çc biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong doanh nghiÖp
du lÞch kh¸ch s¹n.
N©ng cao ®îc hiÖu qu¶ sö dông vèn nghÜa lµ vèn ph¶i lu«n lu«n ®¸p øng
®îc yªu cÇu kinh doanh, mÆt kh¸c ph¶i tiÕt kiÖm vèn trong qu¸ tr×nh kinh
doanh. Cô thÓ:
- X¸c ®Þnh ®îc nhu cÇu vÒ vèn trong tõng thêi kú kinh doanh trªn c¬ së
kÕ ko¹ch kinh doanh tæng thÓ cña doanh nghiÖp hay ph¶i x¸c ®Þnh ®îc møc vèn
ë tõng giai ®o¹n kinh doanh.
- X¸c ®Þnh ®îc c¬ cÊu vÒ vèn mét çch hîp lý: gi÷a vèn cè ®Þnh vµ vèn lu
®éng, gi÷a vèn cña nghiÖp vô bé phËn nµy víi vèn cña nghiÖp vô bé phËn kh¸c.
Gi¶m tíi møc thÊp nhÊt sè lîng tµi s¶n cè ®Þnh cha dïng hoÆc kh«ng cÇn dïng....
- Sö dông triÖt ®Ó c«ng suÊt tµi s¶n cè ®Þnh, t¨ng cêng b¶o qu¶n söa ch÷a
®Ó kÐo dµi thêi gian sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
- §Þnh kú ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i vèn (vèn cè ®Þnh vµ vèn lu ®éng) ®Ó x¸c
®Þnh møc b¶o toµn vèn hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng ¨n vµo vèn.
- Bè trÝ sö dông çc nguån vèn hîp lý, linh ho¹t, tiÕt kiÖm.
CÇn khai th¸c tËn dông triÖt ®Ó çc nguån vèn mµ doanh nghiÖp ®îc
phÐp sö dông trong mét thêi gian mµ kh«ng ph¶i tr¶ l·i (nguån vèn tù cã, nî
®Þnh møc) khi thiÕu míi sö dông nguån vèn nµy. §ßi hái tr¶ nî kÞp thêi, tr¸nh
t×nh tr¹ng bÞ chiÕm dông vèn.
- TÊt c¶ mäi ph¬ng ¸n ®Çu t vÒ vèn ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh
tÕ mang l¹i do viÖc ®Çu t ®ã. Cã nghÜa lµ viÖc ®Çu t x©y dùng trang thiÕt bÞ
dông cô ®Òu xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu kinh doanh nh»m môc dÝch n©ng cao chÊt l-
îng phôc vô, më réng kinh doanh.
III. chÝ phÝ trong doanh nghiÖp Du lÞch – Kh¸ch s¹n.
1. Kh¸i niÖm.
Ngµnh du lÞch lµ ngµnh ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt ®Æc thï cña m×nh,
ngµnh võa ®îc coi lµ ngµnh s¶n xuÊt, võa ®îc coi lµ ngµnh lu th«ng vµ võa ®îc
coi lµ ngµnh dÞch vô. Nã phôc vô çc nhu cÇu vÒ ¨n, ngñ, vui ch¬i, th¨m quan,
gi¶i trÝ vµ cung cÊp cho kh¸ch nh÷ng th«ng tin, hµng ho¸ cÇn thiÕt.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc chøc n¨ng ®ã, çc doanh nghiÖp du lÞch
kh¸ch s¹n ®ßi hái ph¶i bá ra mét lîng hao phÝ lao ®éng cÇn thiÕt (lao ®éng sèng
vµ lao ®éng vËt ho¸) ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc chøc n¨ng cña doanh
nghiÖp.
Trong chÝ phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n cã kho¶n chi phÝ trùc
tiÕpbiÓu hiÖn b»ng tiÒn nh: chi phÝ tiÒn l¬ng, ®iÖn níc, vËn chuyÓn ...... Nh-
ng cã nh÷ng kho¶n chi phÝ biÓu hiÖn díi h×nh th¸i hiÖn vËt nh hao phÝ vÒ tµi
s¶n cè ®Þnh, vËt rÎ tiÒn mau háng, hao hôt nguyªn liÖu hµng ho¸.....
Chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng nã chØ biÓu
hiÖn cô thÓ khi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh kÕt thóc. Thùc chÊt, chÝnh lµ sù
chuyÓn ho¸ cña vèn øng tríc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Chi phÝ trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n kh«ng bao gåm gi¸ trÞ nguyªn
liÖu sö dông ®Ó chÕ biÕn ra çc s¶n phÈm ¨n uèng. Bé phËn nguyªn liÖu nµy
®îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh kh«ng ®Çy ®ñ cña s¶n phÈm ¨n uèng.
V× trong gi¸ trÞ s¶n phÈm ¨n uèng th× gi¸ trÞ nguyªn liÖu thêng chiÕm tû
träng lín, lµ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh chÊt lîng s¶n phÈm. §iÒu ®ã
®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý riªng gi¸ trÞ nguyªn liÖu, thùc hiÖn tiÕt kiÖm chi phÝ
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng kh«ng thÓ thùc hiÖn b»ng viÖc tiÕt
kiÖm nguyªn liÖu ®a vµo chÕ biÕn. Do ®ã, nÕu h¹ch to¸n nguyªn liÖu vµo chi
phÝ sÏ kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc thùc chÊt ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Chi phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n mang tÝnh chÊt phøc t¹p cã
kho¶n chi phÝ n»m ë kh©u s¶n xuÊt çc s¶n phÈm ¨n uèng, cã kho¶n chi phÝ
n»m ë kh©u lu th«ng hµng ho¸ vµ cã kho¶n chi phÝ n»m ë kh©u phôc vô. Çc
kho¶n chi phÝ nµy cã thÓ n»m ë mäi n¬i, mäi lóc g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh phôc vô
kh¸ch.
Lu ý: ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ, chóng ta cÇn
x¸c ®Þnh ph¹m vi cña chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n. §ã lµ:
+ Nh÷ng kho¶n chi nµo kh«ng liªn quan ®Õn chøc n¨ng cña doanh nghiÖp
kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n sÏ kh«ng ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ.
+ Nh÷ng thiÖt h¹i do nguyªn nh©n chñ quan cña doanh nghiÖp g©y nªn
kh«ng ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ nh: tiÒn ph¹t, tiÒn båi thêng vÒ vi ph¹m hîp
®ång kinh tÕ, l·i nî qu¸ h¹n, xe ®æ....
2. Ph©n lo¹i chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n.
§Æc ®iÓm cña chi phÝ kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n cã tÝnh phøc t¹p. Do
vËy, ®Ó t¨ng cêng h¹ch to¸n kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao qu¶n lý kinh
doanh, tiÕt kiÖm chi phÝ, chóng ta cÇn ph¶i cã sù ph©n lo¹i chi phÝ.
a. C¨n cø vµo nghiÖp vô kinh doanh ta cã:
- Chi phÝ cña nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng: Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña
toµn bé nh÷ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt lu th«ng
vµ tæ chøc tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng.
Trong mçi giai ®o¹n trªn ®ßi hái ph¶i sö dông mét lîng chi phÝ nhÊt ®Þnh
®ã lµ chi phÝ s¶n xuÊt lu th«ng vµ tæ chøc tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng.
- Chi phÝ cña nghiÖp vô kinh doanh lu tró: Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña
toµn bé nh÷ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó phôc vô kh¸ch nghØ trä t¹i
çc c¬ së kinh doanh lu tró. §ã lµ nh÷ng kho¶n chi vÒ tiÒn l¬ng cho çn bé nh©n
viªn phôc vô ë bé phËn kinh doanh lu tró, vÒ tiÒn nhiªn liÖu, ®iÖn, níc, khÊu
hao tµi s¶n cè ®Þnh, trang thiÕt bÞ m¸y mãc.... vµ chi phÝ liªn quan ®Õn phôc
vô kh¸ch nghØ trä.
- Chi phÝ cña nghiÖp vô híng dÉn du lÞch: lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn nh÷ng
hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch du
lÞch. §ã lµ chi phÝ ®Ó tr¶ l¬ng cho híng dÉn viªn, chi phÝ x©y dùng ch¬ng
tr×nh vµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh kh¸c ®Ó tæ chøc çc ho¹t ®éng: tæ chøc ®ãn
tiÕp, vËn chuyÓn kh¸ch du lÞch.
+Tæ chøc bè trÝ n¬i ¨n chèn ë cho kh¸ch du lÞch.
+Tæ chøc cho kh¸ch th¨n quan vµ tham gia çc ch¬ng tr×nh vui ch¬i gi¶i
trÝ.
+Tæ chøc çc buæi nãi chuyÖn hoÆc thuyÕt minh vÒ çc di tÝch lÞch sö,
çc ngµy lÔ héi cho kh¸ch ®i th¨m quan ®îc biÕt. Giíi thiÖu cho kh¸ch nh÷ng
th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thÞ trêng, ®Þa danh du lÞch, phong tôc tËp qu¸n cña d©n téc
ViÖt Nam.
+Tæ chøc tiÔn kh¸ch.
- Chi phÝ çc dÞch vô kh¸c:
Ngoµi çc dÞch vô ®· nªu trªn, trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n cßn ph¸t
sinh dÞch vô kh¸c:
+ DÞch vô dancing.
+ DÞch vô karaoke..
+ DÞch vô massages.
+ DÞch vô ®æi tiÒn, ®iÖn tho¹i.
+ DÞch vô mua vÐ m¸y bay....
Çc dÞch vô ®ã trong qu¸ tr×nh phôc vô sÏ ph¸t sinh nh÷ng chi phÝ vµ
nh÷ng chi phÝ nµy trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n nã t¹o nªn gi¸ thµnh dÞch
vô, ®ã lµ nh÷ng chi phÝ tr¶ l¬ng cho nh©n viªn phôc vô, khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh, chi phÝ ®iÖn níc.
b. C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ (çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh lao
®éng).
- Chi tr¶ tiÒn l¬ng cho çn bé nh©n viªn trong doanh nghiÖp.
- Chi tr¶ vÒ cung cÊp lao vô cho çc ngµnh kinh tÕ kh¸c nh: chi phÝ
®iÖn, níc, chi phÝ vËn chuyÓn, chi phÝ thuª tµi s¶n cè ®Þnh.....
- Hao phÝ vÒ vËt t trong kinh doanh.
- Hao hôt vÒ hµng ho¸, nguyªn liÖu trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, b¶o
qu¶n, chÕ biÕn vµ tiªu thô.
- Çc kho¶n chi phÝ kh¸c nh: Tr¶ l·i tiÒn vay ng©n hµng, b¶o hiÓm x·
héi....
c. C¨n cø vµo tÝnh chÊt biÕn ®éng cña chi phÝ.
- Chi phÝ bÊt biÕn: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng thay ®æi hay Ýt thay
®æi khi møc doanh thu thay ®æi nh: chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ
hµnh chÝnh....
- Chi phÝ kh¶ biÕn: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ lu«n biÕn ®éng theo sù biÕn
®éng cña møc doanh thu nh: chi phÝ l¬ng kho¸n, chi phÝ ®Ó may, giÆt ®å v¶i,
mét phÇn chi phÝ nhiªn liÖu, ®iÖn n¨ng.
d. C¨n cø theo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý gåm:
- Chi phÝ vËn chuyÓn bèc v¸c: gåm cíc phÝ vËn chuyÓn thuª ngoµi, tiÒn
l¬ng, b¶o hiÓm x· héi, tiªu hao nhiªn liÖu, khÊu hao ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cña
çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn thuéc doanh nghiÖp, tiÒn bèc dì, khu©n v¸c....
- Chi phÝ b¶o qu¶n, chän läc, ®ãng gãi bao b×: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ
nh»m ®Ó gi÷ g×n sè lîng vµ chÊt lîng hµng ho¸, nguyªn liÖu vµ çc vËt liÖu
dông cô dïng vµo viÖc ph©n lo¹i, chän läc, ®ãng gãi....
- Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: chi phÝ khÊu hao çc tµi s¶n cè
®Þnh phôc vô trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh.
- Chi phÝ trõ dÇn c«ng cô lao ®éng nhá: lµ gi¸ trÞ ph©n bæ c«ng cô lao
®éng nhá dïng trong mua, b¸n, b¶o qu¶n nguyªn liÖu hµng ho¸ trong chÕ biÕn,
phôc vô kh¸ch.
+ L·i ph¶i tr¶ ng©n hµng vµ çc ®èi tîng kh¸c.
+ Hao hôt nguyªn liÖu, hµng ho¸ ®Þnh møc.
+ B¶o hiÓm x· héi.
+ Çc kho¶n chi phÝ trùc tiÕp kh¸c cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch.
+ TiÒn l¬ng cña çn bé c«ng nh©n viªn.
- Chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ gi¸n tiÕp phôc vô
cho qu¸ tr×nh kinh doanh nh: khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho bé phËn gi¸n
tiÕp v¨n phßng phÈm, y tÕ, héi nghÞ.
3. §¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông chi phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch
s¹n.
Chi phÝ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè x¸c ®Þnh lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. TiÕt
kiÖm chi phÝ lµ nguån c¬ b¶n ®Ó n©ng cao lîi nhuËn, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh
tÕ cho doanh nghiÖp. Do vËy, cÇn ph¶i ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ cña doanh
nghiÖp th«ng qua ®ã ®¸nh gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn chÊt lîng kinh
doanh cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cña
doanh nghiÖp cã hîp lý kh«ng, ®ång thêi ph¸t hiÖn nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh bÊt
hîp lý ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh»m qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cã
hiÖu qu¶.
a. Ph©n tÝch chung t×nh h×nh chi phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch
kh¸ch s¹n.
* Tû suÊt chi phÝ: Lµ tû lÖ phÇn tr¨m so s¸nh gi÷a tæng chi phÝ kinh
doanh du lÞch kh¸ch s¹n vµ doanh thu ®¹t ®îc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh cña
doanh nghiÖp.
F
F’ = --------- x 100
D
Trong ®ã:
F’ lµ tû suÊt chi phÝ cña doanh nghiÖp.
F lµ tæng chÝ phi kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n (F =  çc kho¶n môc
phÝ).
D lµ doanh thu kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
Tû suÊt chi phÝ lµ mét chØ tiªu chÊt lîng.
- Ph¶n ¶nh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc 100 ®ång doanh thu,
doanh nghiÖp ph¶i bá ra bao nhiªu ®ång chi phÝ.
- Sö dông ®Ó so s¸nh gi÷a çc thêi kú kh¸c nhau trong mét doanh nghiÖp.
- So s¸nh gi÷a çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n trong cïng mét thêi kú
kinh doanh víi nhau.
* Møc ®é t¨ng (gi¶m) tû suÊt chi phÝ: chØ tiªu nµy ®¸nh gi¸ ®¬n vÞ cã
qu¶n lý tèt chi phÝ hay kh«ng qua viÖc so s¸nh tû suÊt phÝ gi÷a kú nµy so víi kú
tríc.
 F’ = F’1 - F’ 0
 F møc ®é t¨ng (gi¶m) tû suÊt chi phÝ.
F’1 : tû suÊt chi phÝ cña kú nµy.
F’ 0 : tû suÊt chi phÝ cña kú tríc.
* Tèc ®é t¨ng (gi¶m) tû suÊt chi phÝ:
F’1 - F’ 0  F’
VF’ = -------------- x 100 Hay = ----------- x 100
F’ F’ 0
ChØ tiªu nµy cho thÊy çc doanh nghiÖp ph¶i t¨ng nhanh tèc ®é gi¶m chi
phÝ. §ã lµ c¬ së cho viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp.
* Møc tiÕt kiÖm (hay béi chi) chi phÝ cña doanh nghiÖp: ®¸nh gi¸ trong
mét thêi kú nhÊt ®Þnh doanh nghiÖp tiÕt kiÖm (hay béi chi) bao nhiªu ®ång chi
phÝ. ChØ tiªu nµy lµ sè tuyÖt ®èi biÓu hiÖn cô thÓ cña chØ tiªu sè t¬ng ®èi.
MF = (F’1 - F’ 0) x D1 hay MF =  F’ x D1/100
Trong ®ã:
MF lµ sè tiÒn tiÕt kiÖm (hay béi chi) chi phÝ cña doanh nghiÖp trong kú.
D1 lµ doanh thu ®¹t ®îc n¨m nay.
Qua çc chØ tiªu trªn, ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ nãi chung, cña tõng nghiÖp vô
kinh doanh trong doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn, ®Ó ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c h¬n, chóng ta cÇn ®i s©u
ph©n tÝch chi phÝ theo çc kho¶n môc phÝ h×nh thµnh nªn tæng chi phÝ cña
doanh nghiÖp vµ sù ¶nh hëng cña nã tíi tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp.
b. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ cña doanh nghiÖp theo nh÷ng kho¶n
môc phÝ:
Chóng ta ph©n tÝch çc kho¶n môc chi phÝ th«ng qua tû träng vµ tû suÊt
cña tõng kho¶n môc chi phÝ. Qua ®ã thÊy ®îc:
+ Kho¶n chi phÝ nµo chiÕm tû träng lín trong tæng møc chi phÝ cña
doanh nghiÖp.
+ Tû suÊt chi phÝ cña doanh nghiÖp t¨ng (gi¶m) chñ yÕu do kho¶n chi
phÝ nµo sö dông l·ng phÝ (tiÕt kiÖm).
Lu ý: Trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n, nh÷ng kho¶n chi phÝ vÒ khÊu
hao tµi s¶n cè ®Þnh, trõ dÇn c«ng cô lao ®éng nhá, chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o
hiÓm x· héi, tr¶ l·i tiÒn vay, chi phÝ nhiªn liÖu ®iÖn níc thêng chiÕm tû träng
lín.
Th«ng thêng doanh thu t¨ng lªn mµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh¶ biÕn t¨ng lªn,
vµ chi phÝ bÊt biÕn kh«ng t¨ng lµ hîp lý.
§Æc biÖt ph¶i chó ý nh÷ng kho¶n chi phÝ t¨ng lªn nhng l¹i n©ng cao chÊt
lîng phôc vô kh¸ch mét çch hîp lý, cã kh¶ n¨ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh th×
viÖc ®Çu t ®ã lµ tèt.
c. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ cña doanh nghiÖp theo tõng nghiÖp vô
vµ kinh doanh.
Trong cïng mét doanh nghiÖp nhng do tÝnh ®Æc thï riªng cña tõng lo¹i
h×nh kinh doanh mµ møc ®é chi tiªu cña tõng nghiÖp vô lµ kh¸c nhau. V× vËy
qua ®ã doanh nghiÖp cÇn cã sù ®Çu t thÝch hîp nh»m n©ng cao chÊt lîng phôc
vô kh¸ch vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cho doanh nghiÖp.
+ §èi víi nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng: ®©y lµ nghiÖp vô thùc hiÖn
®ång thêi çc nhiÖm vô s¶n xuÊt, lu th«ng vµ tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng. Do
vËy chi phÝ võa mang tÝnh chÊt cña mét ngµnh s¶n xuÊt, võa mang tÝnh chÊt
cña mét ngµnh lu th«ng, võa mang tÝnh chÊt cña mét ngµnh dÞch vô.
Nh÷ng chi phÝ chñ yÕu lµ:
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cho çn bé c«ng nh©n viªn. S¶n
xuÊt, chÕ biÕn vµ tæ chøc phôc vô kh¸ch tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng.
- Chi phÝ b¶o qu¶n hao hôt hµng ho¸.
- Chi phÝ nhiªn liÖu ®iÖn níc.
- Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
+ NghiÖp vô kinh doanh lu tró: ®©y lµ mét nghiÖp vô hoµn toµn cã tÝnh
chÊt cña ngµnh dÞch vô.
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi.
+ NghiÖp vô kinh doanh vËn chuyÓn vµ híng dÉn du lÞch: ®©y lµ
nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô.
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cho çn bé c«ng nh©n l¸i xe, híng
dÉn viªn du lÞch.
- Chi phÝ khÊu hao ph¬ng tiÖn, nhiªn liÖu x¨ng dÇu, chi phÝ söa ch÷a
phô tïng thay thÕ.
- Chi phÝ b¶o hiÓm, lÖ phÝ giao th«ng, vµ çc chi phÝ kh¸c cã liªn quan
®Õn qu¸ tr×nh du lÞch, th¨m quan cña du kh¸ch.
+ NghiÖp vô kinh doanh khiªu vò:
Çc kho¶n chi chñ yÕu lµ:
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cho çn bé c«ng nh©n viªn.
- Tr¶ c«ng cho lao ®éng hîp ®ång ë phßng khiªu vò.
4. Çc nh©n tè ¶nh hëng vµ biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ.
a. Nh©n tè ¶nh hëng.
+ Sù ¶nh hëng cña doanh thu vµ cÊu thµnh doanh thu.
Trong chi phÝ du lÞch kh¸ch s¹n cã chi phÝ bÊt biÕn vµ chi phÝ kh¶ biÕn.
Khi doanh thu t¨ng lªn th× chi phÝ kh¶ biÕn t¨ng lªn nhng chi phÝ bÊt biÕn l¹i
kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. V× vËy, khi doanh thu t¨ng lªn th× chi
phÝ còng t¨ng nhng tèc ®é t¨ng chËm h¬n dÉn ®Õn tû suÊt chi phÝ sÏ ®îc h¹
thÊp.
§èi víi cÊu thµnh doanh thu, do tÝnh chÊt kinh doanh cña mçi nghiÖp vô
lµ kh¸c nhau, ®ßi hái chi phÝ kh¸c nhau. Do vËy mµ cÊu thµnh doanh thu thay
®æi sÏ lµm cho tû suÊt chi phÝ cña doanh nghiÖp thay ®æi.
+ ¶nh hëng cña n¨ng suÊt lao ®éng.
NÕu n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn mét mÆt lµm t¨ng doanh thu hoÆc lµm
tiÕt kiÖm ®îc lao ®éng sèng hay tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ tiÒn l¬ng. ®ång thêi
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng sÏ cã ®iÒu kiÖn t¨ng thu nhËp cho çn bé c«ng nh©n
viªn. Tuy nhiªn, chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng ph¶i cã tèc ®é t¨ng chËm h¬n tèc ®é t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng nh vËy míi hîp lý vµ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ.
+ ¶nh hëng cña viÖc ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt:
ViÖc ®Çu t x©y dùng kh¸ch s¹n, çc c¬ së kinh doanh, mua s¾m ph¬ng
tiÖn, trang bÞ çc trang thiÕt bÞ, dông cô..... trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh sÏ
lµm t¨ng chi phÝ cña doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn viÖc ®Çu t hîp lý cã ý nghÜa n©ng cao chÊt lîng phôc vô sÏ thu
hót ®îc kh¸ch hµng vµ v× vËy sÏ ph¸t huy ®îc t¸c dông cña viÖc ®Çu t.
+ ¶nh hëng cña tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý trong doanh nghiÖp.
Nh©n tè nµy ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ cña doanh nghiÖp.
NÕu kÕt hîp mét çch hîp lý çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
mét çch hîp lý, doanh nghiÖp sÏ ph¸t triÓn ®îc s¶n xuÊt kinh doanh, tiÕt kiÖm
®îc chi phÝ tøc lµ sö dông cã hiÖu qu¶ vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn cña doanh
nghiÖp.
Ngoµi çc nh©n tè nªu trªn cßn cã nhiÒu nh©n tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn chi
phÝ cña doanh nghiÖp nh: sù ph¸t triÓn cña x· héi, lùc lîng kh¸ch th¨m quan
ViÖt Nam, nhu cÇu du lÞch cña nh©n d©n.....
b. BiÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ.
- Më réng qui m« kinh doanh trªn c¬ së kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng
phôc vô.
- Kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ nghiÖp vô chuyªn m«n cho
ngêi lao ®éng.
- Çc kÕ ho¹ch chi phÝ ph¶i ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së çc ®Þnh møc chi
phÝ hîp lý cho tõng lo¹i chi phÝ (cã thÓ theo sè tiÒn hoÆc theo tû lÖ chi phÝ)
vµ cho tõng bé phËn, nghiÖp vô kinh doanh.
- Çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n cÇn lËp çc dù to¸n chi phÝ hµng
th¸ng tõ çc nghiÖp vô, bé phËn kinh doanh trong kho¶ng thêi gian ng¾n. Do ®ã,
doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng n¾m ®îc t×nh h×nh chi tiªu mét çch s¸t sao vµ cô thÓ.
Tõ ®ã cã thÓ khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng tiÕt kiÖm chi phÝ.
- ViÖc thùc hµnh tiÕt kiÖm ph¶i ®îc thùc hiÖn ë mäi kh©u, bé phËn kinh
doanh trªn tÊt c¶ çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (lao ®éng – vËt t
tiÒn vèn).
- Thùc hiÖn chÕ ®é kÝch thÝch kinh tÕ ®èi víi ngêi lao ®éng nh tiÒn l-
¬ng, tiÒn thëng ......
IV. ThuÕ.
1. Kh¸i niÖm
ThuÕ lµ mét kho¶n thu mµ doanh nghiÖp cã nghÜa vô ph¶i nép cho nhµ n-
íc, hÖ thèng thuÕ ph¶i cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt - kinh doanh, ®ång thêi cã
nghÜa vô ®¸p øng nhu cÇu chi ng©n s¸ch, thóc ®Èy çc doanh nghiÖp tiÕt
kiÖm, t¨ng tÝch luü, ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh theo ®Þnh híng cña
nhµ níc.
Tõ kh¸i niÖm ta thÊy:
- Nhµ níc kh«ng thÓ huy ®éng nguån thu b»ng bÊt cø gi¸ nµo.
- Ph¶i c¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña çc ®èi tîng nép thuÕ ®¶m b¶o lîi
Ých cho hä. Gi¶i quyÕt hµi hoµ lîi Ých kinh tÕ cña nhµ níc vµ cña x· héi.
2. Çc lo¹i thuÕ:
ë níc ta, nhµ níc cã quyÒn chÕ ®Þnh luËt ph¸p vÒ thuÕ, cßn quyÒn chÕ
®Þnh ph¸p qui hµnh chÝnh thu thuÕ lµ ChÝnh phñ.
HÖ thèng thuÕ bao gåm:
- ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
- ThuÕ Tµi nguyªn
- ThuÕ nhµ ®Êt, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.
- ThuÕ xuÊt nhËp khÈu.
- ThuÕ m«n bµi,......
- Víi ngêi lao ®éng cã thuÕ thu nhËp (®èi víi nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao).
a. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT).
ThuÕ VAT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
Lo¹i thuÕ nµy cã t¸c dông më réng lu th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô, khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®éng viªn mét phÇn thu nhËp cña ngêi
tiªu dïng vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
ThuÕ VAT ®îc tÝnh theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ hoÆc ph¬ng ph¸p
tÝnh trùc tiÕp trªn phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng.
* Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ:
Sè thuÕ ph¶i nép = VAT ®Çu ra – VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ
VAT ®Çu ra = gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ dÞch vô x thuÕ suÊt VAT cña
hµng ho¸ dÞch vô ®ã.
VAT ®Çu vµo b»ng tæng sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®· thanh to¸n ®îc ghi trªn
ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng mua hµng ho¸ dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ gi¸ trÞ
gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu.
* Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.
Sè thuÕ VAT = Gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸ x ThuÕ suÊt gi¸ trÞ gi¸
t¨ng
ph¶i nép dÞch vô chÞu thuÕ cña hµng ho¸ dÞch vô
®ã
Gi¸ trÞ gia t¨ng cña = doanh sè cña hµng ho¸, - gi¸ vèn cña hµng ho¸,
hµng ho¸, dÞch vô dÞch vô b¸n ra dÞch vô b¸n ra
Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông víi çc ç nh©n s¶n xuÊt kinh doanh vµ çc tæ
chøc ç nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t níc ngoµi
ë ViÖt Nam cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n ho¸ ®¬n, chøng tõ
®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. ThuÕ suÊt ®èi víi
kh¸ch s¹n, du lÞch lµ 10%.
b. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- Çc tæ chøc, ç nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô (c¬ së kinh
doanh) cã thu nhËp ®Òu ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- Lo¹i thuÕ nµy nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn vµ ®éng
viªn mét phÇn thu nhËp vµo ng©n s¸ch nhµ níc, ®¶m b¶o sù ®ãng gãp c«ng
b»ng, hîp lý gi÷a çc tæ chøc, ç nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô cã thu nhËp.
- C¨n cø tÝnh thuÕ lµ thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt.
Thu nhËp chÞu thuÕ bao gåm thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
dÞch vô vµ thu nhËp kh¸c, kÓ c¶ tõ thu nhËp s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô ë n íc
ngoµi.
Thu nhËp chÞu thuÕ tõ ho¹t ®éng = doanh thu - Çc kho¶n chi phÝ
s¶n xuÊt kinh doanh , dÞch vô hîp lý.
Thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c nh chªnh lÖch tõ mua b¸n chøng kho¸n, quyÒn së
h÷u, thanh lý tµi s¶n, thu çc kho¶n nî khã ®ßi, çc kho¶n thu nhËp tõ kinh doanh
cña nh÷ng n¨m tríc bÞ bá sãt..... vµ çc kho¶n thu nhËp kh¸c.
Doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ toµn bé tiÒn b¸n hµng, tiÒn
gia c«ng, tiÒn cung øng dÞch vô kÓ c¶ trî gi¸.
Çc kho¶n chi phÝ hîp lý ®îc trõ ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ:
+ KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
dÞch vô theo qui ®Þnh.
+ Chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu, n¨ng lîng thùc tÕ sö dông vµo s¶n xuÊt
kinh doanh (theo møc tiªu hao hîp lý).
+ TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, çc kho¶n mang tÝnh chÊt tiÒn l¬ng (trõ l¬ng cña
chñ doanh nghiÖp t nh©n).
+ Chi phÝ nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn.
- ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh trong níc
vµ çc tæ chøc ç nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t
níc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ 28%.
§èi víi c¬ së kinh doanh thu nhËp cao, do lîi thÕ kh¸ch quan mang l¹i th×
ngoµi viÖc nép thuÕ thu nhËp theo thuÕ suÊt 28% cßn ph¶i nép thuÕ thu nhËp
bæ sung trªn phÇn thu nhËp cao do lîi thÕ kh¸ch quan mang l¹i.
c. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
Nh»m híng dÉn s¶n xuÊt tiªu dïng cña x· héi, ®iÒu tiÕt thuÕ thu nhËp cña
ngêi tiªu dïng cho ng©n s¸ch nhµ níc mét çch hîp lý, t¨ng cêng qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ dÞch vô.
- Çc tæ chøc, ç nh©n, c¬ së s¶n xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ kinh doanh
dÞch vô thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ ®èi tîng ph¶i nép thuÕ
tiªu thô ®Æc biÖt.
- C¨n cø tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸, dÞch
vô chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt. Gi¸ tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸,
dÞch vô bao gåm c¶ kho¶n thu thªm mµ c¬ së ®îc hëng.
- ThuÕ suÊt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô ®îc qui
®Þnh theo biÓu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
VD: kinh doanh vò trêng, massages, karaoke cã thuÕ suÊt lµ 20%.
kinh doanh casino cã thuÕ suÊt lµ 25%.
V. Thu nhËp trong çc doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch s¹n.
1. Thu nhËp vµ nguån h×nh thµnh thu nhËp trong doanh nghiÖp du
lÞch kh¸ch s¹n.
a. Thu nhËp:
Thu nhËp cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n chÝnh lµ phÇn doanh thu
cßn l¹i sau khi ®· bï ®¾p ®îc çc kho¶n: trÞ gi¸ nguyªn liÖu hµng ho¸, chi phÝ
vËt chÊt.
Th«ng qua chØ tiªu thu nhËp ngêi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ mét çch ®Çy ®ñ
tr×nh ®é kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Thu nhËp cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo chÊt lîng ho¹t ®éng kinh doanh
vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña
doanh nghiÖp.
Çch tÝnh: TN = D - Mv - Fo
TN: thu nhËp cña doanh nghiÖp ®¹t ®îc trong kú.
Mv: trÞ gi¸ vèn nguyªn liÖu hµng ho¸.
Fo: Çc kho¶n chi phÝ
b. Nguån h×nh thµnh thu nhËp trong doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch
s¹n.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n cã nhiÒu nghiÖp vô kinh
doanh. V× vËy doanh nghiÖp cã bao nhiªu nghiÖp vô sÏ cã bÊy nhiªu nguån h×nh
thµnh thu nhËp cho doanh nghiÖp. §îc x¸c ®Þnh nh sau:
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng:
Tau = Dau - Mv - CFau
Trong ®ã:
Tau: thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng.
Dau: doanh thu kinh doanh ¨n uèng.
Mv: TrÞ gi¸ vèn nguyªn liÖu hµng ho¸.
CFau: chi phÝ vËt chÊt ph©n bæ cho nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh lu tró:
Tlt = Dlt - CFlt
Trong ®ã:
Tlt: thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh lu tró.
Dlt: doanh thu tõ kinh doanh lu tró.
CFlt: chi phÝ phôc vô kinh doanh lu tró.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô vËn chuyÓn
TV/C = DV/C - CFV/C
TV/C: thu nhËp tõ nghiÖp vô vËn chuyÓn.
DV/C: doanh thu tõ vËn chuyÓn.
CFV/C: chi phÝ phôc vô vËn chuyÓn.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô híng dÉn du lÞch
Thd = Dhd - CFhd
Thd: thu nhËp tõ nghiÖp vô híng dÉn du lÞch.
Dhd: doanh thu tõ híng dÉn du lÞch.
CFhd: chi phÝ híng dÉn.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô du lÞch kh¸c.
TDV = DDV - CFDV
TDV: thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô du lÞch.
DDV: doanh thu dÞch vô.
CFDV: chi phÝ dÞch vô.
Chó ý:
+ Chi phÝ t¹o ra thu nhËp cho tõng nghiÖp vô lµ bé phËn chi phÝ ®· ®îc
ph©n bæ cho tõng nghiÖp vô (kh«ng bao gåm quÜ l¬ng).
+ ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cña tõng nghiÖp vô kh¸c nhau – nã tuú thuéc vµo
møc doanh thu vµ tû suÊt thuÕ x¸c ®Þnh ®èi víi mçi lo¹i nghiÖp vô.
c. Lîi nhuËn:
Bªn c¹nh chØ tiªu thu nhËp, chØ tiªu lîi nhuËn còng lµ chØ tiªu quan träng
vµ nã lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
Lîi nhuËn lµ phÇn cßn l¹i cña thu nhËp sau khi ®· trõ ®i quÜ l¬ng tr¶ cho
çn bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp.
Çch x¸c ®Þnh: L = D - Mv - F
F ë ®©y lµ chi phÝ sö dông ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ kinh doanh cho doanh
nghiÖp. Nã bao gåm c¶ quÜ l¬ng ®èi víi çc nghiÖp vô cã tÝnh chÊt dÞch vô nh:
kinh doanh lu tró, kinh doanh vËn chuyÓn, kinh doanh híng dÉn du lÞch..... F
chÝnh lµ gi¸ thµnh cña çc dÞch vô ®ã.
2. Ph©n phèi thu nhËp - trÝch lËp vµ sö dông çc quÜ doanh nghiÖp.
a. ph©n phèi thu nhËp.
* §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc.
ChÕ ®é ph©n phèi thu nhËp nãi chung vµ chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn nãi
riªng do nhµ níc quy ®Þnh.
ChÕ ®é ph©n phèi nµy cã thÓ thay ®æi tuú thuéc vµo tõng ®iÒu kiÖn
lÞch sö.
Môc ®Ých lµ ®éng viªn ®îc çn bé c«ng nh©n viªn, n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng, c¶i tiÕn kü thuËt, kh«ng ngõng ®Çu t më réng s¶n xuÊt kinh doanh,
n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cho doanh nghiÖp.
* §èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
ChÕ ®é ph©n phèi thu nhËp vµ lîi nhuËn hoµn toµn phô thuéc vµo môc
®Ých kinh doanh cña doanh nghiÖpsau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô ®èi víi nhµ
níc.
Chñ ®éng ph©n chia kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh phï hîp víi môc tiªu kinh
doanh ®· x¸c ®Þnh, ®ã lµ ®¹t ®îc lîi nhuËn cao nhÊt.
b. TrÝch lËp vµ sö dông çc quÜ doanh nghiÖp.
Nh×n chung thu nhËp cña doanh nghiÖp ®îc ph©n phèi nh sau:
- Tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng: §èi víi çc doanh nghiÖp quèc doanh thùc
hiÖn theo chÕ ®é kho¸n thu nhËp quÜ l¬ng sÏ ®îc trÝch theo qui ®Þnh híng dÉn
cña nhµ níc.
Nãi chung thu nhËp cña ngêi lao ®éng cao hay thÊp phô thuéc vµo thu
nhËp cña doanh nghiÖp nhiÒu hay Ýt.
- Nép cho nhµ níc díi d¹ng thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo thuÕ suÊt qui
®Þnh (theo chÕ ®é hiÖn hµnh doanh nghiÖp ph¶i nép 25% thu nhËp ®¹t ®îc
vµo ng©n s¸ch).
- PhÇn cßn l¹i doanh nghiÖp sö dông ®Ó bï ®¾p çc kho¶n chi kh«ng hîp
lý, kh«ng hîp lÖ, chia l·i cæ phÇn vµ trÝch lËp çc quÜ sau:
* Quü ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh:
Quü nµy h×nh thµnh nh»m më réng quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp -
doanh nghiÖp tù lo liÖu nhu cÇu ph¸t sinh trong kinh doanh cô thÓ sö dông ®Ó:
+ C¶i tiÕn kü thuËt, bè trÝ l¹i d©y truyÒn s¶n xuÊt kinh doanh hîp lý.
+ Bæ sung nguån vèn ®Çu t tù cã, vèn x©y dùng c¬ b¶n.
+ Bæ sung nguån vèn lu ®éng thiÕu.
+ Chi vÒ an toµn lao ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh.
+ Tr¶ tiÒn vay vÒ c¶i tiÕn kü thuËt.
Quü nµy cßn ®îc bæ sung tõ çc nguån vèn kh¸c theo qui ®Þnh cña nhµ n-
íc.
* Quü dù phßng tµi chÝnh:
Quü nµy h×nh thµnh nh»m ®¶m b¶o an toµn ®îc vèn chèng l¹i nh÷ng rñi
ro trong kinh doanh do nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan g©y nªn nh: L¹m
ph¸t, trît gi¸, kinh doanh thua lç.
Quü nµy cßn lÊy tõ kho¶n chªnh lÖch thu lín h¬n chi vÒ b¶o hiÓm vËt t,
tµi s¶n, tiÒn vèn ®îc c¬ quan b¶o hiÓm ®Òn bï rñi ro....
* Qòy khen thëng:
Quü nµy h×nh thµnh nh»m thùc hiÖn ®Çy ®ñ h¬n nguyªn t¾c ph©n phèi
theo lao ®éng.
Qòy nµy dïng ®Ó khen thëng thêng xuyªn hoÆc ®ét xuÊt cho çn bé c«ng
nh©n viªn cã thµnh tÝch vµ ®ãng gãp trong viÖc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh
cho doanh nghiÖp vµ cßn ®Ó khen thëng cho nh÷ng ®¬n vÞ cã quan hÖ kinh tÕ
tèt víi doanh nghiÖp.
* Qòy phóc lîi:
Qòy nµy ®îc sö dông ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho çn
bé c«ng nh©n viªn nh trî cÊp ¨n tra, trî cÊp khã kh¨n, an dìng, tham quan du
lÞch ....
Çc qòy trªn phô thuéc trùc tiÕp vµo lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. NÕu lîi
nhuËn cµng cao, çc quü trÝch lËp cµng lín vµ phô thuéc vµo tõng doanh
nghiÖp.
Víi çc doanh nghiÖp quèc doanh th× qòy ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh
ph¶i chiÕm tèi thiÓu 35% lîi nhuËn ®îc ®Ó l¹i doanh nghiÖp.
3. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn vµ biÖn ph¸p n©ng cao lîi
nhuËn.
a. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn.
Lîi nhuËn doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè
kh¸ch quan vµ chñ quan.
- Gi¸ c¶ thÞ trêng: lµ yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn trong doanh
nghiÖp. gi¸ c¶ t¨ng lªn cã thÓ lµm cho khèi lîng tiªu thô gi¶m v× thÕ doanh thu
kh«ng t¨ng. V× vËy, doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ c¶
hîp lý.
- TÝnh chÊt thêi vô: Trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n, tÝnh chÊt thêi
vô cã ¶nh hëng m¹nh ®Õn doanh thu vµ chi phÝ. Do ®ã, nã ¶nh hëng ®Õn lîi
nhuËn cña doanh nghiÖp. Vµo thêi vô chÝnh, ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch
kh¸ch s¹n sÏ cã doanh thu lín vµ do ®ã lîi nhuËn t¨ng lªn, xong vµo mïa chÕt th×
doanh thu rÊt thÊp vµ chi phÝ cao, do ®ã lîi nhuËn gi¶m.
- Chu kú sèng cña s¶n phÈm: lîi nhuËn cña doanh nghiÖp phô thuéc rÊt lín
®Õn chu kú sèng cña s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp ®ang kinh doanh. Tuú thuéc
vµo tõng giai ®o¹n cña chu kú sèng cña s¶n phÈm mµ gi¸ b¸n ra cña s¶n phÈm cã
kh¸c nhau vµ chi phÝ qu¶ng ço, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i kh¸c nhau, thêi gian tiªu
thô s¶n phÈm còng kh¸c nhau. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn lîi nhuËn thu ®îc còng
kh¸c nhau.
- Ph¬ng thøc kinh doanh vµ h×nh thøc kinh doanh cña doanh nghiÖp: Çc
dÞch vô kÌm theo vµ kÓ c¶ çc dÞch vô ph¶i thanh to¸n trong kinh doanh du lÞch
kh¸ch s¹n cã thÓ kh«ng t¹o ra lîi nhuËn nhng nã lµm t¨ng khèi lîng tiªu thô vµ
th«ng thêng khèi lîng tiªu thô t¨ng nhanh h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi chi phÝ bá ra.
Do ®ã, ®©y còng lµ mét yÕu tè lµm t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
- Tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp: NÕu doanh nghiÖp qu¶n lý kinh tÕ
nãi chung vµ tr×nh ®é qu¶n lý vèn nãi riªng tèt lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó
gi¶m chi phÝ vµ t¨ng lîi nhuËn.
- Ngoµi ra, chÝnh s¸ch cña nhµ níc vÒ qu¶n lý kinh tÕ, chÝnh s¸ch thuÕ,
lîi thÕ, danh tiªng cña doanh nghiÖp còng lµ nh©n tè t¨ng lîi nhuËn.
b. BiÖn ph¸p n©ng cao lîi nhuËn trong doanh nghiÖp.
- §Èy m¹nh qui m« s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng doanh thu më réng ®Çu vµo.
- Thùc hµnh tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹n chÕ ®Çu ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh ®ã.
- H¹n chÕ tÝnh thêi vô trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
- N©ng cao tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý nãi chung: lao ®éng, vèn, phÝ.
- KÝch thÝch b»ng lîi Ých vËt chÊt ®èi víi ngêi lao ®éng th«ng qua tiÒn
l¬ng, tiÒn thëng nh»m t¨ng doanh thu cho doanh nghiÖp.
- Tæ chøc çc phong trµo thi ®ua, ®Èy m¹nh ¸p dông nh÷ng s¸ng kiÕn c¶i
thiÖn kü thuËt trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
1. Trình bày khái niệm và cơ cấu doanh thu
2. Trình bày cơ cấu vốn kinh doanh trong doanh nghiệp
3. Trình bày các biện pháp nâng cao sử dụng vốn
4. Thế nào là chi phí kinh doanh trong doanh nghiệp du lịch? Trình bày các nhân
tố ảnh hưởng đến chi phí
5. Thế nào là thu nhập trong doanh nghiệp du lịch? Nguồn hình thành thu nhập
của doanh nghiệp du lịch.
Lêi nãi ®Çu

Du lÞch lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi. HiÖn nay trªn thÕ giíi cã
hµng tr¨m triÖu ngêi ®i du lÞch vµ sè ngêi ®i du lÞch cã xu híng ngµy cµng gia
t¨ng.
H»ng n¨m ngµnh du lÞch ®· ®em vÒ cho mçi quèc gia mét sè tiÒn khæng
lå. Ngêi ta nãi khi ChÝnh phñ bá ra mét ®ång ®Ó ®Çu t vµo ngµnh du lÞch sÏ
thu vÒ mét ngµn ®ång lîi nhuËn. Bêi lÏ du lÞch lµ mét ngµnh tæng hîp mang
tÝnh chÊt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa - x· héi.
S¶n phÈm du lÞch lµ mét tæng thÓ, bao gåm nh÷ng vËt h÷u h×nh vµ v«
h×nh. HÇu hÕt s¶n phÈm du lÞch lµ nh÷ng dÞch vô kinh nghiÖm. Do ®ã s¶n
phÈm du lÞch cã nh÷ng tÝnh chÊt v« cïng ®Æc biÖt. §Æc tÝnh nµy ®ßi hái ngêi
kinh doanh du lÞch kh«ng chØ cã kiÕn thøc tæng qu¸t mµ cßn ph¶i cã kiÕn thøc,
nghiÖp vô chuyªn m«n. ChÝnh v× thÕ, viÖc häc tËp vµ nghiªn cøu kinh tÕ du
lÞch cùc kú quan träng ®èi víi ngµnh kinh doanh du lÞch
Do ®ã gi¸o tr×nh kinh tÕ du lÞch ra ®êi nh»m gióp cho gi¸o viªn trong tr-
êng lµm c¬ së biªn so¹n bµi gi¶ng lªn líp vµ gióp cho häc sinh cã tµi liÖu häc tËp,
nghiªn cøu n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, chuyªn m«n.
MÆc dï ®· cã nh÷ng cè g¾ng tham kh¶o nhiÒu tµi liÖu vµ cËp nhËp kiÕn
thøc thùc tiÔn, song gi¸o tr×nh kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. RÊt
mong nhËn ®îc sù gãp ý vµ x©y dùng cña b¹n ®äc.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
bµi më ®Çu
®èi tîng, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ du
lÞch - kh¸ch s¹n
I. §èi tîng vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n häc

1. §èi tîng vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ Du lÞch Kh¸ch s¹n
M«n kinh tÕ kinh tÕ Du lÞch lµ mét m«n khoa häc thuéc lÜnh vùc khoa
häc kinh tÕ. Çc m«n häc thuéc lÜnh vùc khoa häc kinh tÕ, m«n kinh tÕ chÝnh
trÞ häc lµ m«n c¬ së lý luËn quan träng cho tÊt c¶ çc m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c.
M«n kinh tÕ chÝnh trÞ nghiªn cøu nh÷ng quy luËt kinh tÕ phæ biÕn cho
nh÷ng h×nh th¸i x· héi díi d¹ng chung nhÊt. Cßn çc m«n häc kinh tÕ cô thÓ l¹i
nghiªn cøu nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï cña nh÷ng quy luËt kinh tÕ ®ã trong tõng
ngµnh, tõng lÜnh vùc. ChÝnh nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc thï cña çc quy luËt kinh
tÕ, çc ®êng lèi chÝnh s¸ch cña ®¶ng vµ nhµ níc trong tõng ngµnh, tõng lÜnh
vùclµ ®èi tîng nghiªn cøu cña tõng m«n häc kinh tÕ cô thÓ. M«n kinh tÕ Du lÞch
lµ mét kinh tÕ ngµnh v× vËy ®èi tîng nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ Du lÞch lµ
nghiªn cøu çc quan hÖ kinh tÕ, çc quy luËt vµ ph¹m trï kinh tÕ ph¸t sinh vµ tån
t¹i trong lÜnh vùc kinh doanh Du lÞch.
Du lÞch lµ mét ngµnh kinh tÕ cã vÞ trÝ t¬ng ®èi ®éc lËp trong nÒn kinh
tÕ quèc d©n. Tuy nhiªn ho¹t ®éng cña ngµnh Du lÞch kh«ng thÓ t¸ch rêi sù
ho¹t ®éng cña çc ngµnh kinh tÕ kh¸c. Do ®ã trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®· ph¸t
sinh çc mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngµnh Du lÞch víi çc ngµnh s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp, n«ng nghiÖp th«ng qua viÖc cung øng çc s¶n phÈm phôc vô du kh¸ch.
Mèi quan hÖ gi÷a ngµnh Du lÞch víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i, bu ®iÖn, tµi
chÝnh, ng©n hµng ...
Çc quan hÖ kinh tÕ lu«n lu«n vËn ®éng theo nh÷ng quy luËt vµ tÝnh quy
luËt nhÊt ®Þnh. Còng nh nh÷ng m«n khoa häc kinh tÕ nãi chung, kinh tÕ Du
lÞch nghiªn cøu ®Ó ph¸t hiÖn vµ sö dông mét çch tù gi¸c çc quy luËt kinh tÕ
ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh Du lÞch nh: quy luËt tiÕt kiÖm, quy luËt
c¹nh tranh, quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung - cÇu...
Kinh tÕ Du lÞch kh«ng lÊy ®êng lèi chÝnh s¸ch cña nhµ níc lµm néi dung
nghiªn cøu mµ nã chØ lµm s¸ng tá c¬ së khoa häc cña çc chñ tr¬ng ®êng lèi
chÝnh s¸ch ®ã.
M«n häc kinh tÕ Du lÞch cã nhiÖm vô trang bÞ hÖ thèng lý luËn vÒ tæ
chøc qu¶n lý vµ kinh doanh Du lÞch trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. §ã lµ nh÷ng
kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô, vÒ thÞ trêng gi¸ c¶, vÒ cung
- cÇu, vÒ c¹nh tranh . . .
Giíi thiÖu kinh nghiÖm ®· ®îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn kinh doanh Du lÞch
ë níc ta vµ mét sè níc trªn thÕ giíi. T¹o n¨ng lùc vËn dông trong viÖc x¸c ®Þnh
ph¬ng híng ®óng ®¾n vµ çc biÖn ph¸p gi¶i quyÕt tèt çc vÊn ®Ò vÒ kinh
doanh Du lÞch ë níc ta.
2. Néi dung nghiªn cøu cña m«n häc.
Víi t çch lµ mét m«n kinh tÕ chuyªn ngµnh lÊy çc quan hÖ kinh tÕ trong
lÜnh vùc kinh doanh Du lÞch lµm néi dung nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ Du lÞch
lµ:
T×nh h×nh ph¸t triÓn cña du lÞch vµ thÞ trêng Du lÞch vµ sù qu¶n lý cña
nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh Du lÞch.
VÊn ®Ò tæ chøc vµ thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn çc dÞch
vô hµng ho¸ trong çc doanh nghiÖp Du lÞch .
3. Mèi quan hÖ gi÷a m«n kinh tÕ Du lÞch víi çc m«n häc kh¸c.
M«n kinh tÕ chÝnh trÞ lµ c¬ së lý luËn cña m«n kinh tÕ Du lÞch. Trong
qu¸ tr×nh nghiªn cøu m«n kinh tÕ ngµnh cÇn chó träng lý luËn vÒ sù qu¸ ®é ®i
lªn CNXH cña níc ta, mét níc cha tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa.
Lý luËn cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ ngµy cµng ®îc bæ sung vµ hoµn thiÖn. V×
vËy m«n kinh tÕ Du lÞch ph¶i vËn dông nh÷ng thµnh qu¶ ®ã trong viÖc tæ chøc
qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch. §ång thêi gãp phÇn lµm giµu thªm kho tµng lý luËn cña
chñ nghÜa M¸c - Lªnin.
M«n kinh tÕ Du lÞch cßn cã mèi quan hÖ víi nh÷ng m«n häc kh¸c nh: m«n
nghiÖp vô kinh doanh Du lÞch, m«n Marketing du lÞch, ®Þa lý du lÞch, thèng kª
du lÞch ... Mét mÆt çc m«n ®ã sö dông çc kh¸i niÖm vµ ph¹m trï cña m«n kinh
tÕ ngµnh. MÆt kh¸c nã t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nhËn thøc s©u s¾c h¬n çc kh¸i niÖm
vµ ph¹m trï ®ã.
II. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
Còng nh çc m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c, m«n kinh tÕ Du lÞch sö dông ph-
¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin trong qu¸ tr×nh nghiªn
cøu. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cÇn ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu vÒ ph¬ng
ph¸p luËn sau:
PhÐp biÖn chøng duy vËt kh¶ng ®Þnh thÕ giíi vËt chÊt lµ mét thÓ thèng
nhÊt; trong ®ã mäi sù vËt ®Òu vËn ®éng vµ liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau. V× vËy
khi nghiªn cøu çc hiÖn tîng vµ çc qu¸ tr×nh kinh tÕ cÇn ph¶i xem xÐt chóng
trong tr¹ng th¸i ph¸t triÓn kh«ng ngõng.
Kinh doanh Du lÞch lu«n g¾n liÒn víi sù ho¹t ®éng cña çc ngµnh kinh tÕ
kh¸c do ®ã cÇn cã quan ®iÓm hÖ thèng vµ toµn diÖn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu.
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ngµnh Du lÞch lu«n g¾n liÒn víi
çc hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ, v× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Æt çc vÊn
®Ò ®ã trong mét hoµn c¶nh cô thÓ ®Ó xem xÐt, ®¸nh gi¸. MÆt kh¸c trong qu¸
tr×nh nghiªn cøu ®ßi hái ph¶i lu«n nh×n tíi phÝa tríc, nh×n çi tiªn tiÕn, ñng hé
çi tèt, t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho çi tèt ph¸t triÓn.
PhÐp duy vËt biÖn chøng cho biÕt mäi vËt ph¸t triÓn lµ do ®Êu tranh
gi÷a çc m©u thuÉn néi t¹i qu¸ tr×nh ®Êu tranh ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
v× vËy khi nghiªn cøu m«n kinh tÕ du lÞch ®ßi hái chóng ta ph¶i khÐo lÐo t×m
ra çc m©u thuÉn, t×m ra nh÷ng kh©u yÕu trong ho¹t ®éng du lÞch ®Ó gi¶i
quyÕt kÞp thêi nh»m khuyÕn khÝch ngµnh du lÞch ph¸t triÓn.
Çc kÕt luËn khoa häc ®Òu ®îc rót ra tõ nghiªn cøu thùc tÕ vµ ph¶i ®-
îckiÓm nghiÖm qua thùc tÕ. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ph¶i g¾n lý luËn
víi thùc tiÔn. Lý luËn ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ trë l¹i phôc vô thùc tiÔn.
NÕu lý luËn t¸ch rêi thùc tiÔn th× lµ lý luËn su«ng. Ngîc l¹i kh«ng cã lý luËn
chØ ®êng th× thùc tÕ sÏ sa vµo mï qu¸ng.
Ch¬ng I
Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ du lÞch
I. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña du lÞch

1. Kh¸i niÖm
Tõ xa xa trong lÞch sö nh©n lo¹i, du lÞch ®· ®îc ghi nhËn nh mét së
thÝch, mét ho¹t ®éng nghØ ng¬i tÝch cùc cña con ngêi. Ngµy nay du lÞch ®· trë
thµnh mét hiÖn tîng kinh tÕ x· héi phæ biÕn kh«ng chØ ë çc níc kinh tÕ ph¸t
triÓn mµ cßn c¶ ë çc níc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn hiÖn
nay kh«ng chØ ë níc ta nhËn thøc vÒ néi dung du lÞch vÉn cha thèng nhÊt. Tríc
thùc tÕ ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch vÒ mÆt kinh tÕ còng nh trong lÜnh vùc
®µo t¹o, viÖc nghiªn cøu, th¶o luËn ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt mét sè kh¸i niÖm c¬
b¶n, trong ®ã cã kh¸i niÖm du lÞch vµ du kh¸ch lµ mét ®ßi hái cÇn thiÕt.
Cho ®Õn ®Çu thÕ kû XX du lÞch chØ lµ hiÖn tîng lÎ tÎ cña mét sè Ýt ng-
êi thuéc tÇng líp trªn. du lÞch cha ®îc xem lµ ®èi tîng kinh doanh mµ chØ lµ
mét hiÖn tîng nh©n v¨n lµm phong phó thªm nhËn thøc cña con ngêi. Du lÞch ®-
îc hiÓu lµ hÞªn tîng nh÷ng ngêi ®i ®Õn mét n¬i kh¸c ngoµi n¬i c tró thêng xuyªn
cña m×nh theo nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau ngoµi môc ®Ých kiÕm tiÒn vµ ë
®ã hä ph¶i tiªu tiÒn mµ hä ®· kiÕm ®îc ë n¬i kh¸c. Kh¸i niÖm nµy chØ míi gi¶i
thÝch ®îc hiÖn tîng du lÞch.
Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, ho¹t ®éng du lÞch ®îc phôc håi vµ
ph¸t triÓn, dßng ngêi du lÞch ngµy cµng ®«ng v× vËy viÖc gi¶i quyÕt nhu cÇu
¨n, ë, gi¶i trÝ. . . cho hä ®· trë thµnh c¬ héi kinh doanh “du lÞch ®îc coi lµ toµn
bé nh÷ng ho¹t ®éng vµ nh÷ng c«ng viÖc phèi hîp nhau nh»m tho¶ m·n çc nhu
cÇu kh¸c nhau cña du kh¸ch”.
Du lÞch ngµy cµng ph¸t triÓn, ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch ngµy cµng
më réng vµ ngµy cµng cã sù g¾n bã liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó t¹o thµnh mét
hÖ thèng réng lín. Vµ du lÞch ®îc coi lµ “Mét ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng khãi, lµ
toµn bé çc ho¹t ®éng mµ cã môc tiªu lµ chuyÓn çc nguån nh©n lùc, tiÒn vèn,
vËt t,....thµnh nh÷ng dÞch vô vµ s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu cña du kh¸ch”.
Çc kh¸i niÖm trªn míi m« t¶ du lÞch theo hiÖn tîng bªn ngoµi cña nã. Víi t
çch lµ ®èi tîng nghiªn cøu cña m«n kinh tÕ du lÞch, kh¸i niÖm du lÞch ph¶i
ph¶n ¸nh çc mèi quan hÖ b¶n chÊt bªn trong lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu çc
xu híng vµ quy luËt ph¸t triÓn cña nã.
“Du lÞch lµ tæng hîp çc hiÖn tîng vµ nh÷ng mèi quan hÖ n¶y sinh tõ sù
t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kh¸ch du lÞch, çc nhµ kinh doanh, chÝnh quyÒn vµ céng
®ång d©n c ®Þa ph¬ng trong qu¸ tr×nh thu hót vµ tiÕp ®ãn kh¸ch du lÞch”
(Michacl Colmar) víi kh¸i niÖm nµy kh¸ch du lÞch ®îc coi lµ nh©n vËt trung
t©m lµm n¶y sinh çc ho¹t ®éng vµ çc mèi quan hÖ ®Ó trªn c¬ së ®ã tho¶ m·n
môc ®Ých cña çc chñ thÓ tham gia vµo çc ho¹t ®éng vµ çc mèi quan hÖ ®ã.
Theo çc tæ chøc l÷ hµnh chÝnh thøc (IUOTO) vµ tæ chøc du lÞch thÕ giíi
(WTO) ®· nªu:
Du lÞch ®îc hiÓu lµ ho¹t ®éng du hµnh tõ n¬i ë cè ®Þnh thêng xuyªn ®Õn
n¬i t¹m tró kh¸c ®Ó du ngo¹n, nghØ ng¬i, giao lu, t×nh c¶m, tho¶ m·n çc nhu
cÇu vÒ v¨n ho¸, nghÖ thuËt, lÞch sö, thiªn nhiªn, mµ kh«ng ph¶i ®Ó lµm mét
nghÒ hay mét viÖc kiÕm tiÒn ®Ó sinh sèng.
Theo luËt du lÞch ViÖt Nam du lÞch ®îc hiÓu: "Du lÞch lµ ho¹t ®éng cña
con ngêi ngoµi n¬i c tró thêng xuyªn cña m×nh nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tham
quan, gi¶i trÝ, nghØ dìng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh"
Tãm l¹i: du lÞch lµ mét kh¸i niÖm cã nhiÒu çch tiÕp cËn xuÊt ph¸t tõ
tÝnh phong phó vµ sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng du lÞch. V× vËy tuú theo môc
®Ých nghiªn cøu mµ cã thÓ sö dông çc kh¸i niÖm mét çch phï hîp.
2. B¶n chÊt cña du lÞch
a. TiÕp cËn díi gãc ®é nhu cÇu cña con ngêi
* Du lÞch lµ mét hiÖn tîng: Du lÞch lµ tæng hîp çc hiÖn tîng vµ çc mèi quan
hÖ n¶y sinh tõ viÖc ®i l¹i vµ lu tró cña nh÷ng ngêi ngoµi ®Þa ph¬ng, nh÷ng ngêi
kh«ng cã môc ®Ých ®Þnh c vµ kh«ng liªn quan ®Õn bÊt kú ho¹t ®äng kiÕm
tiÒn nµo.
* Du lÞch lµ mét ho¹t ®éng: Du lÞch lµ ho¹t ®éng x¶y ra khi con ngêi vît qua biªn
giíi (mét níc hay ranh giíi mét vïng, mét khu vùc) ®Ó nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ
hoÆc c«ng vô vµ lu tró t¹i ®ã Ýt nhÊt 24 giê nhng kh«ng qu¸ mét n¨m.
* Du lÞch díi gãc ®é lµ kh¸ch du lÞch: Theo tæ chøc du lÞch thÕ giíi (WTO):
Kh¸ch du lÞch nãi chung lµ ngêi thùc hiÖn du lÞch víi nh÷ng chuyÕn ®i cã lu l¹i
Ýt nhÊt mét ®ªm vµ kh«ng qu¸ mét n¨m.
b. TiÕp cËn trªn gãc ®é cña ngêi ®i du lÞch:
Du lÞch lµ cuéc hµnh tr×nh vµ lu tró t¹m thêi ë ngoµi n¬i lu tró thêng xuyªn
cña ç thÓ, nh»m tho· m·n çc nhu cÇu kh¸c nhau, víi môc ®Ých hoµ b×nh vµ
h÷u nghÞ. Víi hä, du lÞch nh lµ mét c¬ héi ®Ó t×m kiÕm nh÷ng kinh nghiÖp
sèng, sù tho· m·n mét sè tinh thÇn vËt chÊt vµ tinh thÇn cña m×nh.
c. TiÕp cËn trªn gãc ®é ngêi kinh doanh du lÞch:
Du lÞch lµ qu¸ tr×nh tæ chøc çc ®iÒu kiÖn vÒ s¶n xuÊt vµ phôc vô nh»m
tho· m·n, ®¸p øng çc nhu cÇu cña ngêi ®i du lÞch. Çc doanh nghiÖp du lÞch
coi du lÞch nh lµ mét c¬ c¬ héi ®Ó b¸n çc s¶n phÈm mµ hä s¶n xuÊt ra, nh»m
tho· m·n çc nhu cÇu cña kh¸ch hµng (ngêi di du lÞch), ®ång thêi th«ng qua ®ã
®¹t ®îc môc ®Ých sè mét cña m×nh lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn.
d. TiÕp cËn gãc ®é cña chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng:
Trªn gãc ®é nµy du lÞch ®îc hiÓu lµ viÖc tæ chøc çc ®iÒu kiÖn vÒ hµnh
chÝnh, vÒ c¬ së h¹ tÇng, vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó phôc vô du kh¸ch. Du
lÞch lµ tæng hîp çc ho¹t ®éng kinh doanh ®a d¹ng, ®îc tæ chøc nh»m gióp ®ì
viÖc hµnh tr×nh vµ lu tró t¹m thêi cña ç thÓ. Du lÞch lµ mét c¬ héi ®Ó b¸n çc
s¶n phÈm ®Þa ph¬ng, t¨ng thu ngo¹i tÖ, t¨ng çc nguån thu nhËp tõ çc kho¶n
thuÕ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, ®Èy m¹nh çn c©n thanh to¸n vµ n©ng cao møc sèng
vËt chÊt vµ tinh thÇn cho d©n ®Þa ph¬ng.
e. TiÕp cËn trªn gãc ®é céng ®ång d©n c së t¹i:
Du lÞch lµ mét hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi. Trong giai ®o¹n hiÖn nay nã
®Æc trng bëi sù t¨ng nhanh khèi lîng vµ réng ph¹m vi, c¬ cÊu d©n c tham gia vµo
qu¸ tr×nh du lÞch cña mçi níc, mçi vïng trªn thÕ giíi. Víi hä ho¹t ®éng du lÞch t¹i
®Þa ph¬ng m×nh, võa ®em l¹i nh÷ng c¬ héi ®Ó t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸ vµ phong
çch cña ngêi ngoµi ®Þa ph¬ng, ngêi níc ngoµi; lµ c¬ héi ®Ó t×m kiÕm viÖc
lµm, ®Ó ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn çc nghÒ cæ truyÒn, çc nghÒ thñ c«ng truyÒn
thèng cña d©n téc. Th«ng qua du lÞch, mét mÆt cã thÓ t¨ng thu nhËp, nhng mÆt
kh¸c còng g©y ¶nh hëng ®Õn ®êi sèng ngêi d©n së t¹i nh: vÒ m«i trêng, trËt tù
an ninh x· héi, n¬i ¨n trèn ë v.v…
3. Mét sè kh¸i niÖm cã liªn quan ®Õn du lÞch:
a. Kh¸i niÖm du kh¸ch.
Còng nh kh¸i niÖm vÒ du lÞch, hiÖn nay ë çc níc kh¸c nhau ngêi ta còng
®a ra nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ du kh¸ch. ViÖc x¸c ®Þnh ai lµ du kh¸ch?
ph©n biÖt gi÷a du kh¸ch vµ ngêi l÷ hµnh dùa vµo ba tiªu thøc: Môc ®Ých cña
chuyÕn ®i, thêi gian chuyÕn ®i, kh«ng gian cña chuyÕn ®i.
N¨m 1937 Uû ban thèng kª liªn hiÖp quèc ®a ra kh¸i niÖm vÒ du kh¸ch
quèc tÕ nh sau: “du kh¸ch quèc tÕ lµ nh÷ng ngêi th¨m viÕng mét quèc gia ngoµi
quèc gia c tró thêng xuyªn cña m×nh trong thêi gian Ýt nhÊt 24 giê”.
Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy:
Nh÷ng ngêi ®îc coi lµ kh¸ch du lÞch quèc tÕ bao gåm:
- Nh÷ng ngêi ®i v× lý do gi¶i trÝ, lý do søc khoÎ, gia ®×nh, ...
- Nh÷ng ngêi ®i tham gia çc héi nghÞ, héi th¶o cña çc tæ chøc quèc tÕ, çc
®¹i héi thÓ thao, olimpic,.....
- Nh÷ng ngêi ®i víi môc ®Ých kinh doanh c«ng vô (t×m hiÓu thÞ trêng, ký
kÕt hîp ®ång,....)
Nh÷ng ngêi kh«ng ®îc coi lµ kh¸ch du lÞch quèc tÕ bao gåm:
- Nh÷ng ngêi ®i sang níc kh¸c ®Ó hµnh nghÒ, nh÷ng ngêi tham gia vµo çc
ho¹t ®éng kinh doanh ë níc ®Õn (cã thu nhËp ë níc ®Õn).
- Nh÷ng ngêi nhËp c.
- Çc häc sinh, sinh viªn ®Õn ®Ó häc tËp.
- Nh÷ng c d©n vïng biªn giíi, nh÷ng ngêi c tró ë mét quèc gia vµ ®i lµm ë
quèc gia kh¸c.
- Nh÷ng ngêi ®i xuyªn qua mét quèc gia vµ kh«ng dõng l¹i cho dï cuéc hµnh
tr×nh kÐo dµi trªn 24 giê.
Nh vËy víi kh¸i niÖm nµy th× vÒ mÆt thêi gian kh¸ch du lÞch quèc tÕ lµ
nh÷ng ngêi cã thêi gian th¨m viÕng (lu l¹i) níc ®Õn Ýt nhÊt lµ 24 giê, së dÜ nh
vËy lµ v× çc du kh¸ch ph¶i lu l¹i qua ®ªm vµ ph¶i chi tiªu mét kho¶n tiÒn nhÊt
®Þnh cho viÖc lu tró.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ do lîng kh¸ch th¨m quan gi¶i trÝ trong thêi gian Ýt
h¬n 24 giê ngµy cµng nhiÒu vµ kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn tiªu dïng cña hä
trong thèng kª du lÞch, do ®ã lµm n¶y sinh kh¸i niÖm vÒ kh¸ch th¨m quan. Kh¸ch
th¨m quan lµ nh÷ng ngêi ®i th¨m vµ gi¶i trÝ trong kho¶ng thêi gian díi 24 giê.
Héi nghÞ liªn hiÖp quèc t¹i Romr (1963) thèng nhÊt quan niÖm vÒ kh¸ch du
lÞch quèc tÕ vµ sau nµy ®îc tæ chøc du lÞch thÕ giíi (WTO) chÝnh thøc thõa
nhËn:
“Kh¸ch du lÞch quèc tÕ lµ mét ngêi lu tró Ýt nhÊt mét ®ªm nhng kh«ng qu¸
mét n¨m t¹i mét quãc gia kh¸c víi quèc gia c tró thêng xuyªn víi nhiÒu môc ®Ých
kh¸c nhau ngoµi ho¹t ®éng ®Ó ®îc tr¶ l¬ng ë n¬i ®Õn”.
Qu¸n triÖt quan niÖm cña tæ chøc du lÞch thÕ giíi, ë ViÖt Nam theo quyÕt
®Þnh 66/Q§/DL ngµy 29/4/1995 cña Tæng côc du lÞch ViÖt Nam. “kh¸ch du
lÞch quèc tÕ lµ ngêi níc ngoµi, ngêi ViÖt Nam ®Þnh c ë níc ngoµi ®Õn ViÖt
Nam kh«ng qu¸ 12 th¸ng víi môc ®Ých tham quan, nghØ dìng, hµnh h¬ng, th¨n
ngêi th©n, b¹n bÌ, t×m hiÓu c¬ héi ®Çu t kinh doanh.....”.
VÒ kh¸ch du lÞch néi ®Þa còng ®îc x¸c ®Þnh kh«ng gièng nhau gi÷a çc
níc, kh¸ch du lÞch néi ®Þa ®îc ph©n biÖt víi kh¸ch du lÞch quèc tÕ ë chç n¬i
®Õn còng chÝnh lµ quèc gia mµ hä c tró thêng xuyªn.
Theo WTO th×”kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ nh÷ng ngêi ®ang sèng trong mét
quèc gia, kh«ng kÓ quèc tÞch nµo, ®i th¨m mét n¬i kh¸c kh«ng ph¶i lµ n¬i c tró
thêng xuyªn trong quèc gia ®ã trong thêi gian Ýt nhÊt 24 giê vµ kh«ng qu¸ mét
n¨m víi mét môc ®Ých nµo ®ã ngoµi viÖc hµnh nghÒ kiÕm tiÒm t¹i n¬i
®Õn....”.
Tõ kh¸i niÖm nµy ë çc níc ngêi ta ®a ra çc kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ du
kh¸ch néi ®Þa.
ë Ph¸p: kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ nh÷ng ngêi rêi khái n¬i c tró thêng xuyªn
cña m×nh Ýt nhÊt lµ 24 giê vµ nhiÒu nhÊt lµ 4 th¸ng víi çc lý do: gi¶i trÝ, søc
kho¶, héi häp vµ c«ng t¸c...
Ngêi Mü cho r»ng: kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ nh÷ng ngêi ®i ®Õn mét n¬i
xa Ýt nhÊt lµ 50 dÆm (mét chiÒu) víi nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau trõ viÖc ®i
lµm.
ë ViÖt Nam: “kh¸ch du lÞch néi ®Þa lµ c«ng d©n ViÖt Nam vµ ngêi níc
ngoµi c tró ë ViÖt nam rêi khái n¬i ë cña m×nh kh«ng qu¸ 12 th¸ng ®i th¨m quan,
nghØ dìng, hµnh h¬ng, th¨m b¹n bÌ, ngêi th©n....trªn l·nh thæ ViÖt Nam”
Nh vËy chóng ta cã thÓ ®a ra mét s¬ ®å tæng kÕt vµ ph©n biÖt kh¸ch du
lÞch víi çc ®èi tîng kh«ng ph¶i lµ kh¸ch du lÞch.
L÷ hµnh
§îc tÝnh vµo Kh«ng ®îc tÝnh vµo

thèng kª du lÞch thèng kª du lÞch
Kh¸ch - Lao ®éng vïng biªn

th¨m - Nh÷ng ngêi ®i l¹i thêng xuyªn
- Nh©n viªn ngo¹i giao l·nh sù
- Thµnh viªn lùc lîng vò trang
- D©n di c, tÞ n¹n nhËp c
Kh¸ch du lÞch Kh¸ch th¨m quan

(th¨m qua ®ªm) (th¨m trong ngµy)
C d©n ®Þa ph¬ng Kh«ng ph¶i lµ c d©n
NghØ ng¬i gi¶i trÝ C«ng vô nghÒ nghiÖp Môc

®Ých kh¸c
b. C¬ quan cung øng du lÞch:

Lµ çc c¬ së kinh doanh cung cÊp cho kh¸ch du lÞch mét phÇn hoÆc toµn
bé s¶n phÈm du lÞch. §¬n vÞ cung øng du lÞch cã thÓ lµ mét nhµ hµng, mét
kh¸ch s¹n....
c. N¬i du lÞch: (®iÓm du lÞch )
Lµ mét khu vùc, mét vïng hay mét ®Êt níc cã søc hÊp dÉn ®Æc biÖt ®èi
víi d©n ngoµi ®Þa ph¬ng vµ cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh trong kinh tÕ do ho¹t
®éng du lÞch g©y nªn. Theo çch hiÓu trªn th× n¬i du lÞch cã thÓ lµ bÊt cø mét
®iÓm lín hay nhá cã tµi nguyªn du lÞch (tµi nguyªn tù nhiªn, tµi nguyªn nh©n
v¨n...)vµ cã ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn.
Nh vËy viÖc h×nh thµnh n¬i du lÞch ph¶i cã çc ®iÒu kiÖn:
- Ph¶i cã tµi nguyªn du lÞch ®a d¹ng phong phó, ®éc ®¸o vµ cã søc hÊp
dÉn ®èi víi du kh¸ch. VÝ dô: nguån níc kho¸ng, cã thÕ giíi ®éng thùc vËt phong
phó ®a d¹ng, cã b·i biÓn ®Ñp.v..v..
- Ph¶i ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn vÖ sinh cÇn thiÕt.
- Ph¶i ®îc x©y dùng tèt, cã lèi ®i l¹i thuËn tiÖn vµ lu«n ®îc duy tr× tèt.
- Ph¶i cã c¬ së lu tró: kh¸ch s¹n, nhµ nghØ....
- Ph¶i cã cöa hµng vµ çc quÇy b¸n hµng ®Æc biÖt lµ hµng thùc phÈm.
- Ph¶i ®îc trang bÞ ®a d¹ng vµ ®Çy ®ñ nh: n¬i tËp luyÖn, trang thiÕt bÞ
y tÕ, n¬i ch¬i thÓ thao....
Trong thùc tÕ n¬i du lÞch ®îc h×nh thµnh díi t¸c ®éng cña ba nhãm nh©n
tè, nã quyÕt ®Þnh vai trß vµ sù ph¸t triÓn cña n¬i du lÞch.
Nhãm thøc nhÊt: bao gåm çc nh©n tè liªn quan ®Õn sù hÊp dÉn cña
®iÓm du lÞch: nhãm nµy bao gåm: vÞ trÝ ®Þa lý, tµi nguyªn du lÞch, çc nh©n
tè kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ....(kh«ng khÝ chÝnh trÞ, chÝnh s¸ch cña nhµ níc....)
Nhãm thø hai bao gåm çc nh©n tè ®¶m b¶o giao th«ng cho kh¸ch ®Õn du
lÞch.
Nhãm thø ba: gåm nh÷ng nh©n tè ®¶m b¶o cho du kh¸ch lu l¹i ®iÓm du
lÞch (kh¸ch s¹n, nhµ hµng, khu vui choi gi¶i trÝ)
d. S¶n phÈm du lÞch:
S¶n phÈm du lÞch bao gåm çc dÞch vô du lÞch, çc hµng ho¸ vµ tiÖn nghi
cho du kh¸ch, nã ®îc t¹o nªn bëi çc yÕu tè tù nhiªn vµ trªn c¬ së vËt chÊt kü thuËt
vµ lao ®éng du lÞch t¹i mét vïng mét c¬ së nµo ®ã.
Nh vËy s¶n phÈm du lÞch bao gåm nh÷ng s¶n phÈm h÷u h×nh (hµng ho¸)
vµ nh÷ng s¶n phÈm v« h×nh (dÞch vô) ®Ó cung cÊp cho du kh¸ch hay nã bao
gåm çc hµng ho¸, çc dÞch vô vµ tiÖn nghi phôc vô kh¸ch du lÞch.
S¶n phÈm du lÞch cã thÓ lµ s¶n phÈm ®¬n lÎ hoÆc cã thÓ lµ s¶n phÈm
tæng hîp.
S¶n phÈm ®¬n lÎ ch¼ng h¹n nh mét s¶n phÈm cña kh¸ch s¹n B¶o S¬n, s¶n
phÈm cña c«ng viªn níc Hå T©y....Tuy nhiªn ngêi ®i du lÞch kh«ng chØ ®Ó tho¶
m·n bëi mét s¶n phÈm mµ trong chuyÕn ®i du lÞch cña hä ph¶i ®îc tho¶ m·n
nhiÒu nhu cÇu do nh÷ng s¶n phÈm ®ã t¹o nªn, hay nãi çch kh¸c lµ hä ®ßi hái
ph¶i cã çc s¶n phÈm tæng hîp. VËy s¶n phÈm tæng hîp lµ nh÷ng ch¬ng tr×nh du
lÞch tõng phÇn hay ch¬ng tr×nh du lÞch trän gãi.
Çc dÞch vô trung gian lµ çc dÞch vô phèi hîp çc bé phËn hîp thµnh s¶n
phÈm du lÞch vµ th¬ng m¹i ho¸ chóng. S¶n phÈm du lÞch gåm nhiÒu lo¹i hµng
ho¸ dÞch vô kh¸c nhau, do çc doanh nghiÖp kh¸c nhau ®¶m nhËn. §Ó cã mét
chuyÕn du lÞch hoµn h¶o cÇn cã sù phèi hîp nµy.
DÞch vô thu gom s¾p xÕp çc dÞch vô riªng lÎ thµnh mét s¶n phÈm du
lÞch hoµn chØnh, tøc lµ x©y dùng çc ch¬ng tr×nh du lÞch tõng phÇn hay trän
gãi.
- DÞch vô b¸n lÎ s¶n phÈm du lÞch cung cÊp th«ng tin vµ b¸n lÎ çc s¶n
phÈm du lÞch trùc tiÕp cho du kh¸ch, kh¸ch du lÞch tù tæ chøc lÊy chuyÕn ®i.
Tõ kh¸i niÖm vÒ s¶n phÈm du lÞch ta thÊy s¶n phÈm du lÞch cã çc ®Æc
®iÓm sau:
- Trong s¶n phÈm du lÞch bé phËn dÞch vô chiÕm tû träng cao (dÞch vô
vËn chuyÓn, dÞch vô lu tró, dÞch vô ¨n uèng, dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ....).
- S¶n phÈm du lÞch do nhiÒu nhµ cung øng cïng tham gia t¹o ra.
- S¶n phÈm du lÞch nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tiªu dïng ®Æc biÖt (nhu cÇu
hiÓu biÕt, nhu cÇu thëng thøc c¶nh ®Ñp....).
- S¶n phÈm du lÞch chñ yÕu tho¶ m·n nhu cÇu thø yÕu cao cÊp cña du
kh¸ch. MÆc dï trong suèt chuyÕn ®i hä ph¶i tho¶ m·n çc nhu cÇu thiÕt yÕu nh:
¨n, ë, ®i l¹i... Tuy nhiªn môc ®Ých chÝnh lµ tho¶ m·n çc nhu cÇu ®Æc biÖt. Do
®ã nhu cÇu du lÞch chØ ®îc ®Æt ra khi ngêi ta cã thêi gian nhµn rçi vµ cã thu
nhËp cao. Ngêi ta sÏ ®i du lÞch nhiÒu h¬n nÕu thu nhËp t¨ng vµ ngîc l¹i sÏ bÞ
c¾t gi¶m nÕu thu nhËp gi¶m xuèng. S¶n phÈm du lÞch vÒ c¬ b¶n lµ kh«ng cô
thÓ. Thùc ra nã lµ mét kinh nghiÖm du lÞch h¬n lµ mét mãn hµng cô thÓ. MÆc
dï trong cÊu thµnh s¶n phÈm du lÞch cã hµng ho¸. Tuy nhiªn s¶n phÈm du lÞch
lµ kh«ng cô thÓ nªn kh«ng thÓ ®Æt ra vÊn ®Ò nh·n hiÖu nh hµng ho¸. §ång thêi
s¶n phÈm du lÞch rÊt dÔ bÞ b¾t tríc, cã thÓ dÔ dµng bÞ sao chÐp l¹i (nh÷ng ch-
¬ng tr×nh du lÞch, çch trang trÝ phßng ®ãn tiÕp....).
- MÆt kh¸c do tÝnh chÊt kh«ng cô thÓ mµ kh¸ch hµng kh«ng thÓ kiÓm
tra chÊt lîng s¶n phÈm tríc khi mua, g©y khã kh¨n cho viÖc chän s¶n phÈm. Do
®è vÊn ®Ò qu¶ng ço trong du lÞch lµ rÊt quan träng.
- ViÖc tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch x¶y ra cïng mét thêi gian vµ ®Þa ®iÓm
s¶n xuÊt ra chóng. Do ®ã vÒ c¬ b¶n s¶n phÈm du lÞch lµ kh«ng thÓ dù tr÷ ®îc.
MÆt kh¸c ta còng kh«ng thÓ ®a s¶n phÈm du lÞch ®Õn kh¸ch hµng mµ kh¸ch
hµng ph¶i tù ®Õn n¬i s¶n xuÊt ra s¶n phÈm du lÞch.
- ViÖc tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch cã tÝnh thêi vô. Do ®ã trong du lÞch
cung æn ®Þnh trong thêi gian kh¸ dµi, trong khi ®ã nhu cÇu cña kh¸ch th× thêng
xuyªn biÕn ®æi lµm n¶y sinh sù chªnh lÖch gi÷a cung vµ cÇu.
e. Kh¸ch s¹n:
Lµ c¬ së phôc vô lu tró phæ biÕn ®èi víi mäi kh¸ch du lÞch. Kh¸ch s¹n s¶n
xuÊt b¸n vµ cung cÊp cho kh¸ch du lÞch nh÷ng dÞch vô hµng ho¸ nh»m ®¸p øng
nhu cÇu cña hä vÒ chç ngñ, nghØ ng¬i, ¨n uèng, ch÷a bÖnh, vui ch¬i gi¶i
trÝ....phï hîp víi môc ®Ých vµ ®éng c¬ cña chuyÕn ®i. ChÊt lîng vµ sù ®a d¹ng
cña dÞch vô hµng ho¸ trong kh¸ch s¹n x¸c ®Þnh thø h¹ng cña nã. Môc ®Ých ho¹t
®éng cña kh¸ch s¹n lµ nh»m thu lîi nhuËn.
Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng kinh doanh du lÞch: sù tËp trung vÒ thêi
gian, ®Þa ®iÓm trong s¶n xuÊt, tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô, tÝnh thêi
vô...kinh doanh kh¸ch s¹n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
- Dung lîng vèn lín.
- Dung lîng lao ®éng lín.
- Sù biÖt lËp t¬ng ®èi lín cña tõng c¬ së kinh doanh.
- TÝnh s½n sµng ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch trong mäi thêi gian.
- Kh¸ch s¹n cã thÓ cung cÊp cho kh¸ch mét sè dÞch vô, cã dÞch vô do kh¸ch
s¹n t¹o ra, cã dÞch vô do doanh nghiÖp kh¸c t¹o ra song kh¸ch s¹n ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm vµ ®¶m b¶o chÊt lîng dÞch vô cung øng cho kh¸ch ë kh¸ch s¹n.
f. Nhµ hµng:
Lµ c¬ së phôc vô ¨n uèng trong du lÞch. §©y lµ n¬i t¹o ®iÒu kiÖn cho ¨n
uèng lµ m¾t xÝch chÝnh trong hÖ thèng phôc vô ¨ng uèng du lÞch. Nhµ hµng
®¶m b¶o phôc vô çc b÷a ¨n chÝnh cho kh¸ch du lÞch.
Nhµ hµng cã thÓ ®ång thêi phôc vô d©n c ®Þa ph¬ng vµ kh¸ch du lÞch.
g. Mét sè kh¸i niÖm kh¸c.
- L÷ hµnh: Theo nghÜa chóng nhÊt lµ sù ®i l¹i, di chuyÓn tõ n¬i nµy ®Õn
n¬i kh¸c cña con ngêi.
Nh vËy trong du lÞch cã yÕu tèl ÷ hµnh nhng kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc ho¹t
®éng l÷ hµnh ®Òu lµ du lÞch. ë ViÖt Nam quan niÖm l÷ hµnh lµ mét lÜnh vùc
kinh doanh trong ngµnh du lÞch liªn quan ®Õn viÖc tæ chøc çc chuyÕn ®i cho
du kh¸ch.
- L÷ kh¸ch: Lµ nh÷ng ngêi thùc hiÖn mét chuyÕn ®i tõ n¬i nµy ®Õn n¬i
kh¸c b»ng bÊt cø ph¬ng tiÖn g×, v× bÊt cø lý do g× cã hay kh«ng trë vÒ n¬i xuÊt
ph¸t lóc ®Çu.
- Kh¸ch th¨m: Lµ nh÷ng ngêi thêng xuyªn ®îc nhÊn m¹nh ë tÝnh chÊt t¹m
thêi cña viÖc ë l¹i mét hoÆc nhiÒu ®iÓm ®Õn, kh«ng x¸c ®Þnh râ lý do cña
viÖc ®i l¹i vµ thêi gian chuyÕn ®i nhng cã sù trë vÒ n¬i xuÊt ph¸t.
- Kh¸ch th¨m quan: nh÷ng ngêi chØ ®i th¨m viÕng trong chèc l¸t, trong
ngµy, thêi gian chuyÕn ®i kh«ng ®ñ 24 giê.
II. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña du lÞch
1. C¬ Së h×nh thµnh du lÞch
a. C¬ së h×nh thµnh nhu cÇu du lÞch
Du lÞch lµ mét hiÖn tîng tån t¹i cïng víi sù ph¸t triÓn cña loµi ngêi, lµ mét
trong nh÷ng nhu cÇu ngµy cµng trë thµnh tÊt yÕu gióp con ngêi ®iÒu hãa cuéc
sèng cña chÝnh m×nh trong x· héi vµ tù nhiªn. Sù xuÊt hiÖn cña nhu cÇu du lÞch
xuÊt ph¸t chñ yÕu tõ mong muèn lÈn tr¸nh sù ®¬n ®iÖu, nhµm ch¸n trong cuéc
sèng thêng ngay, mong muèn sù thay ®æi ë mét n¬i kh¸c ngoµi n¬i c tró thêng
xuyªn nh»m phôc håi søc kháe vµ n©ng cao hiÓu biÕt. Çc nhu cÇu ®ã lu«n g¾n
liÒn víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× nhu cÇu vÒ du lÞch cña con ngêi ngµy
cµng t¨ng lªn. §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ thu nhËp cña con ngêi ®îc t¨ng lªn, tr×nh ®é
nhËn thøc v¨n hãa ph¸t triÓn, thêi gian nhµn rçi dµnh cho du lÞch ngµy cµng
nhiÒu, ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt th× con ngêi
ph¶i lao ®éng trong ®iÒu kiÖn c¨ng th¼ng h¬n.
b. C¬ së h×nh thµnh ngµnh du lÞch
Ngµnh du lÞch ®îc h×nh thµnh dùa trªn c¬ së cña sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n
xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
Khi lùc lîng s¶n xuÊt cha ph¸t triÓn th× nhu cÇu du lÞch cña d©n c chñ yÕu
®îc thùc hiÖn mét çch ®¬n lÎ do çc ç nh©n vµ tËp thÓ tù ®øng ra tæ chøc ®Ó
tháa m·n nhu cÇu. §Õn mét møc ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt
th× çc chuyÕn ®i ®îc thùc hiÖn ®¬n lÎ sÏ trë nªn kÐm hiÖu qu¶ trong viÖc tháa
m·n nhu cÇu, trong viÖc tæ chøc, sö dông chi phÝ. Do ®ã ®ßi hái ph¶i cã mét bé
phËn lao ®éng x· héi ®øng ra ®¶m nhiÖm, tæ chøc ®¸p øng nhu cÇu du lÞch cña
d©n c hay nãi çch kh¸c trong ®iÒu kiÖn ®ã x· héi ®ßi hái sù ra ®êi cña ngµnh
du lÞch.
Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng
lao ®éng x· héi. Víi sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi, nhiÒu ngµnh
ngÒ míi ra ®êi, trong ®ã cã ngµnh du lÞch.
Nh vËy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµ
c¬ së cho phÐp ngµnh du lÞch ra ®êi.
2. LÞch sö ph¸t triÓn du lÞch
a. LÞch sö ph¸t triÓn du lÞch thÕ giíi
HiÖn tîng du lÞch xuÊt hiÖn tõ khi x· héi loµi ngêi bíc vµo qu¸ tr×nh
ph©n c«ng lao ®éng lín lÇn thø hai, khi nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®îc t¸ch ra
khái s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, khi x· héi b¾t ®Çu cã sù ph©n chia giai cÊp.
BiÓu hiÖn cña du lÞch trë nªn râ nÐt khi ngµnh th¬ng nghiÖp ra ®êi vµo
thêi ®¹i chiÕm h÷u n« lÖ, khi x· héi cã sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi lÇn thø ba.
Trong thêi kú Ai CËp vµ Hy L¹p cæ ®¹i ngoµi çc nhµ ho¹t ®éng chÝnh
trÞ, çc nhµ bu«n, nhµ quÝ téc.....sö dông thêi gian nhµn rçi cña m×nh ®Ó ®i
tham quan gi¶i trÝ ë nh÷ng miÒn ®Êt l¹ ®èi víi hä. Cßn phÇn lín çc chuyÕn ®i
chñ yÕu víi môc ®Ých t«n gi¸o. Trong nh÷ng ngµy lÔ héi, hµng ngµn çc tÝn ®å
thùc hiÖn nh÷ng chuyÕn hµnh h¬ng tíi çc th¸nh ®Þa, chïa chiÒn, çc nhµ thê
kit« ®Ó cÇu nguyÖn, cóng b¸i. Çc cuéc hµnh h¬ng nµy cã thÓ kÐo dµi hµng
th¸ng.
Sau ®ã loµi ngêi ph¸t hiÖn ra nguån chÊt kho¸ng cã kh¶ n¨ng ch÷a bÖnh
th× lo¹i h×nh du lÞch ch÷a bÖnh ph¸t triÓn. V× vËy t¹i çc khu vùc cã nguån
chÊt kho¸ng ®· thu hót ngµy cµng ®«ng du kh¸ch ®Õn ®Ó nghØ ng¬i ch÷a
bÖnh. Tuy nhiªn hiÖn tîng du lÞch chØ mang tÝnh tù ph¸t çc chuyÕn du lÞch do
çc ç nh©n tù tæ chøc chø cha xuÊt hiÖn çc ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch.
Thêi kú v¨n minh La M· do x· héi ®· cã sù ph¸t triÓn, vµo thêi kú nµy
nh÷ng ngêi La M· ®· tæ chøc çc chuyÕn ®i tham quan çc ng«i ®Òn vµ kim tù
th¸p Ai CËp, çc ng«i ®Òn ë ven §Þa Trung H¶i vµ TiÓu ¸. Thêi kú nµy ngoµi çc
lo¹i h×nh du lÞch t«n gi¸o ®· xuÊt hiÖn lo¹i h×nh du lÞch c«ng vô th¨m quan, du
lÞch ch÷a bÖnh....Trong thêi kú nµy, con ngêi ®· cã sù ham muèn çc chuyÕn ®i
®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ t×m hiÓu thÕ giíi xung quanh. Sè ngêi ®i du lÞch ®·
trë nªn ®¸ng kÓ vµ du lÞch b¾t ®Çu trë thµnh mét c¬ héi kinh doanh.
Sù suy sôp cña nhµ níc La M· cïng víi çc cuéc chiÕn tranh triÒn miªn ®·
¶nh hëng s©u s¾c tíi sù ph¸t triÓn cña du lÞch. Thêi kú nµy ®¹o thiªn chóa ®· trë
thµnh mét lùc lîng lín m¹nh ë C©u ¢u: du lÞch t«n gi¸o lµ lo¹i h×nh du lÞch chñ
yÕu trong giai ®o¹n nµy. Nh÷ng cuéc thËp tù chinh t«n gi¸o, hµnh h¬ng vÒ th¸nh
®Þa, nhµ thê diÔn ra rÇm ré. Çc qu¸n trä hai bªn ®¬ng mäc lªn ®Ó phôc vô mäi
ngêi kh«ng ph¶i lµ v× môc ®Ých kinh tÕ mµ chñ yÕu lµ v× chóa. Çc dÞch vô
du lÞch kh¸c nhau ra ®êi. N¬i b¸n ®å ¨n, thøc uèng, n¬i b¸n ®å lu niÖm, çc ®å
tÕ lÔ, vµ xuÊt hiÖn nh÷ng ngêi chuyªn híng dÉn çch ®i l¹i, çch hµnh lÔ.
Thêi kú phong kiÕn ho¹t ®éng du lÞch h×nh thµnh réng r·i h¬n. Sè ngêi ®i
du lÞch t¨ng nhanh. Thêi kú nµy çc lo¹i h×nh du lÞch nh c«ng vô, t«n gi¸o, ch÷a
bÖnh vµ vui ch¬i gi¶i trÝ....ph¸t triÓn m¹nh. du lÞch lóc nµy kh«ng cßn lµ c¬ héi
kinh doanh n÷a mµ nã ®· b¾t ®Çu ®Þnh h×nh víi t çch lµ mét ngµnh kinh tÕ –
ngµnh du lÞch. Tuy nhiªn ho¹t ®éng du lÞch vµ kinh doanh còng chØ míi ph¸t
triÓn ë mét sè níc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh Anh, Ph¸p, Thuþ SÜ, §øc....
Thêi kú cËn ®¹i (tõ nh÷ng n¨m 40 cña thÓ kû 17 ®Õn chiÕn tranh thÕ giíi
lÇn thø nhÊt) hiÖn tîng du lÞch ®· xuÊt hiÖn réng r·i h¬n. Song du kh¸ch vÉn
tËp trung vµo çc ®èi tîng nh: nh÷ng nhµ t b¶n giµu cã, giíi quÝ téc trong x· héi.
Thêi kú nµy do sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt trong ngµnh giao th«ng vËn t¶i
®· t¹o ra mét kû nguyªn míi cho s ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch. ViÖc sö dông
®Çu m¸y h¬i níc vµ sö dông hÖ thèng ®êng s¾t ®· lµm cho çc cuéc hµnh tr×nh
t¨ng lªn râ rÖt. Sè ngêi ®i du lÞch ®«ng h¬n, nªn ®i ®îc xa h¬n vµ ®Õn ®îc
nhiÒu n¬i h¬n.
Xem xÐt du lÞch víi t çch lµ mét ngµnh kinh tÕ nã míi thùc sù xuÊt hiÖn
tõ gi÷a thÕ kû 19. N¨m 1841 Thomas Cook ngêi Anh tæ chøc chuyÕn ®i ®«ng
ngêi ®Çu tiªn ®i du lÞch trong níc. ChuyÕn ®i nµy «ng ®· tæ chøc cho 570 ngêi
Anh ®i dù héi nghÞ b»ng ®êng s¾t, hä ®îc phôc vô ca nh¹c, çc mãn ¨n nhÑ vµ
níc chÌ. Sau chuyÕn ®i ®ã Thomas Cook ®¹t ®îc mét thµnh c«ng lín chøng tá
viÖc tæ chøc çc chuyÕn ®i du lÞch sÏ mang l¹i nguån thu nhËp cao. Mét n¨m sau
(1842) «ng thµnh lËp v¨n phßng du lÞch ®Çu tiªn ë Anh nh»m tæ chøc cho ngêi
Anh ®i du lÞch ra níc ngoµi vµ trong níc. Tõ ®ã ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét
ho¹t ®éng kinh doanh míi trong du lÞch - ho¹t ®éng l÷ hµnh. Cã chøc n¨ng lµm
cÇu nèi gi÷a kh¸ch du lÞch víi çc c¬ së kinh doanh du lÞch.
§èi víi kinh doanh Kh¸ch s¹n th× vµo n¨m 1880 çc níc nh Ph¸p, Thuþ SÜ,
¸o cã ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n hiÖn ®¹i rÊt ph¸t triÓn. Nhng sau ®ã ho¹t
®éng du lÞch vµ kinh doanh bÞ ®×nh trÖ trong hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn
thø nhÊt vµ lÇn thø hai.
Tõ nh÷ng n¨m 1950 trë vÒ ®©y ngµnh du lÞch ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ
trë thµnh ngµnh kinh tÕ quan träng cña hÇu hÕt çc quèc gia trªn thÕ giíi. N¨m
1979, ®¹i héi cña tæ chøc du lÞch thÕ giíi (WTO) ®· th«ng qua hiÕn ch¬ng du
lÞch vµ chän ngµy 27 th¸ng 7 lµm ngµy du lÞch thÕ giíi. §Õn nay du lÞch ®· trë
thµnh mét nhu cÇu cã tÝnh phæ biÕn trong qu¶ng ®¹i quÇn chóng trªn thÕ giíi
vµ ngµnh du lÞch ®· ®îc nhiÒu quèc gia quan t©m ®Çu t vµ ®îc coi lµ mét
ngµnh c«ng nghiÖp sè mét – ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng èng khãi. Vµ lµ mét
ngµnh kinh doanh lín nhÊt vµ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi.
b. LÞch sö ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam
Tµi nguyªn du lÞch cña ViÖt Nam kh¸ phong phó vµ ®a dang. Ba
phÇn t l·nh thæ lµ nói ®åi víi nhiÒu c¶nh quan thiªn nhiªn ngo¹n môc, nh÷ng çnh
rõng nhiÖt ®íi víi nhiÒu c©y cá chim mu«ng, nh÷ng hÖ thèng s«ng hå t¹o nªn
nh÷ng bøc tranh thuû mÆc sinh ®éng. N¨m m¬i t d©n téc anh em sèng trªn mét
®Þa bµn réng lín, cã nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n kh¸c l¹... TÊt c¶ nh÷ng çi ®ã cã
søc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®èi víi nh÷ng ngêi ViÖt Nam a kh¸m ph¸. ë ViÖt Nam
hiÖn tîng du lÞch xuÊt hiÖn râ nÐt tõ thêi kú phong kiÕn. §ã lµ çc chuyÕn ®i
th¾ng c¶nh cña çc vua chóa vµ çc chuyÕn ®i du ngo¹n cña çc thi sÜ nh: Tr¬ng
H¸n Siªu, Hå Xu©n H¬ng, Bµ HuyÖn Thanh Quan. Çc dÊu tÝch ®îc ghi l¹i trªn
®¸ cña NguyÔn NghiÔm ë BÝch ®éng (1773), cña chóa TrÞnh S©m ë H¬ng
tÝch vµ cña nhiÒu vua quan., nhµ nho kh¸c lµ nh÷ng b»ng chøng vÒ çc chuyÕn
®i du ngo¹n cña hä. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c çc tµi nguyªn du lÞch trë nªn râ nÐt
h¬n trogn thêi kú ®« hé cña Thùc d©n Ph¸p. Hµng lo¹t çc biÖt thù vµ nhµ nghØ
®îc x©y dùng trªn çc b·i biÓn vïng hå, vïng nói n¬i cã khÝ hËu dÔ chÞu nh §å
S¬n, Vòng Tµu, Tam §¶o, Ba V×, §µ L¹t.... Tuy nhiªn du lÞch vÉn chØ thuéc vÒ
mét bé phËn nhá nh÷ng ngêi cã tiÒn b¹c, ®Þa vÞ. Cßn l¹i ®¹i bé phËn nh©n d©n
hÇu nh kh«ng biÕt ®Õn du lÞch.
Sù ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam ®îc ®¸nh dÊu bëi çc mèc lÞch sö sau:
Ngµy 7/9/1960, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ra QuyÕt ®Þnh 26/CP thµnh lËp
C«ng ty du lÞch ViÖt Nam trùc thuéc Bé ngo¹i th¬ng. NhiÖm vô cña C«ng ty du
lÞch ViÖt Nam lµ phôc vô çc ®oµn kh¸ch cña §¶ng vµ ChÝnh phñ. Míi ra ®êi
víi c¬ së vËt chÊt kü thuËt nghÌo nµn vµ l¹c hËu, ®éi ngò çn bé c«ng nh©n viªn
Ýt vÒ sè lîng, yÕu kÐm vÒ nghiÖp vô nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc
phôc vô kh¸ch. Tuy vËy hä vÉn cè g¾ng hoµn thµnh tèt nhiÖm vô. VÒ mÆt ý
nghÜa, tæ chøc nµy ®· ®Æt nÒn mãng cho sù h×nh thµnh mét ngµnh kinh tÕ
míi mÎ cña ®Êt níc. ChÝnh v× vËy ngµy 9/7 ®îc coi lµ ngµy thµnh lËp ngµnh du
lÞch ViÖt Nam.
Do lîng kh¸ch ngµy mét t¨ng vµ nhu cÇu tham quan du lÞch ®· xuÊt hiÖn
nªn ngµy 16/3/1963 Bé trëng Bé ngo¹i th¬ng ®· quyÕt ®Þnh giao cho C«ng ty du
lÞch ViÖt Nam lµm nhiÖm vô kinh doanh nh»m thu thªm ngo¹i tÖ cho ®Êt níc.
§Õn ngµy 12/9/1969 ngµnh du lÞch l¹i ®îc giao cho bé c«ng an vµ v¨n
phßng ChÝnh phñ trùc tiÕp qu¶n lý. §Ó ®¸p øng nhiÖm vô ph¸t triÓn cña ngµnh
trong t×nh h×nh míi cña ®Êt níc, ngµnh du lÞch ®· ®Çu t x©y dùng mét sè
tuyÕn, ®iÓm du lÞch quan träng, thµnh lËp xÝ nghiÖp xe, c«ng ty vËt t du lÞch
vµ mét sè bé phËn chuyªn m«n....chuyªn phôc vô çc chuyªn gia vµ kh¸ch du lÞch
níc ngoµi.
C¨n cø vµo NghÞ quyÕt 262 NQQHK6 ngµy 27/6/1978 cña Uû ban thêng
vô quèc héi phª chuÈn viÖc thµnh lËp Tæng côc du lÞch , Thñ tíng ChÝnh phñ
®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 32 CP ngµy 23/01/1979 quyÕt ®Þnh chÝnh thøc thµnh
lËp Tæng côc du lÞch ViÖt Nam trùc thuéc Héi ®ång Bé trëng. Giai ®o¹n nµy
Tæng côc du lÞch ViÖt Nam qu¶n lý trªn 30 C«ng ty du lÞch trong c¶ n íc cïng
víi hµng tr¨m Kh¸ch s¹n, nhµ hµng, biÖt thù, hµng ngµn ph¬ng tiÖn, hµng ngµn
çn bé c«ng nh©n viªn cã tr×nh ®é, cã kinh nghiÖm ®Ó phôc vô kh¸ch trong n íc
vµ níc ngoµi. Ngµy 03/01/1983 Héi ®ång Bé trëng ®· ra QuyÕt ®Þnh01/H§BT
giao cho Tæng côc du lÞch nhiÖm vô trùc tiÕp kinh doanh du lÞch trong c¶ níc.
Tuy nhiªn kh«ng cã sù t¸ch biÖt gi÷a ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng qu¶n lý,
cïng víi sù yÕu kÐm trong chØ ®¹o kinh doanh nªn ngµnh du lÞch cha ph¸t huy
hÕt tiÒm n¨ng cña m×nh vµ cña ®Êt níc. Tríc t×nh h×nh ®ã ngµy 18/6/1987 Héi
®ång Bé trëng ra NghÞ ®Þnh 120/H§BT quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn
h¹n cña Tæng côc du lÞch ViÖt Nam nh»m thèng nhÊt chØ ®¹o hÖ thèng kinh
doanh trong ph¹m vi c¶ níc.
Trong qu¸ tr×nh tinh gi¶n biªn chÕ, rót gän bé m¸y qu¶n lý ngµy 31/3/1990
c¨n cø QuyÕt ®Þnh 224 cña Héi ®ång nhµ níc Tæng côc du lÞch ViÖt Nam ®îc
s¸t nhËp víi mét sè c¬ quan kh¸c thµnh Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin - ThÓ thao vµ du
lÞch vµ thêi kú nµy ho¹t ®éng du lÞch ViÖt Nam ®· cã nhiÒu khëi s¾c. ho¹t
®éng kinh doanh du lÞch ®îc më ra ë nhiÒu ngµnh, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ.
Do ®ã du lÞch kh«ng chØ cßn ®îc coi lµ ho¹t ®éng v¨n ho¸ x· héi thuÇn tuý mµ
cßn lµ mét ngµnh kinh tÕ quan träng cña ®Êt níc.
Ngµy 09/4/1990 Héi ®ång Bé trëng ra NghÞ ®Þnh 119/H§BT vÒ viÖc
thµnh lËp Tæng c«ng ty du lÞch ViÖt Nam trªn c¬ së çc bé phËn kinh doanh du
lÞch tríc kia víi tiÒn th©n lµ C«ng ty du lÞch ban ®Çu. Tªn ®èi ngo¹i cña Tæng
c«ng ty du lÞch ViÖt Nam lµ Viªt Nam Tourism.
Ngµy 12/8/1991 ngµnh du lÞch ®îc t¸ch ra khái Bé V¨n ho¸ T«ng tin ThÓ
thao vµ Du lÞch ®Ó s¸t nhËp vµo Bé th¬ng m¹i du lÞch. Tuy nhiªn c«ng t¸c tæ
chøc qu¶n lý cßn nhiÒu víng m¾c, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng du lÞch vÉn cha ®ång bé.
Ngµy 26/10/1992 ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh 05/CP vÒ viÖc thµnh lËp Tæng côc
du lÞch ViÖt Nam nh mét c¬ quan ®éc lËp ngang bé. Ngµy 27/12/1992, ChÝnh
phñ ra tiÕp NghÞ ®Þnh 20/CP quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tæ
chøc bé m¸y cña Tæng côc du lÞch ViÖt Nam: Mêi bèn Së du lÞch ®îc thµnh lËp
ë çc tØnh cã tµi nguyªn du lÞch phong phó nhÊt vµ ho¹t ®éng du lÞch s«i næi
nhÊt. Tõ ®ã ngµnh du lÞch ViÖt Nam ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn thùc sù, sè lîng
kh¸ch, kÓ c¶ kh¸ch néi ®Þa vµ kh¸ch quèc tÕ ®Òu t¨ng nhanh chãng. ho¹t ®éng
nghiªn cøu khoa häc vµ ®µo t¹o còng ®îc ®Èy m¹nh. ViÖn nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn du lÞch d· ®îc kiÖn toµn vµ thùc sù trë thµnh c¬ së nghiªn cøu, t vÊn khoa
häc lín nhÊt. NhiÒu héi th¶o quèc gia, quèc tÕ vÒ du lÞch ®îc tæ chøc ®· thùc sù
gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña du lÞch ViÖt Nam.
III. Çc lo¹i h×nh du lÞch
1. Kh¸i niÖm lo¹i h×nh du lÞch.
§Ó cã thÓ ®a ra çc ®Þnh híng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n vÒ du
lÞch, çc nhµ quan lý vÜ m« vÒ kinh tÕ du lÞch còng nh çc nhµ qu¶n trÞ doanh
nghiÖp du lÞch cÇn phÇn du lÞch thµnh çc lo¹i h×nh du lÞch kh¸c nhau. ViÖc
ph©n lo¹i sÏ ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng khi cã quan ®iÓm thèng nhÊt vÒ kh¸i niÖm
lo¹i h×nh du lÞch.
Theo t¸c gi¶ Tr¬ng Sü Quý th× lo¹i h×nh du lÞch cã thÓ ®îc ®Þnh nghÜa
nh sau: "Lo¹i h×nh du lÞch ®îc hiÓu lµ mét tËp hîp çc s¶n phÈm du lÞch cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng nhau, hoÆc v× chóng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu, ®éng
c¬ du lÞch t¬ng tù, hoÆc ®îc b¸n cho cïng mét nhãm kh¸ch, hoÆc v× chóng cã
cïng mét çch ph©n phèi, mét çch tæ chøc kh¸c nhau, hoÆc ®îc xÕp chóng theo
mét møc gi¸ b¸n nµo ®ã".
2. Çc lo¹i h×nh du lÞch
Dùa vµo çc tiªu chÝ ph©n lo¹i kh¸c nhau cã thÓ ph©n du lÞch thµnh çc
lo¹i h×nh du lÞch kh¸c nhau. Trong çc Ên phÈm vÒ du lÞch ®· ®îc ph¸t hµnh,
khi ph©n çc lo¹i h×nh du lÞch çc tiªu thøc ph©n lo¹i thêng ®îc sö dông nh sau:
a. C¨n cø vµo ph¹m vi l·nh thæ cña chuyÕn du lÞch. Theo tiªu thøc nµy du lÞch
®îc ph©n thµnh du lÞch quèc tÕ vµ du lÞch néi ®Þa.
Du lÞch quèc tÕ: lµ h×nh thøc du lÞch mµ ë ®ã ®iÓm xuÊt ph¸t vµ ®iÓm
®Õn cña kh¸ch n»m ë l·nh thæ cña çc quèc gia kh¸c nhau. ë h×nh thøc du lÞch
nµy kh¸ch ph¶i ®i qua biªn giíi vµ tiªu ngo¹i tÖ ë n¬i ®Õn du lÞch.
B¶n th©n du lÞch quèc tÕ l¹i ph©n thµnh:
Du lÞch quèc tÕ chñ ®éng: lµ h×nh thøc du lÞch cña nh÷ng ngêi tõ níc
ngoµi ®Õn mét quèc gia nµo ®ã vµ tiªu ngo¹i tÖ ë ®ã.
Du lÞch quèc tÕ thô ®éng: lµ h×nh thøc du lÞch cña c«ng d©n cña mét quèc
gia nµo ®ã vµ cña nh÷ng ngêi níc ngoµi ®ang c tró trªn l·nh thæ cña mét quèc gia
®ã ®i ra níc kh¸c du lÞch vµ trong chuyÕn ®i Êy hä ®· tiªu tiÒn kiÕm ra t¹i ®Êt
níc ®ang c tró.
VÝ dô:
Kh¸ch níc ngoµi vµo ViÖt Nam ®i du lÞch, ngµnh du lÞch ViÖt Nam phôc
vô. Trong trêng hîp nµy ViÖt Nam kinh doanh du lÞch quèc tÕ chñ ®éng. Du
lÞch quèc tÕ chñ ®éng t¬ng ®¬ng víi xuÊt khÈu v× cïng t¹o ra nguån thu ngo¹i
tÖ cho mét quèc gia.
C«ng d©n ViÖt Nam ra níc ngoµi du lÞch, ngµnh du lÞch ViÖt Nam göi
kh¸ch. Trong trêng hîp nµy ViÖt Nam kinh doanh du lÞch quèc tÕ thô ®éng. Du
lÞch quèc tÕ thô ®éng t¬ng ®¬ng víi nhËp khÈu v× cïng g©y ra hiÖn tîng xuÊt
ngo¹i tÖ tõ mét quèc gia ra níc ngoµi.
Du lÞch néi ®Þa: lµ h×nh thøc du lÞch mµ ®iÓm xuÊt ph¸t vµ ®iÓm ®Õn
cña kh¸ch cïng n»m trong l·nh thæ cña mét quèc gia.
b. C¨n cø vµo nhu cÇu n¶y sinh ho¹t ®éng du lÞch. Theo tiªu thøc nµy du lÞch
®îc ph©n thµnh nh÷ng lo¹i h×nh sau:
Du lÞch ch÷a bÖnh:
ë lo¹i h×nh nµy, kh¸ch du lÞch do nhu cÇu ®iÒu trÞ çc bÖnh tËt vÒ thÓ
x¸c vµ tinh thÇn cña hä. Du lÞch ch÷a bÖnh l¹i ®îc ph©n thµnh:
Ch÷a bÖnh b»ng khÝ hËu: KhÝ hËu nói, khÝ hËu biÓn;
Ch÷a bÖnh b»ng níc kho¸ng: t¾m níc kho¸ng, uèng níc kho¸ng;
Ch÷a bÖnh b»ng bïn;
Ch÷a bÖnh b»ng hoa qu¶;
Ch÷a bÖnh b»ng s÷a (®Æc biÖt lµ s÷a ngùa).
Du lÞch nghØ ng¬i, gi¶i trÝ
Nhu cÇu chÝnh lµm n¶y sinh h×nh thøc du lÞch nµy lµ sù cÇn thiÕt ph¶i
nghØ ng¬i ®Ó phôc håi thÓ lùc, tinh thÇn cho con ngêi. §©y lµ lo¹i h×nh cã t¸c
dông lµm gi¶i trÝ, lµm cuéc sèng thªm ®a d¹ng vµ gi¶i tho¸t con ngêi ra khái c«ng
viÖc hµng ngµy.
Du lÞch thÓ thao
Du lÞch thÓ thao chñ ®éng: kh¸ch du lÞch ®Ó tham gia trùc tiÕp vµo ho¹t
®éng thÓ thao. Du lÞch thÓ thao chñ ®éng bao gåm:
Du lÞch leo nói;
Du lÞch s¨n b¾n;
Du lÞch c©u ç;
Du lÞch tham gia çc lo¹i thÓ thao: ®¸ bãng, bãng chuyÒn, bãng ræ, trît
tuyÕt, v.v...
Du lÞch thÓ thao thô ®éng: nh÷ng cuéc hµnh tr×nh ®i du lÞch ®Ó xem çc
cuéc thi thÓ thao quèc tÕ, çc thÕ vËn héi olympic, v.v...
Du lÞch v¨n ho¸
Môc ®Ých chÝnh lµ nh¾m n©ng cao hiÓu biÕt cho çc ç nh©n vÒ mäi
lÜnh vùc nh: lÞch sö, kiÕn tróc, kinh tÕ, héi ho¹, chÕ ®é x· héi, cuéc sèng cña
ngêi d©n cïng çc phong tôc, tËp qu¸n cña ®Êt níc du lÞch.
Du lÞch v¨n ho¸ ®îc chia lµm 2 lo¹i:
Du lÞch v¨n ho¸ víi môc ®Ých cô thÓ: Kh¸ch du lÞch thuéc thÓ lo¹i nµy th-
êng ®i víi môc ®Ých ®· ®Þnh s½n. Thêng hä lµ çc çn bé khoa häc, sinh viªn vµ
çc chuyªn gia.
Du lÞch v¨n ho¸ víi môc ®Ých tæng hîp: gåm ®«ng ®¶o nh÷ng ngêi ham
thÝch më mang kiÕn thøc vÒ thÕ giíi vµ tho¶ m·n nh÷ng tß mß cña m×nh.
Du lÞch c«ng vô
Môc ®Ých chÝnh cña lo¹i h×nh du lÞch nµy, lµ nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô
c«ng t¸c hoÆc nghÒ nghiÖp nµo ®ã. Víi môc ®Ých nµy, kh¸ch ®i tham dù çc
cuéc héi nghÞ, héi th¶o, kû niÖm çc ngµy lÔ lín, çc cuéc gÆp gì, çc cuéc triÓn
l·m hµng ho¸, héi chî, v.v...
Du lÞch th¬ng gia
Môc ®Ých chÝnh cña lo¹i h×nh du lÞch nµy lµ t×m hiÓu thÞ trêng, nghiªn
cøu çc dù ¸n ®Çu t, ký kÕt hîp ®ång, v.v...
Du lÞch t«n gi¸o:
Lo¹i h×nh du lÞch nµy nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tÝn ngìng ®Æc biÖt cña
nh÷ng ngêi theo çc ®¹o kh¸c nhau.
Du lÞch th¶m hái, du lÞch quª h¬ng
Lo¹i h×nh du lÞch nµy phÇn lín n¶y sinh do nhu cÇu cña nh÷ng ngêi xa quª
h¬ng ®i th¨m hái bµ con hä hµng, b¹n bÌ th©n quen, ®i dù lÔ cíi, lÔ tang, v.v...
Du lÞch qu¸ c¶nh
N¶y sinh do nhu cÇu ®i qua l·nh thæ cña mét níc nµo ®ã trong thêi gian
ng¾n ®Ó ®Õn níc kh¸c.
c. C¨n cø vµo ®èi tîng kh¸ch du lÞch. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®îc ph©n
thµnh:
Du lÞch thanh, thiÕu niªn;
Du lÞch dµnh cho nh÷ng ngêi cao tuæi;
Du lÞch phô n÷, du lÞch gia ®×nh.
d. C¨n cø vµo h×nh thøc tæ chøc chuyÕn ®i. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®îc
ph©n thµnh:
Du lÞch theo ®oµn
ë lo¹i h×nh nµy, çc thµnh viªn tham dù ®i theo ®oµn vµ thêng cã chuÈn bÞ
ch¬ng tr×nh tõ tríc, trong ®ã ®Þnh ra nh÷ng n¬i sÏ tíi th¨m, n¬i lu tró vµ ¨n uèng.
Du lÞch theo ®oµn cã thÓ ®îc tæ chøc theo hai h×nh thøc sau:
Du lÞch theo ®oµn cã th«ng qua tæ chøc du lÞch: §oµn du lÞch ®îc çc tæ
chøc trung gian (çc doanh nghiÖp l÷ hµnh), çc tæ chøc vËn t¶i (thêng lµ çc
h·ng hµng kh«ng), hoÆc çc tæ chøc du lÞch kh¸c (kh¸ch s¹n, v.v...) tæ chøc cuéc
hµnh tr×nh vµ lÞch ®i cho ®oµn. Mçi thµnh viªn trong ®oµn ®îc th«ng b¸o tríc
ch¬ng tr×nh cña chuyÕn ®i.
Du lÞch theo ®oµn kh«ng th«ng qua tæ chøc du lÞch: §oµn du lÞch tù chän
tuyÕn hµnh tr×nh, tù x¸c ®Þnh thêi gian ®i, sè ngµy ®i, nh÷ng n¬i ®Õn th¨m,
v.v... Cã thÓ ®oµn ®· tho¶ thuËn tríc hoÆc tíi n¬i míi t×m c¬ së lu tró, ¨n uèng,
v.v...
Du lÞch ç nh©n
Du lÞch ç nh©n cã th«ng qua tæ chøc du lÞch: Ç nh©n ®i du lÞch theo kÕ
ho¹ch ®Þnh tríc cña çc tæ chøc du lÞch, tæ chøc c«ng ®oµn hay tæ chøc x· héi
kh¸c. Kh¸ch du lÞch kh«ng ph¶i ®i cïng ®oµn mµ chØ tu©n theo nh÷ng ®iÒu
kiÖn ®· ®îc th«ng b¸o vµ chuÈn bÞ tríc.
Du lÞch ç nh©n kh«ng th«ng qua tæ chøc du lÞch (®i tù do).
e. C¨n cø vµo ph¬ng tiÖn giao th«ng ®îc sö dông. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®-
îc ph©n thµnh:
Du lÞch b»ng xe ®¹p;
Du lÞch b»ng xe m¸y;
Du lÞch b»ng « t«;
Du lÞch b»ng tµu ho¶;
Du lÞch b»ng tµu thuû;
Du lÞch b»ng m¸y bay.
f. C¨n cø vµo ph¬ng tiÖn lu tró ®îc sö dông. Theo tiªu thøc nµy du lÞch ®îc
ph©n thµnh:
- Du lÞch ë trong kh¸ch s¹n: Lµ lo¹i h×nh du lÞch phæ biÕn nhÊt. du
kh¸ch lu tró trong kh¸ch s¹n trong suèt thêi gian th¨m quan cña m×nh. Lo¹i h×nh
nµy phï hîp víi nh÷ng ngêi lín tuæi, nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao. V× ë ®©y çc
dÞch vô hoµn chØnh h¬n, cã hÖ thèng h¬n, chÊt lîng phôc vô tèt h¬n, nhng gi¸ c¶
cao h¬n.
- Du lÞch ë trong Motel: Motel lµ nh÷ng kh¸ch s¹n ®îc x©y dùng ven ®êng
xa lé nh»m phôc vô cho kh¸ch du lÞch b»ng xe h¬i. ë ®©y cã c¶ çc gara ®Ó xe
cho du kh¸ch. Çc dÞch vô trong Motel phÇn lín lµ tù phôc vô. Du kh¸ch tù nhËn
phßng, tù gäi ¨n trong nhµ hµng. Çc dông cô ë ®©y lµ lo¹i sö dông mét lÇn. Gi¸
c¶ trong Motel thêng rÎ h¬n gi¸ c¶ trong kh¸ch s¹n.
- Du lÞch trong nhµ trä: Nhµ trä lµ nh÷ng kh¸ch s¹n lo¹i nhá cña t nh©n, gi¸
c¶ thêng rÊt thÝch hîp víi du kh¸ch cã thu nhËp thÊp, ®Æc biÖt lµ çc gia ®×nh
cã con nhá ®i cïng. ë níc ta lo¹i h×nh nµy còng rÊt ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ ë Hµ
Néi.
- Du lÞch ë Camping: du lÞch c¾m tr¹i lµ lo¹i h×nh du lÞch ®îc ph¸t triÓn
víi nhÞp ®é cao, ®îc giíi trÎ a chuéng. Nã rÊt thÝch hîp víi kh¸ch ®i du lÞch
b»ng xe ®¹p, m« t«, xe h¬i. §Çu t cho du lÞch lo¹i nµy kh«ng cao, chñ yÕu lµ
s¾m lÒu tr¹i, b¹t, giêng ghÕ gÊp vµ mét sè dông cô ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn. Kh¸ch tù
thuª lÒu tr¹i, tù dùng vµ tù phôc vô.
§©y lµ lo¹i h×nh du lÞch cã nhiÒu triÓn väng v×:
+ C«ng nghiÖp xe h¬i ph¸t triÓn nhanh sè ngêi sö dông ph¬ng tiÖn nµy
nhiÒu, hä quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ®i l¹i nhiÒu h¬n vÊn ®Ò ¨n nghØ.
+ Chi phÝ cho çc dÞch vô ë ®©y rÎ, du kh¸ch cã thÓ dïng tiÒn ®Ó ®i l©u
h¬n, nhiÒu n¬i h¬n.
+ Du kh¸ch muèn tho¸t khái cuéc sèng thêng ngµy, muèn gÇn gòi víi thiªn
nhiªn.
Du lÞch ë kh¸ch s¹n (Hotel);
Du lÞch kh¸ch s¹n ven ®êng (Motel) - kh¸ch s¹n ë bªn lÒ nh÷ng chÆng ®-
êng dµi dµnh cho kh¸ch du lÞch ®i b»ng « t«;
Du lich lÒu, tr¹i (Comping);
Du lÞch ë lµng du lÞch (Tourism Village).
g. C¨n cø vµo thêi gian ®i du lÞch. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch ®îc ph©n thµnh:
Du lÞch dµi ngµy;
Du lÞch ng¾n ngµy (thêng lµ du lÞch cuèi tuÇn - weekend holiday).
h. C¨n cø vµo vÞ trÝ ®Þa lý cña n¬i ®Õn du lÞch. Theo tiªu thøc nµy, du lÞch
®îc ph©n thµnh:
Du lÞch nghØ nói;
Du lÞch nghØ biÓn, s«ng, hå;
Du lÞch thµnh phè;
Du lÞch ®ång quª.
Ghi chó: Thêng mét ngêi ®i du lÞch víi nhiÒu nhu cÇu n¶y sinh kh¸c nhau
nªn ta thêng gÆp sù kÕt hîp cña mét vµi lo¹i h×nh du lÞch mét lóc. VÝ dô: Du
lÞch nghØ ng¬i, gi¶i trÝ víi du lÞch v¨n ho¸; du lÞch c«ng vô víi du lÞch v¨n ho¸,
v.v…
IV. §iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn du lÞch.
Sù ph¸t triÓn cña du lÞch dùa trªn c¬ së cña hµng lo¹t çc ®iÒu kiÖn kh¸ch
quan. Mét sè ®iÒu kiÖn th× t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña du lÞch nãi chung,
cßn mét sè ®iÒu kiÖn kh¸c th× t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn du lÞch cña tõng
vïng, tõng ®Þa ph¬ng.
1. §iÒu kiÖn chung.
a. Thêi gian nhµn rçi.
Mét trong nh÷ng tiªu chÝ ®îc x¸c ®Þnh trong kh¸i niÖm du lÞch lµ
chuyÕn ®i du lÞch ®îc thùc hiÖn trong thêi gian rçi cña con ngêi (Thêi gian
nghØ phÐp, ngµy nghØ cuèi tuÇn, thêi gian rçi khi ®i c«ng t¸c...). Kh«ng cã thêi
gian nhµn rçi th× con ngêi kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng chuyÕn ®i. LÞch sö
thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®Æc biÖt lµ ë níc ta trong mÊy chôc
n¨m qua ®· chøng minh nhËn ®Þnh trªn.
LÞch sö ngµnh du lÞch cho thÊy hiÖn tîng du lÞch t¨ng lªn khi thêi gian rçi
cña mäi tÇng líp trong x· héi t¨ng lªn, khi ngêi lao ®éng ®îc hëng nh÷ng dÞp lÔ
vµ ngµy nghØ ¨n l¬ng. Nh vËy lµ râ rµng con ngêi kh«ng thÓ ®i du lÞch nÕu
kh«ng cã thêi gian. Do vËy thêi gian rçi lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu cÇn thiÕt ph¶i cã
®Ó tham gia vµo çc cuéc hµnh tr×nh du lÞch. Thêi gian rçi cña nh©n d©n cña
tõng níc ®îc qui ®Þnh trong LuËt lao ®éng hoÆc theo hîp ®ång lao ®éng ®îc ký
kÕt.
Ngµy nay kinh tÕ ngµy mét ph¸t triÓn, n¨ng suÊt lao ®éng ngµy cµng cao
vµ møc sèng cña con ngêi ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn. Trong ®iÒu kiÖn ®ã xu híng
chung lµ gi¶m thêi gian lµm viÖc vµ t¨ng thêi gian nhµn rçi. NhiÒu níc trªn thÕ
giíi trong ®ã cã ViÖt Nam ®· chuyÓn sang chÕ ®é lµm viÖc 5 ngµy mét tuÇn.
Nh vËy thêi gian rçi cña ngêi d©n ngµy cµng t¨ng vµ do ®ã hä cã nhiÒu ®iÒu
kiÖn ®Ó tham gia vµo çc cuéc hµnh tr×nh du lÞch. §iÒu nµy cho phÐp çc tæ
chøc du lÞch thu hót ®îc nhiÒu kh¸ch du lÞch ®Õn c¬ së cña m×nh.
b. §êi sèng vËt chÊt v¨n ho¸ tinh thÇn cña ngêi d©n.
NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ lµm cho thu nhËp cña ngêi d©n t¨ng lªn, do ®ã
kh¶ n¨ng thanh to¸n cho çc nhu cÇu trong ®ã cã nhu cÇu du lÞch trong níc vµ ra
níc ngoµi sÏ gia t¨ng. Së dÜ nh vËy v× khi ®i du lÞch vµ lu tró ngoµi n¬i ë thêng
xuyªn kh¸ch du lÞch ph¶i sö dông nhiÒu lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô. §Ó cã thÓ ®i
du lÞch vµ tiªu dïng du lÞch ng¬id ta ph¶i cã ph¬ng tiÖn vËt chÊt ®Çy ®ñ. §ã lµ
®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó biÕn nhu cÇu nãi chung thµnh nhu cÇu cã kh¶ n¨ng
thanh to¸n, v× khi ®i du lÞch kh¸ch ph¶i tr¶ thªm tiÒn tµu xe, ph¶i tr¶ thªm tiÒn
nhµ ë vµ çc kho¶n chi phÝ kh¸c cho çc kho¶n dÞch vô bæ sung. Do ®ã con ngêi
khi muèn ®i du lÞch kh«ng chØ cÇn cã thêi gian mµ ph¶i cã ®ñ tiÒn míi cã thÓ
thùc hiÖn ®îc çc chuyÕn ®i. Ngêi ta ®· x¸c ®Þnh ®îc r»ng ë çc níc kinh tÕ
ph¸t triÓn nÕu thu nhËp quèc d©n t¨ng lªn 1% th× chi phÝ cña nh©n d©n cho du
lÞch t¨ng 1,5%.
ë níc ta hiÖn nay tuy thu nhËp cña ngêi d©n cha cao nhng do cã chÝnh s¸ch
quan t©m ®Õn quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng nªn hµng n¨m çc tæ chøc c«ng ®oµn
thêng tæ chøc çc chuyÕn ®i du lÞch bao cÊp cho ngêi lao ®éng v× vËy lo¹i
h×nh du lÞch x· héi ph¸t triÓn nhanh.
Sù ph¸t triÓn cña du lÞch cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é v¨n ho¸ chung cña
nh©n d©n ë mét ®Êt níc. NÕu tr×nh ®é v¨n ho¸ cña céng ®ång ®îc n©ng cao,
nhu cÇu ®i du lÞch cña ngêi d©n ë ®ã t¨ng lªn râ rÖt, sè ngêi ®i du lÞch t¨ng.
MÆt kh¸c nÕu tr×nh ®é v¨n ho¸ cña nh©n d©n cña mét ®Êt níc cao th× ®Êt níc
®ã khi ph¸t triÓn du lÞch sÏ ®¶m b¶o phôc vô kh¸ch du lÞch mét çch v¨n minh
vµ lµm hµi lßng kh¸ch du lÞch ®Õn ®ã. Tr×nh ®é d©n trÝ thÓ hiÖn b»ng çc
hµnh ®éng, çc øng xö cô thÓ víi m«i trêng xung quanh, b»ng th¸i ®é cña ngêi
d©n ®Þa ph¬ng ®èi víi kh¸ch.... NÕu kh¸ch du lÞch vµ d©n c ®Þa ph¬ng cã
nh÷ng çch nh×n nhËn cã hiÓu biÕt sÏ lµm cho ho¹t ®éng du lÞch t¨ng thªm gi¸
trÞ, ngîc l¹i chÝnh çc hµnh vi thiÕu v¨n ho¸ cña hä cã thÓ lµ nh©n tè c¶n trë sù
ph¸t triÓn cña du lÞch.
c. T×nh tr¹ng kinh tÕ cña mét ®Êt níc:
Kh¶ n¨ng ph¸t triÓn du lÞch cña mét ®Êt níc phô thuéc lín vµo t×nh tr¹ng
kinh tÕ cña ®Êt níc, vµo sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ë ®ã. NÒn kinh tÕ ph¸t
triÓn lµ tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch. Thùc tÕ cho
thÊy ë nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu, kÐm ph¸t triÓn mÆc dï cã tµi nguyªn
du lÞch phong phó nhng du lÞch vÉnkh«ng ph¸t triÓn ®îc. Theo ý kiÕn cña çc
chuyªn gia kinh tÕ thuéc héi ®ång kinh tÕ vµ x· héi cña Liªn hiÖp quèc mét ®Êt
níc cã thÓ ph¸t triÓn du lÞch mét çch v÷ng ch¾c nÕu ®Êt níc ®ã tù s¶n xuÊt ®-
îc phÇn lín cña c¶i vËt chÊt cÇn thiÕt cho du lÞch. NÕu mét ®Êt níc ph¶i nhËp
®¹i ®a sè çc trang thiÕt bÞ vµ hµng ho¸ ®Ó x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
®¶m b¶o phôc vô kh¸ch du lÞch th× hÇu hÕt lîi nhuËn thu ®îc ®Òu r¬i vµo tay
t b¶n níc ngoµi.
Sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm cã ý
nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch. Ngµnh du lÞch sö
dông mét khèi lîng lín l¬ng thùc vµ thùc phÈm ®Ó cung cÊp cho kh¸ch du lÞch.
Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm nh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®êng, thÞt,
s÷a, ®å hép, c«ng nghÖ chÕ biÕn rîu, bai, thuèc l¸.... ®èi víi sù ph¸t triÓn du lÞch
lµ rÊt lín, ®©y lµ çc ngµnh cung øng nhiÒu hµng ho¸ nhÊt cho du lÞch.
Mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cung
øng vËt t cho du lÞch nh: c«ng nghiÖp dÖt, c«ng nghiÖp thuû tinh, c«ng nghiÖp
sµnh sø vµ ®å gèm... Çc ngµnh nµy cung øng hµng ho¸ cã chÊt lîng cho phôc
vô ho¹t ®éng cña ngµnh du lÞch. Do vËy muèn ph¸t triÓn du lÞch th× çc ngµnh
s¶n xuÊt cã quan hÖ mËt thiÕt ®Õn du lÞch ph¶i ph¸t triÓn ®Ó kh«ng nh÷ng
®¶m b¶o ®¸p øng tèi thiÓu khèi lîng hµng ho¸ mµ ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp çc
vËt t hµng ho¸ cã chÊt lîng cao, cã thÈm mü vµ chñng lo¹i phong phó, ®a d¹ng.
d. §iÒu kiÖn ®i l¹i vµ kh¶ n¨ng giao th«ng vËn t¶i.
Tõ xa, giao th«ng vËn t¶i ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nh©n tè chÝnh cho
sù ph¸t triÓn cña du lÞch ®Æc biÖt lµ du lÞch quèc tÕ. Trong nh÷ng n¨m gÇn
®©y, giao th«ng vËn t¶i ®· cã nh÷ng bíc chuyÓn biÕn quan träng, ®iÒu nµy ¶nh
hëng trùc tiÕp tíi sù ph¸t triÓn cña du lÞch.
Nãi ®Õn sù ph¸t triÓn cña giao th«ng vËn t¶i cã ¶nh hëng ®Õn du lÞch,
chóng ta quan t©m ®Õn c¶ hai ph¬ng diÖn.
Sù ph¸t triÓn vÒ sè lîng cña çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®· lµm cho m¹ng
líi giao th«ng v¬n tíi ®îc mäi n¬i trªn tr¸i ®Êt. HiÖn nay cã kho¶ng 500 triÖu
kh¸ch du lÞch ®i qua biªn giíi çc níc b»ng çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn hµnh
kh¸ch quèc tÕ. Sù ph¸t triÓn sè lîng çc lo¹i h×nh ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn sÏ lµm
cho ho¹t ®éng du lÞch trë nªn tiÖn lîi vµ mÒm dÎo, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng tèt nhu
cÇu cña du kh¸ch.
Ph¸t triÓn vÒ mÆt chÊt lîng cña çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn theo çc h-
íng:
- Tèc ®é vËn chuyÓn: ViÖc t¨ng tèc ®é vËn chuyÓn cho phÐp tiÕt kiÖm
thêi gian ®i l¹i vµ cho phÐp kÐo dµi thêi gian ë l¹i n¬i du lÞch. Víi çc ph¬ng
tiÖn cã tèc ®é cao, du kh¸ch cã thÓ ®Õn ®îc nh÷ng n¬i xa x«i.
- §¶m b¶o an toµn trong vËn chuyÓn: Ngµy nay sù tiÕn bé cña khoa häc kü
thuËt ®· lµm cho ®é an toµn trong vËn chuyÓn kh¸ch t¨ng lªn râ rÖt. ph¬ng tiÖn
vËn chuyÓn cña nh÷ng níc cã ®é an toµn cao sÏ thu hót ®îc nhiÒu ngêi tham gia
vµo ho¹t ®éng du lÞch.
- §¶m b¶o tiÖn nghi trong çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn sÏ t¹o sù tho¶i m¸i
cho kh¸ch gióp cho du kh¸ch ®¶m b¶o søc khoÎ sau cuéc hµnh tr×nh.
- VËn chuyÓn víi gi¸ rÎ: ®©y còng lµ yÕu tè quan träng ¶nh hëng ®Õn chi
phÝ cña kh¸ch du lÞch. HiÖn nay gi¸ cíc çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cã xu híng
gi¶m ®Ó nhiÒu tÇng líp nh©n d©n cã thÓ sö dông ®îc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn.
Sù phèi hîp çc lo¹i ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cã ý nghÜa rÊt lín trong sù
ph¸t triÓn du lÞch. ViÖc tæ chøc vËn t¶i phèi hîp tèt cho phÐp rót ng¾n thêi gian
chê ®îi ë çc ®iÓm gi÷a tuyÕn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi ph¶i ®æi ph¬ng
tiÖn vËn chuyÓn vµ lµm võa lßng kh¸ch ®i du lÞch.
e. Mét nÒn chÝnh trÞ hoµ b×nh.
Kh«ng khÝ chÝnh trÞ hoµ b×nh ®¶m b¶o cho viÖc më réng çc mèi quan
hÖ kinh tÕ khoa häc - kü thuËt, v¨n ho¸ vµ chÝnh trÞ gi÷a çc d©n téc. Trong
ph¹m vi çc mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ sù trao ®æi du lÞch quèc tÕ ngµy cµng
ph¸t triÓn vµ më réng.
ë nh÷ng níc cã bÇu kh«ng khÝ chÝnh trÞ hoµ b×nh thêng thu hót ®îc
®«ng ®¶o kh¸ch du lÞch v× ë nh÷ng n¬i nµy kh¸ch du lÞch c¶m thÊy yªn t©m, sù
¹n toµn cña hä ®îc ®¶m b¶o. Hä ®îc tù do ®i l¹i, gÆp gì vµ giao tiÕp víi d©n
b¶n sø, lµm quen víi çc phong tôc tËp qu¸n cña ®Þa ph¬ng.... Ngîc l¹i nh÷ng n¬i
cã chÝnh trÞ bÊt æn, cã xung ®ét vò trang.... th× sÏ kh«ng ph¸t triÓn ®îc du lÞch
v× ë ®ã tÝnh m¹ng cña du kh¸ch kh«ng ®îc ®¶m b¶o.
2. §iÒu kiÖn riªng (®iÒu kiÖn ®Æc trng)
Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc trng t¸c ®éng lªn sù ph¸t triÓn cña du lÞch chØ cã
ë tõng chç, tõng vïng hoÆc tõng ®Êt níc. Nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc trng ®ã lµ:
®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, lÞch sö, nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ,
khoa häc kü thuËt vµ sù s½n sµng ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch.
a. §iÒu kiÖn vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn.
Lµ mét yÕu tè quan träng trong tiÒm n¨ng du lÞch cña mét ®Êt níc, mét
®Þa ph¬ng nã bao gåm nh÷ng yÕu tè: vÞ trÝ ®Þa lý, ®Þa h×nh, khÝ hËu, th¶m
thùc vËt...
VÞ trÝ ®Þa lý: cã ¶nh hëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn cña du lÞch. NÕu ®iÓm
du lÞch n»m ë khu vùc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cã ®iÒu kiÖn giao th«ng
thuËn lîi th× sÏ cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch. Ngîc l¹i nÕu ®iÓm du lÞch ë qu¸
xa nguån kh¸ch th× sÏ h¹n chÕ lîng kh¸ch ®Õn th¨m v×: ®i xa kh¸ch ph¶i chi thªm
tiÒn ®i l¹i, kh¸ch ph¶i rót ng¾n thêi gian lu l¹i ë ®iÓm du lÞch vµ søc khoÎ cña
kh¸ch bÞ gi¶m sót khi ph¶i ®i xa. Tuy nhiªn hiÖn nay vËn t¶i hµng kh«ng ph¸t
triÓn cho nªn phÇn nµo ®· kh¾c phôc ®îc nh÷ng bÊt lîi cho kho¶ng çch xa ®em
l¹i.
§Þa h×nh: lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng gãp phÇn t¹o nªn phong
c¶nh vµ sù ®a d¹ng cña phong c¶nh. §èi víi du lÞch ®Þa h×nh cµng ®a d¹ng, t¬ng
ph¶n vµ ®éc ®¸o cµng cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch, kh¸ch du lÞch thêng a
thÝch nh÷ng n¬i cã nhiÒu s«ng hå, nói non, hang ®éng... Cßn nh÷ng n¬i b»ng
ph¼ng ®Þa h×nh ®¬n ®iÖu thêng kh«ng cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch.
KhÝ hËu: Nh÷ng n¬i cã khÝ hËu «n hoµ thêng ®¬c du kh¸ch a thÝch.
Nh÷ng n¬i qu¸ l¹nh, qu¸ nãng, qu¸ kh«, qu¸ Èm thêng kh«ng cã søc hÊp dÉn du
kh¸ch do ®ã du lÞch sÏ kh«ng ph¸t triÓn.
Ma: ¶nh hëng cña ma ®èi víi du lÞch kh«ng ph¶i lµ lîng ma vµ chñ yÕu lµ
thêi ®iÓm ma vµ ®é dµi cña c¬n ma. NÕu vµo thêi vô cña du lÞch mµ mµ sè
ngµy ma nhiÒu th× sÏ ¶nh hëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng du lÞch. V× ma nhiÒu sÏ
g©y trë ng¹i cho viÖc tæ chøc chuyÕn ®i vµ mét ngµy ma ®èi víi du kh¸ch lµ
mét ngµy hao phÝ cho môc ®Ých cña chuyÕn ®i.
¸nh n¾ng mÆt trêi: kh¸ch du lÞch thêng chuéng nh÷ng n¬i cã nhiÒu ¸nh
n¾ng mÆt trêi, cã sè giê n¾ng trong ngµy cao. V× vËy hä thêng ®i ®Õn nh÷ng
níc cã khÝ hËu «n hoµ vµ cã biÓn. Do vËy ë çc níc nh: T©y Ba Nha, Italia.
Ph¸p.... cã søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch.
NhiÖt ®é cao khiÕn con ngêi cã c¶m gi¸c khã chÞu. Nh÷ng n¬i cã nhiÖt
®é thÝch hîp cã thÓ cho phÐp kh¸ch ph¬i n¾ng vµo ban ngµy, cßn ban ®ªm th×
m¸t mÎ cho phÐp kh¸ch ®i d¹o ch¬i, gi¶i trÝ....
NhiÖt ®é níc biÓn ®iÒu hoµ, nhiÖt ®é níc biÓn tõ 20 ®Õn 25 ®é C ®îc
coi lµ thÝch hîp nhÊt ®èi víi du lÞch t¾m biÓn. NÕu nhiÖt ®é níc biÓn díi 20
®é C vµ trªn 30 ®é C lµ kh«ng thÝch hîp. §èi víi kh¸ch ph¬ng b¾c, nhiÖt ®é cã
thÓ thÊp h¬n kho¶ng tõ 17 ®Õn 20 ®é C.
Giã còng ¶nh hëng lín ®Õn ho¹t ®éng du lÞch. Giã to vµ b·o g©y trë ng¹i
lín ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch.
ThÕ giíi ®éng thùc vËt: ®ãng vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn cña du
lÞch chñ yÕu do sù ®a d¹ng vµ tÝnh ®Æc h÷u cña nã. Rõng lµ l¸ phæi cña tr¸i
®Êt, lµ n¬i yªn tÜnh cã kh«ng khÝ trong lµnh, m¸t mÎ. Nªn thuËn lîi cho viÖc
ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch vÒ víi thiªn nhiÖn. NÕu hÖ ®éng thùc vËt phong
phó, ®a d¹ng sÏ cã søc thu hót m¹nh mÏ ®èi víi nhiÒu du kh¸ch nhÊt lµ kh¸ch du
lÞch th¨m quan vµ nh÷ng nhµ nghiªn cøu. Ch¼ng h¹n kh¸ch du lÞch Ch©u ¢u th-
êng thÝch ®Õn n¬i cã rõng rËm nhiÖt ®íi, nhiÒu c©y leo, c©y cao nh: vên quèc
gia Có Ph¬ng, Tam §¶o....
Nguån níc kho¸ng lµ yÕu tè kh«ng thÓ t¸ch rêi víi du lÞch ch÷a bÖnh. ë
nh÷ng n¬i cã nguån chÊt kho¸ng (níc kho¸ng, bïn kho¸ng) víi thµnh phÇn chÊt
kho¸ng vµ nhiÖt ®é kh«ng thay ®æi ngêi ta ®· x©y dùng thµnh çc trung t©m du
lÞch ch÷a bÖnh.
b. §iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ x· héi vµ tµi nguyªn nh©n v¨n.
Çc di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, çc c«ng tr×nh kiÕn tróc lµ mét trong nh÷ng
n¬i thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch. Hä tíi ®ã ®Ó t×m hiÓu qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
lÞch sö cña d©n téc. Çc nhµ kinh doanh du lÞch dùa vµo çc di tÝch lÞch sö, çc
c«ng tr×nh kiÕn tróc... ®Ó x©y dùng, tæ chøc çc ch¬ng tr×nh du lÞch tham quan
t×m hiÓu ®Ó phôc vô kh¸ch. Lo¹i h×nh du lÞch nµy lµ ph¬ng tiÖn ®Ó gi¸o dôc
truyÒn thèng d©n téc, lßng yªu níc, lßng biÕt ¬n ®èi víi çc thÕ hÖ ®i tríc.
Çc tµi nguyªn cã gi¸ trÞ lÞch sö cã søc thu hót ®Æc biÖt ®èi víi du kh¸ch
cã tr×nh ®é cao, ham hiÓu biÕt. ë çc níc cã çc c«ng tr×nh næi tiÕng tõ thêi cæ
®¹i nh Ai CËp, Hy L¹p, Ên §é, Trung Quèc cã søc hÊp dÉn rÊt lín ®èi víi du
kh¸ch quèc tÕ.
Çc c«ng tr×nh v¨n ho¸ nh ViÖn b¶o tµng, khu triÓn l·m, th viÖn, nhµ v¨n
ho¸, çc trung t©m thêng xuyªn tæ chøc çc buæi biÓu diÔn nghÖ thuËt, liªn hoan
phim...còng thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch ®Õn ®Ó tham quan, nghiªn cøu.
Çc thµnh tùu kinh tÕ khoa häc kü thuËt cña mét vïng, mét ®Êt níc còng cã
søc hÊp dÉn ®Æc biÖt ®èi víi du kh¸ch mçi khi cã tæ chøc çc triÓm l·m, héi
trî... ®Ó trng bµy çc thµnh tùu khoa häc kü thuËt lµ nh÷ng dÞp ®Ó thu hót ®«ng
®¶o çc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh vµ kh¸ch du lÞch. Çc sù kiÖn ®Æc biÖt vµ
çc ngµy lÔ héi cã thÓ thu hót kh¸ch du lÞch vµ lµ ®iÒu kiÖn ®Æc trng ®Ó ph¸t
triÓn du lÞch: ®ã lµ çc héi nghÞ, héi th¶o, çc cuéc héi ®µm d©n téc hoÆc quèc
tÕ, çc kú ®¹i héi ¤limpic, çc ngµy lÔ héi truyÒn thèng ë çc ®Þa ph¬ng... Tuy
thêi gian diÔn ra ng¾n nhng l¹i thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch.
c. Kh¶ n¨ng ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch.
Kh¶ n¨ng chuÈn bÞ ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch du lÞch ®îc coi lµ ®iÒu
kiÖn quan träng vµ cÇn thiÕt nhÊt cho sù ph¸t triÓn du lÞch. Cã lµm tèt kh©u
nµy th× qu¸ tr×nh ®ãn tiÕp vµ phôc vô kh¸ch du lÞch míi cã chÊt lîng vµ mang
l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm:
Sù chuÈn bÞ vÒ mÆt tæ chøc ®ãn tiÕp kh¸ch ®îc thùc hiÖn bëi çc tæ
chøc vµ c¬ së kinh doanh du lÞch. Çc tæ chøc du lÞch ®îc thµnh lËp theo
quyÕt ®Þnh cña nhµ níc vµ t¸c ®éng ®Õn du lÞch nh çc c¬ quan l·nh ®¹o vµ
qu¶n lý ngµnh, chøc n¨ng cña çc tæ chøc nµy lµ: Cã chiÕn lîc vµ chiÕn thuËt
ph¸t triÓn du lÞch trong ph¹m vi tõng ®Þa ph¬ng vµ c¶ níc. Cã kÕ ho¹ch b¶o vÖ
vµ t«n taä çc di tÝch lÞch sö v¨n ho¸, b¶o vÖ m«i trêng thiªn nhiªn, trùc tiÕp l·nh
®¹o çc c¬ së kinh doanh du lÞch , cã kÕ ho¹ch qu¶ng ço, tuyªn truyÒn du lÞch
trong vµ ngoµi níc, më réng quan hÖ víi çc tæ chøc du lÞch quèc tÕ nghiªn cøu
çc vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn du lÞch. Cã chiÕn lîc ®µo t¹o vµ sö dông çn bé ....
Çc c¬ së kinh doanh du lÞch trùc tiÕp phôc vô kh¸ch du lÞch. Ho¹t ®éng chÝnh
cña çc c¬ së nµy lµ: tæ chøc ¨n nghØ, vui ch¬i gi¶i trÝ cho kh¸ch; ®¸p øng ®a
d¹ng çc mÆt hµng lu niÖm cho kh¸ch.
ChuÈn bÞ vÒ mÆt kü thuËt tøc lµ chuÈn bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó
®ãn tiÕp kh¸ch. Bao gåm:
Çc c¬ së h¹ tÇng chung cña x· héi ®îc sö dông trong du lÞch: m¹ng líi giao
th«ng, m¹ng líi ®iÖn, níc, th«ng tin liªn l¹c, y tÕ.... ngoµi viÖc phôc vô du lÞch
cßn phôc vô c¶ d©n c ®Þa ph¬ng.
Çc c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch nh: Çc c¬ së lu tró (Kh¸ch
s¹n, Motel, lµng du lÞch). Çc c¬ së phôc vô ¨n uèng (nhµ hµng, Bar..). Çc c¬ së
phôc vô çc dÞch vô bæ sung (phßng héi nghÞ, phßng tiÖc, phßng hoµ nh¹c,
phßng khiªu vò....), çc ph¬ng tiÖn ®Ó chuyªn chë kh¸ch.... NÕu chuÈn bÞ tèt vÒ
mäi mÆt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn l¬i cho kh¸ch ¨n, nghØ, ®i l¹i, vui ch¬i gi¶i
trÝ....
ChuÈn bÞ vÒ lao ®éng: Ph¶i ®¶m b¶o cã mét ®éi ngò lao ®éng ®ñ vÒ sè
lîng, ®¶m b¶o vÒ chÊt lîng ®Ó s½n sµng phôc vô kh¸ch, chÊt lîng phôc vô trong
du lÞch kh«ng ph¶i chØ cã n¬i ¨n ngñ sang träng ®¾t tiÒn, cã çc mãn ¨n ngon
mµ nã cßn bao gåm c¶ chÊt lîng vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cña ®éi ngò nh©n viªn
phôc vô. V× vËy chuÈn bÞ tèt chÊt lîng ®éi ngò nh©n viªn phôc vô lµ ®iÒu kiÖn
®Ó n©ng cao chÊt lîng phôc vô.
1. Phân tích cơ sở hình thành nhu cầu du lịch và ngành du lịch. Liên hệ vấn đề này
trong thực tiễn nước ta.
2. Trình bày tầm quan trọng của việc phân loại các thể loại du lịch.
3. Nªu b¶n chÊt cña tõng lo¹i h×nh du lÞch vµ xu híng ph¸t triÓn cña chóng trªn
thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam hiÖn nay.
4. Ph©n tÝch çc ®iÒu kiÖn chung vµ çc ®iÒu kiÖn ®Æc thï ®Ó ph¸t triÓn du
lÞch, liªn hÖ víi ViÖt Nam.
Ch¬ng II
Cung vµ cÇu du lÞch
I. cÇu du lÞch
1. Kh¸i niÖm cÇu du lÞch
CÇu du lÞch lµ mét bé phËn cña cÇu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng.
Do ®ã, t¬ng tù nh cÇu hµng ho¸ dÞch vô nãi chung, cÇu du lÞch cã nguån gèc
xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu du lÞch cña d©n c. VÒ mÆt b¶n chÊt, nã lµ nhu cÇu ®îc
thÓ hiÖn trªn thÞ trêng (hoÆc th«ng qua thÞ trêng) hay cßn gäi lµ nhu cÇu cã kh¶
n¨ng thanh to¸n. (xem h×nh 2.1)
Nhu cÇu mong muèn søc mua cÇu

KH¶ n¨ng thanh to¸n
H×nh 2.1: Sù h×nh thµnh cÇu trªn thÞ trêng
CÇu du lÞch cã thÓ ®îc hiÓu lµ cÇu vÒ mét lo¹i hµng ho¸ hoÆc dÞch vô
du lÞch ®¬n lÎ nh mét phßng nghØ, mét böa ¨n, tham quan mét ®iÓm hÊp dÉn
nhng ®ång thêi nã còng bao hµm tæng hîp çc hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ du kh¸ch
tiªu dïng trong qu¸ tr×nh ®i du lÞch. KÕt hîp víi ®Æc ®iÓm cña çc dÞch vô lu«n
g¾n liÒn ®ång thêi víi qu¸ tr×nh tiªu dïng nªn trong thùc tÕ thêng biÓu hiÖn cÇu
du lÞch g¾n liÒn víi sè lîng ngêi thùc tÕ ®· ®i du lÞch trong mét thêi kú nhÊt
®Þnh.
- CÇu lµ nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n trªn thÞ tr¬ng ®¶m b¶o sù ®i l¹i, lu tró
t¹m thêi cña con ngêi ngoµi n¬i c tró thêng xuyªn cña hä nh»m çc môc ®Ých kh¸c
nhau: Ch÷a bÖnh, nghØ ng¬i, gi¶i trÝ, t×m hiÓu vÒ v¨n ho¸…
Qua kh¸i niÖm trªn ta thÊy:
- CÇu trong du lÞch ®îc tho¶ m·n trong ®iÒu kiÖn cña nÒn s¶n xuÊt hµng
ho¸. CÇu trong du lÞch lµ m¾t xÝch trung gian ®Æc biÖt gi÷a nhu cÇu vµ tiªu
dïng.
- CÇu du lÞch chØ ®îc tho¶ m·n th«ng qua chuyÕn ®i vµ lu tró ngoµi n¬i
ë thêng xuyªn.
- CÇu trong du lÞch ®ßi hái ph¶i cã khèi lîng dÞch vô hµng ho¸ nhÊt ®Þnh
®Ó nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cã thÓ thùc hiÖn ®îc. §ã lµ nh÷ng dÞch vô
hµng ho¸ ®¶m b¶o cho sù ®i l¹i, lu tró, ¨n uèng, gi¶i trÝ cña kh¸ch du lÞch vµ
nh÷ng dÞch vô, hµng ho¸ bæ sung kh¸c nh»m lµm phong phó chuyÕn ®i.
- DÞch vô cña çc c¬ së phôc vô lu tró, ¨n uèng kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých
cña cÇu trong du lÞch, nhng chóng lµ thµnh phÇn ®¸ng kÓ trong khèi lwîng vµ
c¬ cÊu cña “cÇu” du lÞch.
VËy b¶n chÊt cña cÇu du lÞch lµ khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch mµ
con ngêi mua vµ tiªu dïng trong qu¸ tr×nh ®i du lÞch ®îc xem xÐt vµ giíi h¹n
trong thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh.
* Çc bé phËn cÊu thµnh cña du lÞch

CÇu trong du lÞch gåm 2 nhãm:
Nhãm 1: CÇu vÒ dÞch vô du lÞch gåm cã:
- CÇu vÒ dÞch vô c¬ b¶n: nh cÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn, lu tró, ¨n uèng chiÕm
mét tØ träng ®¸ng kÓ.
§èi víi çc níc kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn th× tØ träng nµy chiÕm
rÊt lín, ®«i khi nã trë thµnh môc ®Ých cña chuyÕn ®i mang tÝnh chÊt hÊp dÉn,
gi¶i trÝ.
- CÇu vÒ dÞch vô ®Æc trng nh: cÇu vÒ gi¶i trÝ, ch÷a bÖnh, t×m hiÓu v¨n ho¸,
t«n gi¸o … lµ môc ®Ých, ®éng c¬ cña chuyÕn ®i.
- CÇu vÒ dÞch vô bæ sung lµ nhu cÇu mang tÝnh chÊt ®a d¹ng vµ ph¸t sinh
trong chuyÕn ®i cña du kh¸ch, bao gåm çc dÞch vô th«ng tin, liªn l¹c, dÞch vô
lµm VISA, ®Æt chç, mua vÐ m¸y bay, ®Æt phßng kh¸ch s¹n, giÆt lµ, ch¨m sãc
søc kháe…PhÇn lín cÇu vÒ dÞch vô bæ sung ph¸t sinh ë n¬i dÕn du lÞch cÇn
ph¶i ®¸p øng trong thêi gian ng¾n. V× vËy ®ßi hái çc nhµ kinh doanh du lÞch
cÇn ph¶i lµm t¨ng çc dÞch vô bæ sung. V× nã mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n.
Nhãm 2: cÇu vÒ hµng ho¸ du lÞch bao gåm:
+ Hµng lu niÖm lµ nh÷ng hµng ho¸ dïng ®Ó b¸n cho kh¸ch du lÞch, nã cã
ý nghÜa ®Ó kh¸ch sau khi vÒ nhµ nhí l¹i ®iÓm du lÞch. CÇu vÒ hµng lu niÖm
hÇu nh chØ xuÊt hiÖn vµ ®¸p øng trªn thÞ trêng du lÞch. §¸p øng tèt cÇu vÒ
hµng lu niÖm mang l¹i hiÖu øng qu¶ng ço cao, h×nh thµnh cÇu vÒ tham quan
®iÓm du lÞch, kh«i phôc ngµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng s¶n xuÊt hµng lu
niÖm vµ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu t¹i chç.
+ Hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®èi víi kh¸ch du lÞch: Trong qu¸ tr×nh ®i du
lÞch, kh¸ch du lÞch thêng kÕt hîp mua çc hµng hãa cã gi¸ trÞ cao ®¸p øng nhu
cÇu mua s¾m. trong mét sè trêng hîp, cã nh÷ng kh¸ch du lÞch kÕt hîp mua nh÷ng
hµng cã gi¸ trÞ kinh tÕ, gi¸ c¶ rÎ h¬n so víi n¬i thêng tró cña hä, ®Ó b¸n nh»m
trang trØ cho chuyÕn ®i.
Tû träng cÇu cña hai nhãm hµng ho¸ nµy phô thuéc vµo møc sèng cña
kh¸ch du lÞch, së thÝch cña kh¸ch, sù chªnh lÖch gi¸ c¶ cña çc lo¹i hµng ho¸ nµy
so víi n¬i ë thêng xuyªn cña hä vµ ®Æc ®iÓm t©m lý x· héi cña kh¸ch.
2. §Æc ®iÓm cña cÇu du lÞch
Do b¶n chÊt cña cÇu du lÞch cã thÓ bao hµm tæng hîp çc hµng ho¸ vµ
dÞch vô mµ con ngêi tiªu dïng trong qu¸ tr×nh du lÞch nªn viÖc chØ ra çc ®Æc
®iÓm cña cÇu du lÞch lµ mét vÊn ®Ò t¬ng ®èi khã kh¨n.
Tuy nhiªn, mét sè t¸c gi¶ ®· cè g¾ng kh¸i qu¸t nh÷ng ®Æc ®iÓm ®¸ng lu ý
cña cÇu (hoÆc nhu cÇu) du lÞch trªn thÞ trêng nh sau:
a. CÇu du lÞch chñ yÕu lµ cÇu vÒ dÞch vô
Nh çc dÞch vô vËn chuyÓn, lu tró, ¨n uèng, híng dÉn tham quan t×m hiÓu,
chi tiªu cho dÞch vô nµy cã thÓ chiÕm tõ 2/3 ®Õn 4/5 tæng chi tiªu cho mét
chuyÕn ®i. PhÇn cßn l¹i cã thÓ lµ çc hµng ho¸ mua s¾m nh mua hµng lu
niÖm, hµng ho¸ th«ng thêng trong chuyÕn ®i.
Ngµy nay cã sù thay ®æi trong xu híng sö dông çc dÞch vô du lÞch, tØ
träng cÇu vÒ dÞch vô c¬ b¶n cã xu híng gi¶m dÇn, trong khi tØ träng çc dÞch vô
bæ sung l¹i t¨ng lªn ®¸ng kÓ (dÞch vô c¬ b¶n/ dÞch vô bæ sung = 6/4). ë çc níc
ph¸t triÓn nh Mü, Anh, Ph¸p…tØ lÖ (dÞch vô c¬ b¶n/ dÞch vô bæ sung = 3/7) tØ
lÖ nµy cµng thÊp cµng cã hiÖu qu¶. V× çc dÞch vô c¬ b¶n thêng tÝnh theo gi¸
tour nªn gi¸ thêng rÎ vµ lîi nhuËn thÊp.
b. CÇu du lÞch rÊt ®a d¹ng, phong phó
CÇu du lÞch rÊt ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ chÊt lîng hµng ho¸ hoÆc dÞch vô du
lÞch ®¬n lÎ mµ cßn thÓ hiÖn trong cÇu du lÞch víi tÝnh chÊt tæng hîp - sù kÕt
hîp çc nguyªn tè ®¬n lÎ theo nhiÒu çch kh¸c nhau nh»m t¹o ra çc s¶n phÈm du
lÞch trän gãi.
Ngay tõ khi xuÊt hiÖn du lÞch, nhu cÇu con nguêi vÒ du lÞch ®· cã nhiÒu
h×nh thøc kh¸c nhau, nh÷ng ®ßi hái vÒ nhu cÇu du lÞch rÊt ®a d¹ng, phong phó
vµ lu«n thay ®æi theo çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ, t©m lý cña con ngêi. Çc h×nh
thøc ®i du lÞch cña kh¸ch bao gåm: du lÞch nghØ biÓn, leo nói, trît tuyÕt, ch÷a
bÖnh, lÔ héi, t«n gi¸o v.v…"cÇu" du lÞch ®a d¹ng ngay trong sö dông çc lo¹i cña
kh¸ch du lÞch, nh dÞch vô vËn chuyÓn kh¸ch cã thÓ chän vµ thay ®æi mét trong
nhiÒu lo¹i vËn chuyÓn: ®i b»ng m¸y bay, tµu ho¶, tµu thuû, « t«, xe m¸y, xe ®¹p
v.v…trong sö dông çc lo¹i dÞch vô ¨n uènglu tró cña kh¸ch du lÞch còng nhiÒu
çch lùa chän kh¸c nhau…
c. CÇu trong du lÞch cã tÝnh linh ho¹t cao (dÔ bÞ thay ®æi):
TÝnh linh ho¹t cña cÇu du lÞch ®îc thÓ hiÖn ë viÖc chóng dÔ bÞ thay thÕ
b»ng cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô c¬ b¶n kh¸c cho tiªu dïng ç nh©n v× hiÖn nay
vÉn cßn phæ biÕn quan niÖm du lÞch cha ph¶i lµ nhu cÇu thiÕt yÕu cña con ng-
êi. §Æc ®iÓm nµy cßn thÓ hiÖn ngay c¶ trong qu¸ tr×nh tho¶ m·n nhu cÇu du
lÞch, cã thÓ cã sù thay ®æi ®Þa ®iÓm du lÞch( cßn goi lµ cÇu ®æi híng), thay
®æi çc yÕu tè dÞch vô cÊu thµnh nh ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn , n¬i lu tró hoÆc
thËm chÝ mét sè néi dung tham quan cã thÓ huû bá vÒ nh÷ng nhu cÇu vµ cÇu
ph¸t sinh kh¸c (vÝ dô mua s¾m thªm hµng ho¸ a thÝch).
"CÇu" trong du lÞch lu«n thay ®æi vÒ cÇu dÞch vô vµ cÇu vÒ hµng ho¸.
"CÇu" du lÞch chÞu sù ¶nh hëng bëi çc yÕu tè chñ quan vµ kh¸ch quan lµm cho
"cÇu" trong du lÞch dÔ bÞ thay ®æi.
VÝ dô: "CÇu" du lÞch cã thÓ dÔ bÞ thay thÕ bëi cÇu vÒ dÞch vô hµng ho¸ cho
tiªu dïng ç nh©n kh¸c nh: nhµ ë, xe h¬i, quÇn ¸o v.v…
Ngay trong cÇu du lÞch th× cÇu vÒ mét lo¹i dÞch vô, hµng ho¸ du lÞch
còng cã thÓ thay ®æi bëi cÇu vÒ mét lo¹i dÞch vô hµng ho¸ du lÞch kh¸c nh thay
®æi ph¬ng tiÖn ®i l¹i, ®iÒu kiÖn vµ thêi gian lu tró v.v…
Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho cÇu trong du lÞch cã tÝnh linh ho¹t cao, do
nhu cÇu du lÞch lµ nhu cÇu cao cÊp, kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu thiÕt yÕu cña con
ngêi. Khi du lÞch trë nªn thiÕt yÕu h¬n, lóc ®ã cÇu du lÞch sÏ Ýt linh ho¹t h¬n.
d. CÇu du lÞch n»m ph©n t¸n vµ çch xa cung vÒ mÆt kh«ng gian
Trong du lÞch, cÇu cã ë mäi n¬i, kh«ng ph©n biÖt ®Þa ph¬ng l·nh thæ. ë
®©u cã d©n c vµ nhãm d©n c nµy cã nhu cÇu du lÞch vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n,
th× ë ®ã cã cÇu du lÞch. Trong khi ®ã cung l¹i ë mét vÞ trÝ ®îc x¸c ®Þnh tõ tríc,
thêng n»m çch xa cÇu. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho sù gÆp gì cung - cÇu vµ
cµng lµm t¨ng tÝnh mÒm dÎo linh ho¹t cña cÇu trong du lÞch.
e. CÇu du lÞch cã tÝnh thêi vô (hay tÝnh chu kú): Thùc tÕ ë nhiÒu ®Þa ph¬ng,
nhiÒu quèc gia ®Òu cã lîng kh¸ch du lÞch kh«ng ®Òu ®Æn trong n¨m. Tríc hÕt,
®ã lµ do tÝnh thêi vô cña tµi nguyªn vµ ®iÓm hÊp ®Én du lÞch cña ®Þa ph¬ng
vµ quèc gia ®ã. §ång thêi , mét vÕ rÊt quan träng kh¸c lµ cÇu du lÞch chØ xuÊt
hiÖn vµo nh÷ng thêi kú nghØ phÐp, nghØ hÌ, nghØ ®«ng (cã thêi gian r¶nh rçi,
çc thêi kú tÝch luü thu nhËp, thëng cuèi n¨m, phóc lîi trong çc ngµy nghØ lÔ cã
kh¶ n¨ng thanh to¸n). Ngoµi ra, çc yÕu tè thêi tiÕt khÝ hËu, phong tôc tËp qu¸n
(çc lÔ héi) vµ sù lan truyÒn t©m lý còng t¹o nªn ®Æc ®iÓm thêi vô (hay chu kú)
cña cÇu dÞch vô.
CÇu trong du lÞch mang tÝnh chu kú nã quyÕt ®Þnh ®Õn thêi vô cña du
lÞch. CÇu trong du lÞch thêng xuÊt hiÖn mét hoÆc vµi lÇn trong mét n¨m vµo
nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
§iÒu nµy do sù quan hÖ mËt thiÕt gi÷a nhu cÇu du lÞch víi thêi gian nhµn
rçi cña con ngêi, nh çc kú nghØ phÐp hµng n¨m cña hä, hoÆc do thêi tiÕt khÝ
hËu nh mïa hÌ cã nhu cÇu ®i biÓn v.v…
- Çc ®Æc ®iÓm kh¸c: Ngoµi çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n trªn, cÇu du lÞch cßn
cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nh tÝnh lÆp l¹i, tÝnh lan truyÒn.
3. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cÇu du lÞch.
a. YÕu tè tù nhiªn:
YÕu tè tù nhiªn t¸c ®éng chñ yÕu tíi viÖc h×nh thµnh cÇu trong du lÞch,
nã ®îc thÓ hiÖn ë hai khÝa c¹nh:
- §Æc ®iÓm tù nhiªn cña ®iÓm du lÞch, bao gåm çc ®Æc ®iÓm khÝ
hËu, ®Þa h×nh, ®éng thùc vËt.... Nh÷ng n¬i cã khÝ hËu Êm ¸p, ®Þa h×nh phong
phó víi phong c¶nh thiªn nhiªn kú thó, hÖ thèng ®éng thùc vËt quý hiÕm hoÆc
b·i biÓn ®Ñp lµ nh÷ng n¬i thu hót kh¸ch du lÞch, lµm n¶y sinh nh÷ng nhu cÇu
du lÞch.
- §Æc ®iÓm tù nhiªn n¬i ë thêng xuyªn cña kh¸ch du lÞch. Nh÷ng n¬i cã
çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn bÊt lîi nh khÝ hËu l¹nh, Èm, Ýt n¾ng, ®Þa h×nh ®¬n
®iÖu, kh«ng cã biÓn, thiÕu hÖ thèng ®éng thùc vËt phong phó sÏ lµm n¶y sinh
nhu cÇu ®i du lÞch cña ngêi d©n sèng ë ®ã vµ lµm cho nhu cÇu du lÞch trë nªn
cÊp thiÕt.
b. YÕu tè x· héi:
YÕu tè x· héi t¸c ®éng c¶ ®Õn viÖc h×nh thµnh cÇu trong du lÞch lÉn
khèi lîng vµ c¬ cÊu cña cÇu. Nã bao gåm:
- T×nh tr¹ng t©m sinh lý cña con ngêi: T©m lý th gi·n, s¶ng kho¸i, søc kháe
tèt thêng n¶y sinh nhu cÇu du lÞch vµ t¹o ra çc ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn cÇu du
lÞch. Tuy nhiªn trong du lÞch do buån ch¸n, do t×nh h×nh søc kháa kh«ng ®¶m
b¶o, khi cã lêi khuyªn cña b¹n bÌ, ngêi th©n, ®Æc biÖt cña thÇy thuèc, ngêi ta
còng dÔ chÊp nhËn chuyÕn ®i ®Ó "®æi giã" ®Ó th gi·n, thanh th¶n" hoÆc ®Ó
ch÷a bÖnh. Do ®ã c¶ hai tr¹ng th¸i cña t×nh tr¹ng t©m, sinh lý ®Òu t¸c ®éng
®Õn cÇu du lÞch.
- C¬ cÊu d©n c, ®é tuæi vµ giíi tÝnh cña kh¸ch du lÞch.
- Thêi gian nhµn rçi.
- D©n sè vµ mËt ®é d©n c.
c. YÕu tè kinh tÕ:
Yªó tè kinh tÕ quyÕt ®Þnh ®Õn sù h×nh thµnh cÇu trong du lÞch gåm çc
yÕu tè sau:
- Thu nhËp cña d©n c.
Møc thu nhËp cña mçi ngêi hoÆc nguån thu nhËp bæ sung cã ¶nh hëng
®Õn viÖc h×nh thµnh cÇu du lÞch.
NÕu møc thu nhËp d thõa so víi møc sèng hiÖn t¹i, sÏ cã ®ñ kh¶ n¨ng tµi
chÝnh bï ®¾p cho nh÷ng chi phÝ cña nh÷ng chuyÕn ®i du lÞch tõ ®ã sÏ lµm
t¨ng “cÇu” vÒ du lÞch vµ ngîc l¹i.
- Gi¸ c¶ vµ hµng ho¸ dÞch vô du lÞch.
Khèi lîng cña cÇu trong du lÞch tû lÖ nghÞch víi sù biÕn ®æi cña gi¸ c¶
dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch. Gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch ë n¬i nµo t¨ng
lªn th× ë ®ã “cÇu” du lÞch gi¶m xuèng vµ ngîc l¹i. Tuy nhiªn ë mét sè trêng hîp
®Æc biÖt, mÆc dï gi¸ c¶ vµ dÞch vô hµng ho¸ du lÞch t¨ng cao nhng cÇu du lÞch
vÉn t¨ng.
(VÝ dô: nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch cã thu nhËp cao hoÆc ®iÓm du lÞch
næi tiÕng...).
- Tû gi¸ trao ®æi ngo¹i tÖ.
Nh©n tè nµy t¸c ®éng chñ yÕu ®Õn khèi lîng vµ c¬ cÊu cña “cÇu” du
lÞch quèc tÕ.
Víi ®iÒu kiÖn gi÷ nguyªn gi¸ c¶ cña dÞch vô - hµng ho¸ du lÞch, nhng thay
®æi tû gi¸ trao ®æi ngo¹i tÖ sÏ ®iÒu chØnh “cÇu” trong du lÞch cã lîi cho m×nh.
d. YÕu tè chÝnh trÞ - hoµ b×nh.
YÕu tè chÝnh trÞ - hoµ b×nh æn ®Þnh, ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn “cÇu” trong du lÞch.
Hoµ b×nh sÏ lµm t¨ng khèi lîng kh¸ch du lÞch gi÷a çc níc, lµm gi¶m bít çc
thñ tôc t¹i cöa khÈu biªn giíi.
e. Çc yÕu tè kh¸c.
- Qu¶ng ço: §iÓm du lÞch ®îc qu¶ng ço réng r·i, hoÆc çc dÞch vô -
hµng ho¸ du lÞch tèt ®îc mäi ngêi biÕt ®Õn sÏ lµm cho “cÇu” du lÞch t¨ng lªn.
- Giao th«ng vµ çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ®a ®ãn kh¸ch, víi çc chØ tiªu
sè lîng, chÊt lîng nh tèc ®é, tiÖn nghi, ®é an toµn, gi¸ cíc vËn t¶i cã ¶nh hëng
®Õn viÖc h×nh thµnh “cÇu” du lÞch.
- Mèt: Lµ yÕu tè t¸c ®éng ®Õn “cÇu” du lÞch tuú theo løa tuæi, thu nhËp
cña mçi lo¹i kh¸ch, thêng lµ kh¸ch chØ quan t©m ®Õn nh÷ng g× mµ mäi ngêi
quan t©m (dÞch vô hµng ho¸ nhiÒu ngêi a chuéng) mµ kh«ng quan t©m ®Õn gi¸
c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô.
- Sù « nhiÔm m«i trêng nh sù ån µo, kh«ng khÝ nhiÔm bÈn ....lµm cho nhiÒu ng-
êi tõ bá çc nhu cÇu cÇn thiÕt kh¸c ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu ®i du lÞch
a. T¸c ®éng ®Õn cÇu du lÞch ç nh©n.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cã nhu cÇu: Gi÷a cÇu du lÞch vµ gi¸ c¶ cã mét mèi
quan hÖ t¸c ®éng lÉn nhau, gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch du lÞch cµng cao th× l îng cÇu
du lÞch cµng thÊp vµ ngîc l¹i. Ngêi tiªu dïng thêng tiÕt kiÖm chi tiªu vµ thêng
chän nh÷ng hµng ho¸ dÞch vôh thay thÕ cho hµng ho¸ dÞch vô cã nhu cÇu ®ã.
Tuy nhiªn trong thêi kú du lÞch chÝnh vô khi gi¸ t¨ng cÇu du lÞch vÉn t¨ng.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cã liªn quan (thay thÕ hay bæ sung)
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô cã tÝnh chÊt thay thÕ: Nh dÞch vô lu tró ë
kh¸ch s¹n vµ dÞch vô lu tró ë nhµ trä. Khi gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng th× cÇu
vÒ hµng ho¸ dÞch vô B t¨ng.
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô cã tÝnh chÊt bæ sung: DÞch vô lu tró, vËn
chuyÓn, ¨n uèng cã tÝnh chÊt bæ sung cho nhau khi gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng
th× cÇu vÒ hµng ho¸ dÞch vô B gi¶m.
- Thu nhËp (hay kh¶ n¨ng thanh to¸n) cña ngêi mua: Cã ¶nh hëng ®Õn cÇu du
lÞch.
+ Møc thu nhËp cña ç nh©n t¨ng th× cÇu du lÞch t¨ng v× ®i du lÞch cÇn
cã mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh.
+ Sù æn ®Þnh cña thu nhËp th× cÇu co xu híng t¨ng. NÕu thu nhËp t¨ng
10% th× cÇu du lÞch t¨ng 1,5%.
VËy møc thu nhËp vµ sù æn ®Þnh t¸c ®éng ®Õn so chuyÕn ®i du lÞch,
kho¶ng çch ®i du lÞch vµ sè ngµy lu tró b×nh qu©n. NÕu thu nhËp cµng nhiÒu
th× sè lÇn ®i du lÞch t¨ng lªn, ®i xa h¬n (®i quèc tÕ), kÐo dµi thêi gian ®i du
lÞch h¬n.
- T©m lý, thÞ hiÕu, kiÓu mèt cña kh¸ch du lÞch: §©y lµ nh©n tè thuéc vÒ yÕu
tè ç nh©n cña tõng ngêi. t¸c ®éng ®Õn cÇu du lÞch
Ngoµi ra cßn cã çc yÕu tè kh¸c nh: qu¶ng b¸ du lÞch t¸c ®éng th«ng qua
t©m lý; tØ gi¸ trao ®æi ngo¹i tÒ t¸c ®éng th«ng qua gi¸ c¶.
b. T¸c ®éng ®Õn cÇu du lÞch x· héi.
- Quy m« d©n sè: D©n sè cµng ®«ng cÇu du lÞch cµng lín. V× sè ngêi cã nhu
cÇu ®i du lÞch t¨ng lªn ®i kÌm víi nã lµ ç yÕu tè kh¸c nh møc sèng, v¨n minh…
VÝ dô: Thèng kª trªn thÕ giíi vÒ tØ lÖ ngêi ®i du lÞch vµ sè d©n trong thµnh
phè:
Sè d©n trong thµnh phè TØ lÖ ngêi ®i du lÞch (%)
> 1 triÖu 70 - 80
500.000 - 1 triÖu 50 - 70
100.000 - 500.000 40 - 50
10.000 - 20.000 30 - 40
< 10.000 15 - 30
- C¬ cÊu d©n c: §é tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é…lµ nh÷ng nh©n tè
x¸c ®Þnh lîng ngêi ®i du lÞch, yªu cÇu ph¬ng thøc, h×nh thøc ®i du lÞch vµ môc
®Ých ®i du lÞch còng kh¸c nhau.
VÝ dô: + Trong mét chuyÕn ®i ngêi trÝ thøc cã nhu cÇu kh¸c víi n«ng d©n.
+ Ngêi giµ thêng cã nhu cÇu ®i du lÞch nghØ dìng, ch÷a bÖnh. Líp trÎ l¹i
thÝch ®i du lÞch leo nói, trît tuyÕt… viÖc sö dông çc dÞch vô du lÞch cña çc
løa tuæi kh¸c nhau, nªn viÖc h×nh thµnh cÇu du lÞch ë mçi ®é tuæi, giíi tÝnh
còng kh¸c nhau c¶ vÒ c¬ cÊu vµ khèi lîng.
- Tæng thu nhËp quèc d©n: Nh÷ng quèc gia giµu cã d©n c ®i du lÞch nhiÒu h¬n.
VÝ dô: Mü, NhËt B¶n, Hång K«ng…
- Sù ph©n phèi thu nhËp quèc d©n: C¬ cÊu chi tiªu cña d©n c gi÷a çc quèc gia
phÇn nµo cã sù kh¸c nhau tuú thuéc vµo sù ph©n phèi thu nhËp cã c«ng b¨ng hay
kh«ng. ë nh÷ng níc cã sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong níc cao th× cÇu du lÞch
thÊp. V× chØ cã mét sè ngêi cã thÓ ®i du lÞch vµ ngîc l¹i sù ph©n ho¸ giµu
nghÌo thÊp th× cÇu du lÞch t¨ng lªn.
- Møc ®é ®« thÞ ho¸: ë nh÷ng quèc gia cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh cÇu du lÞch
cã xu híng t¨ng trëng m¹nh. Thèng kª trªn thÕ giíi ë nh÷ng n¬i cã tèc ®é ®« thÞ
ho¸ th× cÇu du lÞch t¨ng lªn 1,5 lÇn.
- T×nh tr¹ng c«ng nghÖ: Sù giµu cã cña mét quèc gia vµ sù phong phó ®a d¹ng
cña cÇu du lÞch tuú thuéc vµo t×nh tr¹ng c«ng nghÖ cao hay thÊp.
- Çc chÝnh s¸ch cña Nhµ níc: ChÝnh s¸ch thuÕ, trî cÊp, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn
du lÞch, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch t¨ng cêng hîp t¸c quèc tÕ, chÝnh s¸ch
xuÊt nhËp c¶nh…
- Çc yÕu tè kh¸c nh: VÊn ®Ò an toan, an ninh chÝnh trÞ …
4. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i cÇu s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch.
a. CÇu vÒ dÞch vô lu tró
Ngo¹i trõ vÒ cÇu lu tró ë çc trêng häc, bÖnh viÖn, cßn l¹i cÇu vÒ lu tró chñ
yÕu n¶y sinh tõ kh¸ch du lÞch. Theo Ryan - nhµ kinh tÕ häc ngêi anh, nÕu c¨n cø
vµo ®èi tîng kh¸ch du lÞch th× cã 4 lo¹i cÇu (thùc tÕ) vÒ dÞch vô lu tró mµ mçi
lo¹i cã ®Æc ®iÓm vµ nh©n tè ¶nh hëng kh¸c nhau.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý néi ®Þa : CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng
d©n mét quèc gia ë trong ph¹m vi quèc gia ®ã vµ n¶y sinh chñ yÕu tõ çc chuyÕn
®i nghØ, tham quan , th¨m th©n nh©n vµ çc môc ®Þch phi c«ng vô kh¸c. CÇu
cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý néi ®Þa thêng ®a d¹ng, mang tÝnh thêi vô vµ co
gi·n t¬ng ®èi theo gi¸ dÞch vô. Nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lo¹i cÇu nµy bao gåm
nhËn thøc t©m lý vµ x· héi vÒ du lÞch vµ gi¶i trÝ nãi chung, nh÷ng nhËn thøc
nµy bÞ chi phèi bëi nh©n çch cöa tõng ç nh©n, nghÒ nghiÖp, thu nhËp vµ tÇng
líp (hoÆc giai cÊp) trong x· héi.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý quèc tÕ: CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng d©n
çc quèc gia kh¸c ®ang ë quèc gia n¬i ®Õn vµ còng n¶y sinh chñ yÕu tõ çc
chuyÕn ®i nghØ, tham quan, th¨m th©n nh©n vµ çc môc ®Ých phi c«ng vô
kh¸c. CÇu cña kh¸ch du lÞch thuÇn tuý quèc tÕ còng cã çc ®Æc ®iÓm t¬ng tù
nh cña kh¸ch du lÞch néi ®Þa, tuy nhiªn yªu cÇu chÊt lîng dÞch vô cao h¬n vµ th-
êng ph¶i ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. Lo¹i cÇu nµy còng chÞu ¶nh hëng cña çc nh©n
tè t¸c ®éng ®Õn cÇu cña kh¸ch néi ®Þa vµ ®Õn cÇu nãi chung (môc 2.3). Tuy
nhiªn, cã mét sè nh©n tè ¶nh hëng quan träng kh¸c nh tû gi¸ trao ®æi, çc h¹n chÕ
®èi víi ngêi ®i du lÞch cña çc quèc gia nh h¹n chÕ vÒ sè tiÒn mang theo, h¹n
chÕ vÒ thñ tôc xuÊt nhËp c¶nh, y tÕ…
- CÇu cña kh¸ch c«ng vô néi ®Þa : CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng d©n mét
quèc gia n¶y sinh chñ yÕu tõ çc chuyÕn ®i c«ng vô nh c«ng t¸c, giao dÞch kinh
doanh ë trong ph¹m vi quèc gia ®ã. §èi víi kh¸ch du lÞch c«ng vô néi ®Þa ë ViÖt
Nam, cÇu vÒ dÞch vô lu tró thêng ®îc ®¸p øng trong ph¹m vi nghµnh hoÆc lÜnh
vùc cña ngêi ®i c«ng t¸c (çc ban nghµnh ®Òu cã hÖ thèng kh¸ch s¹n hoÆc nhµ
kh¸ch cña m×nh ë nh÷ng thµnh phè). Do ®ã, cÇu thêng ®Þnh møc trong giíi h¹n
cña nh÷ng quy ®Þnh vµ chÕ ®é tµi chÝnh. Çc nh©n tè chñ yÕu ¶nh hëng ®Õn
lo¹i cÇu nµy lµ c¬ cÊu vµ tæ chøc ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ th¬ng m¹i trong
ph¹m vi quèc gia, çc m« h×nh vµ dung lîng giao dÞch th¬ng m¹i vµ ®Þnh møc
chi phÝ cña mét chuyÕn ®i c«ng t¸c.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch c«ng vô quèc tÕ: CÇu vÒ dÞch vô lu tró cña c«ng d©n
quèc gia kh¸c n¶y sinh chñ yÕu tõ çc chuyÕn ®i c«ng vô nh c«ng t¸c, giao dÞch
kinh doanh ë quèc gia n¬i ®Õn. CÇu cña kh¸ch du lÞch c«ng vô quèc tÕ cã lÏ yªu
cÇu chÊt lîng dÞch vô lu tró cao nhÊt. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lo¹i cÇu nµy
bao gåm dung lîng giao dÞch th¬ng m¹i gi÷a çc quèc gia, çc mèi quan hÖ chÝnh
trÞ, tû gi¸ hèi ®o¸i vµ tr×nh ®é tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cña çc c«ng ty ®a
quèc gia. Ngoµi ra, mét nh©n tè ¶nh hëng kh¸c cÇn xem xÐt lµ sù ph¸t triÓn cña
çc ph¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c. NhiÒu giao dÞch quèc tÕ cã thÓ thùc hiÖn t¹i
chç mµ kh«ng cÇn ®Õn sù ®i l¹i. tuy nhiªn, chõng nµo mèi liªn hÖ trùc diÖn cßn
®îc a thÝch th× ho¹t ®éng ®i l¹i mang tÝnh c«ng vô se vÉn tiÕp tôc tån t¹i (víi
®iÒu kiÖn chi phÝ ®i l¹i kh«ng bÞ t¨ng cao qu¸ møc).
Ngoµi ra, ®Æc ®iÓm vÒ cÇu dÞch vô lu tró cã thÓ phô thuéc vµo lo¹i
h×nh c¬ së lu tró ë tïng quèc gia. VÝ dô, ë ViÖt Nam thêng cã cÇu vÒ dÞch vô lu
tró ë çc lo¹i h×nh c¬ së nh : kh¸ch s¹n, nhµ nghØ , c¨n hé/ biÖt thù, b·i c¾m tr¹i…
b. CÇu vÒ s¶n phÈm ¨n uèng
T¬ng tù nh cÇu vÒ dÞch vô lu tró theo ®èi tîng kh¸ch hµng, cÇu vÒ s¶n
phÈm ¨n uèng cã thÓ ®îc chia thµnh hai lo¹i kh¸c nhau.
- CÇu cña ®©n c ®Þa ph¬ng: CÇu vÒ s¶n phÈm ¨n uèng c«ng céng (¨n uèng
ngoµi gia ®×nh - eating out) cña d©n c ®Þa ph¬ng v× hai lý do.
+ mang tÝnh thëng thøc, gi¶i trÝ , bæ sung cho çc b÷a ¨n t¹i gia ®×nh.
+ ¨n uèng t¹i n¬i lµm viÖc, n¬i häc tËp thay thÕ cho çc b÷a ¨n t¹i gia ®×nh.
- CÇu cña kh¸ch du lÞch: CÇu vÒ s¶n phÈm ¨n uèng cã liªn quan ®Õn sù ®i l¹i
trong chuyÕn ®i du lÞch
Theo ®iÒu tra míi ®©y t¹i çc níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, trong tÊt c¶ çc
b÷a ¨n cña d©n c cã kho¶ng mét nöa çc b÷a ¨n t¹i nhµ, trong mét sè b÷a ¨n cßn
l¹i ë ngoµi gia ®×nh th× cã kho¶ng 1/10 mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ. Th«ng qua sù
ph¸t triÓn çc c¬ së kinh doanh ¨n uèng c«ng céng nh»m thay thÕ çc b÷a ¨n gia
®×nh cã thÓ kÕt luËn r»ng cÇu vÒ ¨n uèng c«ng céng cã xu híng kh«ng co gi·n
t¬ng ®èi. Mét sè nghiªn có ®· cè g¾ng ®o lêng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp sù co
gi·n cña cÇu vÒ çc b÷a ¨n ngoµi nhng kh«ng biÖt ®îc râ rµng gi÷a hai lo¹i cÇu:
CÇu thay thÕ b÷a ¨n gia ®×nh vµ cÇu ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ. Nhng
çc kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy l¹i chØ ra r»ng cÇu ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ
chiÕm tû träng nhá trong tæng sè b÷a ¨n nhng chóng l¹i cã tû lÖ % ngµy cµng
nhiÒu h¬n trong tæng chi tiªu cña d©n c. MÆt kh¸c, còng cã thÓ thÊy xu híng
cÇu ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ sÏ cã sù co gi·n nhiÒu h¬n so víi cÇu mang
tÝnh chÊt thay thÕ. ViÖc ph©n biÖt hai lo¹i cÇu nµy chØ mang tÝnh chÊt t¬ng
®èi bëi v× nhiÒu khi cÇu ¨n uèng ngoµi nh»m tho· m·n nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau
cña kh¸ch hµng. VÝ dô, b÷a ¨n tra cña mét th¬ng gia ngoµi tÝnh chÊt b÷a ¨n
th«ng lÖ, nã cßn lµ mét c¬ héi ®Ó trao ®æi kinh doanh, ®Ó thëng thøc çc mãn
¨n.
ViÖc nhËn thøc tÝnh co gi·n hay kh«ng co gi·n cña cÇu vÒ ¨n uèng cã ý
nghÜa rÊt lín ®èi víi çc c¬ së kinh doanh. VÝ dô, mét nhµ hµng ë trung t©m
thµnh phè phôc vô ¨n tra vµ ¨n tèi. Kinh doanh ¨n tra sÏ cã xu híng kh«ng co gi·n t-
¬ng ®èi vµ chi chi phÝ cho ho¹t ®éng nµy l¹i thÊp h¬n kinh doanh ¨n tèi. Do ®ã,
ho¹t ®éng nµy vÉn cã xu híng t¹o ra lîi nhuËm cËn biªn thÊp. Tuy nhiªn, nÕu
thÊy nhu cÇu ¨n tra kh«ng co gi·n t¬ng ®èi mµ muèn t¨ng gi¸ th× cÇn ph¶i xem
xÐt sù tån t¹i cña çc qu¸n ¨n c¹nh tranh kh¸c trªn cïng ®Þa bµn. Nãi çch kh¸c, ®èi
víi mét nhµ hµng kinh doanh ¨n uèng riªng lÎ, cã thÓ tÝnh ®îc sù co gi·n cña cÇu,
tuy nhiªn gi¸ trÞ cña ns cßn phô thuéc vµo mËt ®é cña sù c¹nh tranh trong khu
vùc.
CÇu vÒ ¨n uèng c«ng céng cña d©n c ®Þa ph¬ng ph¸t triÓn tríc hÕt nh»m
thay thÕ b÷a ¨n t¹i gia ®×nh do çc yªu cÇu cña c«ng viÖc, häc tËp, cña s¶n xuÊt
tËp trung. Sau ®ã, cÇu vÒ çc s¶n phÈm ¨n uèng mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ thëng
thøc míi ®îc ph¸t triÓn khi çc nh©n tè thuËn lîi. Nhu cÇu ¨n uèng cña d©n c th-
êng chiÕm mét tû lÖ kh«ng ®æi trong c¬ cÊu chi tiªu cña d©n c. Do ®ã, cÇu vÒ
¨n uèng ë ngoµi gia ®×nh cña d©n c ®Þa ph¬ng tríc hÕt phô thuéc vµo sù thay
®æi møc thu nhËp cña tõng gia ®×nh. Ngoµi ra, çc nh©n tè ¶nh hëng kh¸c lµ
nghÒ nghiÖp, møc ®é ®o thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ vµ khi tr×nh ®é d©n trÝ vµ
sù hiÓu biÕt x· héi ®îc n©ng cao lªn.
CÇu vÒ ¨n uèng cña kh¸ch du lÞch thuéc lo¹i nhu cÇu c¬ b¶n ph¸t sinh tÊt
yÕu trog chuyÕn ®i. Ngoµi ra, s¶n phÈm ¨n uèng ®Õn lît m×nh lµ mét lo¹i hÊp
dÉn du kh¸ch cña khu vùc n¬i ®Õn du lÞch. Do ®ã, cÇu vÒ çc lo¹i s¶n phÈm ¨n
uèng nµy mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ, thëng thøc. Ngoµi çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn
cÇu nãi chung, cÇu vÒ ¨n uèng cña kh¸ch du llÞch phô thuéc rÊt lín vµo môch
®Ých cña chuyÕn ®i vµ çc yÕu tè liªn quan ®Õn du kh¸ch nh løa tuæi, giíi
tÝnh, nghÒ nghiÖp, quèc tÞch hoÆc d©n téc.
c. CÇu vÒ dÞch vô l÷ hµnh
CÇu vÒ dÞch vô l÷ hµnh bao gåm cÇu vÒ tour du lÞch trän gãi vµ cÇu vÒ
çc dÞch vô l÷ hµnh ®¬n lÎ nh ®Æt gi÷ chç, xin thÞ thùc vµ hé chiÕu, mua b¶o
hiÓm du lÞch
CÇu vÒ tour du lÞch trän gãi ngµy cµng t¨ng v× çc lîi Ých cña h×nh thøc
s¶n phÈm nµy mang l¹i cho kh¸ch hµng, trong ®ã ®Æc biÖt lín nhÊt lµ lîi Ých
vÒ gi¸ c¶, nh»m kh¾c phôc tÝnh thêi vô tring du lÞch , vµo nh÷ng thêi kú tr¸i vô,
çc nhµ kinh doanh còng thêng hay t¹o ra çc tuor du lÞch trän gãi ®Ó thu hót
kh¸ch.
CÇu vÒ tuor du lÞch trän gãi cã tÝnh chÊt thêi vô cao vµ thêng phï hîp víi
h×nh thøc du lÞch ®¹i chóng , ®i tËp thÓ víi sè lîng ®«ng. Trong trêng hîp nµy
cÇu cã sù co gi·n theo gi¸ c¶.
CÇu vÒ dÞch vô l÷ hµnh ë çc quèc gia (®Þa ph¬ng) xuÊt ph¸t thêng lµ
cÇu vÒ çc dÞch vô ®¬n lÎ, lo¹i nµy cã ®Æc ®iÓm vµ chÞu sù ¶nh hëng cña çc
nh©n tè nh cÇu du lÞch nãi chung.
d. CÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn
Trong lÜnh vùc v©n chuyÓn, cã thÓ ph©n biÖt vËn chuyÓn du lÞch
chuyªn biÖt víi vËn chuyÓn c«ng céng kÕt hîp du lÞch trªn çc lo¹i ph¬ng tiÖn
giao th«ng nh: M¸y bay, « t«, tµu ho¶, tµu thuû, vµ çc ph¬ng tiÖn kh¸c. trong
lÜnh vùc vËn chuyÓn du lÞch chuyªn biÖt, cÇu cña kh¸ch hµng cã thÓ ph©n chia
thµnh hai lo¹i cã tÝnh chÊt kh¸c nhau.
- CÇu vÒ du lÞch vËn chuyÓn: Kh¸ch mua vÐ çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cho
chuyÕn ®i du lÞch cña m×nh.
- CÇu vÒ thuª ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn: Kh¸ch du lÞch thuª ph¬ng tiÖn (chñ yÕu
lµ « t«) vµ tù ®iÒu khiÓn ph¬ng tiÖn.
CÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn thêng tuú thuéc vµo cÇu du lÞch nãi chung.
Nhu cÇu du lÞch t¨ng nhanh th× cÇu vËn chuyÓn tÊt yÕu t¨ng theo. Ngoµi ra,
cßn cã sù c¹nh tranh gi÷a cÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn víi viÖc sö dông ph¬ng
tiÖn vËn chuyÓn ç nh©n trong qu¸ tr×nh ®i du lÞch. Çc tÝnh chÊt an toµn, chi
phÝ thÊp, lµ yÕu tè cÊu thµnh cña tour du lÞch trän gãi lµ nh÷ng u thÕ cña du
lÞch vËn chuyÓn. Cßn tù vËn chuyÓn phï hîp víi nhu cÇu chñ ®éng vµ thêng
g¾n víi thÓ lo¹i du lÞch kh¸m ph¸.
CÇu vÒ dÞch vô vËn chuyÓn cßn tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm çc dßng kh¸ch
du lÞch quèc tÕ vµ néi ®Þa cña quèc gia, vÞ trÝ ®Þa lý cña quèc gia xuÊt ph¸t
vµ quèc gia n¬i ®Õn.
Sù ph¸t triÓn cña th«ng tin liªn l¹c ®ang lµ mét nguy c¬ ®e do¹ ®Õn du lÞch
nãi chung vµ cÇu vÒ vËn chuyÓn nãi riªng.
e. CÇu vÒ çc dÞch vô kh¸c
Ngoµi çc dÞch vô c¬ b¶n trªn, cÇu du lÞch cßn bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i kh¸c
nh vui ch¬i, gi¶i trÝ, mua s¾m hµng ho¸, ®æi tiÒn, th«ng tin liªn l¹c … ®Æc
®iÓm vµ nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cÇu çc lo¹i dÞch vô nµy nh cÇu du lÞch ®ång
thêi t¬ng tù nh cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña d©n c nãi chung.
CÇu vÒ çc laäi dÞch vô kh¸c thêng rÊt khã x¸c ®Þnh vµ dù b¸o bëi v× çc
dÞch vô nµy thêng cã sù chia sÎ sö dông gi÷a kh¸ch du lÞch vµ d©n c ®Þa ph¬ng.
5. Dù b¸o cÇu du lÞch
a. §o lêng cÇu
* §o lêng cÇu du lÞch quèc tÕ
- Sù cÇn thiÕt
ChÝnh phñ çc quèc gia nãi chung ®Òu muèn kiÓm so¸t vµ ®o lêng sù
chuyÓn ®éng cña dßng ngêi vµ ra khái ®Êt níc m×nh v× nhiÒu ly do kh¸c nhau.
PhÇn lín nh÷ng dßng ngêi nµy liªn quan ®Ðn du lÞch vµ çc lý do kiÓm so¸t chñ
yÕu lµ vÒ an ninh, y tÕ di c.
Tuy nhiªn, viÖc ®o lêng chuyÓn ®éng cña dßng kh¸ch du lÞch ngµy cµng
®îc coi träng bëi v× t¸c ®éng cña nã ®èi víi çn c©n thanh to¸n cña mét quèc gia.
Cïng víi sù chuyÓn ®éng cña dßng kh¸ch lµ dßng tiÒn tÖ ch¶y vµo vµ ch¶y ra
khái mét quèc gia ®îc biÓu hiÖn th«ng qua çc tµi kho¶n cña çn c©n thanh to¸n.
ChÝnh phñ çc quèc gia quan t©m ®o lêng sù chuyÓn ®éng cña dßng kh¸ch
du lÞch quèc tÕ ®Æc biÖt du lÞch quèc tÕ (inbound?) v× çc lîi Ých kinh tÕ cña
nã.ngoµi ra çc d÷ liÖu ®îc ghi nhËn chÝnh thøc lµ c¨n cø ®Ó dù b¸o xu híng
ph¸t triÓn vµ ho¹ch ®Þnh du lÞch trong t¬ng lai. §ång thêi çc th«ng tin vÒ nguån
gèc, vÒchuyÕn ®i, vÒ th¸i ®é cña du kh¸ch ®îc sö dông trong c«ng t¸c marketing
vµ ho¹t ®Þnh vÜ m« còng vi m«.
- Çc chØ tiªu ®o lêng
§o lêng cÇu du lÞch thêng th«ng qua çc chØ tiªu thèng kª vÒ sè lîng gi¸ trÞ
vµ ®Æc ®iÓm du kh¸ch. Ngoµi ra, trong khi thu nhËp çc sè liÖu trªn cã thÓ hái
thªm ý kiÕn vµ th¸i ®é cña du kh¸ch.
- ChØ tiªu sè lîng
Tæng sè lît kh¸ch du lÞch quèc tÕ vµo mét quèc gia vµ tæng sè lîng c«ng
d©n quèc gia ®ã ®i du lÞch níc ngoµi lµ nh÷ng chØ tiªu thªn chèt nhÊt ®Ó ®o l-
êng cÇu du lÞch quèc tÕ. Tæng lît kh¸ch cã thÓ ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së sã kh¸ch
(sè ngêi ®i du lÞch)vµ sè chuyÕn ®i (hoÆc sè l©n ®i) trung b×nh cña mét ngêi
trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh (vÝ dô trong mét n¨m theo c«ng thøc sau):
Tæng sè lît kh¸ch = sè kh¸ch x sè chuyÕn ®i trung b×nh cña mét ngêi
mét chØ tiªu ®o lêng kh¸c ®îc hÇu hÕt çc nhµ cung øng du lÞch quan t©m nhng
l¹i Ýt ®îc chó ý, ®ã lµ thêi gian lu l¹i cña kh¸ch. Do ®ã tæng sè kh¸ch nµy lµ mét
chØ tiªu ®o lêng vÒ sè lîng tèt h¬n c¬ thÓ sö dông cho nhiªu môc ®Ých kh¸c
nhau. ChØ tiªu nµy ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Tæng sè ngµy kh¸ch = Tæng sè l¬t kh¸ch x thêi gian lu tró trung b×nh cña
kh¸ch
- ChØ tiªu gi¸ trÞ: Tæng chØ tiªu du kh¸ch lµ mét chØ tiªu ®o lêng ®¬n gi¶n vÒ
çc gi¸ trÞ kinh tÕ cña du lÞch quèc tÕ ®èi víi mét quèc gia. Th«ng th êng nã bao
gåm ç chi tiªu cña du kh¸ch trong ph¹m vi quèc gia n¬i ®Õn, kh«ng kÓ tiÒn vÐ
tr¶ cho çc h·ng chuyªn chëhµnh kh¸ch quèc tÕ ®Ó ®Õn vµ rêi khái quèc gia ®ã.
T¬ng tù nhu vËy, tæng chØ tiªu trong khi ®i du lÞch ë níc ngoµi lµ mét chØ tiªu
®o lêng chi phÝ kinh tÕ ®èi víi quèc gia cã c«ng d©n cña m×nh ®i du lÞch níc
ngoµi. Chi tiªu du lÞch quèc tÕ cã thÓ ®¬c ph©n chia thµnh çc nhãm tiªu biÓu
nh lu tró, ¨n uèng gi¶i trÝ, mua s¾m vµ ®i l¹i n¬i quèc gia n¬i ®Õn. §©y chÝnh
lµ c¬ cÊu chi tiªu cña kh¸ch du lÞch quèc tÕ.
- §Æc ®iÓm du kh¸ch: lµ nh÷ng thèng kª liªn quan ®Õn tiÓu sö (profiles) cña
kh¸ch du lÞch vµ chuyÕn viÕng th¨m cña hä.çc th«ng tin tiªu biÓu ®¬c thu thËp
vÒ kh¸ch du lÞch lµ: Løa tuæi giíi tÝnh, h×nh thøc ®i du lÞch (®¬n lÎ hoÆc theo
nhãm) quèc tÞch hoÆc n¬i c tró, nghÒ nghiÖp, thu nhËp. Th«ng tin vÒ chuyÕn
th¨m cña du kh¸ch bao gåm: nguån gèc (n¬i xuÊt ph¸t) vµ n¬i ®Õn, ph¬ng tiÖn
gia th«ng sö dông, môc ®Ých chuyÕn ®i, thêi gian viÕng th¨m, thêi gian lu tró,
çc ho¹t ®éng liªn quan, çc n¬i viªng th¨m,h×nh thøc tæ chøc tour (cã tæ chøc hay
®éc lËp).
- Çc ph¬ng ph¸p sö dông
Çc chØ tiªu liªn quan ®Õn du lÞch quèc tÕ thêng ®îc íc tÝnh h¬n x¸c ®Þnh
gi¸ trÞ chÝnh x¸c bëi v× viÖc kiÓn so¸t vµ ®o lêng sö chuyÓn ®éng cña con ngêi
nhiÒu thêi ®iÓm rÊt phøc t¹p, kh«ng dÔ dµng vµ dÔ sai sãt, ®Æc biÖt çc th«ng
tin vÒ tiÓu sö hoÆc chi tiªu chi tiÕt cña du kh¸ch. ThËm chÝ, ho¹t ®éng kiÓm
so¸t ë biªn giíi, cöa khÈu vµ kiÓm so¸t tiÒn tÖ qua ng©n hµng còng kh«ng thÓ
cung cÊp çc th«ng tin liªn quan ®Õn du kh¸ch quèc tÕ mét çch chÝnh x¸c.
Çc chØ tiªu sè lîng thêng nhËn ®îc nhê sö dông thñ tôc kiÓm tra ë çc cöa
khÈu (®èi víi kh¸ch du lÞch quèc tÕ) hoÆc ®«i khi th«ng qua viÖc sö dông h×nh
thøc ®¨ng ký ë çc c¬ së lu tró. Çc thèng kª nµy ®Òu cã thÓ ®îc bæ sung thªm tõ
çc kÕt qu¶ ghi chÐp, theo dâi cña çc h·ng chuyªn chë hµnh kh¸ch quèc tÕ vµ
qua kh¶o s¸t hé gia ®×nh vÒ ho¹t ®éng ®i l¹i cña d©n c sÏ rót ra ®îc çc th«ng tin
vÒ du lÞch ra níc ngoµi vµ du lÞch néi ®Þa. §iÒu tra chän mÉu ë çc n¬i ®Õn du
lÞch còng nh cung cÊp mét sè th«ng tin vÒ chuyÓn ®éng cña çc dßng du kh¸ch
quèc tÕ ®Õn mét quèc gia.
Çc thñ tôc kiÓm so¸t ë cöa khÈu thêng ®îc thùc hiÖn do yªu cÇu cña an
ninh quèc gia, qu¶n lý hµnh chÝnh vµ çc lý do kh¸c kh«ng liªn quan trùc tiÕp
®Õn du lÞch. V× vËy çc thèng kª du lÞch lµ kÕt qu¶ rót ra mµ kh«ng ph¶i lµ
môc tiªu chÝnh cña qu¸ tr×nh ®ã. Tuy nhiªn cã nhiÒu quèc gia thùc hiÖn thèng kª
vµ thu thËp th«ng tin ë çc cöa khÈu biªn giíi v× môc tiªu liªn quan ®Õn du lÞch.
Çc quèc ®¶o cã lîi thÕ rá rµng trong vÊn ®Ò nµy bëi v× chóng cã Ýt cöa khÈu
h¬n. Mét vÊn ®Ò tån t¹i víi trêng hîp sö dông kÕt qu¶ ®¨ng ký, ghi chÐp cña c¬
së lu tró vµ çc h·ng vËn chuyÓn lµ nh÷ng th«ng tin ®ã chØ cung cÊp mét phÇn
sè lîng du kh¸ch(mÆc dï lµ phÇn ®¸ng kÓ) cßn nh÷ng du kh¸ch ë nhµ ngêi th©n
hoÆc b¹n bÌ vµ sö dông ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn riªng th× kh«ng x¸c ®Þnh ®îc.
ViÖc thu thËp çc sè liÖu thèng kª chi tiªu cña du kh¸ch cßn khã kh¨n h¬n.
Çc sè liÖu thèng kª nµy cã thÓ nhËn ®îc th«ng qua doanh thu trao ®æi ngo¹i tÖ
cña ng©n hµng hoÆc doanh thu cña çc nhµ cung øng hµng ho¸, dÞch vô vµ tiÖn
nghi du lÞch. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy kh«ng x¸c ®Þnh hÕt çc chi tiªu thùc tÕ
cña kh¸ch du lÞch. Do ®ã ph¬ng phap phæ biÕn hiÖn nay lµ tiÕn hµnh çc kh¶o
s¸t chän mÉu ®Ó thu thËp trùc tiÕp çc th«ng tin tõ chÝnh kh¸ch du lÞch níc
ngoµi khi hä rêi khái quèc gia n¬i ®Õn hoÆc t¹i qquèc gia c tró khi hä võa quay
vÒ tõ mét chuyÕn ®i du lÞch níc ngoµi.
* §o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa
- Sù cÇn thiÕt
Trªn thÕ giíi, d¹ng phæ du lÞch phæ biÕn nhÊt cña d©n c lµ ®i du lÞch
trong ph¹m vi quèc gia cña m×nh. MÆc dï ë çc quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, du
lÞch quèc tÕ cã sù u tiªn cao nhng nã vÉn cßn lµ ho¹t ®éng cña mét bé phËn nhá
d©n chóng. Theo tÝnh to¸n s¬ bé trªn toµn thÕ giíi, chi tiªu cho dulÞch néi ®Þa
thêng nhiÒu gÊp 10 lÇn chi tiªu du lÞch quèc tÕ.
Theo b¸o ço cña WTO, cã rÊt Ýt quèc gia thu thËp sè liÖu thèng kª du lÞch
néi ®Þa vµ t×nh tr¹ng nµy hÇu nh kh«ng thay ®æi tõ ®ã ®Õn nay, trong khi ®ã
çc th«ng tin vÒ du lÞch quèc tÕ võa s½n cã, võa phong phó. Nguyªn nh©n cña
t×nh tr¹ng nµy tríc hÕt do du lÞch quèc tÕ ph¶i liªn quan ®Õn viÖc vît qua biªn
giíi mét quèc gia nªn dÔ dµng theo giâi vµ kiÓm so¸t h¬n. Du lÞch néi ®Þa liªn
quan ®Õn sù chuyÓn ®éng cña d©n c trong ph¹m vi quèc gia nªn khã nghiªn cøu
vµ x¸c ®Þnh h¬n. NhiÒu quèc gia chØ sö dông çc thèng kª tõ ®¨ng ký kh¸ch s¹n
nªn bá sãt mét bé phËn kh¸ch du lÞch néi ®Þa lu tró ë çc lo¹i h×nh c¬ së lu tró
kh¸c hoÆc ë nhµ th©n nh©n vµ b¹n bÌ. ThËm chÝ , ë nhiÒu quèc gia kh«ng cè
g¾ng ®o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa bëi v× hä cho r»ng ho¹t ®éng du lÞch néi ®Þa
mang b¶n chÊt tù nhiªn vµ v× vËy kh«ng quan träng. VÝ dô, ë nhiÒu quèc gia
®ang ph¸t triÓn, sù chuyÓn ®éng cña cña du lÞch néi ®Þa rÊt Ýt liªn quan ®Õn
çc c¬ së kinh doanh dÞch vô lu tró, v× vËy kh«ng cã sù c¹nh tranh víi cÇu cña
kh¸ch quèc tÕ. Ngoµi ra, lîi Ých cña viÖc thu thËp th«ng tin du lÞch néi ®Þa lu«n
®îc c©n nh¾c víi çc chi phÝ ph¶i bá ra ®Ó cã ®îc çc th«ng tin ®ã, ®Æc biÑt ë
mét níc ®ang ph¸t triÓn víi çc nguån lùc cßn h¹n chÕ.
Ngîc l¹i, ë çc quèc gia ®ãn nhiÌu kh¸ch du lÞch quèc tÕ nh çc níc B¾c Mü
hoÆc T©y ©u, cÇu du lÞch néi ®Þa vµ quèc tÕ thêng c¹nh tranh vµ bæ sung cho
nhau. V× vËy, ®èi víi çc quèc gia nµy viÖc ®o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa cã ý
nghÜa quan träng.
Çc sè liÖu thèng kª du lÞch néi ®Þa ®îc sö dông nh»m nhiÒu môc ®Ých
kh¸c nhau.
- §Ó ®o lêng sù ®ãng gãp cña du lÞch vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung.
MÆc dï kh«ng ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c nhng cã thÓ íc tÝnh hiÖu qu¶ cña du lÞch
®Õn tæng s¶n phÈm quèc néi cña mét quèc gia.
- Phôc vô çc chÝnh s¸ch qu¶ng b¸ vµ marketing. NhiÒu quèc gia tù qu¶ng b¸
m¹nh mÏ lµ n¬i ®Õn du lÞch hÊp dÉn ®èi víi chÝnh d©n c cña m×nh ®Ó c¹nh
tranh víi çc n¬i ®Õn du lÞch níc ngoµi vµ d÷ l¹i çc chi tiªu cña kh¸ch du lÞch lµ
c«ng d©n cña m×nh.
- Phôc vô çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khu vùc: Bao gåm viÑc g×n gi÷ vµ ®¶m b¶o
chÊt lîng m«i trêng ë çc khu du lÞch chñ yÕu còng nh ph¸t triÓn çc khu du lÞch
kh¸c ®Ó gi¶m qu¸ t¶i.
- Phôc vô çc chÝnh s¸ch x· héi: Th«ng qua thèng kª vÒ cÇu vµ nhu cÇu ®i
du lÞch cña` d©n c ®Ó ho¹ch ®Þnh çc chÝnh s¸ch nh»m gióp ®ì cho nh÷ng ngêi
nghÌo, nh÷ng ngêi thuéc diÖn chÝnh s¸ch trong x· héi cã c¬ héi ®i du lÞch.
Ngoµi ra, çc c¬ quan qu¶n lý du lÞch quãc gia vµ ®Þa ph¬ng còng nh çc
doanh nghiÖp du lÞch sö dông kÕt qu¶ ®o lu¬ng cÇu du lÞch néi ®Þa ®Ó trî
gióp trong viÖc ®a ra çc quyÕt ®Þnh qu¶n lý vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶.
- Çc chØ tiªu ®o lêng.
Çc chØ tiªu ®o lêng cÇu du lÞch néi ®Þa t¬ng tù nh cÇu du lÞch quèc tÕ,
®ã lµ çc chØ tiªu vÒ sè lîng, gi¸ trÞ vµ ®Æc ®iÓm du kh¸h. Çc sè liÖu thèng
kª cã thÓ x¸c ®Þnh cho toµn bé quèc gia nhng sÏ h÷u Ých h¬n nÕu çc th«ng tin
®¸ng tin cËy nµy ®îc t¸ch riªng theo khu vùc n¬i ®Õn nh tõng ®Þa ph¬ng hay
tõng khu vµ ®iÓm du lÞch. Th«ng thêng, çc n¬i ®Õn riªng biÖt tiÕn hµnh ®o
lêng cÇu du lÞch trong ph¹m vi khu vùc cña m×nh vµ kÕt hîp víi sè liÖu nhËn
®îc tõ çc kÕt qu¶ ®o lêng chung cña quèc gia.
- Çc ph¬ng ph¸p sö dông.
Çc thèng kª du lÞch néi ®Þa còng lµ sè liÖu íc tÝnh víi çc møc ®é sai sãt
nhÊt ®Þnh. Mét sè quèc gia dùa trªn c¬ së b¸o ço thèng kª nhËn ®îc çc c¬ së lu
tró, nhng kÕt qu¶ tæng hîp cung cÊp cung cÊp th«ng tin cha ®Çy ®ñ vÒ cµu du
lÞch néi ®Þa. Do ®ã, ph¬ng ph¸p phæ biÕn h¬n lµ trùc tiÕp thu th¹p th«ng tin tõ
chÝnh du kh¸ch th«ng qua çc cuéc ®iÒu tra, kh¶o s¸t chän mÉu. Çc h×nh thøc
®iÒu tra cã thÓ nh sau:
- §iÒu tra hé tiªu dïng: Víi mét mÉu çc hé tiªu dïng ®îc lùa chän theo c¬ cÊu
nhÊt ®Þnh, çc ®iÒu tra viªn sö dông b¶ng hái ®Ó thu thËp th«ng tin. Çc c©u
hái thêng liªn quan ®Õn hµnh vi du lÞch ®· thùc hiÖn hoÆ dù ®Þnh, kho¶n thu
nhËp s½n cã dµnh cho çc chuyÕn ®i hÇu hÕt çc sè liÖu thèng kª nhu cÇu vµ
cÇu du lÞch néi ®Þa ®Òu dùa trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra hé gia ®×nh. Ngoµi ra,
kÕt qu¶ ®iÒu tra cßn cung cÊp th«ng tin vÒ du lÞch níc ngoµi cña d©n c vµ
th«ng tin vÒ nh÷ng ngêi kh«ng ®i du lÞch.
- §iÒu tra trong chuyÕn ®i: Lµ ®iÒu tra çc du kh¸ch ®ang trong ch¬ng tr×nh du
lÞch cña hä. Ngêi ®iÒu tra , lùa chän çc ®iiÓm dõng thÝch hîp, tiÕp cËn du
kh¸ch, thùc hiÖn pháng vÊn hoÆc ph¸t b¶ng hái vµ çc tµi liÖu kh¸c ®Ó hä ®iÒn
vµo lóc thÝch hîp vµ cã thÓ göi l¹i qua bu ®iÖn.mét vÊn ®Ò tån t¹i chÝnh cña
ph¬ng ph¸p nµy tÝnh ®¹i diÖn cña mÈu ®iÒu tra vµ lµ la chän thêi ®iÓm ®iÒu
tra trong hµnh tr×nh du lÞch cña du kh¸ch.Thùc tÕ nghiªn cøu ®· chØ ra rµng khi
lùa chän nh÷ng ngßi tr¶ lêi ë çc ®Þa ®iÓm vµ thêi ®iÓm thÝch hîp trong
chuyÕn ®i cña hä th× tØ lÖ tr¶ lêi sÏ cao vµ th«ng tin thu nhËn ®óng chç nªn kh¸
chÝnh x¸c.Thêi gian vµ ®Þa ®iÓm thÝch hîp nhÊt cña phong ph¸p nµy lµ khi du
kh¸ch ë n¬i ®Õn cuèi cïng vµ chuÈn bÞ kÕt thóc hµnh tr×nh cña m×nh.
- §iÒu tra l¹i n¬i ®Õn: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc tiÕn hµnh ë cd¸c n¬i ®Õn du lÞch
phæ biÕn hoÆc nh÷ng khu vùc cã møc ®é ho¹t ®éng du lÞch cao díi d¹ng pháng
vÊn ç nh©n ®èi víi du kh¸ch do mét nhãm ®iÒu tra viªn thc hiÖn.Çc th«ng tin
do du kh¸ch cung cÊp sÏ gióp íc tÝnh çc chØ tiªu sè lîng vµ gi¸ trÞ cña du kh¸ch
t¹i çc n¬i ®Õn,ngoµi ra cßn n¾m b¾t ®îc çc chi tiÕt vÒ tiÓu sö du kh¸ch vµ
chuyÕn du lÞch cña hä, çc c©u hái còng kh¬i gîi ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña du kh¸ch
®èi víi çc yÕu tè c©u thµnh n¬i ®Õn vµ th¸ ®é cña çc chñ thÓ phèi hîp trong
du lÞch.®iÓm h¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p nµy còng tÝnh ®¹i diÖn cña mÉu ®iÒu
tra du kh¸ch, mÆc dï çc cè g¾ng ®¶m b¶o sù tr¶i réng theo thêi gian (çc ngµy
vµ çc tuµn phï hîp) vµ kh«ng gian kh¶o s¸t (ph¹m vi réng) ®îc thùc hiÖn.
- Ngoµi çc ph¬ng ph¸p ®iÒu tra du kh¸ch nãi trªn: §Ó ®o lêng cÇu du lÞch néi
®Þa còng cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tra çc nhµ cung øng. Çc nhµ cung
øng dÞch vô lu tró, l÷ hµnh vËn chuyÓn cã thÓ cung cÊp çc th«ng tin vÒ sè lîng
kh¸ch ®i du lÞch møc chi tiªu (th«ng qua doanh thu cña çc nhµ nhµ cung øng)
mÆc dï nh÷ng th«ng tin nµy cha ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ cÇu du lÞch thùc tÕ nhng nã
cã thÓ cung cÊp mét sè th«ng tin h÷u Ých kh¾c ®èi víi nghµnh vµ doanh nghiÖp
nh c«ng suÊt sö dôngphßng, c«ng suÊt sö dông ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn ...
b. Sù cÇn thiÕt vµ çc ph¬ng ph¸p dù b¸o cÇu du lÞch
* Sù cÇn thiÕt dù b¸o
Dù b¸o nhu cÇu vµ cÇu du lÞch cã ý nghÜa to lín ®èi víi çc nhµ qu¶n lý
ngµnh còng nh tõng doanh nghiÖp trong çc lÜnh vùc kinh doanh du lÞch. §èi víi
nh÷ng ngêi lµm c«ng t¸c marketing thêng quan t©m ®Õn d b¸o nhu cÇu vÒ hµng
ho¸ vµ dÞch vô nãi chung vµ cña du lÞch nãi riªng. Cßn ®èi víi çc nhµ kinh tÕ
thêng ®Ò cËp ®Õn d b¸o cÇu du lÞch.hai dù b¸o nµy chØ kh¸c nhau vÒ møc ®é
vµ ph¹m vi cñu cïng mét ®èi tîng nªn chóng cã thÓ trao ®æi lÈn nhau(chia sÎ cïng
nhau)vÒ néi dung,ph¬ng ph¸p còng nh kÕt qu¶ dù b¸o vµ do ®ã còng thêng g©y
nªn sù nhÇm lÉn trong thùc tÕ.
Dù b¸o cÇu du lÞch cã ý nghÜa rÊt quan träng trong c«ng t¸c quy ho¹ch du
lÞch còng nh trong viÖc x¸c ®Þnh çc chiÕn lîc ph¸t triÓn cña nghµnh. Ngoµi ra,
dù b¸o cÇu du lÞch trªn ph¬ng diÖn vÜ m« cßn cã ý nghÜa to lín trong çc quyÕt
®Þnh ®Çu t du lÞch.
§èi víi doanh nghiÖp, dù b¸o cÇu du lÞch vi m« lµ dù b¸o cÇu mµ doanh
nghiÖp cã kh¶ n¨ng ®¸p øng trªn mét thÞ trêng nhÊt ®Þnh. C¨n cø vµo kÕt qu¶
dù b¸o, doanh nghiÖp tiÕn hµnh ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc kinh doanh dµi h¹n, x©y
dùng çc kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ tiÕn hµnh çc chiÕn dÞch marketing vµ qu¶ng
b¸.
* Çc ph¬ng ph¸p dù b¸o
Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p dù b¸o kh¸c nhau, mçi ph¬ng ph¸p chØ thÝch hîp víi
mét ®èi tîng cïng víi nhiÒu yªu cÇu cô thÓ vÒ chÊt lîng cña dù b¸o. ViÖc lùa
chän ph¬ng ph¸p dù b¸o cÇn ®îc c©n nh¾c mét çch thËn träng vµ dù vµo nhiÒu
yÕu tè nh:
- §iÒu kiÖn thu thËp th«ng tin
- Môc tiªu dù b¸o vµ kh¶ n¨ng ®¹t ®îc môc tiªu ®Ò ra
- Kh¶ n¨ng xö lý th«ng tin, nhÊt lµ kh¶ n¨ng ¸p dông m¸y tÝnh ®Ó xö lý sè
liÖu
- Thêi h¹n cÇn dù b¸o
- TÝnh ú cña ®èi tîng cÇn dù b¸o hoÆc sù “nh¹y c¶m “ cña nã víi ®iÒu kiÖn
bªn ngoµi.
- Ph¬ng ph¸p suy luËn hîp lý
§ã lµ ph¬ng ph¸p dùa vµo trùc quan vµ kinh nghiÖm cña ngêi dù b¸o vµ
®©y kh«ng h¼n lµ ph¬ng ph¸p khoa häc v× nã kh«ng thÓ tãm t¾t thµnh mét quy
t¾c hoÆc quy tr×nh tiÕn hµnh. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p nµy dùa vµo c¬ së t duy
lµnh m¹nh, l¹i xuyªn suèt toµn bé çc ph¬ng ph¸p dù b¸o kh¸c, bëi v× tÊt c¶ mäi
c«ng t¸c dù b¸o ®Òu do con ngêi tiÕn hµnh.
ë møc ®é ®¬n gi¶n nhÊt ph¬ng ph¸p nµy ®a ra nh÷ng nhËn ®Þnh ®¬n
gi¶n vÒ t¬ng lai nh cho r»ng møc ®é cÇu du lÞch t¬ng lai sÏ nh møc ®é hiÖn t¹i
hoÆc còng cã thÓ ®a ra mét tû lÖ % cè ®Þnh mµ cÇu du lich ®îc gi¶ thiÕt t¨ng
( hoÆc gi¶m) theo, vÝ dô t¨ng 3 % n¨m. V× vËy, ph¬ng ph¸p nµy cßn ®îc gäi lµ
ph¬ng ph¸p “gi¶n ®¬n”
- Ph¬ng ph¸p dÞnh tÝnh.
Dù b¸o b»ng ph¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh c©n nh¾c mét lo¹t çc nh©n tè ¶nh h-
ëng ®Õn cÇu du lÞch. Sau ®ã, çc nh©n tè nµy ®îc s¾p xÕp thø tù theo tÇm
quan träng vµ lÇn lît mçi nh©n tè ®îc ph©n tÝch ®Ó béc lé çc xu híng cÇu du
lÞch trong t¬ng lai. Trong giai ®o¹n nµy, cã thÓ tham kh¶o çc sè liÖu thèng kª,
nhng kh«ng cè g¾ng x©y dùng çc c«ng thøc to¸n häc ®Ó miªu t¶ çc mèi quan
hÖ gi÷a cÇu du lÞch vµ çc nh©n tè ¶nh hëng.
Ph¬ng ph¸p dù b¸o nµy phÇn lín dùa vµo c¶m nhËn chung cña ngêi dù b¸o
nªn cã phÇn nµo t¬ng tù nh ph¬ng ph¸p suy luËn hîp lý vµ kÕt qu¶ dù b¸o thêng
®îc diÔn ®¹t b»ng nh÷ng mÖnh ®Ò ®Þnh tÝnh nh : cÇu du lÞch cã sù t¨ng
chËm “ hoÆc : kh«ng h×nh dung thÊt sù thay ®æi cña cÇu du lÞch trong n¨m tíi”
vv….
- Ph¬ng ph¸p chuyªn gia
Lµ mét ph¬ng ph¸p dù b¸o trªn c¬ së khai th¸c ý kiÕn chuyªn gia vÒ mét
®èi tîng (chñ ®Ò) cÇn dù b¸o. Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së xö lý mét çch khoa
häc nh÷ng ý kiÕn cña chuyªn gia - nh÷ng ngêi am hiÓu s©u nhÊt vÒ lÜnh vùc
chuyªn m«n hÑp ®ang ®îc kh¶o s¸t hoÆc nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p, míi mÎ cha
gÆp trong qu¸ khø hoÆc cã t¸i liÖu thèng kª kh«ng ®Çy ®ñ. B»ng sù tæng hîp
çc hiÓu biÕt, vèn sèng vµ nh÷ng tÝnh to¸n cña m×nh, çc chuyªn gia cã thÓ ®a
ra nh÷ng ý kiÕn dù b¸o rÊt x¸c ®¸ng. ViÖc thu thËp vµ xö lý mét çch khoa häc
çc ý kiÕn ®ã sÏ ®em l¹i cho ngêi qu¶n lý nh÷ng th«ng tin quý gi¸. Tuy rÊt gÇn
gòi víi ph¬ng ph¸p suy luËn hîp lý nhng ph¬ng ph¸p chuyªn gia lµ mét ph¬ng ph¸p
cña khoa häc dù b¸o, cã quy t¾c tiÕn hµnh rÊt rµnh m¹ch vµ cô thÓ.
§Ó tiÕn hµnh dù b¸o theo phong ph¸p nµy, tríc hÕt cÇn tuyÓn chän chuyªn
gia, sau ®ã tæ chøc lÊy ý kiÕn cña chuyªn gia b»ng çch ®Æt ra c©u hái hoÆc
®Ò tµi cho çc chuyªn gia tr¶ lêi hoÆc th¶o luËn. ë møc ®¬n gi¶n nhÊt, çc c©u
hái ®îc ghi s½n trong mét b¶ng hái vµ c©u tr¶ lêi cña çc chuyªn gia chØ ®¬n
gi¶n lµ çc con sè, thËm chÝ chØ cÇn ng¾n gän theo kiÓu “ cã / kh«ng” .ë møc
®é cao h¬n th× ®ã lµ çc cuéc trao ®æi ý kiÕn to¹ ®µm, héi nghÞ xung quanh
chñ ®Ò cÇn dù b¸o. §«i khi cã thÓ thu thËp ý kiÕn mét çch gi¸n tiÕp trªn c¬ së
nghiªn cøu çc tµi liÖu tham kh¶o, s¸ch b¸o chuyªn ngµnh cña çc chuyªn gia.
Bíc tiÕp theo lµ xö lý ý kiÕn cña çc chuyªn gia. Qua ph©n tÝch çc ý kiÕn
thu thËp ®îc, ngêi ta lËp mét b¶ng kª çc t×nh huèng nh©n tè vµ thêi h¹n t¸c ®éng
cña chóng. §Ó ®¸nh gi¸ mét çch x¸c ®¸ng h¬n, mçi chuyªn gia hay mçi ý kiÕn
cña chuyªn gia sÏ ®îc g¾n cho mét träng sè hay ”x¸c xuÊt tiªn nghiÖm” nµo ®ã.
Tuú theo møc ®é am hiÓu nhiÒu hay Ýt vÊn ®Ò dù b¸o mµ ®iÓm (träng sè) cña
hä sÏ cao hay thÊp. NÕu cha cã ®ñ c¬ së ®¸nh gi¸ xem chuyªn gia nµo tréi h¬n
th× ban ®Çu chÊp nhËn luËn ph©n phèi ®Òu, tøc lµ xem ý kiÕn çc chuyªn gia
cã gi¸ trÞ ngang nhau vµ kÕt qu¶ dù b¸o ®îc rót ra th«ng qua h×nh thøc biÓu
quyÕt lÊy ®a sè (nÕu cÇn chän m«t kh¶ n¨ng) hoÆc ®îc tÝnh theo trung b×nh
céng (khi cÇn dù b¸o mét trÞ sè). Theo çch ®ã, chóng ta cã thÓ x©y dùng çc
t×nh huèng nhu cÇu vµ cÇu du lÞch, çc nh©n tè t¸c ®éng chñ yÕu hay thêi gian
nhÊt ®Þnh çc ®ét biÕn cña chóng.
¥ mét sè níc, ngêi ta thêng gäi ph¬ng ph¸p nµy lµ kü thuËt Delphi. §©y lµ
ph¬ng ph¸p cã ý nghÜa lín khi cÇn kÕt qu¶ dù b¸o mµ kh«ng cã thêi gian thu
nhËp sè liÖu ®Ó thùc hiªn çc ph¬ng ph¸p kh¸c, hoÆc ph¶i dù b¸o nh÷ng néi
dung míi mµ cha cã sè liÖu lÞch sö. Ph¬ng ph¸p nµy rÊt thÝch hîpvíi viÖc dù
®o¸n tiÕn bé khoa häc kü thuËt sau nµy.
- Ph¬ng ph¸p sö dông d¶y sã« theo thêi gian (Time-series Analysis)
D·y sè thêi gian lµ tËp hîp ç sè liÖu ®îc thu thËp thêng xuyªn trong mét
thêi k× nhÊt ®Þnh. Nhng sè liªu n¸y tríc hÕt cã thÓ ®îc xem xÐt ®Ó biÓu thÞ çc
®Æc ®iÓm thêi vô, sau dã ®Ó t×m xu híng vµ cuèi cung x¸c ®Þnh nh÷ng sè
liÖu kh«ng b×nh thêng vµ t×m nguyªn nh©n.
Dù b¸o sö dông d·y sè theo thêi gian lµ lµm b×nh qu©n ho¸ nh÷ng thay ®æi
theo thêi vô vµ tÝnh ngÉu nhiªn cña çc sè liÖu, ®Ó lµm béc lé m« h×nh hoÆc
xu híng ®¸ng chó ý. Sau ®ã, cã thÓ sö dông su híng nµy ®Ó dù ®o¸n sè liÖu cho
mét thêi k× t¬ng lai gÇn. Qóa tr×nh nµy ®îc gäi lµ phÐp néi suy (etrapolation).
Ph¬ng ph¸p nµy thêng cã Ých trong dù b¸o cÇu thêi vô t¬ng lai vµ ®iÒu
chØnh cung phï hîp víi çc giao ®éng thêi vô ®o¸n tríc ®ã. §èi víi ngµnh du lÞch,
®iÒu nµy cã ý nhÜa ®Æc biÖt quan träng v× cÇu du lÞch cã xu híng thêi vô rÊt
cao.
Mét h¹n chÕ cña ph¬ng ph¸p nµy lµ kh«ng tÝnh ®Õn çc nh©n tè ¶nh hëng
®Õn t¬ng lai mµ chØ dùa vµo çc d·y sè theo thêi gian. Do ®ã cã thÓ sö dông
ph¬ng ph¸p nh mét phÇn trong hÖ thèng çc kü thuËt dù b¸o.
- Ph¬ng ph¸p sö dông hÖ thèng co gi·n cÇu
HÖ sè co gi·n cÇu ®îc tÝnh theo tõ c«ng thøc sau:
HÖ sè co gi·n cÇu thÓ hiÖn møc ®é tho¶ m¶n nhu cÇu tiªu dïng du lÞch nãi
chung tríc t¸c ®éng cña mét phµn nh©n tè ¶nh hëng. C¨n cø vµo sù thay ®æi cña
nh©n tè vµ cña lîng cÇu ®Ó x¸c ®Þnh hÖ sè co gi·n cÇu. Khi nh©n tè ¶nh hëng
thay ®æi trong thêi kú t¬ng lai th× cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc lîng cÇu thay ®æi t¬ng
øng tuú theo mèi quan hÖ cña cÇu víi nh©n tè ®ã.
Nhîc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p nµy lµ çc hÖ sè co gi·n cÇu ®îc x¸c
®Þnh mét çch riªng biÖt víi mçi nh©n tè t¸c ®éng. Trong khi ®ã ¶nh hëng ®Õn
nhu cÇu du lÞch kh«ng chØ cã mét nh©n tè mµ ®ång thêi cña nhiÒu nh©n tè
kh¸c nhau cã thÓ lîng ho¸ hoÆc kh«ng lîng ho¸.
- M« h×nh ho¸ kinh tÕ (Math-ec«nmic Modelling)
Ph¬ng ph¸p nµy sö dông to¸n häc ®Ó miªu t¶ mét çch chÝnh x¸c çc mèi
quan hÖ gi÷a cÇu du lÞch víi çc nh©n tè ¶nh hëng. Trªn c¬ së c©n nh¾c mét sè
biÕn sè vµ s÷ dông çc kü thuËt thèng kª vÒ ph©n tÝch t¬ng quan vµ håi quy
®Ó kiÓm ®Þnh çc mèi quan hÖ vµ x©y dùng çc c«ng thøc to¸n häc. Ngoµi ra,
cã thÓ kªt hîp sñ dông mét sè kü thuËt kinh tÕ lîng dù b¸o çc biÕn sè kinh kÕ
chñ yÕu nh tØ lÖ t¨ng trëng, tØ lÖ l·i xuÊt ng©n hµng vµ tØ lÖ l¹m ph¸t ®Ó
x©y dùng mét m« h×nh toµn diÖn ®Ó ph¶n ¸nh sù liªn quan cña çc ®iÒu kiÖn
kinh tÕ chung vµ çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cÇu du lÞch.
Khi tiÕn hµnh dù b¸o cÇu theo ph¬ng ph¸p nµy, ngêi ta x©y dùng mèi quan
hÖ gi÷a cÇu du lÞch vµ çc nh©n tè ¶nh hëng nh thu nhËp, gi¸ c¶ ®Ó x¸c ®Þnh
tËp biÕn sè t¬ng quan x1, x2, .., xn vµ m« t¶ chóng b»ng quan hÖ hµm sè
Y=F(x1,x2,xn)
NÕu chØ nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a cÇu du lÞch víi mét biÕn sè ph¶n
¸nh mét nh©n tè chñ yÕu hoÆc næi tréi (vÝ dô gi¸ c¶) hoÆc mét nh©n tè mang
tÝnh tæng hîp (nh sè lît kh¸ch du lÞch) cã nghÜa chØ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ ®¬n
gi¶n y=f(x) nªn cïng mét lóc cña nhiÒu biÕn sè ph¶n ¸nh çc nh©n tè kh¸c nhau
th× gäi lµ ph¬ng ph¸p ®a håi quy.
§Ó x¸c ®Þnh d¹ng t¬ng quan gi÷a cÇu du lÞch víi mét nh©n tè ¶nh hëng, tõ
tËp hîp çc sè liÖu thèng kª cÇu du lÞch y. Theo sù biÕn ®æi cña nh©n tè ¶nh h -
ëng xi cã thÓ biÓu diÔn chóng trªn trôc to¹ ®é vµ t¹o ra ®êng håi quy thùc
nghiÖm. Dùa vµo ®êng håi quy thùc nghiÖm ®Ó suy luËn ra ®êng håi quy lý
thuyÕt víi çc d¹ng thêng gÆp nh sau.
H×nh 2.2: Çc D¹ng ®êng håi quy lý thuyÕt
II. CUNG du lÞch

1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña cung du lÞch
Cung trong du lÞch lµ mét ph¹m trï kinh tÕ xuÊt hiÖn trong mèi quan hÖ
hµng hãa tiÒn tÖ. §Ó t¹o ra thÞ trêng du lÞch cÇu lµ thµnh phÇn thø nhÊt, cßn
cung lµ thµnh phÇn thø hai.
Cung trong du lÞch lµ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô vµ hµng hãa du lÞch
kh¸c, nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu du lÞch. Nã bao gåm toµn bé hµng hãa du lÞch
(c¶ hµng hãa vËt chÊt vµ dÞch vô du lÞch) ®îc ®a ra trªn thÞ trêng.
Tõ kh¸i niÖm trªn ta thÊy cã sù kh¸c nhau gi÷a s¶n phÈm du lÞch vµ cung
trong du lÞch. S¶n phÈm du lÞch bao gåm toµn bé çc gi¸ trÞ sö dông ®Ó tháa
m·n nhu cÇu du lÞch nhÊt ®Þnh. Nã lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt thuéc çc
c¬ së du lÞch ®Æc biÖt vµ ngêi tham gia du lÞch. Trong ®ã cung du lÞch bao
gåm toµn bé sè lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô vµ ngêi b¸n lµ çc tæ chøc vµ ç nh©n
kinh doanh du lÞch cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng b¸n ë çc møc gi¸ kh¸c nhau cho
kh¸ch du lÞch trong mét thêi gian vµ kh«ng gian nhÊt ®Þnh. Nh vËy cung du
lÞch chØ bao gåm nh÷ng dÞch vô, hµng hãa vËt chÊt dµnh cho thÞ trêng. §iÒu
nµy cã nghÜa lµ kh«ng ph¶i tÊt c¶ gi¸ trÞ sö dông ®îc t¹o ra trong s¶n xuÊt du
lÞch cña çc c¬ së vµ ç nh©n ®Òu ®îc gäi lµ cung. Cã nh÷ng gi¸ trÞ sö dông ®-
îc t¹o ra, nhng tiªu dïng kh«ng qua thÞ trêng, tøc lµ kh«ng cã hµnh ®éng mua b¸n.
Chóng chØ ®îc gäi lµ s¶n phÈm du lÞch chø kh«ng ph¶i lµ cung du lÞch. tuy
nhiªn trong du lÞch, tû träng tiªu dïng kh«ng qua thÞ trêng so víi cung du lÞch rÊt
nhá, hÇu nh kh«ng ®¸ng kÓ, nªn nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng s¶n phÈm du lÞch
trïng víi cung trong du lÞch.
Còng nh cÇu du lÞch, cung du lÞch bao gåm hai yÕu tè c¬ b¶n lµ kh¶ n¨ng vµ ý
muèn s½n sµng b¸n hµng hãa vËt chÊt vµ dÞch vô du lÞch cña ngêi b¸n. Ngêi b¸n
trªn thÞ trêng du lÞch bao gåm ngêi s¶n xuÊt vµ çc thµnh phÇn trung gian nh çc
h·ng tæ chøc Tour vµ çc ®¹i lý du lÞch. Ngêi b¸n cã hµng hãa du lÞch, tøc lµ cã
kh¶ n¨ng, nhng cha muèn b¸n v× gi¸ qu¸ rÎ, th× kh«ng cã cung du lÞch vµ nh thÕ
cÇu du lÞch sÏ kh«ng ®îc ®¸p øng. Mét kh¸i niÖm rÊt quan träng trong cung du
lÞch lµ lîng cña nã. Kh¸i niÖm nµy chØ râ toµn bé lîng hµng hãa vËt chÊt vµ
dÞch vô du lÞch mµ ngêi b¸n s½n sµng vµ cã kh¶ n¨ng b¸n ë møc gi¸ ®· x¸c ®Þnh
trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh trªn thÞ trêng. Nh vËy cung du lÞch lµ toµn bé
mèi quan hÖ gi÷a lîng cung vµ gi¸ c¶.
Cung du lÞch ®îc h×nh thµnh tõ çc yÕu tè:
- Tµi nguyªn du lÞch: ®©y lµ yÕu tè t¹o nªn ®éng c¬ thóc ®Èy con ngêi ®i du
lÞch.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ c¬ së h¹ tÇng phôc vô kh¸ch du lÞch: ®ã lµ nh÷ng
ph¬ng tiÖn vËt chÊt vµ kÜ thuËt-yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh cung øng. Tuy
nhiªn ®èi víi du lÞch çc yÕu tè nµy còng ®îc quan niÖm nh mét “s¶n
phÈm”cung øng cho kh¸ch. VÝ dô, hÖ thèng ®êng s¸ thuËn lîi t¹o ®iÒu kiÖn cho
kh¸ch ®i l¹i dÔ dµng vµ tho¶i m¸i; çc c¬ së kinh doanh lu tró vµ ¨n uèng cã kiÕn
tróc vµ trang trÝ ®Ñp, cã vÞ trÝ thuËn tiÖn, cã kh¶ n¨ng cung cÊp çc dÞch vô
cã chÊt lîng.
Cã ý cho r»ng, hai yÕu tè trªn vÒ b¶n chÊt kh«ng ph¶i lµ cung nhng thùc tÕ
l¹i tham gia vµo cung vµ gãp phÇn t¹o ra cung. §ång thêi, mét sè yÕu tè kh¸c nh
s an toµn, lßng mÕn kh¸ch ë n¬i ®Õn còng mang b¶n chÊt nh vËy ®èi víi du
lÞch. §©y cã lÏ lµ mét ®Æc thï cña cung du lÞch kh¸c víi cung çc hµng ho¸ vµ
dÞch vô th«ng th¬ng kh¸c.
- Çc dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch lµ nh÷ng yÕu tè chñ yÕu cña cung.
Chóng bao gåm çc dÞch vô vËn chuyÓn, lu tró ¨n uèng, híng dÉn th¨m quan, çc
hµng ho¸ nh hµng lu niÖm, hµng mua s¾m cã gi¸ trÞ.
T¬ng t nh cÇu du lÞch, cung du lÞch thêng ®Ò cËp cung thùc tÕ lµ nh÷ng
hµng ho¸ vµ dÞch vô thùc tÕ ®· b¸n ®îc cho sè kh¸ch ®i du lÞch. Th«ng thêng
hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc b¸n theo çc møc gi¸ dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ (çc chi phÝ
s¶n xuÊt vµ cung øng) cña nã. Tuy nhiªn ®èi víi çc nhµ cung øng du lÞch, cÇn
më réng quan niÖm vÒ gi¸ trÞ tõ gãc ®é ngêi tiªu dïng lµ çc vÊn ®Ò gi¸ c¶,
chÊt lîng, lîi Ých mang l¹i vµ tæng hîp çc yÕu tè nµy ®èi víi kh¸ch du lÞch.
Cung du lÞch võa lµ mét kh¸i niÖm tæng hîp toµn bé çc hµng ho¸ vµ dÞch
vô cung øng, võa lµ kh¸i niÖm biÓu hiÖn cung cña tõng lÜnh vùc riªng trong
kinh doanh du lÞch nh cung øng dÞch vô lu tró,¨n uèng, vËn chuyÓnch¬ng tr×nh
du lÞch Do ®ã s¶n phÈm du lÞch ph¶i liªn kÕt víi nhau ®Ó t¹o ra s¶n phÈm du
lÞch hoµn chØnh ®Î cung cÊp cho kh¸ch du lÞch. S¶n phÈm du lÞch (theo
nghÜa lµ tæng hîp) cã thÓ t¹o ra h×nh ¶nh cña n¬i ®Õn du lÞch vµ cung øng du
lÞch tæng hîp lµ ®¹i diÖn cho n¬i ®Õn du lÞch ®ã.
2. §Æc ®iÓm cña cung du lÞch
T¬ng tù nh cÇu, cung du lÞch ®îc nhiÒu t¸c gi¶ t×m hiÓu vµ chØ ra çc
®Æc ®iÓm hoÆc ®Æc trng kh¸c nhau. ®iÒu ®ã cã thÓ xuÊt ph¸t tõ quan niÖm
cung mang tÝnh chÊt tæng hîp, ®ång thêi nh×n nhËn cung tõ çc khÝa c¹nh
riªng biÖt. PhÇn nµy cè g¾ng ®Ò cËp nh÷ng ®Æc ®iÓm cã tÝnh chÊt kh¸i qu¸t
vµ tiªu biÓu nhÊt cña cung du lÞch theo nghÜa tæng hîp. §ã lµ
- Cung dÞch vô lµ chñ yÕu: V× thÕ khã s¶n xuÊt tríc, dù tr÷ trù trong kho ®Ó cã
thêi ®iÓm cao tung ra thÞ trêng b¸n. DÞch vô kh«ng tån t¹i ë d¹ng hiÖn vËt,
chóng kh«ng thÓ ®em trng bµy mét çch trùc tiÕp nh çc hiÖn vËt cô thÓ kh¸c.
V× thÕ chØ qua th«ng tin ta míi biÕt ®îc kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô du lÞch trªn
thÞ trêng.
- Cung du lÞch mang tÝnh chÊt cè ®Þnh: Cung du lÞch cè ®Þnh c¶ vÒ vÞ trÝ,
søc chøa vµ kh¶ n¨ng cung øng. Cung trong du lÞch rÊt khã thay ®æi t¬ng øng víi
sù biÕn ®éng cña thÞ trêng du lÞch, do sù thay ®æi cña cÇu du lÞch vµ gi¸ c¶
cña çc hµng ho¸ dÞch vô g©y ra.
§èi víi hµng ho¸ th«ng thêng khi b¸n ®îc hµng çc nhµ cung øng cã thÓ më
réng s¶n xuÊt, t¨ng ca kÝp ®Ó t¨ng s¶n lîng. Nhng çc dÞch vô du lÞch l¹i kh«ng
lµm ®îc nh vËy. Bëi v× sù giíi h¹n vÒ søc chøa cña mät chuyÕn bay, mét kh¸ch
s¹n hoÆc thËm chÝ mét ®iÓm hÊp dÉn ë khu du lÞch. MÆt kh¸c tÝnh cè ®Þnh
cña cung cßn lµm cho cÇu ph¶i ®Õn víi cung, kh¸ch du lÞch ph¶i ®Õn víi kh¸ch
s¹n, nhµ hµng, çc ®iÓm hÊp dÉn du lÞch.
- Cung trong du lÞch cã tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao:
Cung trong du lÞch chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc: vËn
chuyÓn, lu tró, ¨n uèng, gi¶i trÝ…
+ Cung du lÞch chuyªn m«n ho¸ cao h¬n mçi lÜnh vùc chuyªn m«n ho¸ s©u
h¬n nh: lÜnh vùc lu tró (kh¸ch s¹n, nhµ nghØ, Motel…); lÜnh vùc ¨n uèng (Nhµ
hµng, Bar, ®Æc s¶n d©n téc…)
+ Chuyªn m«n ho¸ thÓ hiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ ®éi ngò lao ®éng.
+ Chuyªn m«n ho¸: §Èy n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn, chÊt lîng phôc vô ®îc
n©ng cao. MÆt kh¸c nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch lµ ®ång bé vµ tæng hîp çc s¶n
phÈm dÞch vô du lÞch trong chuyÕn ®i. V× vËy ®ßi hái çc nhµ cung øng du
lÞch ph¶i cã sù kÕt hîp víi nhau trong qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm du lÞch
trän gãi.
- Cung du lÞch cã ®Æc ®iÓm kh¸c: Phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña cÇu, tÝnh thêi
vô, tÝnh phong phó, ®a d¹ng, tÝnh lÆp l¹i, tÝnh lan truyÒn…
- Cung dÞch vô chñ yÕu: mét ®iÒu dÔ hiÓu lµ cÇu du lÞch chñ yÕu lµ dÞch vô
nªn vÒ t¬ng øng cña nã lµ cung còng chñ yÕu lµ dÞch vô. Víi ®Æc ®iÓm nµy
çc ®¬n vÞ cung øng du lÞch sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt tríc, s¶n xuÊt hµng
lo¹t còng nh kh¶ n¨ng lu kho vµ dù tr÷. ChÝnh v× vËy, cung du lÞch tiÒm n¨ng
thêng chØ ®îc nh×n nhËn ë mét khÝa c¹nh riªng biÖt mµ th«i.
- Cung cè ®Þnh: Cung du lÞch cè ®Þnh vÒ vÞ trÝ vµ kh¶ n¨ng cung cÊp. §èi víi
çc hµng ho¸ th«ng thêng khi b¸n ®îc, çc nhµ cung øng cã thÓ më réng s¶n xuÊt,
t¨ng ca kÝp ®Ó më räng s¶n lîng. Çc dÞch vô du lÞch l¹i kh«ng thÓ lµm ®îc nh
vËy bëi v× cã sù gíi h¹n vÒ søc chøa (capacity) cña mét chuyÕn bay, mét kh¸ch
s¹n vµ thËm chÝ cña mét ®iÓm hÊp dÉn ë khu du lÞch. MÆt kh¸c, tÝnh cè
®Þnh cña cung cßn lµm cho cÇu ph¶i ®Õn víi cung - kh¸ch du lÞch ph¶i ®Õn víi
kh¸ch s¹n, víi nhµ hµng, víi çc ®iÓm hÊp dÉn du lÞch.
- Cung thêng ®îc chuyªn m«n ho¸ theo tõng lÜnh vùc. Do nhu cÇu du lÞch cã
tÝnh tæng vµ ®ßi hái tho¶ m·n ®ång thêi nªn kh¶ n¨ng mét nhµ cung øng ®¸p
øng ®îc tÊt c¶ çc yªu cÇu ®ã lµ rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p. Sù chuyªn m«n ho¸ sÏ
kh¾c phôc ®îc khã kh¨n nµy, ®ång thêi mang l¹i çc lîi Ých th«ng thêng cña qu¸
tr×nh chuyªn m«n ho¸ nh t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm.
Ngo¶i ra, çc nhµ cung øng dÞch vô co ®¸p øng îc nhu cÇu cña d©n c ®Þa ph¬ng
nªn sù chuyªn m«n ho¸ theo tõng lÜch vùc, tõng nghµnh nghÒ lµ phï hîp vµ cã
hiÖu qu¶. ChÝnh v× ®Æc ®iÓm nµy ®ßi hái çc nhµ cung øng du lÞch ph¶i cã
dùu liªn kÐt chÆt chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ kÕt qu¶ cña sù liªn
kÕt nµy t¹o nªn çc s¶n phÈm du lÞch trän gãi. NhiÒu sù liªn kÕt, nhiÒu çch kÕt
hîp ®· gãp phÇn lµm phong phó vµ ®a d¹ng çc s¶n phÈm du lÞch cung øng trªn
thÞ trêng.
- Çc ®Æc ®iÓm kh¸c: T¬ng tù nh cÇu, cung du lÞch còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm
kh¸c nh tÝnh chÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tÝnh thêi vô..
3. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung du lÞch
Cung cã thÓ phô thuéc vµo vµo nhiÒu nh©n tè nhng kh«ng nhÊt thiÕt lµ
mét biÕn sè ®éc lËp hoµn toµn víi cÇu tån t¹i th× míi cã cung. Khi chÊp nhËn
sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a cung vµ cÇu, vµ tríc khi cè g¾ng boc t¸ch çc d¹ng
liªn hÖ néi t¹i gi÷a cung vµ cÇu, cÇn xem xÐt çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung.
Çc nh©n tè nµy thêng bao gåm:
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô cung øng: NÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô t¨ng th× cung
t¨ng. V× gi¸ t¨ng c¬ së ®ã cã ®iÒu kiÖn ®Ó b¸n, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trªn thÞ tr-
êng, sÏ mang l¹i lîi nhuËn cao h¬n. Ngîc l¹i, gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô trªn thÞ trêng
gi¶m, nã ph¶n ¸nh cung lín h¬n cÇu, khi ®ã cung trong du lÞch l¹i gi¶m dÇn, th×
çc nhµ kinh doanh du lÞch b¸n çc s¶n phÈm du lÞch dem l¹i lîi nhuËn thÊp,
ph¹m vi kinh doanh bÞ thu hÑp.
- Gi¸ c¶ hµng ho¸ cã liªn quan (thay thÕ hay bæ sung) víi hµng ho¸ dÞch vô ®îc
cung øng.
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô thay thÕ: Gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng th× cung
hµng ho¸ dÞch vô B gi¶m.
+ §èi víi hµng ho¸ dÞch vô bæ sung: Gi¸ hµng ho¸ dÞch vô A t¨ng th× cung
B t¨ng.
V× vËy, nhµ cung øng sÏ xem xÐt gi¸ c¶ cña hµng ho¸ dÞch vô kh¸c ®Ó
quyÕt ®Þnh lîng hµng ho¸ dÞch vô cung øng cña m×nh.
- Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: ChÝ phÝ lao ®éng sèng, chi phÝ tr¶ c«ng, chi
phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh…). §©y lµ nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt bëi v× chi
phÝ cã thÓ ¶nh hëng kh¸c nhau ®Õn sù thay ®æi cña doanh thu. Khi çc kho¶n
chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng th× gi¸ thµnh t¨ng vµ kÐo theo lµ gi¸ c¶ t¨ng
lªn.
- Sù kú väng cña doanh nghiÖp: Mäi sù mong ®îi vÒ sù thay ®æi gi¸ cña hµng
ho¸, gi¸ cña çc yÕu tè s¶n xuÊt, chÝnh s¸ch thuÕ…®Òu cã ¶nh hëng ®Õn cung
hµng ho¸ dÞch vô. NÕu sù mong ®îi dù ®o¸n cã thuËn lîi cho s¶n xuÊt th× cung
sÏ ®îc më réng vµ ngîc l¹i. VÝ dô, nh÷ng ngêi kinh doanh l÷ hµnh sÏ kú väng vÒ
cÇu ®èi víi mét ch¬ng tr×nh du lÞch nhÊt ®Þnh, hoÆc thËm trÝ kú väng vÒ
nh÷ng kh¸ch hµng d¨ng ký mua ch¬ng tr×nh tríc nhiÒu tuÇn.
- C¹nh tranh trªn thÞ trêng: Sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng cã thÓ lµm thóc ®Èy cung
hoÆc k×m h·m cung.
- ¸p dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ: T¸c ®éng ®Õn cung du lÞch, t¸c
®éng ®Õn sù h×nh thµnh cung, t¸c ®éng quy m« vµ c¬ cÊu cña cung, T¸c ®éng
th«ng qua n¨ng suÊt lao ®éng vµ c¬ cÊu chi phÝ.
+ ViÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ sÏ t¸c ®éng ®Õn chÊt lîng
hµng ho¸ dÞch vô du lÞch. Do ®ã t¸c ®éng ®Õn cung du lÞch.
+ ViÖc ¸p dông khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ sÏ lµm t¨ng n¨ng suÊt lao
®éng, chi phÝ lao ®éng sèng trong mét ®¬n vÞ gi¶m xuèng. Do ®ã tæng chi phÝ
vµ gi¸ thµnh cã xu híng gi¶m theo. Cung cã xu híng t¨ng lªn.
- Quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn du lÞch: Lµ mét nh©n tè t¸c ®éng ®Õn trùc tiÕp ®Õn
sù t¨ng lªn cña cung du lÞch trong nhiÒu lo¹i h×nh kinh doanh kh¸c nhau. SÏ t¸c
®éng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña cung. T¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t
triÓn cña ngµnh du lÞch.
- Çc chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ: T¸c ®éng trùc tÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn cung du
lÞch.
+ T¸c ®éng trùc tiÕp: ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn du lÞch (chÝnh s¸ch ®µo t¹o
nguån nh©n lùc, chÝnh s¸ch vèn…) tèt th× cung trong du lÞch ®îc më réng. Ngîc
l¹i cung du lÞch thu hÑp nÕu du lÞch kh«ng ®îc chó ý ®Õn.
+ T¸c ®éng gi¸n tiÕp: ChÝnh s¸ch thuÕ t¸c ®éng ®Õn chi phÝ ®Çu vµo
cña ngµnh du lÞch. T¸c ®éng ®Õn cung du lÞch.
- Çc nh©n tè kh¸c: Trªn ®©y cha ph¶i lµ mét danh môc ®Çy ®ñ çc nh©n tè ¶nh
hëng ®Õn cung nhng chóng chØ ra mét sè nh©n tè sÏ ph¶i xem xÐt khi c©n nh¾c
cung çc hµng ho¸, dÞch vô cña nghµnh. Ngoµi ra, çc nh©n tè nh thêi tiÕt, t×nh
h×nh an ninh, chÝnh trÞ còng sÏ cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn cung du lÞch.
Çc nh©n tè nãi trªn cã thÓ ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn cung
cña mét doanh nghiÖp dulÞch, ®ång thêi ¶nh hëng ®Õn cung cña mét n¬i ®Õn -
tËp hîp cung cña nhiÒu doanh nghiÖp.
a. Sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ çc thµnh tùu khoa häc kü
thuËt.
§©y lµ yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn khèi lîng vµ c¬ cÊu cña cung trong du
lÞch. Nã gãp phÇn t¹o ra çc dÞch vô hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông víi chØ tiªu chÊt
lîng cao, ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu du lÞch.
MÆt kh¸c yÕu tè nµy còng lµm gi¶m gi¸ thµnh cña s¶n phÈm du lÞch. Nhê
vËy sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chóng trªn thÞ trêng du lÞch.
b. CÇu trong du lÞch:
Khèi lîng tiÒn tÖ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu du lÞch sÏ quyÕt ®Þnh khèi lîng
dÞch vô, hµng ho¸ b¸n trªn thÞ trêng du lÞch.T×nh tr¹ng cña cÇu trong du lÞch, t¸c
®éng ®ång thêi ®Õn sè lîng b¸n hµng thùc tÕ vµ qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ cña
cung, cïng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña çc ho¹t ®éng trung gian.
c. Møc ®é tËp trung ho¸ cña cung:
YÕu tè nµy t¸c ®éng ®Õn khèi lîng cña cung tham gia trªn thÞ trêng. Møc
®é tËp trung ho¸ cµng cao th× cµng më réng sù tham gia cña cung trªn thÞ trêng
du lÞch, quy m« kinh doanh ngµy cµng hiÖn ®¹i sÏ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh
cña çc tæ chøc du lÞch, thu ®îc lîi nhuËn cao, gi¶m chi phÝ.
Sù tËp trung cña cung diÔn ra 2 híng.
- TËp trung theo chiÒu ngang lµ khi çc ®¬n vÞ kinh doanh thuéc cïng mét
lÜnh vùc kÕt hîp víi nhau. VÝ dô: sù kÕt hîp gi÷a çc kh¸ch s¹n víi nhau, kÕt hîp
gi÷a çc h·ng l÷ hµnh víi nhau.....
- TËp trung ho¸ theo chiÒu däc lµ çc ®¬n vÞ kinh doanh thuéc çc lÜnh
vùc kh¸c nhau kÕt hîp víi nhau trªn thÞ trêng.
VÝ dô: Sù kÕt hîp gi÷a kh¸ch s¹n víi çc h·ng l÷ hµnh vµ h·ng vËn t¶i
kh¸ch.
Th«ng thêng tËp trung ho¸ theo chiÒu ngang diÔn ra tríc, sau ®ã míi cã sù
tËp trung ho¸ theo chiÒu däc.
d. Gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ çc dÞch vô trªn thÞ trêng du lÞch:
NÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng du lÞch t¨ng lªn, sÏ kÝch
thÝch cung du lÞch t¨ng, v× khi ®ã çc s¶n phÈm du lÞch b¸n ra trªn thÞ trêng sÏ
mang l¹i lîi nhuËn cao.
Ngîc l¹i gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng gi¶m, nã ph¶n ¸nh
cung>cÇu, khi ®ã cung trong du lÞch sÏ gi¶m dÇn, th× çc nhµ kinh doanh du
lÞch Kh¸ch s¹n b¸n çc s¶n phÈm du lÞch ®em l¹i lîi nhuËn thÊp.
e. ChÝnh s¸ch du lÞch cña tõng quèc gia:
ChÝnh s¸ch du lÞch cña tõng quèc gia phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn kinh
tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña quèc gia ®ã. Cung trong du lÞch ®îc më réng nÕu quèc
gia ®ã cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn du lÞch tèt vµ ngîc l¹i cung bÞ thu hÑp nÕu du
lÞch kh«ng ®îc chó ý ®Õn.
ë ViÖt Nam trong thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, ph©n phèi s¶n
phÈm theo c¬ chÕ bao cÊp. Nhµ níc cha chó träng ph¸t triÓn du lÞch khi ®ã
cung du lÞch cña níc ta cßn nhá bÐ.
Thêi kú kinh tÕ më nhµ níc ta cho phÐp du lÞch ph¸t triÓn, khi ®ã cung
trong du lÞch ®· ph¸t triÓn m¹nh. Tõ chç kh«ng cã mét kh¸ch s¹n ®¹t tiªu chuÈn
®Õn nay ta ®· cã nhiÒu kh¸ch s¹n ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ. C¬ së h¹ tÇng ®îc nhµ
níc chó träng x©y dùng hiÖn ®¹i. Çc c¬ së kinh doanh du lÞch Kh¸ch s¹n – çc
dÞch vô vËn chuyÓn kh¸ch du lÞch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh. Çc di tÝch
lÞch sö, danh lam th¾ng c¶nh ®îc t«n t¹o khang trang, lµ nh÷ng n¬i hÊp dÉn
kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi níc.
4. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i h×nh cung du lÞch

a. Cung dÞch vô lu tró kh¸ch s¹n
Mét trong çc ®Æc ®iÓm cña cung çc dÞch vô lu tró tÝnh ®a d¹ng. Sù ®a
d¹ng kh«ng chØ ph¹m vi réng çc lo¹i h×nh c¬ s¬ lu tró tõ møc thÊp nhÊt nhÊt lµ
çc b·i c¾m tr¹i ®Õn çc kh¸ch s¹n n¨m sao cao cÊp vµ sang träng, mµ cßn ®a
d¹ng vÒ vÞ trÝ, vÒ h×nh thøc së höu vµ c¬ cÊu chi phÝ kh¸c nhau cña cung
nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña thi trêng.
PhÇn lín çc c¬ së kinh doanh lu tró kh¸ch s¹n cã sù cung øng cè ®Þnh vÒ sè
phßng hoÆc diÖn tÝch kh«ng gian s½n sµng cho thuª. Trong kinh doanh, çc c¬
së nµy thêng mong muèn ®¹t ®îc sù tèi ®a hãa doanh thu vµ lîi nhuËn b»ng kú
väng (mét çnh lý tëng) b¸n hÕt tÊt c¶ kh¶ n¨ng cung lu tró cña m×nh tøc ®¹i ®îc
100% c«ng suÊt sö dông phßng. Kú väng nµy còng t¬ng tù nh çc h·ng hµng
kh«ng. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh chØ tiªu ®o lêng cung hoÆc ®Çu ra cña çc c¬
së kinh doanh lu tró kh¸ch s¹n thêng kh¸ phøc t¹p. Tríc hÕt hÖ sè sö dông c¬ s¬
kinh doanh cã thÓ ®îc ®o theo ba h×nh thøc kh¸c nhau.
- HÖ sè sö dông c¬ b¶n (basic/room occupancy rate) ®îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ %
sè phßng (ngµy phßng)cã kh¸ch sö dông trªn tæng sè phßng (ngµy phßng) cã kh¶
n¨ng cung øng trong nét thêi kú nhÊt ®Þnh.hÖ sè nµy thêng ®îc gäi lµ hÖ sè
c«ng suÊt sö dông phßng.
- HÖ sè sö dông giêng (bedoccupanccy rate) ®îc x¸c ®Þnh b»ng tØ lÖ % sè
giêng (ngµy giêng)cã kh¸ch sö dông trªn tæng sè giêng (ngµy giêng) cã kh¶ n¨ng
cung øng trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh (víi mét phßng tiªu chuÈn tÝnh hai giêng
®¬n vµ mét gi¬ng ®«i b»ng hai giêng ®¬n)
- HÖ sè sö dông theo doanh thu (revenue/yieldoccupancy rate) x¸c ®Þnh
b»ng tØ lÖ % so s¸nh gi÷a doanh thu thùc tÕ nhËn ®îc víi doanh thu tèi ®a theo
møc gi¸ niªm yÕt (rack rate) trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Trong thùc tiÔn kinh
doanh, cã thÓ cho thuª phßng ë møc gi¸ gi¶m v× nhiÒu lý do kh¸c nhau nh kh¸ch
quen, kh¸ch thuª dµi h¹n vµ thêng xuyªn,kh¸ch ®i theo ®oµn ®«ng ...
- VÝ dô: Mét kh¸ch s¹n 100 phßng (mçi phßng tÝnh hai giêng) cã møc gi¸
b×nh gi¸ b×nh qu©n 300.000 ®/®ªm. Qua thèng kª mét ngµy ®ªm cho thÊy: cã 30
phßng mçi phßng cã 2 ngêi thuª ë møc gi¸ niªm yÕt; cã 30 phßng mçi phßng cã 2
ngêi thuª ë møc gi¸ 250.000®/®ªm v× hä ®i theo ®oµn nªn ®îc gi¶m gi¸; cã 20
phßng mçi phßng cã mét ngêi thuª víi møc gi¸ 270.000® /®ªm. Tõ ®ã, cã thÓ
tÝnh ®îc çc lo¹i hÖ sè kh¸c nhau: hÖ sè c¬ b¶n 80%, hÖ sè sö giêng 70% vµ hÖ
sè sö dông theo doanh thu lµ 73%.
Thø hai, çc phßng kh¸ch s¹n cã thÓ ®îc b¸n ë møc gi¸ thÊp h¬n gi¸ gi¸ thÞ
trêng mét çch cã chñ ý (thËm chÝ cã thÓ chÞu lç) ®Ó thóc ®Èy bé phËn kinh
doanh ¨n uèng hoÆc kinh doanh çc dÞch vô kh¸c (sù ®µn håi theo gi¸ chÐo cña
cung) hoÆc ®¬n gi¶n h¬n ®Ó ®¶m b¶o dßng lu chuyÓn tiÒn tÖ trong thêi kú
tr¸i vô. Do ®ã cung víi môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn lu«n ®îc çc doanh nghiÖp
®Æt lªn hµng ®Çu ®Ó hæ trî çc môc tiªu kh¸c.
Nãi chung çc kinh doanh kh¸ch s¹n thêng mong muèn cung cÊp 100%sè
phßng cña m×nh víi hÖ sè sö dông giêng vµ hÖ sè sö dông theo doanh thu ®¹t
møc tèi ®a bëi v× trong c¬ cÊu chi phÝ kinh doanh kh¸ch s¹n còng t¬ng t nh chi
phÝ cña çc h·ng hµng kh«ng, çc kho¶n chi phÝ cè ®Þnh chiÕm tØ träng lín.
Tuy nhiªn çc nhµ kinh doanh ®«i khi còng ph¶i lùa chän b¸n sè phßng nhiÒu h¬n
ë møc gi¶m (nh b¸n cho mét ®oµn kh¸ch di theo tour ë møc gi¸ thÊp ). Cã thÓ cã
sù lùa chän cña b¸n 40 phßng ë møc gi¸ 100$ hoÆc 90 phßng ë møc gi¸ 50$; phÇn
doanh thu t¨ng thªm 500$ cã thÓ ph¶i chÊp nhËn çc chi phÝ biÕn ®æi t¨ng lªn
nh chi phÝ dän phßng, giÆt lµ, ®iÖn Nh÷ng kho¶n chi phÝ nµy sÏ biÕn ®æi
theo c«ng suÊt sö dông phßng kh¸ch s¹n.
T¹i çc n¬i ®Õn du lÞch cã tÝnh thêi vô râ rÖt,çc c¬ së lu tró thêng cã sù
ph©n biÖt trong qu¶n lý cung nãi chung giòa hai thêi vô: vµo lóc tr¸i vô çc kh¸ch
s¹n thêng nhËn ®¨ng ký ®Æt phßng tríc theo ®oµn, nhng trong lóc chÝnh vô hä
l¹i Ýt khi nhËn ®¨ng ký nh vËy bëi v× cã nhiÒu c¬ héi ®Ó b¸n phßng ë møc gi¸
niªm yÕt.
§Ó t¹o ra bøc tranh chi phÝ "trung b×nh" cho toµn ngµnh lu tró lµ mét vÊn
®Ò khã kh¨n bëi v× çc ph¬ng ph¸p kÕ to¸n sö dông ®Òu kh«ng ph©n bæ çc chi
phÝ qu¶n lý cña çc nghiÖp vô kinh doanh phßng, kinh doanh ¨n uèng vµ kinh
doanh çc dÞch vô kh¸c. Tuy nhiªn, mét bøc tranh kh¸i qu¸t ho¸ çc chi phÝ cña lu
tró trung b×nh kh¾p thÕ giíi ®îc tr×nh bµy trong b¶ng 2.2.
B¶ng 2.2: C¬ cÊu chi phÝ lu tró trung b×nh thÕ giíi (%)
Kho¶n chi phÝ Chi phÝ cè Chi phÝ biÕn Tæng sè
®Þnh ®æi
Lao ®éng (trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp) 20 20 40
Thuª tµi chÝnh khÊu hao vµ chi 30 - 30
phÝ ®å ®¹c
N¨ng lîng vµ b¶o dìng 5 10 15
GiÆt lµ kh¨n tr·i giêng vµ çc ®å - - 10
cung cÊp chi phÝ kh¸c
5 - 5
60 40 100
B¶ng 2.2 chØ cã tÝnh ch¸t giíi thiÖu chung vÒ çc kho¶n chi phÝ chñ yÕu
vµ sù ph©n bè chóng trong nghµnh lu tró,nªn thùc tÕ do b¶n chÊt ®a d¹ng cña
nghµnh lµm çc møc ®é chi phÝ rÊt kh¸c nhau.MÆc dï vËy,vÉn cã thÓ thÊy râ
lao ®éng lµ mét yÕu tè ®Çu vµo chñ yÕu ë çc cã së kinh doanh lu tró vµ çc chi
phÝ cè ®Þnh thêng vît qu¸ çc chi phÝ biÕn ®æi vÒ tæng sè vµ tØ träng.
Mét vÊn ®Ò khã kh¨n ®èi nhiÒu kh¸ch s¹n lµ møc ®é lao ®éng ®îc coi nh
mét chØ sè cña chÊt lîng dÞch vô kh¸ch s¹n .ChÊt lîng l¹i h×nh thµnh nªn ®Æc
®iÓm cña cña tõng c¬ së lu tró vµ t¹o ra s kh¸c biÖt vÒ gi¸ dÞch vô gi÷a çc c¬ së
kinh doanh. §iÒu nµy cã thÓ kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò tån t¹i lín ë nÒn kinh tÕ cã
tiÒn c«ng thÊp nh çc níc §«ng Nam ¸, ë ®ã tØ sè nh©n viªn/kh¸ch lµ h¬n 3/1
trong çc kh¸ch s¹n quèc tÕ; nhng nã lµ vÊn ®Ò nghiªm träng ë nÒn kinh tÕ çc
quèc gia cã tiÒn c«ng cao. Çc kh¸ch s¹n kh«ng thÓ ¸p dông çch thøc cña çc tµu
biÓn du lÞch lµ ®¨ng ký tµu cña m×nh díi cê hiÖu cña mét quèc gia thÝch hîp
thuª thuû thñ ®oµn tõ quèc gia cã nÒn c«ng thÊp vµ tu©n theo çc thÞ tr¬ng lao
®éng cña quèc gia ®ã. V× vËy çc c«ng ty kh¸ch s¹n ë quèc gia cã tiÒn c«ng cao
lùa chän gi¶i ph¸p sö dông çc thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ çc ®Çu vµo ®îc s¶n xuÊt
c«ng nghiÖp nh»m tiÕt kiÖm vµ gi¶m bít sè lao ®éng "®¾t tiÒn" cña m×nh,
dÉn ®Õn thay thÕ çc chi phÝ cè ®Þnh. Khi ®ã çc kh¸ch s¹n nµy ph¶i cè g¾ng
cung øng hÕt c«ng suÊt vµ ®iÒu nµy ®îc ph¶n ¸nh th«ng qua chÝnh s¸ch gi¸ cña
tõng kh¸ch s¹n.
Trong khi ®ã, mét khuynh híng kh¸c cña cung dÞch vô lu tró trong çc kh¸ch
s¹n lµ nã ®îc vËn hµnh trong xu híng gi¶m chi phÝ cè ®Þnh (chuyÓn chi phÝ cè
®Þnh thµnh chi phÝ biÕn ®æi). Khuynh híng nµy ®· t¹o ra sù t¸ch biÖt gi÷a së
h÷u vµ qu¶n lý kh¸ch s¹n. Tríc nh÷ng n¨m 60 ë çc níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn
hÇu hÕt çc c«ng ty kh¸ch s¹n lµ chñ s¬ h÷u çc tµi s¶n cña chÝnh m×nh. Nhng
hiÖn nay çc kh¸ch s¹n lín vµ trung b×nh thêng thuéc së h÷u çc c«ng ty bÊt ®éng
s¶n vµ çc kh¸ch s¹n nµy ho¹t ®éng víi mét hîp ®ång qu¶n lý hoÆc cho thuª. Çc
tËp ®oµn kh¸ch s¹n næi tiÕng ë MÜ nh: Hilton, Mariott hoÆc ITT Sheraton vËn
hµnh hÇu hÕ sè kh¸ch s¹n cña hä theo çch thøc trªn. Çc c¬ së kinh doanh lu tró
thuéc tËp ®oµn ho¹t ®éng díi çc nh·n hiÖu nµy nh çc ®¹i lý ®Æc quyÒn cña
tËp ®oµn.
Nh vËy, víi khuynh híng trªn ®· thõa nhËn r»ng cã hai lo¹i doanh nghiÖp
vËn hµnh trong çc thÞ trêng kh¸c nhau. Çc c«ng ty bÊt ®éng s¶n coi kh¸ch s¹n
nh mét ph¬ng ®Çu t ®Æc biÖt ë çc thµnh phè vµ çc n¬i ®Õn du lÞch chñ yÕu.
Gi¸ trÞ vèn ®Çu t sÏ ®îc thu håi th«ng qua sù chia sÏ lîi nhuËn víi ngêi kinh doanh
kh¸ch s¹n hoÆc cho thuª tµi chÝnh. Trong khi ®ã, çc nhµ kinh doanh kh¸ch s¹n
l¹i ®îc gi¶m nhÑ çc kho¶n thanh to¸n chi hÝ cè ®Þnh vµ chÞu mét møc phÝ
hoÆc tiÒn thuª cã mèi liªn hÖ nhÊt ®Þnh víi lîi nhuËn vµ doanh thu, ®iÒu ®ã
lµm cho kho¶n chi phÝ nµy mang tÝnh chÊt cè ®Þnh. Tãm l¹i, sù t¸ch biÖt gi÷a
së h÷u vµ qu¶n lý kh¸ch s¹n sÏ lµm cho çc quyÕt ®Þnh cung øng dÞch vô lu tró
kh¸ch s¹n trë nªn linh ho¹t h¬n.
§èi víi cung dÞch vô lu tró, ngoµi çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung du lÞch
nãi chung nh ®· ®Ò cËp. Cã lÏ sù kÝch thÝch cña cÇu lµ nh©n tè t¸c ®éng m¹nh
mÏ nh©t ®Õn lo¹i cung nµy. Sù t¨ng lªn cña cÇu vÒ dÞch vô lu tró g¾n liÒn víi
sù ph¸t triÓn du lÞch. Ngoµi ra, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ trong çc
lÜnh vùc x©y dùng, trang trÝ néi thÊt vµ c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng lµm cho
çc kh¸ch s¹n hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn ngµy mét nhiÒu h¬n, nhanh h¬n hoÆc çc c¬ së
lu tró lu«n ®îc c¶i thiÖn, n©ng cÊp vµ ®æi míi.
b. Cung øng tour du lÞch trän gãi
LÞch sö ph¸t triÓn tour du lÞch trän gãi ghi nhËn ngêi khëi xíng lµ Thomas
Cook víi tour du lÞch b»ng tµu ho¶ ë Anh n¨m 1841. Nhng kinh doanh tour du
lÞch trän gãi l¹i b¾t ®Çu ph¸t triÓn tõ lÜnh vùc hµng kh«ng ë Ch©u ¢u vµo ®Çu
nh÷ng n¨m 50. Vµo thêi gian ®ã, nhiÒu h·ng hµng kh«ng bÞ d thõa sè ghÕ ngåi
trong mçi chuyÕn bay. Nguyªn nh©n mét phÇn do sù bæ sung thªm çc m¸y bay
vµ ®éi bay chuyÓn tõ dù tr÷ trong thêi gian chiÕn tranh tríc ®©y sang kinh
doanh d©n dông vµ mét phÇn do çc h·ng hµng kh«ng khi ®ã kh«ng cã sù ph©n
®o¹n thÞ trêng vµ kh«ng cã hÖ thèng gi¸ vÐ ph©n biÖt ng ®ang sö dông hiÖn
nay. V× thÕ, çc chuyÕn bay thêng kú ho¹t ®éng liªn tôc víi nhiÒu ghÕ ngåi
kh«ng cã kh¸ch. Thùc tÕ nµy ®· t¹o c¬ héi cho çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour hµnh
®éng nh nh÷ng ngåi b¸n bu«n - b¸n lÎ b»ng çch mua toµn bé çc ghÕ trèng ë mçi
chuyÕn bay ë mét møc gi¸ gi¶m, thÊp h¬n gi¸ vÐ c«ng bè. Møc gi¸ nµy thËm chÝ
cã thÓ gi¶m ®Õn møc çc chi phÝ biÕn ®æi vµ rÊt thÊp so víi çc møc gi¸ thùc.
Møc gi¸ ®îc x¸c ®Þnh bëi quyÒn mÆc c¶ t¬ng ®èi (relative bargaining power)
cña çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour víi çc h·ng hµng kh«ng.
§Ó b¶o vÖ çc thÞ trêng víi møc gi¸ vÐ ®Çy ®ñ cña m×nh, çc h·ng hµng
kh«ng ¸p ®Æt ®iÒu kiÖn ®èi víi çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour khi b¸n l¹i çc ghÕ
ngåi mµ mét sè ®iÒu kiÖn ®ã vÉn cßn cã ¶nh hëng ®Õn ngµy nay. §iÒu kiÖn
c¬ b¶n nhÊt lµ çc c«ng ty l÷ hµnh chØ cã thÓ b¸n l¹i dÞch vô vËn chuyÓn hµng
kh«ng nh mét yÕu tè cÊu thµnh cña mét tour trän gãi (iuclusive tour) hîp nhÊt víi
dÞch vô lu tró vµ çc dÞch vô kh¸c ë n¬i ®Õn du lÞch. §iÒu ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn
cho çc c«ng ty ®iÒu hµnh tour trë thµnh nhµ “s¶n xuÊt” çc tour du lÞch trän gãi
nh mét lo¹i s¶n phÈm ®Æc trng trong lÜnh vùc kinh doanh l÷ hµnh du lÞch. Çc
c«ng ty ®iÒu hµnh tour ph¶i chÊp nhËn rñi ro kinh doanh trong viÖc b¸n çc s¶n
phÈm “dù tr÷” cña chÝnh m×nh.
Khi mua dÞch vô lu tró cho çc tour du lÞch chän gãi çc c«ng ty ®iÒu
hµnh tour còng dµnh quyÒn mÆc c¶ nh hä thùc hiÖn víi çc h·ng hµng kh«ng
®Ó ®¶m b¶o dÞch vô mua ë møc gi¸ gi¶m. V× vËy quyÒn mÆc c¶ t¬ng ®èi nµy
sÏ chi phèi çc møc gi¸ cuèi cïng. VÝ dô mét c«ng ty ®iÒu hµnh tour sÏ ®¨ng ký
®îc mét khèi lîng phßng nhÊt ®Þnh víi møc gi¸ rÊt rÎ ë mét kh¸ch s¹n míi kinh
doanh v× kh¸ch s¹n nµy võa cã mét møc cÇu ®¶m b¶o khi míi b¾t ®Çu kinh
doanh l¹i võa cã mét kh¸ch hµng cã thÓ sÏ quay l¹i kh¸ch s¹n nµy vµ mua dÞch vô
ë møc gi¸ ®Çy ®ñ. Ngoµi ra çc møc gi¸ ®µm ph¸n cuèi cïng gi÷a c«ng ty l÷
hµnh víi kh¸ch s¹n cßn cã phô thuéc vµo çc ®iÒu kiÖn sau:
-Thêi vô vµ c«ng suÊt sö dông phßng cña kh¸ch s¹n
- Çc c«ng ty ®iÒu hµnh ®¨ng kÝ vµ ®¶m b¶o thanh to¸n cho mét l« vßng
x¸c ®Þnh (cã thÓ x¸c ®Þnh râ vÞ trÝ çc phßng) hoÆc ®¨ng kÝ nhng kh«ng cã
çc ®iÒu kiÖn Ên ®Þnh tríc víi kh¸ch s¹n
- Sö dông liªn tôc cña cÇu tõ çc c«ng ty ®iÒu hµnh, ®Æc biÖt trong mïa
tr¸i vô lµ mét yÕu tè m¹nh ®Ó mÆc c¶ kh«ng chØ nhËn ®îc møc gi¸ thÊp mµ
cßn b¶o vÖ sù ph©n bè cña hµnh ®iÒu hµnh trong mïa chÝnh vô. Tõ viÖc mua
çc l« ghÕ ngåi trªn çc chuyÕn bay thêng k× nh mét yÕu tè ®Çu vµo, mét sè
h·ng kinh doanh tour du lÞch hµng kh«ng tiÕn tíi thuª bao toµn bé may bay theo
®Þnh k× khi h·ng hµng kh«ng cã m¸y bay kh«ng sö dông cho çc chuyÕn bay th-
êng k× n÷a. MÆc dï nhµ kinh doanh tour cã sù tiÕt kiÖm tiÒm n¨ng h¬n khi mua
çc l« ghÕ ngåi víi møc gi¶m trong tõng chuyÕn bay riªng lÎ, nhng çc h·ng ®iÒu
hµnh cã thÓ thu ®îc lîi Ých nãi chung nh h·ng hµng kh«ng cho thuª bao v× çc
chuyÕn bay cã hÖ sè chuyªn chë rÊt cao. NhiÒu h·ng ®iªï hµnh tour, ®Æc biÖt ë
v¬ng quèc Anh, Scandinavia vµ §øc tËp trung çc n¨ng lùc s¶n xuÊt l¹i ®Ó tiÕn
hµnh giai ®o¹n t mua m¸y bay vµ thiÕt lËp çc ®éi bay thuª bao do chÝnh m×nh.
§iÒu ®ã t¬ng tù nh çc h·ng kinh doanh l÷ hµnh lín lµm chñ kh¸ch s¹n,çc ®éi xe
buys,çc ®iÓm hÊp dÉn t¹i n¬i ®Õn du lÞch.
Khi mua çc yÕu tè ®Çu vµo, ®Æc biªt lµ dÞch vô chuyªn chë hµng kh«ng,
môc tiªu cña c«ng ty ®iÒu hµnh tour lµ t¹o ra mét lo¹t ch¬ng tr×nh liªn tôc tour du
lÞch trän gãi. VÝ dô, mét tour du lÞch trän gãi thuª bao xuÊt ph¸t th êng xuyªn mét
lÇn hoÆc hai tuÇn mét lÇn, khi ®ã chuyÕn bay ®i tuÇn nµy sÏ chuyªn chë vÒ
çc du kh¸ch ®i tuÇn tríc vµ çc c¬ së lu tró còng còng ®îc sö dông liªn tôc. Víi
tour du lÞch chän gãi (hoÆc çc chuyÕn th¨m quan b»ng tour chä gãi) sö dông çc
chuyÕn bay thêng k× mét çch ®Òu ®Æn nh vËy lµ kh«ng dÔ dµng, nhng vÒ
mÆt nguyªn lý vÉn ®îc coi lµ tèt.
B¶ng 2.3: Giíi thiÖu mét b¸o ço mÉu vÒ doanh thu vµ chi phÝ cña mét
c«ng ty ®iÒu hµnh tour hµng kh«ng nhËt b¶n.
Çc chØ tiªu %
Tæng doanh sè b¸n tour trän gãi 100
Hoa hång b¸n hµng 10/90
VÐ m¸y bay 47
Lu tró vµ ¨n uèng 35
VËn chuyÓn mÆt ®Êt vµ çc lo¹i thuÕ 2
Chi phÝ qu¶n lý vµ çc chi phÝ kh¸c 5
Lîi nhuËn th¬ng m¹i thuÇn 89/1
Céng 2
Lîi nhuËn b¸n b¶o hiÓm vµ ch¬ng tr×nh tham quan 2
L·i xuÊt cña çc kho¶n tr¶ tríc
Nguån: C«ng ty ®iÒu hµnh tour hµng kh«ng outbound nhËt b¶n
Qua b¶ng 2.3 cã thÓ thÊy hai ®iÓm c¬ b¶n :thø nhÊt nhiÒu c«ng ty ®iÒu
hµnh cã doanh thu cao h¬n ®iÓm hoµ vèn mét chót khi b¸n trùc tiÕp çc s¶ phÈm
tour chän gãi cña m×nh bëi v× môc tiªu c¹nh tranh.çc c«ng ty nµy sÏ cã läi nhuËn
chñ yÕu tõ l·i suÊt trªn çc kho¶n tiÒn ®Æt cäc vµ tr¶ tríc cho kú nghØ, tõ viÖc
b¸n ngäai tÖ vµ tõ viÖc b¸n çc s¶n phÈm “ kÌm thªm”. Thø hai, dÞch vô vËn
chuyÓn hµng kh«ng vµ lu tró lµ hai kho¶n chi phÝ ®Çu vµo chñ yÕu. Nh÷ng
kho¶n chi phÝ nµy lín h¬n tÊt c¶ çc chi phÝ cßn l¹i vµ chi phèi cung cña çc
c«ng ty ®iÒu hµnh tour. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña tour du lÞch trän gãi lµ lîi
thÕ vÒ gi¸ c¶ nãi chung dµnh cho kh¸ch du lÞch rÎ h¬n so víi viÖc mua tõng yÕu
tè cÊu thµnh riªng lÎ. Trong mét sè trêng hîp, lîi thÕ nµy chiÕm kho¶ng tõ 15%
®Õn 40% thËm chÝ ë mét sè níc Ch©u ¢u nã cã thÓ cßn cao h¬n. NÕu çc c«ng
ty ®iÒu hµnh kh«ng nhËn ®îc çc møc gi¸ dÞch vô ®Çu vµo rÎ th× lîng cung çc
tour trän gãi cña hä sÏ gi¶m. Thùc vËy, trong mïa chÝnh vô khi çc h·ng hµng
kh«ng vµ kh¸ch s¹n kh«ng b¸n cho çc c«ng ty l÷ hµnh v× hä cã thÓ b¸n hÕt tÊt c¶
s¶n phÈm cña m×nh trùc tiÕp cho kh¸ch du lÞch ë møc gi¸ ®Çy ®ñ. KÕt qu¶ lµ
®å thÞ cña biÓu cung ®èi víi tour trän gãi dèc ngîc lªn phÝa sau nh h×nh 2.3.
Cung çc sù kiÖn (lo¹i A) cã thÓ theo tõng ®ît hoÆc ®ét biÕn tïy thuéc vµo
b¶n chÊt sù kiÖn. Cung çc hÊp dÉn lo¹i B phô thuéc rÊt lín vµo vÞ trÝ. ë mét
n¬i ®Õn du lÞch næi tiÕng sÏ cã cÇu tiÒm n¨ng cña kh¸ch “v·ng lai” vµ nÒn kinh
tÕ tËp trung cho du lÞc, ®iÒu ®ã kh«ng chØ cã thÓ lµm t¨ng cung çc ®iÓm
hÊp dÉn nhá ®îc x©y dùng cã môc ®Ých mµ cßn cñng cè tiÒm n¨ng th¬ng m¹i
cña çc ®iÓm hÊp dÉn lín. §«i khi, çc ®iÓm hËp dÉn lo¹i B sÏ thµnh c«ng khi
®îc x©y dùng ë n¬i t¹m dõng (stopover) hoÆc mét n¬i nghØ ch©n däc theo
tuyÕn du lÞch. §iÒu nµy kh«ng quan träng l¾m ®èi víi çc quèc gia Ch©u ¢u v×
ë ®ã çc tuyÕt hµnh tr×nh cã kho¶ng çch t¬ng ®èi ng¾n. Ngîc l¹i, ë Canada
hoÆc óc çc tuyÕn hµnh tr×nh cã kho¶ng çch dµi vµ kh«ng mÊy thÝch thó nªn
bÊt kú ®iÓm hÊp dÉn nµo ®îc x©y ®ùng ë çc quèc gia nµy th× hÇu hÕt ®Òu
lµ çc s¶n phÈm du lÞch thµnh c«ng.
Thø nhÊt, cã mét tËp hîp çc ®iÓm hÊp dÉn ®îc x¸c ®Þnh t¬ng
®èi ë bÊt kú mét n¬i ®Õn du lÞch nµo. TËp hîp nµy cã thÓ kh«ng cè ®Þnh hoµn
toµn v× kiÓu mèt vÒ cÇu du lÞch cã thÓ thay ®æi, cã nh÷ng n¬i tríc kia ®îc
®¸nh gi¸ lµ kh«ng cã gi¸ trÞ th¨m viÕng (nh mét ®« thÞ cæ ch¼ng h¹n) th× nay l¹i
cã thÓ trë thµnh ®iÓm du lÞch rÊt hÊp dÉn. Tuy nhiªn. nÕu c¨n cø theo mét m«
h×nh cÇu th× tËp hîp cung tiÒm n¨ng nµy hiÓn nhiªn lµ kh«ng co gi·n.
Thø hai, kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc ®iÓm hÊp dÉn tiÒm n¨ng ®Òu trë thµnh çc
hÊp dÉn thùc tÕ. Nh÷ng ngêi chñ së h÷u hoÆc qu¶n lý çc ®iÓm hÊp dÉn ®ã
ph¶i:
- S½n sµng cung cÊp cho kh¸ch du lÞch sö dông
- ChuÈn bÞ mét hÖ thèng qu¶n lý viÖc sö dông (cã thÓ chØ ®¬n gi¶n vÒ
çch tiÕp cËn hoÆc cung cÊp th«ng tin).
Sau khi ®¶m b¶o çc ®iÒu kiÖn trªn th× çc ®iÓm hÊp dÉn ®ã sÏ trë thµnh
cung thùc tÕ vµ tÊt nhiªn nã lµ mét tËp hîp nhá h¬n cña cung tiÒm n¨ng. VÝ dô,
mét khu rõng nguyªn sinh hoÆc mét vïng nói hoang d· thuéc sì h÷u nhµ níc cã
thÓ lµ mét ®iÓm hÊp dÉn tiÒm n¨ng, nhng chØ trë thµnh cung thùc tÕ nÕu nhµ
níc cho phÐp ®îc viÕng th¨m vµ t¹o lèi ®i vµo khu vùc ®ã.
Cung thùc tÕ lµ sè lîng çc ®iÓm hÊp dÉn cã s½n tèi ®a trong mét thêi kú
nhÊt ®Þnh vµ møc ®é cung mong muèn ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua çc ph¬ng ph¸p
qu¶n lý du kh¸ch. Çc ph¬ng ph¸p qu¶n lý nµy cã bao gåm kiÓm so¸t ë lèi ®i vµo
nh ë Kim tù th¸p Giza cña Ai CËp, kiÓm so¸t çc hÖ thèng thang m¸y nh ë th¸o
London, kiÓm so¸t thÎ ®iÖm tö dµnh cho nh÷ng ngêi choi golf, hoÆc kiÓm so¸t
giê më cöa. §©y lµ çc ph¬ng ph¸p h¹n chÕ cung vµ cã xu híng phèi hîp víi kiÓm
so¸t cÇu vît møc (d cÇu), ®Æc biÖt ë thêi kú cao ®iÓm.
Lo¹i chi phÝ chñ yÕu ®èi víi hÇu hÕt nhµ qu¶n lý çc ®iÓm hÊp dÉn tù
nhiªn vµ lÞch sö lµ chi phÝ lao ®éng. YÕu tè ®Çu vµo lao ®éng cã thÓ bao gåm
çc dÞch vô trùc tiÕp ®èi víi du kh¸ch (nh híng dÉn), b¶o dìng ®iÓm hÊp dÉn vµ
ngêi b¶o vÖ. Nhãm thø nhÊt thuéc lo¹i chi phÝ biÕn ®æi nªn t¹i nhiÒu diÓm hÊp
dÉn ë çc quèc gia cã tiÒn c«ng cao, ®Ó gi¶m chi phÝ nµy ngêi ta ®· thay thÕ
çc dÞch vô hoÆc çc khu vùc cÇn nhiÒu lao ®éng b»ng çc cöa quay tù ®éng,
thuyÕt minh, híng dÉn b»ng çch radio cassette vµ çc hÖ thèng th«ng tin nghe
nh×n kh¸c. TiÕt kiÖm chi phÝ, ®Æc biÖt chi phÝ lao ®éng còng cã tÇm quan
träng ®èi víi çc ®iÓm hÊp dÉn ®Þnh híng ngêi sö dông (nh c«ng viªn Disney
Ch©u ¢u).
c. Cung s¶n phÈm ¨n uèng
Çc c¬ së kinh doanh ¨n uèng thêng cã ph¹m vi réng vµ da d¹ng vÒ lo¹i h×nh
vµ h×nh thøc cung øng, c¬ së b×nh d©n ®Õn cao cÊp, phôc vô t¹i chç hoÆc
mang ®i (take away) hoÆc phôc vô t¹i nhµ.
S¶n phÈm cung øng ®îc tiªu dïng ngay t¹i chç. Do ®ã, qu¸ tr×nh cung øng
lµ sù kÕt hîp vµ diÔn ra ®ång thêi cña s¶n xuÊt, b¸n vµ tæ chøc phôc vô tiªu dïng
çc s¶n phÈm ¨n uèng; nhµ cung øng ®ång thêi lµ ngêi s¶n xuÊt, ngêi b¸n vµ ngêi
phôc vô tiªu dïng t¹i chç.
Çc lo¹i chi phÝ chñ yÕu lµ chi phÝ nguyªn liÖu vµ chi phÝ lao ®éng.
Chi phÝ nguyªn liÖu (trÞ gi¸ nguyªn liÖu) ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc chÕ biÕn
vµ gi¸ mua nguyªn liÖu trªn thÞ trêng. Bé phËn chi phÝ nµy quyÕt ®Þnh ®Õn sè
lîng vµ mét phµn chÊt lîng s¶n phÈm chÕ biÕn ra. Chi phÝ lao ®éng liªn quan
nhiÒu vµ trùc tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ phôc vô tiªu dïng s¶n phÈm. §©y
còng lµ lo¹i chi phÝ cã ¶nh hëng chñ yÕu ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm vµ dÞch vô
cung øng. Ngoµi ra, kh¸ch hµng còng lµ ngêi quyÕt ®Þnh chÊt lîng s¶n phÈm ¨n
uèng c«ng céng.
Cung s¶n phÈm ¨n uèng võa phôc vô nhu cÇu cña d©n c ®Þa ph¬ng, võa
phôc vô kh¸ch du lÞch nªn nã chÞu ¶nh hëng cña çc nh©n tè t¸c ®éng ®Õn hai
nhãm kh¸ch hµng nµy.
§èi víi cung s¶n phÈm ¨n uèng cho d©n c ®Þa ph¬ng, çc s¶n phÈm nµy
®¸p øng nhu cÇu c¬ b¶n nh»m thay thÕ b÷a ¨n trong gia ®×nh hoÆc ¨n uèng
mang tÝnh chÊt gi¶i trÝ nªn cung vÒ ¨n uèng c«ng céng tríc hÕt phô thuéc vµo sù
ph¸t triÓn cña cÇu, møc ®é ®« thÞ hãa vµ c«ng nghiÖp hãa, sù ph¸t triÓn cña
c«ng nghÖ chÕ biÕn çc mãn ¨n nhanh mang tÝnh c«ng nghiÖp cao vµ çc nh©n
tè kh¸c nh gi¸ c¶, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng
nghiÖp thùc phÈm.
§èi víi cung s¶n phÈm ¨n uèng cho kh¸ch du lÞch, sù ph¸t triÓn du lÞch sÏ
¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn cung, sù ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch Èm thùc, héi chî
Èm thùc vµ çc nh©n tè ¶nh hëng th«ng thêng kh¸c.
1. Phân tích các đặc điểm của cầu du lịch.
2. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cầu du lịch .
3. Phân tích các đặc điểm của cung du lịch.
4. Ph©n tÝch çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung du lÞch.
5. T¹i sao ph¶i dù b¸o cÇu du lÞch. Dù b¸o cÇu du lÞch cã ý nghÜa nh thÕ nµo
®èi víi doanh nghiÖp kinh doanh du lÞch.
Ch¬ng III
ThÞ trêng du lÞch
I. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i thÞ trêng
1. Kh¸i niÖm
Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ thÞ trêng. Cã thÓ ®a ra mét kh¸i
niÖm chung nhÊt.
ThÞ trêng lµ mét ph¹m trï cña nÒn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa, ph¶n ¸nh
toµn bé quan hÖ trao ®æi gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n, gi÷a cung vµ cÇu vµ toµn
bé mèi quan hÖ, th«ng tin kinh tÕ, kü thuËt g¾n víi çc mèi quan hÖ ®ã.
Tuy nhiªn, nãi vÒ thÞ trêng du lÞch còng nh çc lo¹i thÞ trêng kh¸c, kh«ng
thÓ chØ nãi ®Õn cung hoÆc cÇu mét çch riªng biÖt, mµ cïng mét lóc cã c¶ hai
thµnh phÇn thÞ trêng nãi trªn còng nh çc mèi quan hÖ gi÷a chóng.
Ta cã thÓ hiÓu thÞ trêng du lÞch lµ bé phËn cña thÞ trêng chung, mét ph¹m
trï cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa, dÞch vô, ph¶n ¸nh toµn bé quan hÖ trao
®æi gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n, gi÷a cung vµ cÇu vµ toµn bé çc mèi quan hÖ,
th«ng tin kinh tÕ, kü thuËt g¾n víi mèi quan hÖ ®ã trong lÜnh vùc du lÞch.
Hay thÞ trêng du lÞch lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã ngêi mua lµ kh¸ch du lÞch
vµ çc ®¬n vÞ kinh doanh du lÞch t¸c ®éng qua l¹i nh»m x¸c ®Þnh gi¸ c¶, sè lîng
hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch cÇn trao ®æi trong mét ph¹m vi thêi gian vµ kh«ng
gian x¸c ®Þnh.
Tõ kh¸i niÖm c¬ b¶n ë trªn, khi nghiªn cøu thÞ trêng du lÞch chóng ta cÇn
chó ý ®Õn ba khÝa c¹nh:
Mét lµ: ThÞ trêng du lÞch lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña thÞ trêng hµng
hãa nãi chung, nã còng chÞu sù chi phèi cña çc quy luËt kinh tÕ trong nÒn s¶n
xuÊt hµng hãa nh quy luËt cung cÇu, quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt c¹nh tranh.
Hai lµ: ThÞ trêng du lÞch lµ n¬i thùc hiÖn hµng hãa (c¶ hµng hãa díi d¹ng
vËt chÊt vµ hµng hãa díi d¹ng dÞch vô) nh»m ®¸p øng nhu cÇ x· héi vÒ du lÞch,
do vËy nã cã sù ®éc lËp t¬ng ®èi víi thÞ trêng hµng hãa.
Ba lµ: Toµn bé çc mèi quan hÖ vµ c¬ chÕ trªn thÞ trêng du lÞch ®Òu ph¶i
®îc liªn hÖ víi vÞ trÝ, thêi gian, ®iÒu kiÖn vµ ph¹m vi cña thùc hiÖn hµng hãa.
Cã t¸c gi¶ cho r»ng thÞ trêng du lÞch lµ mét bé phËn cña thÞ trêng chung
vµ cã mèi quan hÖ víi çc thÞ trêng kh¸c nh thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt, thÞ trêng t
liÖu tiªu dïng.... tuy nhiªn viÖc ph©n ®Þnh ranh giíi gi÷a çc thÞ trêngnµy chØ
mang ý nghÜa t¬ng ®èi, ®Æc biÖt gi÷a thÞ trêng hµng tiªu dïng vµ thÞ trêng du
lÞch bëi v× hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch còng lµ çc t liÖu tiªu dïng, cã ch¨ng sù
ph©n biÖt chØ c¨n cø vµo ®èi tîng tiªu dïng çc hµng ho¸ vµ dÞch vô ®ã lµ kh¸ch
du lÞch (nh÷ng ngêi tõ n¬i kh¸c tíi) mµ kh«ng ph¶i lµ d©n c ®Þa ph¬ng.
T¬ng tù nh thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô nãi chung, thÞ trêng du lÞch bao
gåm ba yÕu tè c¬ b¶n :
- Chñ thÓ trao ®æi: Kh¸ch du lÞch vµ çc nhµ cung øng du lÞch
- §èi tîng trao ®æi: hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch
- Çc ®iÒu kiÖn trao ®æi: tiÒn tÖ, thêi gian, ®Þa ®iÓm
2. Ph©n lo¹i thÞ trêng du lÞch
* C¨n cø vµo l·nh thæ cña mét quèc gia
Díi gãc ®é mét quèc gia, c¨n cø vµo kh«ng gian ®Þa lý chÝnh trÞ, thÞ trêng
du lÞch ®îc ph©n chia thµnh thÞ trêng du lÞch quèc tÕ vµ thÞ trêng du lÞch néi
®Þa
- ThÞ trêng du lÞch quèc tÕ lµ thÞ trêng mµ ë ®ã cung thuéc mäi quèc gia,
cßn cÇu thuéc mét quèc gia kh¸c.Trªn thÞ trêng du lÞch nµy çc doanh nghiÖp du
lÞch cña mét quèc gia ®¸p øng nhu cÇu du lÞch cña çc c«ng d©n níc ngoµi.
Quan hÖ tiÒn - hµng ®îc h×nh thµnh vµ thùc hiÖn vît qua biªn giíi quèc gia.
- ThÞ trêng du lÞch néi ®Þa lµ thÞ trêng mµ ë ®ã cung vµ cÇu du lÞch
®Òu n»m trong biªn giíi l·nh thæ cña mét quèc gia. Trªn thÞ trêng nµy mèi quan
hÖ n¶y sinh do viÖc thùc hiÖn dÞch vô hµng ho¸ du lÞch lµ mèi quan hÖ kinh tÕ
trong mét quèc gia, nã phôc thuéc vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia ®ã
vµ ph¶n ¸nh sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi.
* C¨n cø vµo khu vùc ®Þa lý
- ThÞ trêng du lÞch quèc gia : PhÇn thÞ trêng mµ mçi quèc gia n¾m gi÷.
- ThÞ trêng du lÞch khu vùc : thÞ truêng du lÞch quèc tÕ ë mét khu vùc nµo
®ã bao gåm mét sè níc, vÝ dô thÞ trêng ch©u ¸ - th¸i b×nh d¬ng, thÞ trêng B¾c
Mü, thÞ trêng T©y ¢u.
- ThÞ trêng du lÞch thÕ giíi : lµ tæng thÞ trêng du lÞch cña çc quèc gia trªn
toµn thÕ giíi.
*C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kh«ng gian cña cung vµ cÇu
C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kh«ng gian cña cung vµ cÇu cã thÓ chia thÞ trêng
du lÞch thµnh thÞ trêng göi kh¸ch vµ thÞ trêng nhËn kh¸ch
- ThÞ trßng göi kh¸ch : ThÞ trêng mµ t¹i ®ã xuÊt hiÖn nhu cÇu vµ cÇu du
lÞch. Kh¸ch du lÞch sÏ xuÊt ph¸t tõ ®ã dÓ ®i ®Õn çc n¬i kh¸c tiªu dïng çc s¶n
phÈm du lÞch.
- ThÞ trêng nhËn kh¸ch : ThÞ trêng mµ t¹i ®ã cã cung du lÞch víi çc ®iÒu
kiÖn d½n sµng ®ãn tiÕp vµ ®¸p øng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch
níc ngoµi, kh¸ch çc ®Þa ph¬ng kh¸c ®Õn. ThÞ trêng nhËn kh¸ch cã ý nghÜa
quan träng ®èi víi viÖc tæ chøc du lÞch quèc tÕ thô ®éng cña mét quèc gia hoÆc
tæ chøc du lÞch göi kh¸ch cña mét vïng, mét ®Þa ph¬ng: ®ång thêi cung cÊp
nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ®èi thñ c¹nh tranh trong du lÞch quèc tÕ chñ ®éng
cña mootj níc, hoÆc trong viÖc tæ chøc ®ãn kh¸c ®Õn du lÞch cña mét vïng, mét
®Þa ph¬ng.
*Çc c¨n cø kh¸c
- Ph©n lo¹i theo thùc tr¹ng thÞ trêng: C¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ vµ tiÒm n¨ng
cha khai th¸c hÕt, chóng ta cã thÞ trêng du lÞch thùc tÕ vµ thÞ trêng du lÞch tiÒm
n¨ng.
ThÞ trêng du lÞch thùc tÕ lµ thÞ trêng mµ dÞch vô hµng hãa du lÞch thùc hiÖn
®îc. Trªn thÞ trêng nµy cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn dÞch vô hµng hãa du
lÞch.
ThÞ trêng du lÞch tiÒm n¨ng lµ thÞ trêng mµ ë ®ã thiÕu mét sè ®iÒu kiÖn ®Ó
cã thÓ thùc hiÖn ®îc dÞch vô hµng hãa du lÞch. TiÒm n¨ng cã thÓ cã c¶ ë cung
vµ cÇu du lÞch. Do thiÕu mét sè ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt mµ cung vµ cÇu kh«ng
thÓ gÆp nhau. VÝ dô: Lo¹i kiÓu, chÊt lîng s¶n phÈm du lÞch cha ®¸p øng ®îc
nhu cÇu du lÞch, hoÆc gi¸ c¶ vît qu¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ngêi tiªu dïng. Lo¹i
thÞ trêng nµy cã mét ý nghÜa quan träng ®èi víi çc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh du
lÞch.
§Ó khai th¸c çc tiÒm n¨ng ®ã, ngêi b¸n trªn thÞ trêng du lÞch ph¶i biÕt vµ cã
nghÖ thuËt phèi hîp víi çc biÕn sè thÞ trêng. Ngêi ta ph©n biÖt çc biÕn sè thÞ
trêng thµnh nh÷ng biÕn sè kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®îc ®èi víi çc doanh nghiÖp
(nh m«i trêng v¨n hãa x· héi, m«i trêng kinh tÕ vµ c«ng nghÖ kü thuËt, m«i trêng
c¹nh tranh, chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt, çc nguån lùc cña ®¬n vÞ kinh doanh) vµ çc
biÕn sè kiÓm so¸t ®îc (nh s¶n phÈm g×, ®Æc trng cña nã, çc kªnh ph©n phèi
nh thÕ nµo, b¸n ë ®©u, vµo lóc nµo, cho ai, nh÷ng ngêi trung gian nµo). Çc
biÕn sè kiÓm so¸t ®îc n»m trong tÇm tay cña ®¬n vÞ kinh doanh, hä ph¶i t×m
çch phèi hîp 2 lo¹i biÕn sè thÞ trêng mét çch tèt nhÊt ®Ó biÕn thÞ trêng tiÒm
n¨ng thµnh thÞ trêng thùc tÕ cña m×nh.
- Ph©n lo¹i theo thêi gian: C¨n cø chØ tiªu thêi gian cã thÓ ph©n lo¹i thÞ trêng du
lÞch thµnh thÞ trêng du lÞch quanh n¨m vµ thÞ trêng du lÞch thêi vô
ThÞ trêng du lÞch quanh n¨m: ThÞ trêng mµ ë ®ã ho¹t ®éng du lÞch kh«ng
bÞ gi¸n ®o¹n: viÖc mua vµ b¸n çc s¶n phÈm du lÞch diÔn ra quanh n¨m.
ThÞ trêng du lÞch thêi vô: ThÞ trêng mµ ë ®ã ho¹t ®éng du lÞch bÞ giíi h¹n
theo mïa. Cung hoÆc cÇu du lÞch chØ xuÊt hiÖn vµo thêi gian nhÊt ®Þnh nµo
®ã. TÝnh chÊt thêi vô cña cung - cÇu du lÞch t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn viÖc tæ
chøc lao ®éng cña çc c¬ së kinh doanh du lÞch. Mét sè b·i biÓn cña chóng ta
chØ ho¹t ®éng vµi th¸ng mïa hÌ.
- Ph©n lo¹i theo dÞch vô du lÞch: C¨n cø dÞch vô du lÞch ®Ó ph©n ra çc
lo¹i thÞ trêng du lÞch g¾n víi viÖc tæ chøc nh»m t¹o ra vµ tiªu thô çc dÞch vô
®ã. Theo çch ph©n chia nµy th× cã bao nhiÒu lo¹i dÞch vô du lÞch sÏ cã bÊy
nhiªu lo¹i thÞ trêng du lÞch. VÝ dô: ThÞ trêng vËn chuyÓn, thÞ trêng lu tró, thÞ
trêng l÷ hµnh, thÞ trêng gi¶i trÝ...
II. §Æc ®iÓm, chøc n¨ng vµ xu híng ph¸t triÓn cña thÞ trêng du lÞch
1. §Æc ®iÓm cña thÞ trêng du lÞch
ThÞ trêng du lÞch lµ mét bé phËn cña thÞ trêng hµng hãa nãi chung nªn nã
cã ®Çy çc ®Æc ®iÓm nh thÞ trêng ë çc lÝnh vùc kh¸c. Tuy nhiªn, do ®Æc thï
cña du lÞch lµm cho thÞ trêng du lÞch cã nh÷ng nÐt riªng biÖt. Çc ®Æc ®iÓm
cña cung vµ cÇu du lÞch t¹o ra çc ®Æc trng cña thÞ trêng dulÞch.
ThÞ trêng du lÞch xuÊt hiÖn muén h¬n so víi thÞ trêng hµng ho¸ nãi chung.
Nã chØ ®îc h×nh thµnh khi du lÞch trë thµnh hiÖn tîng kinh tÕ - x· héi phæ
biÕn, khi mµ çc nhu cÇu thiÕt yÕu cña con ngêi ®îc tháa m·n vµ khi kh¸ch du
lÞch víi sù tiªu dïng cña m×nh t¸c ®éng ®Õn "s¶n xuÊt" hµng hãa du lÞch ë n¬i
mµ hä thêng tró.
Trong tiªu dïng du lÞch kh«ng cã sù di chuyÓn cña hµng hãa vËt chÊt vµ
dÞch vô tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn ®Þa ph¬ng thêng tró cña kh¸ch hµng. Hay nãi çch
kh¸c lµ kh«ng thÓ vËn chuyÓn hµng hãa du lÞch ®Õn n¬i cã nhu cÇu du lÞch.
ViÖc mua b¸n s¶n phÈm du lÞch chØ ®îc thùc hiÖn khi ngêi tiªu dïng víi t çch lµ
kh¸ch du lÞch ph¶i vît qua kho¶ng çch tõ n¬i ë hµng ngµy ®Õn çc ®Þa ®iÓm
du lÞch ®Ó tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch. Kh¸ch hµng hoÆc tù ph¶i lo cho chuyÕn
®i dùa vµo sù hiÓu biÕt cña m×nh, hoÆc t×m ®Õn çc ®¹i lý du lÞch , th«ng
qua çc ph¬ng tiÖn th«ng tin qu¶ng ço. Bëi vËy trªn thÞ trêng du lÞch, xóc tiÕn
vµ qu¶ng b¸ du lÞch ®ãng
ThÞ trêng du lÞch ®îc h×nh thµnh ë çc n¬i du kh¸ch xuÊt ph¸t vµ n¬i ®Õn
du lÞch. T¹i n¬i s¶n xuÊt , kh¸ch du lÞch thêng ®¨ng ký mua tríc çc s¶n phÈm du
lÞch nªn ®©y cßn ®îc gäi lµ thÞ trêng kh¸ch hay thÞ trêng cÇu. T¹i n¬i ®Õn du
lÞch, du kh¸ch tiªu dïng çc s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch do çc nhµ cung øng
cung cÊp nªn ®îc gäi lµ thÞ trêng n¬i ®Õn hay thÞ trêng cung. Hai thÞ trêng nµy
cã sù kh¸c biÖt vÒ mÆt kh«ng gian nhng l¹i g¾n bã chÆt chÏ víÝ nhau, quyÕt
®Þnh vµ chi phèi lÉn nhau.
Cung cÇu trªn thÞ trêng cã sù t¸ch biÖt c¶ vÒ kh«ng gian lÉn thêi gian,
trong ®ã cÇu ph¶i ®Õn víi cung tøc lµ kh¸ch du lÞch ph¶i ®Õn n¬i cung cÊp çc
s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch ¹i çc n¬i ®Õn, ®iÓm ®Õn du lÞch ®Ó tho¶ m·n
nhu cÇu . Quan hÖ mua b¸n cã thÓ diÔn ra tríc hoÆc sau khi qu¸ tr×nh tiªu dïng
s¶n phÈm dÞch vô du lÞch kÕt thóc. Quan hÖ mua b¸n thêng th«ng qua kªnh gi¸n
tiÕp – cã sù tham gia cña çc nhµ m«i giíi lµm trung gian ghÐp nèi gi÷a cung vµ
cÇu.
Chñ thÓ tham gia trao ®æi trªn thÞ trêng du lÞch rÊt ®a d¹ng, vÒ phÝa ngêi
b¸n cã sù tham gia cña nhiÒu nghµnh nghÒ kh¸c nhau kh«ng chØ cã nghµnh du
lÞch, vÒ phÝa ngêi mua cã c¶ c d©n tõ n¬i kh¸c tíi vµ cã c¶ c d©n ®Þa ph¬ng
Trªn thÞ trêng du lÞch, cung - cÇu chñ yÕu lµ dÞch vô. Hµng hãa vËt chÊt
còng ®îc mua b¸n trªn thÞ trêng du lÞch, nhng chiÕm tØ lÖ Ýt h¬n. §Æc ®iÓm
nµy do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm du lÞch chñ yÕu díi d¹ng dÞch vô quyÕt ®Þnh.
DÞch vô vËn chuyÓn, lu tró, ¨n uèng, vui ch¬i, gi¶i trÝ, m«i giíi, híng dÉn...lµ
nh÷ng ®èi tîng mua b¸n chñ yÕu trªn thÞ trêng du lÞch. TÊt nhiªn trªn thÞ trêng du
lÞch hµng hãa vËt chÊt nh ®å ¨n, hµng chuyÓn b¸n còng ®îc trao ®æi. Hµng lu
niÖm lµ ®èi tîng ®Æc biÖt vµ hÇu nh chØ ®îc thùc hiÖn trªn thÞ trêng du lÞch
nãi chung, nhÊt lµ thÞ trêng du lÞch quèc tÕ.
§èi tîng mua b¸n trªn thÞ trêng du lÞch kh«ng cã d¹ng hiÖn h÷u tríc ngêi
mua. Khi mua s¶n phÈm du lÞch, kh¸ch hµng kh«ng ®îc biÕt thùc chÊt cña nã.
Kh¸c víi thÞ trêng hµng hãa vËt chÊt, ngêi b¸n thêng cã hµng mÉu ®Ó chµo b¸n.
Trªn thÞ trêng du lÞch ngêi b¸n kh«ng cã hµng hãa du lÞch t¹i n¬i chµo b¸n, kh«ng
cã kh¶ n¨ng mang ®îc hµng hãa cÇn b¸n ®Õn víi kh¸ch hµng. ViÖc hiÖn h÷u
hãa, vËt chÊt hãa ®èi tîng mua, b¸n trªn thÞ trêng du lÞch chñ yÕu dùa vµo xóc
tiÕn qu¶ng ço.
Quan hÖ thÞ trêng gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n kÐo dµi h¬n so víi çc hµng
ho¸ th«ng thêng, quan hÖ nµy b¾t ®Çu tõ khi kh¸ch quyÕt ®Þnh mua s¶n phÈm ,
tiªu dïng s¶n phÈm ®Õn khi kh¸c trë vÒ n¬i thêng tró cña hä. §©y lµ mét ®Æc thï
kh¸c h¼n so víi thÞ trêng hµng hãa kh¸c. Trªn thÞ trêng hµng hãa chung, quan hÖ
thÞ trêng sÏ chÊm døt khi kh¸ch mua ®· tr¶ tiÒn, nhËn hµng, nÕu cã kÐo dµi
còng chØ thªm thêi gian b¶o hµnh mµ th«i.
ThÞ trêng du lÞch mang tÝnh thêi vô râ rÖt. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç c¶
cung vµ cÇu chØ xuÊt hiÖn vµo nh÷ng ®iÓm nhÊt ®Þnh trong n¨m. TÝnh thê
vô cña thÞ trêng du lÞch do çc yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan quyÕt ®Þnh vµ lµ
mét bµi to¸n rÊt khã t×m ra lêi gi¶i.
nh÷ng ®Æc thï trªn thÞ trêng du lÞch cÇn ph¶i ®îc n¾m v÷ng vµ lu ý khi
nghiªn cøu vµ x©y dùng chiÕn lîc thÞ trêng cña mçi doanh nghiÖp, mçi vïng, mçi
quèc gia.
2. Chøc n¨ng cña thÞ trêng du lÞch
a. Chøc n¨ng thõa nhËn vµ thùc hiÖn
ThÞ trêng du lÞch lµ n¬i thùc hiÖn gi¸ trÞ cña hµng hãa th«ng qua gi¸ c¶.
MÆt kh¸c hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch chØ ®îc x· héi c«ng nhËn khi nã ®îc
th«ng qua thÞ trêng. V× thÞ trêng du lÞch chØ thõa nhËn gi¸ trÞ x· héi cña hµng
hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch. VËy mçi dÞch vô du lÞch ®¹t ®îc gi¸ trÞ x· héi sÏ
®îc thõa nhËn trªn thÞ trêng du lÞch. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ th«ng qua thÞ trêng
n¬i diÔn ra c¹nh tranh gi÷a çc ho¹t ®éng mua b¸n, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña
hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch ®îc thùc hiÖn.
Thùc tÕ cho thÊy cã nh÷ng s¶n phÈm hµng hãa vµ dÞch vô du lÞch kh«ng
®îc thÞ trêng thõa nhËn lµ do nh÷ng s¶n phÈm ®ã kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cã
kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc thÞ hiÕu cña kh¸ch du lÞch, nh vËy nh÷ng s¶n phÈm
®ã kh«ng thùc hiÖn ®îc gi¸ trÞ cña nã.
b. Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch
ThÞ trêng du lÞch t¸c ®éng ®Õn ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng du lÞch
* §èi víi ngêi s¶n xuÊt kinh doanh du lÞch: ThÞ trêng du lÞch t¸c ®éng ®Õn
ngêi s¶n xuÊt, buéc hä ph¶i tæ chøc s¶n xuÊt t¬ng øng víi nhu cÇu cña kh¸ch du
lÞch, liªn tôc ®æi míi kh¾c phôc nh÷ng l¹c hËu, lçi thêi trong c«ng nghÖ vµ trong
s¶n phÈm du lÞch ®Ó theo kÞp nhu cÇu thÞ trêng. Bªn c¹nh ®ã çc doanh nghiÖp
lu«n cã biÖn ph¸p, ph¬ng híng kinh doanh thÝch hîp t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm hµng
hãa ®¸p øng tháa m·n ®îc nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch, ®¹t ®îc môc ®Ých kinh
doanh cuèi cïng lµ lîi nhuËn tèi ®a. HiÖu qu¶ kinh tÕ ®· cuèn hót, huy ®éng vèn
nhµn rçi trong d©n ®a vµo s¶n xuÊt du lÞch, ®iÒu tiÕt nguån vèn tõ lÜnh vùc
kh¸c ®Çu t vµo du lÞch. Khi vßng ®êi cña s¶n phÈm du lichjkeets thóc, nhu cÇu
vÒ s¶n phÈm du lÞch nµy gi¶m ®i hoÆc triÖt tiªu, th× ngêi s¶n xuÊt sÏ chuyÓn
dÞch dÇn vèn sang s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm kh¸c. ThÞ trêng du lÞch ®· ®iÒu tiÕt
thu hÑp hoÆc triÖt tiªu s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô du lÞch nµy.
* §èi víi ngêi tiªu dïng (kh¸ch du lÞch): ThÞ trêng t¸c ®éng ®Õn ngêi tiªu
dïng, híng sù tháa m·n çc nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch ®Õn s¶n phÈm du lÞch ®·
tån t¹i trªn thÞ trêng, thóc ®Èy hä t¹o nguån kinh phÝ chi cho chuyÕn ®i. Nhê cã
thÞ trêng lµm cho kh¸ch du lÞch x¸c ®Þnh ®îc chuyÕn ®i phï hîp víi kh¶ n¨ng
cña m×nh, nhê ®ã kÝch thÝch nhu cÇu ®i du lÞch khi hä cã ®Çy ®ñ th«ng tin
cho chuyÕn ®i. §ång thêi gióp hä cã thÓ thay ®æi viÖc sö dông hµng hãa vµ
dÞch vô du lÞch phï hîp víi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña m×nh.
c. Chøc n¨ng th«ng tin
ThÞ trêng cung cÊp hµng lo¹t çc th«ng tin vÒ sè lîng, c¬ cÊu, chÊt lîng cña
cung vµ cÇu du lÞch, th«ng tin vÒ quan hÖ cung – cÇu du lÞch. Tõ ®Æc thï cña
thÞ trêng du lÞch ta dÔ nhËn thÊy chøc n¨ng th«ng tin cña thÞ trêng du lÞch v«
cïng quan träng.
* §èi víi ngêi b¸n: ThÞ trêng cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ cÇu du lÞch,
th«ng tin vÒ cung du lÞch cña çc ®èi thñ c¹nh tranh ®Ó quyÕt ®Þnh tæ chøc
ho¹t ®éng kinh doanh.
* §èi víi ngêi mua (kh¸ch du lÞch): Th«ng tin mµ thÞ trêng cung cÊp cã gi¸
trÞ quyÕt ®Þnh trong viÖc lùa chän chuyÕn ®i du lÞch thÝch hîp. NhÊt lµ
chuyÕn ®I du lÞch ra ngoµi biªn giíi quèc gia mµ ®Ó chuÈn bÞ nã, hä ®· ph¶i
dµnh dôm, tÝnh to¸n nhiÒu h¬n so víi sù mua b¸n kh¸c. So víi thÞ trêng ë lÜnh
vùc kh¸c, ngêi mua trªn thÞ trêng du lÞch còng cÇn nh÷ng th«ng tin cã tÝnh chÊt
toµn diÖn h¬n, khèi lîng th«ng tin lín h¬n vµ ®îc c©n nh¾c kü h¬n so víi khi
mua s¾m hµng hãa kÓ c¶ hµng hãa cao cÊp.
3. Xu híng ph¸t triÓn thÞ trêng du lÞch
Du lÞch trë thµnh hiÖn tîng x· héi phæ biÕn tõ cuèi thÕ kû XIX ph¸t triÓn
m¹nh mÏ trong thÕ kû XX vµ cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn trong çc thÕ kû tiÕp theo.
Do ®ã, xu thÕ ph¸t triÓn thÞ trêng trong thÕ kû tíi sÏ lµ :
Xu híng më réng quy m« thÞ trêng : Nhu cÇu du lÞch dÇn dÇn trë thµnh
nhu cÇu thiÐt yÓutong çc x· héi hiÑn ®¹i lµm cho sè ngêi ®i du lÞch ngµy
cµng t¨ng nhanh lµm t¨ng tæng cÇu du lÞch cña mét quèc gia còng nh toµn thÕ
giíi. ThÞ trêng du lÞch qu«c gia trë thµnh mét bé phËn cña thÞ trêng du lÞch khu
vùc, thÞ trêng du lÞch thÕ giíi vµ híng tíi mét thÞ trêng du lÞch toµn cÇu.
Xu híng thay ®æi c¬ cÊu thÞ trêng : Sù thay ®æi c¬ cÊu cña thÞ trêng cã
thÓ xem xÐt trtªn nhiÒu ph¬ng diÖn nh thay ®æi theo khu vùc ®Þa lý víi tû
trängthÞ trêng çc khu vùc th«ng qua sù thay ®æi çc thÓ laäi du lÞch nh du lÞch
gi¶i trÝ gi¶m xuèng, cßn du lÞch v¨n ho¸, th¸m hiÓm, kh¸m ph¸ t¨ng lªn,. Hay nh
çc khoa häc trung quèc dù b¸o trong thÕ kû tíi du lÞch sÏ ph¸t triÓn theo híng ‘
sÊu vµ xa’
Xu híng ®iÖn tö ho¸ thÞ trêng du lÞch : Lµm cho ho¹t ®éng maketing
hiÖu qu¶ h¬n, më réng h¬n. ®ång thêi më réng quyÒn lùa chän s¶n phÈm, dÞch
vô du lÞch cho kh¸ch hµng. Víi sù xuÊt hiÖn cña thÞ trêng ¶o, mäi qu¸ tr×nh t¬ng
t¸c gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®Òu ®îc th«ng qua çc ph¬ngtiÖn ®iÖn tö , cho
phÐp ngêi mua tiÕp cËn trùc tiÕp víi nhµ cung øng s¶n phÈm dÞch vô.
Xu híng c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Xu híng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t :
Cuéc ®Êu tranh trªn thÞ trêng du lÞch biÓu hiÖn trong viÖc giµnh ®îc nhiÒu
kh¸ch vµ tiªu thô ®îc nhiÒu dÞch vô, hµng hãa. Môc tiªu cña çc doanh nghiÖp du
lÞch lµm sao ®¹t ®îc lîi nhuËn tèi ®a. §Ó lµm ®îc nh vËy, ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn
phôc vô kh¸ch thuËn tiÖn nhÊt, nhanh nhÊt víi chÊt lîng cao vµ kh«ng ngõng
n©ng cao uy tÝn - danh tiÕng. HiÖu qu¶ kinh doanh du lÞch ®· thu hót nhiÒu tæ
chøc vµ ç nh©n tham gia kinh doanh du lÞch. Tuy sè lîng çc ®¬n vÞ kinh doanh
du lÞch ngµy cµng nhiÒu nhng chÊt lîng çc dÞch vô hµng hãa, s¶n phÈm du
lÞch còng ngµy cµng cao. Xu híng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t ë tÊt c¶ çc lo¹i
thÞ trêng
do sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu nhµ cung øng lµm cho sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng du
lÞch cµng thªm phÇn gay g¾t. Sù c¹nh tranh nµy kh«ng chØ tån t¹i trong ph¹m vi
mét quèc gia mµ më réng ra ph¹m vi khu vùc vµ toµn thÕ giíi.
Xu híng hîp t¸c liªn kÕt trªn thÞ trêng. Do ®Æc ®iÓm nhu cÇu du lÞch lµ
lo¹i nhu cÇu tæng hîp ®ßi hái sù ®ãng gãp cña nhiÒu nhµ cung øng, çc nhµ cung
øng ph¶i liªn kÕt l¹i víi nhau ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm du lÞch trän gãi hoÆc thùc
hiÖn çc c«ng ®o¹n kÕ tiÕp nhau trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸h du lÞch(liªn kÕt
däc) . MÆt kh¸c, ®Ó chèng l¹i t×nh tr¹ng c¹nh tranh gay g¾t, nhiÒu nhµ cung
øng liªn kÕt l¹i víi nhau thµnh çc tËp ®oµn, çc tæ hîp ®a quèc gia vµ xuyªn
quèc gia( liªn kÕt ngang).
1. Trình bày khái niệm và phân loại thi trườngdu lịch. ý nghĩa của từng cách phân
loại?
2. Phân tích các đặc điểm của thị trưòng du lịch. Liên hệ với thị trường du lịch
Việt Nam?
3. Phân tích xu hướng phát triển của thị trường du lịch. Liên hệ với thị trường du
lịch Việt Nam?
Ch¬ng IV
c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch
I. c¬ së vËt chÊt trong du lÞch
1. Kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt trong du lÞch
a. Kh¸i niÖm
C¬ së vËt chÊt trong du lịch giữ vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
vµ tiªu thô çc s¶n phÈm du lÞch. Møc ®é khai th¸c çc tiÒm n¨ng du lÞch còng
nh møc ®é tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch phô thuéc nhiÒu vµo chóng.
ChÝnh nh vËy mµ sù ph¸t triÓn cña ngµnh du lÞch nãi chung vµ çc doanh
nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n bao giê còng g¾n liÒn víi viÖc x©y dùng vµ hoµn
thiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch bao gåm toµn bé çc ph¬ng tiÖn vËt
chÊt tham gia vµo viÖc khai th¸c çc tiÒm n¨ng du lÞch t¹o ra vµ thùc hiÖn çc
dÞch vô hµng ho¸ du lÞch ( s¶n phÈm du lÞch) nh»m ®¸p øng mäi nhu cÇu cña
du kh¸ch trong suèt cuéc hµnh tr×nh du lÞch.
Nh vËy vÒ mÆt hiÖn vËt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm kh¸ch s¹nn nhµ
hµng, çc trang thiÕt bÞ phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña ngµnh du lÞch.
VÒ mÆt gi¸ trÞ, c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ toµn bé çc tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi
s¶n lu ®éng ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn phôc vô trùc tiÕp cho qu¸ tr×nh kinh doanh
du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cña x· héi nãi chung. Do ®ã néi dung vµ b¶n chÊt c¬ së vËt
chÊt kü thuËt x· héi lµ c¬ së ®Ó nghiªn cøu b¶n chÊt vµ n«I dung cña c¬ së vËt
chÊt kü thuËt trong du lÞch.
Trong c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch th× tµi s¶n cè ®Þnh chiÕm
tû träng lín. Ngoµi ra nã cßn bao gåm nh÷ng t liÖu lao ®éng cã gi¸ trÞ thÊp vµ
thêi gian sö dông ng¾n.
b. Vai trß cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch
C¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng ®èi víi qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nã lµ yÕu tè ®¶m b¶o vÒ ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh ®îc thùc hiÖn. Mçi ngµnh, mçi lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh
doanh ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt
t¬ng øng. §iÒu nµy còng nhËn m¹nh sù phï hîp gi÷a c¬ së vËt chÊt kü thuËt víi
®Æc trng cña tõng ngµnh nghÒ, tõng lÜnh vùc. Ngµnh du lÞch còng kh«ng n»m
ngoµi quy luËt chung ®ã.
Nãi çch kh¸c, ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh khai th¸c ®îc çc tµi nguyªn du lÞch
ph¶i t¹o ra ®îc c¬ së vËt chÊt kü thuËt t¬ng øng. HÖ thèng nµy võa ph¶i ®¶m
b¶o phï hîp víi ®Æc trng cña dÞch vô du lÞch, ®ång thêi ph¶i phï hîp víi ®Æc thï
cña tµi nguyªn du lÞch t¹i ®ã.
HÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch ®îc t¹o ra l¹i lµ yÕu tè quan träng
t¸c ®éng ®Õn møc ®é tháa m·n nhu cÇu cña du kh¸ch bëi n¨ng lùc vµ tÝnh tiÖn
Ých cña nã. cã ba yÕu tè cÊu thµnh ®Ó t¹o nªn s¶n phÈm vµ dÞch vô du lÞch
tháa m·n nhu cÇu cña du kh¸ch. §ã lµ tµi nguyªn du lÞch, c¬ së vËt chÊt kü thuËt
du lÞch, lao ®éng trong du lÞch. Nh vËy, c¬ së vËt chÊt kü thuËt du lÞch lµ yÕu
tè quan träng kh«ng thÓ thiÕu. Con ngêi b»ng søc lao ®éng cña m×nh sö dông c¬
së vËt chÊt kü thuËt ®Ó khai th¸c cã gi¸ trÞ tµi nguyªn du lÞch t¹o ra dÞch vô,
hµng hãa cung øng cho du kh¸ch. Ngoµi yÕu tè tµi nguyªn th× tÝnh ®a d¹ng,
phong phó vµ hÊp dÉn cña dÞch vô du lÞch. Mét quèc gia, mét doanh nghiÖp
muèn ph¸t triÓn du lÞch tèt ph¶i cã hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt tèt. Cho nªn,
cã thÓ nãi r»ng tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¬ së vËt chÊt du lÞch lµ ®iÒu kiÖn,
®ång thêi còng lµ sù thÓ hiÖn tr×nh ®é ph¸t triÓn du lÞch cña mét ®Êt níc.
c. Néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
* Néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch.
Mçi mét ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng
kh¸c nhau. DÆc ®iÓm ho¹t ®éng cña mçi ngµnh cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn néi
dung cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh ®ã. Du lÞch còng nh çc ngµnh kinh
tÕ quèc d©n kh¸c cã mét sè ®Æc ®iÓm cã ¶nh hëng tíi néi dung cña c¬ së vËt
chÊt kü thuËt cña ngµnh. §ã lµ: Du lÞch “s¶n xuÊt” nhiÒu vµ ®a d¹ng vÒ thÓ
lo¹i çc dÞch vô vµ hµng ho¸ nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch. V× vËy
nã bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kh¸c nhau.
ViÖc tiªu dïng çc hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ
thèng çc c¬ së çc c«ng tr×nh ®Æc biÖt.
Tµi nguyªn du lÞch chiÕm vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng trong tiªu dïng cña
kh¸ch du lÞch. V× vËy ®Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ çc tiÒm n¨ng du lÞch ®ßi hái
ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng çc c«ng tr×nh ®Æc biÖt
Tõ ph©n tÝch trªn ta thÊy néi dung cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du
lÞch gåm: C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch gåm: hÖ thèng çc kh¸ch
s¹n, nhµ hµng, ph¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶I vµ cã thÓ cã c¶ çc r¹p chiÕu phim,
c«ng viªn nÕu do çc doanh nghiÖp du lÞch ®Çu t x©y dùng.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô du lÞch bao gåm nh÷ng thµnh phÇn c¬ së
vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch vµ mét bé phËn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña
çc ngµnh tham gia phôc vô du lÞch nh; HÖ thèng giao th«ng vËn t¶I, c¬ së h¹
tÇng
Tµi nguyªn thiªn nhiªn ®îc sö dông vµ nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ nghÖ thuËt,
lÞch sö cña nh©n lo¹i: §©y lµ thµnh phÇn ®Æc biÖt cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt
phôc vô du lÞch. Chóng còng lµ ph¬ng tiÖn vËt chÊt tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch
du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch bao gåm: Nhµ cöa,
trang thiÕt bÞ, m¸y v¨n phßng, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, ph¬ng tiÖn vËn
chuyÓn, hÖ thèng ®Æt tiÒn gi÷ chç..
* Néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong kh¸ch s¹n
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong kh¸ch s¹n bao gåm çc c«ng tr×nh phôc vô cho
viÖc lu tró mét trong çc lo¹i h×nh chñ yÕu ¨n uèng vµ çc dÞch vô phôc vô kh¸ch
du lÞch. Kh¸ch s¹n ë ®©y ®îc hiÓu lµ phôc vô cho viÖc lu tró cña du kh¸ch. Nh
vËy néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong çc kh¸ch s¹n lµ çc toµ nhµ vµ toµn
bé hÖ thèng trang thiÕt bÞ trong ®ã.
- Çc toµ nhµ : Tuú theo quy m« cña kh¸ch s¹n mµ çc toµ nhµ cã thÓ to nhá
kh¸c nhau nhng nh×n chung trong çc toµ nhµ gåm cã: tÇng ®ãn nhËn kh¸ch,
tÇng ë cña kh¸ch, çc phßng dµnh cho sö dông c«ng céng, phßng ¨n, khu vùc bæ
trî, vµ hÖ thèng çc trang thiÕt bÞ.
Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ bè trÝ çc bé phËn ph¶I ®¶m b¶o mèi quan hÖ
gi÷a çc bé phËn chøc n¨ng vµ çc phßng ban ®Ó ®¶m b¶o thuËn lîi trong qu¸
tr×nh phôc vô.
N¬i ®ãn nhËn kh¸c cã vai trß trung t©m trong kh¸ch s¹n, nã cã quan hÖ
chøc n¨ng víi tÊt c¶ çc phßng, çc khu vùc trong kh¸ch s¹n. T¹i ®©y kh¸ch ®îc
®ãn tiÕp, bbã trÝ vµ ph©n vÒ çc phßng ë trong kh¸ch s¹n. §©y lµ khu vùc ®ãn
tiÕp kh¸ch nªn cÇn ®îc s¾p xÕp bè trÝ mét çch hîp lý ®Ó ®¶m b¶o thuËn lîi
cho viÖc ®a ®ãn kh¸ch du lÞch. Khu vùc bµy cña kh¸ch s¹n bao gåm çc phßng
ban vµ bé phËn tiÕp t©n, quÇy thu tiÒn, phßng hµnh chÝnh.
Buång ë cña kh¸ch s¹n lµ khu vùc chÝnh cña kh¸ch s¹n. Nã thùc hiÖn chøc
n¨ng quan träng nhÊt cña kh¸ch s¹n lµ ®¶m b¶o phôc vô nhu cÇu lu tró cña du
kh¸ch trong mét thêi gian. Çc trang thiÕt bÞ trong phßng ngñ phô thuéc vµo thgø
h¹ng cña kh¸ch s¹n, cña phßng ë vµ çch bè trÝ s¾p xÕp cña kh¸ch s¹n.
Bªn c¹nh çc buång ngñ cña kh¸ch cã çc pgßng dµnh riªng cho nh©n viªn
phôc vô, ®ång thêi nã cßn lµ n¬I ®Ó ch¨n, mµn, kh¨n tr¶I giêng ®Ó phôc vô
kh¸ch.
Khu vùc bæ trî bao gåm: Nhµ giÆt lµ, trung t©m ®iÖn níc, nhµ kho, b·i
®Ó xe. Khu vùc nµy cã ý nghÜa kh«ng nhá víi qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch, ®ång
thêi nã ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña kh¸ch s¹n cã hiÖu qu¶ h¬n.
d. §Æc ®iÓm cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch gåm nhµ cöa, trang thiÕt bÞ, m¸y v¨n
phong, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, hÖ thèng ®Æt tiÒn
gi÷ chç…
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch cã çc ®Æc ®iÓm sau:
- Phô thuéc lín vµo tµi nguyªn du lÞch: Môc ®Ých çc chuyÕn ®i du lÞch lµ
®Ó sö dông tµi nguyªn du lÞch. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña tµi nguyªn du lÞch lµ c¬
së ®Ó x¸c ®Þnh c«ng suÊt çc c«ng tr×nh phôc vô du lÞch. Søc hÊp dÉn cña
chóng ¶nh hëng tíi thø h¹ng cña çc c«ng tr×nh nµy. VÞ trÝ cña tµi nguyªn du
lÞch lµ c¬ së ®Ó bè trÝ hîp lý c¬ së vËt chÊt kü thuËt trªn çc vïng l¸nh thæ, lµ
tiÒn ®Ò c¨n b¶n h×nh thµnh çc trung t©m du lÞch.
Sù phô thuéc cña c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµo tµi nguyªn du lÞch kh«ng chØ
diÔn ra mét chiÒu, mµ çc c«ng tr×nh phôc vô du lÞch còng cã t¸c ®éng nhÊt
®Þnh ®Õn møc ®é sö dông tµi nguyªn du lÞch.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch mang tÝnh ®ång bé trong x©y dùng
vµ sö dông.
§Æc ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ tÝnh ®ång bé cña nhu cÇu du lÞch. Cïng víi
nh÷ng nhu cÇu ®Æc trng cña du lÞch ®îc ®¸p øng chñ yÕu b»ng tµi nguyªn du
lÞch, kh¸ch du lÞch cßn cÇn ph¶i tháa m·n nh÷ng nhu cÇu thiÕt yÕu: ¨n, ngñ, ®i
l¹i…Ngoµi ra kh¸ch cÇn tíi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, nh÷ng dÞch vô bæ sung
nh»m lµm phong phó cho chuyÕn ®i vµ g©y høng thó cho hä. §Ó ®¸p øng nh÷ng
nhu cÇu trªn, cÇn ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng çc c«ng tr×nh, cë së phôc vô
®ång bé.
- Chi phÝ cho c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch thõng chiÕm tØ träng
lín trong tæng chi phÝ kinh doanh du lÞch.
Nhu cÇu du lÞch lµ nhu cÇu cao cÊp cña con ngêi. Kh¸ch du lÞch bao giê
còng ®ßi hái ®îc tháa m·n ë møc ®é cao. C¬ së vËt chÊt kü thuËt t¹o ®iÒu kiÖn
cho viÖc ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cao cÊp ®ã. MÆt kh¸c tÝnh thêi vô trong du
lÞch còng lµ nh©n tè g©y nªn chi phÝ cho C¬ së vËt chÊt kü thuËt lín.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch ®îc sö dông kh«ng c©n ®èi.
§Æc ®iÓm nµy do tÝnh thêi vô cña du lÞch g©y nªn. ViÖc sö dung c¬ së
vËt chÊt thay ®æi theo çc th¸ng trong n¨m lµ do ¶nh hëng cña vô mïa du lÞch.
Sù thay ®æi nhÞp ®é sö dông c¬ së vËt chÊt trong tuÒn lµ do mËt ®é
kh¸ch du lÞch c«ng vô t¹i trung t©m hµnh chÝnh kinh tÕ gi¶m xuèng vµo cuèi
tuÇn, ngîc l¹i, l¹i cã nhiÒu chuyÕn nghØ ng¾n ngµy ®Õn çc ®iÓm du lÞch ë
ngo¹i vi thµnh phè.
Sù thay ®æi nhÞp ®é c¬ së vËt chÊt trong mét ngµy thêng diÔn ra ë çc c¬
së phôc vô ¨n uèng, gi¶i trÝ…do nhÞp ®iÖu cña nhu cÇu cuéc sèng.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch ®îc sö dông trong thêi gian t¬ng ®èi
dµi
Thµnh phÇn chÝnh cña C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch lµ cë së l u
tró, ¨n uèng, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn…Chóng l¹i hao mßn h÷u h×nh vµ hao mßn
v« h×nh t¬ng ®èi l©u, sö dông trong thêi gian dµi. §Æc ®iÓm nµy lµ do trong c¬
cÊu tiªu dïng du lÞch, çc dÞch vô chiÕm tØ träng lín vµ mang tÝnh phi vËt chÊt.
Sù tham gia cña m¸y mãc thiÕt bÞ rÊt h¹n chÕ. MÆt kh¸c, tiªu dïng du lÞch thêng
sö dông vËt trang trÝ n¬i du lÞch.
2. Ph©n lo¹i c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch bao gåm nhiÒu thµnh phÇn nhiÒu bé
phËn kh¸c nhau,chóng cã nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nhau vµ cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh
trong viÖc t¹o ra vµ thùc hiÖn çc s¶n phÈm du lich .VÝ vËy ®Ó ®i s©u t×m
hiÓu vµ sö dông c¬ së vËt chÊt cã hiÖu qu¶ ,chóng ta cÇn ph©n lo¹i c¬ së vËt
chÊt kü thuËt theo mét sè tieu thøc.
a. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña tµi s¶n
C¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du lÞch ®îc chia lµm hai lo¹i.Tµi s¶n cè
®Þnh vµ tµi s¶n l ®éng.
Tµi s¶n cè ®Þnh: Lµ lo¹i tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín vµ thêi gian sö dông dµi (theo
quy ®Þnh hiÖn nay th× nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ > 5.000.000® vµ thêi gian sö
dông trªn 1 n¨m). Tµi s¶n cè ®Þnh tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh kinh doanh
trong mét thêi gian dµi nhng vÉn gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu,cßn gi¸
trÞ cña nã th× gi¶m dÇn trong sö dông. Gi¸ trÞ hao mßn nµy ®îc chuyÓn vµo gi¸
thµnh s¶n phÈm.
Tµi s¶n cè ®Þnh gåm: nhµ cöa, kho tµng, trang thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn
chuyÓn.
Tµi s¶n l ®éng: lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ thÊp vµ thêi gian sö dông ng¾n;
trong qu¸ tr×nh kinh doanh hÇu nh nã chuyÓn ngay gi¸ trÞ vµo gi¸ thµnh s¶n
phÈm. Do ®ã h×nh th¸i vËt chÊt biÕn ®æi nhanh , tèc ®é hoµn vèn nhanh. VÝ
dô: c«ng cô lao ®éng nhá, bao b×, vËt rÎ tiÒn mau háng ...
b. C¨n cø vµo vai trß ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt ®îc chia lµm hai lo¹i:
- C¬ së phôc vô chÝnh nh: Kh¸ch s¹n, motel, restaurant…
- Çc c¬ së phôc vô bæ sung; Camping, qu¸n vên, cµ phª…Çc c¬ së phôc vô
¨n uèng, gi¶i trÝ thÓ thao…Nguyªn nh©n do nhÞp ®é ®Æc biÖt cña nhu
cÇu sèng(nhu cÇu ¨n uèng), thãi quen gi¶i trÝ vµo buæi tèi..
c. C¨n cø theo tÝnh phæ biÕn cña c¬ së th× c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong du
lÞch bao gåm:
- Çc c¬ së phæ biÕn cho tÊt c¶ kh¸ch du lÞch: kh¸ch s¹n, camping,
restaurant..
- Çc c¬ së dµnh riªng cho mét lo¹i kh¸ch; Lµng du lÞch, motel,
- Çc c¬ së dµnh riªng cho çc ®oµn kh¸ch: Tr¹m ®iÒu dìng.
d. C¨n cø vµo chøc n¨ng thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh lao ®éng.
- Tµi liÖu lao ®éng: Trong kinh doanh du lÞch ,tû träng c«ng cô lao ®éng
nhá chiÕm Ýt h¬n so víi çc ngµnh kh¸c. M¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng cô…§îc sö
dông chñ yÕu trong kh©u s¶n xuÊt chÕ biÕn mãn ¨n. Cßn ë kh©u thùc hiÖn
hµng ho¸, t¹o ra dÞch vô th× sù tham gia cña chóng kh«ng ®¸ng kÓ.
- Ngîc l¹i ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt l¹i gi÷ vai trß quan
träng.
Nh÷ng ng«i nhµ, ®êng s¸, hÖ thèng cÊp tho¸t níc… lµ thµnh phÇn chÝnh
t¹o ra m«I trêng thùc hiÖn môc ®Ých cña chuyÕn du lÞch. Tû träng nµy cµng
t¨ng ®èi víi nh÷ng trung t©m ph¸t triÓn du lÞch c«ng vô do viÖc x©y dùng çc
trung t©m héi häp ®Æc biÖt.
§èi tîng lao ®éng trong du lÞch chiÕm mét tû träng nhá, chóng cã thÓ lµ
nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt çc s¶n phÈm ¨n
uèng. Nã cã thÓ lµ vËt t phôc vô qu¸ tr×nh lao ®éng trong kh¸ch s¹n vµ çc bé
phËn kh¸c nh»m t¹o ra vµ thùc hiÖn çc dÞch vô chÝnh vµ çc dÞch vô bæ sung.
e. C¨n cø vµo qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm du lÞch.
- C¬ së phôc vô çc ho¹t ®éng trung gian: C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ së
phôc vô çc ho¹t ®éng trung gian lµ do çc ®¹i lý du lÞch, çc v¨n phßng du lÞch
qu¶n lý. Nã gåm cã: Çc v¨n phßng, çc ph¬ng tiÖn th«ng tin, quÇy hµng ho¸, ®å
lu niÖm, ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸ch s¹n.
- C¬ së phôc vô giao th«ng vËn t¶i du lÞch chÞu sù qu¶n lý cña çc c«ng ty
vËn t¶I du lÞch. C¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm: Çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn,
®êng s¸, nhµ ga, bÕn ®ç xe, toa ¨n, toa ngñ.
- C¬ së phôc vô n¬i lu tró, ¨n uèng: C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c¬ së phôc
vô lu tró ¨n uèng bao gåm çc c«ng tr×nh kiÕn tróc ®Æc biÖt nh çc toµ nhµ, çc
ph¬ng tiÖn, nghØ trong çc phßng, nhµ hµng, nhµ bÕp nhµ kho, … nh»m ®¶m
b¶o n¬I ¨n nghØ, gi¶I trÝ cho kh¸ch. Ngoµi ra nã cã thÓ phôc vô c¶ d©n c ®Þa
ph¬ng.
- M¹ng líi cöa hµng th¬ng m¹i, çc trung t©m du lÞch dÞch vô. Bao gåm:
Cöa hµng thùc phÈm, cöa hµng b¸n ®å lu niÖm, b¸n hµng tiªu dïng …çc c¬ së
phôc vô kh¸ch du lÞch lµ chñ yÕu.
- C¬ së thÓ thao gåm çc c«ng tr×nh thÓ thao, phßng thÓ thao, çc trung
t©m thÓ thao vµ çc ph¬ng tiÖn phôc vô cho tËp luyÖn vµ ch¬I thÓ thao.
- C«ng tr×nh phôc vô ho¹t ®éng v¨n ho¸ th«ng tin bao gåm: Trung t©m v¨n
ho¸ th«ng tin, nhµ h¸t, c©u l¹c bé, phßng triÓn l·m.
- Çc c¬ së y tÕ: Gåm çc trung t©m ch÷a bÖnh, phßng y tÕ vµ çc trang
thiÕt bÞ trong ®ã.
- C¬ së phôc vô çc dÞch vô bæ sung kh¸c gåm: Tr¹m x¨ng dÇu, hiÖu c¾t
tãc,
Nh÷ng c¬ cÊu nhá trong hÖ thèng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®· xÐt ë trªn lµ
nh÷ng thµnh phÇn cã ý nghÜa quan träng ®Ó t¹o ra vµ thùc hiÖn çc s¶n phÈm
du lÞch. Çc bé phËn ®ã tån t¹i ®éc lËp nhng chóng cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi
nhau. Nõu mét tronh nh÷ng thµnh phÇn ®ã bÞ thiÕu hoÆc kh«ng ph¸t triÓn ®Çy
®ñ sÏ lµm gi¶m tÝnh ®ång bé cña s¶n phÈm du lÞch, gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña
®iÓm du lÞch, gi¶m hiÖu qu¶ sö dông cña çc thµnh phÇn c¬ së vËt chÊt kü
thuËt kh¸c.
f. C¨n cø vµ thêi gian ho¹t ®éng
C¬ së vËt chÊt kü thuËt bao gåm
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ho¹t ®éng quanh n¨m: Kh¸ch s¹n nhµ hµng
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ho¹t ®éng theo mïa. Camping, khu du lÞch biÎn
g. C¨n cø vµo lo¹i h×nh du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt ®îc chuyªn m«n ho¸ cho tõng lo¹i : NghØ biÓn,
nghØ nói, thÓ thao ch÷a bÖnh..néi dung c¬ së vËt chÊt kü thuËt tõng hÓ lo¹i
®Òu cã thµnh phÇn gièng nhau nh c¬ së phôc vô ¨n uèng, gi¶i trÝ… Chóng chØ
kh¸c nhau ë chç çc c«ng tr×nh bæ sung ®Æc biÖt ®Ó sö dông tµi nguyªn du
lÞch. VÝ dô ®èi víi du lÞch nghØ biÓn lµ c«ng tr×nh phôc vô t¾m biÓn,b·i
t¾m…§èi víi du lÞch c«ng vô cÇn cã hÖ thèng th«ng tin lien l¹c hiÖn ®¹i ..
h. C¨n cø vµo vÞ trÝ ®iÓm du lÞch.
- C¬ s¬ vËt chÊt ë thµnh phè vµ ®iÓm d©n c chÝnh.
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ë khu du lÞch
- C¬ së vËt chÊt kü thuËt ë gÇn çc danh lam th¾ng c¶nh, gÇn ®Çu mèi giao
th«ng.
- Cë së vËt chÊt kü thuËt ë çc ®iÓm d©n c, ë çc khu du lÞch, ë gÇn ®Çu
mèi giao th«ng nh s©n bay, bÕn c¶ng nhµ ga..Lu«n cã lîi thÕ h¬n so víi çc c¬ së
vËt chÊt kü thuËt ë çc n¬i kh¸c. Nguyªn nh©n loµ do nh÷ng n¬I nµy ®· tËn
dông ®îc çc c¬ së h¹n tÇng ®· s½n cã m¹ng líi ®iÖn, hÖ thèng cÊp th¸ot níc
….chi phÝ cho viÖc x©y dùng vµ sö dông chóng thÊp h¬n so víi n¬I kh¸c.
Sù nghiªn cøu c¬ cÊu vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh du lÞch ®· cho chóng ta
thÊy nh÷ng mèi quan hÖ phô thuéc phøc t¹p bªn trong còng nh bªn ngoµi cña çc
c¬ cÊu nhá. §Ó sö dông chóng cã hiÖu qu¶ h¬n cÇu tèi u ho¸ sè lîng, chÊt lîng çc
thµnh phÇn c¬ cÊu, kÕt hîp sö dông chóng theo thêi gian vµ kh«ng gian.
Trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng du lÞch lu«n lu«n biÕn ®éng, c¬ së vËt chÊt kü
thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch còng ph¶I thêng xuyªn ®æi míi vµ n©ng cao
vÒ chÊt lîng.
II. HiÖu qu¶ sö dông vµ biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü
thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n
1. HiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp du lÞch -
kh¸ch s¹n.
HiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l-
îng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n, nã thÓ hiÖn tr×nh ®é qu¶n lý
vµ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña doanh nghiÖp. HiÖu qu¶ sö dông c¬ së
vËt chÊt kü thuËt ®îc biÓu hiÖn th«ng qua mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ ®¹t
®îc víi toµn bé chi phÝ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã.
§Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ta cã thÓ ®¸nh gi¸
hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n lu ®éng.
a. HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, bé phËn chi phÝ vÒ tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h¹ch
to¸n chÝnh lµ bé phËn khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. V× vËy khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶
sö dông tµi s¶n cè ®Þnh cÇn nghiªn cøu khÊu hao tµi s¶n cè ®Þng. ViÖc tÝnh
khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ rÊt cÇn thiÕt.
Do tµi s¶n cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh trong mét thêi gian dµi,
gi¸ trÞ cña chóng chuyÓn dÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm.Do ®ã thêi gian thu håi vèn
thêng kÐo dµi. V× vËy ®Ó ®¶m b¶o t¸I s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þng th× çc doanh
nghiÖp cÇn ph¶I tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh thÓ hiÖn dí hai d¹ng: Hao mßn h÷ h×nh vµ hao mßn
v« h×nh.Hao mßn h÷u h×nh lµ sù thay ®æi vÒ mÆt vËt chÊt - tµi s¶n cè ®Þnh.
Sù hao mßn ®ã tríc hÕt lµ do kÕt qu¶ cña viÖc sö dông tµi s¶n cè ®Þnh g©y nªn,
sù hao mßn nµy tû lÖ thuËn víi cêng ®é vµ thêi gian sö dông. Ngoµi ra cßn cã t¸c
®éng cña m«I trêng thiªn nhiªn: KhÝ hËu thêi tiÕt. Sù hao mßn vËt chÊt cña tµi
s¶n cè ®Þnh sÏ lµm cho gi¸ trÞ cña tµi s¶n bÞ gi¶m giÇn.
Hao mßn v« h×nh ph¸t sinh lµ do t¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt.
Tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ ngµy cµng cao sÏ cho phÐp ngêi ta t¹o
ra nh÷ng s¶n phÈm chÊt lîng cao, gi¸ thµnh h¹. V× vËy nh÷ng s¶n phÈm míi ra
®êi mÆc dï cã c«ng suÊt vµ çc th«ng sè kü thuËt nh nhau nhng cã gi¸ b¸n thÊp
h¬n, hoÆc nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh cã gi¸ b¸n nh cò nhng chÊt lîng l¹i tèt h¬n.
HoÆc cã nh÷ng tµi s¶n cha hÕt h¹n sö dông nhng ph¶I thay thÕ b»ng nh÷ng tµi
s¶n kh¸c tiªn tÕn h¬n.
XuÊt ph¸t tõ ®ã, doanh nghiÖp cÇn n©ng cao c«ng suÊt vµ cêng ®é lµm
viÖc cña çc trang thiÕt bÞ kü thuËt, rót ng¾n thêi gian sö dông cña tµi s¶n ®Ó
h¹n chÕ t¸c ®éng cña hao mßn v« h×nh ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh. §ång thêi trong
qu¸ tr×nh sö dông cÇn ph¶I thêng xuyªn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®a
vµo quü khÊu hao c¬ b¶n vµ quü khÊu hao s÷a ch÷a lín.
Quü khÊu hao c¬ b¶n dïng ®Ó t¸I s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh
Quü khÊu hao s÷a ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh ®îc dïng ®Ó t¸I s¶n xuÊt tõng
phÇn tµi s¶n cè ®Þnh.
Ph¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh. §îc tÝnh theo ba chØ tiªu:
Tæng sè khÊu hao, møc khÊu hao vµ tû lÖ khÊu hao.
b. HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n lu ®éng
HiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n lu ®éng lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é qu¶n lý vµ
sö dông tµi s¶n lu ®éng cña doanh nghiÖp. Nã biÓu hiÖn mèi quan hÖ so s¸nh
gi÷a kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong s¶n xuÊt kinh doanh víi toµn bé chi phÝ tµi s¶n lu
®éng ®Ó ®¹t ®îc kÕt qu¶ ®ã.
2. Çc biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt
Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, çc doanh nghiÖp du
lÞch kh¸ch s¹n còng nh çc doanh nghiÖp kh¸c ph¶I tù chñ trong s¶n xuÊt kinh
doanh, tù ho¹ch to¸n kinh tÕ. V× vËy ®èi víi çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n,
viÖc phÊn ®Êu ®Ó gi¶m chi phÝ nh»m n©ng cao lîi nhuËn cã mét ý nghÜa rÊt
to lín. Trong chi phÝ cña çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n th× chi phÝ cho c¬
së vËt chÊt kü thuËt chiÖm ®¹i bé phËn. Do ®ã viÖc n©ng cao viÖc sö dông c¬
së vËt chÊt kü thuËt trong doanh nghiÖp lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nã gãp phÇn gi¶m
gi¸ thµnh vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
Çc biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt
trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n ph¶I xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh sö dông c¬ së
vËt chÊt kü thuËt thùc tÕ cña doanh nghiÖp. Cô thÓ:
Khi tiÕn hµnh ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt ë ®iÓm du lÞch
ph¶i tÝnh to¸n cho phï hîp víi tµi nguyªn du lÞch t¹i ®iÓm du lÞch ®ã, cã nh vËy
míi ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé vµ hîp lý khi du kh¸ch tiªu dïng s¶n phÈm du lÞch, tõ
®ã t¨ng doanh thu cho du lÞch.
C¬ së vËt chÊt kü thuËt cÇn ®îc ®Çu t m¹nh, ®æi míi thêng xuyªn vµ bæ
sung kÞp thêi cho phï hîp víi tiÕn bé x· héi, v¨n minh x· héi, tr¸nh bÞ tuét hËu,
kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu du lÞch.
CÇn ph¶i khai th¸c vµ sö dông tèi ®a kh¶ n¨ng cña co së vËt chÊt kü thuËt,
muèn vËy doang nghiÖp cÇn ¸p dông çc tiÕn bé khoa häc kü thuËt, t¨ng hÖ sè
ca kÝp, sö dông hÕt c«ng suÊt m¸y mãc trang thiÕt bÞ trong doanh nghiÖp
CÇn cã ph¬ng ¸n kinh doanh cô thÓ, ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng th¸ng tr¸i vô,
h¹n chÕ viÖc sö dông kh«ng c©n ®èi c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong n¨m.
Kh«ng ngõng båi dìng ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cho nh©n viªn
trong doanh nghiÖp ®Ó mét mÆt n©ng cao chÊt lîng phôc vô nh»m t¹o doanh
thu cao, mÆt kh¸c sö dông hîp lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®Ó gi¶m chio phÝ
kinh doanh.
T¨ng doanh thu, gi¶m chi phÝ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt lµ con ®êng duy
nhÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
1. Trình bày khái niệm và phân loại cơ sở vật chất kỹ thuật. Ý nghĩa của từng cách
phân loại?
2. Phân tích đặc điểm của cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch.
2. Trình bày các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật.
Ch¬ng V
Lao ®éng vµ tiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp
du lÞch - kh¸ch s¹n
I. ®Æc ®iÓm cña lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - Kh¸ch s¹n.
1. §Æc ®iÓm:
Lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ®îc h×nh thµnh mét çch
tÊt yÕu vµ lµ mét bé phËn cña lao ®éng x· héi.
§Æc ®iÓm cña lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n do tÝnh
chÊt vµ néi dung cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n quyÕt ®Þnh.
Ho¹t ®éng lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n chñ yÕu lµ lao
®éng t¹o ra dÞch vô. dÞch vô kh«ng cã biÓu hiÖn vËt chÊt nªn lao ®éng t¹o ra
chóng lµ lao ®éng phi vËt chÊt.
§èi tîng phôc vô trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ kh¸ch du
lÞch. Lao ®éng t¹o ra dÞch vô lµ nh÷ng ho¹t ®éng g©y t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn
ngêi cã nhu cÇu ®èi víi çc dÞch vô ®ã. Nã t¹o ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho l u tró
vµ tiªu thô s¶n phÈm ¨n uèng, du lÞch cña du kh¸ch. Riªng ®èi víi kh©u chÕ biÕn
thøc ¨n, ®èi tîng lao ®éng lµ nguyªn liÖu.
Kh¶ n¨ng ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc – kü thuËt trong ho¹t ®éng kinh
doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ h¹n chÕ. Bëi v×: ®èi víi çc ho¹t ®éng phôc vô lu
tró, çc dÞch vô th× viÖc thùc hiÖn chóng chñ yÕu th«ng qua lao ®éng sèng (con
ngêi). §èi víi ho¹t ®éng phôc vô ¨n uèng cã ®iÒu kiÖn ¸p dông h¬n.
Kh¸ch du lÞch trùc tiÕp ®¸nh gi¸ chÊt lîng s¶n phÈm lao ®éng trong ho¹t
®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ dÞch vô hµng ho¸ nh»m tho¶ m·n mäi
nhu cÇu cña du kh¸ch. Hµng ho¸ lµ s¶n phÈm ¨n uèng cã ®Æc ®iÓm lµ kho¶ng
çch vÒ thêi gian vµ kh«ng gian gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng kh«ng lín. Gi¸ trÞ sö
dông cña çc dÞch vô ®îc thÓ hiÖn ngay trong ho¹t ®éng phôc vô cña nh©n viªn.
Çc dÞch vô kh«ng t¸ch rêi ngêi s¶n xuÊt ra chóng, s¶n xuÊt vµ tiªu dïng dÞch vô
diÔn ra ®ång thêi vÒ c¶ kh«ng gian vµ thêi gian. §Æc ®iÓm nµy sÏ t¹o ra mét sè
hÖ qu¶ vÒ kinh tÕ x· héi. Ngêi tiªu dïng dÞch vô tiÕp xóc trùc tiÕp “s¶n xuÊt” ra
chóng vµ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a hä. Kh¸ch du lÞch trùc tiÕp ®¸nh gi¸ chÊt
lîng cña ho¹t ®éng lao ®éng phôc vô. ChÝnh v× vËy, ®¸nh gi¸ chÊt lîng dÞch vô
cña du kh¸ch mang tÝnh chÊt chñ quan.
Do ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n. Cho nªn ngêi
lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã ®Æc ®iÓm riªng biÖt:
Ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã thÓ chia thµnh
hai nhãm: s¶n xuÊt vËt chÊt (hµng ho¸) vµ phi s¶n xuÊt vËt chÊt (dÞch vô).
Trong ®ã lao ®éng phi s¶n xuÊt vËt chÊt chiÕm tû träng lín h¬n.
VÝ dô:
Lao ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt nh c«ng nh©n, nhµ bÕp.
Lao ®éng phi s¶n xuÊt vËt chÊt nh híng dÉn viªn du lÞch, lÔ t©n...
Møc ®é chuyªn m«n ho¸ cña ngêi lao ®éng cao ®ßi hái ngêi lao ®éng cã
tr×nh ®é kü n¨ng, kü x¶o cao. Møc ®é chuyªn m«n ho¸ cña ngêi lao ®éng thÓ
hiÖn ë tõng nghiÖp vô chuyªn m«n nh: phôc vô buång, phôc vô bµn, bÕp, bar.....
TÝnh chuyªn m«n ho¸ cña lao ®éng du lÞch - kh¸ch s¹n lµ nguyªn nh©n
lµm cho mét sè ho¹t ®éng phôc vô du lÞch - kh¸ch s¹n trë nªn ®éc lËp nh: híng
dÉn viªn du lÞch, ®ãn tiÕp kh¸ch s¹n, tæ chøc du lÞch, qu¶ng ço.....dÔ g©y khã
kh¨n cho viÖc thay thÓ nh©n lùc mét çch ®ét xuÊt khi hä nghØ èm, nghØ
phÐp.... g©y ¶nh hëng tíi toµn bé qu¸ tr×nh phôc vô.
Thêi gian lµm viÖc cña ngêi lao ®éng mang tÝnh chÊt thêi ®iÓm, thêi vô,
phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm tiªu dïng. Giê lµm viÖc cña ngêi lao ®éng thêng bÞ
®øt ®o¹n vµ t¬ng øng víi thêi gian ®Õn vµ ®i cña kh¸ch. Cã lao ®éng giê lµm
viÖc kÐo dµi 24/24 giê. Do vËy viÖc tæ chøc lao ®éng ph¶i chia theo ca. §Æc
®iÓm nµy lµm cho ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n vµo
mïa du lÞch kh«ng cã ®iÒu kiÖn tham gia çc ho¹t ®éng x· héi vµ lµm ¶nh hëng
®Õn cuéc sèng riªng cña hä.
Cêng ®é lao ®éng cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch
s¹n kh«ng cao nhng hä ph¶i chÞu ®ùng t©m lý vµ m«i trêng lao ®éng phøc t¹p.
§Æc ®iÓm nµy thÓ hiÖn râ nÐt ®èi víi nh÷ng ngêi lao ®éng cã quan hÖ trùc
tiÕp víi kh¸ch nh: phôc vô buång, bµn, bar, híng dÉn du lÞch ..... hä ph¶i tiÕp xóc
víi nhiÒu ®èi tîng kh¸ch du lÞch mµ kh¸ch du lÞch l¹i cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m
lý x· héi rÊt kh¸c nhau, ë mét sè nghiÖp vô, ®iÒu kiÖn lao ®éng t¬ng ®èi khã
kh¨n, ngêi lao ®éng ph¶i tiÕp xóc víi m«i trêng t¬ng ®èi nguy hiÓm. Sù giao
tiÕp víi nhiÒu lo¹i ngêi tiªu dïng khi phôc vô cµng t¨ng thªm sù nguy hiÓm nµy.
Lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n t¬ng ®èi trÎ, lao ®éng n÷
cã ®é tuæi trung b×nh tõ 20 - 30 vµ nam giíi trung b×nh tõ 30 - 40. §éi ngò lao
®éng trÎ ®¶m nhËn nh÷ng c«ng viÖc tiÕp t©n, phôc vô bµn, híng dÉn du lÞch,
®éi ngò lao ®éng cã tuæi chñ yÕu phôc vô buång, quÐt dän, nÊu bÕp. Lao ®éng
n÷ chiÕm tû träng lín h¬n lao ®éng nam, ngµy nay tû träng nµy thay ®æi víi xu
híng t¨ng lªn cña lao ®éng nam.
§éi ngò lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n hiÖn nay cßn cã
®Æc ®iÓm lµ tr×nh ®é v¨n ho¸ t¬ng ®èi thÊp, ®Æc biÖt lµ ë dÞch vô buång,
bµn vµ nh÷ng c¬ së ho¹t ®éng theo mïa. Tuy nhiªn yªu cÇu ®éi ngò lao ®éng ®ã
lµ ph¶i cã tay nghÒ cao, tr×nh ®é v¨n ho¸, hiÓu biÕt nhiÒu, biÕt ngo¹i ng÷,
hiÓu biÕt t©m lý kh¸ch hµng...... sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®éi ngò lao
®éng sÏ t¹o ra tËp thÓ lao ®éng hoµn thiÖn h¬n, ho¹t ®éng cã chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶ cao h¬n.
ViÖc tr¶ l¬ng cho ngêi lao ®éng ë çc c¬ së kinh doanh du lÞch kh«ng
®ång ®Òu theo thêi gian, vµo thêi vô chÝnh l¬ng cao h¬n.
2. Ph©n lo¹i lao ®éng.
Trong kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n ngêi lao ®éng cã thÓ ®îc ph©n lo¹i
theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau. Mçi çch ph©n lo¹i cã néi dung vµ tiªu thøc kh¸c
nhau:
a. C¨n cø vµo yªu cÇu cña ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - Kh¸ch s¹n: ®éi ngò
lao ®éng gåm 5 bé phËn:
- Lao ®éng kinh doanh ¨n uèng: bµn, bÕp, bar.
- Lao ®éng kinh doanh lu tró: buång, lÔ t©n.
- Lao ®éng híng dÉn viªn.
- Lao ®éng kinh doanh çc dÞch vô kh¸c.
- Lao ®éng qu¶n lý.
Çch ph©n lo¹i nµy lµm cho ngêi lao ®éng hiÓu râ quyÒn h¹n, tr¸ch
nhiÖm vµ ph¹m vi lao ®éng cña m×nh. MÆt kh¸c, c«ng t¸c tæ chøc lao ®éng cña
doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n.
b. C¨n cø vµo tr×nh ®é chuyªn m«n: gåm 4 bé phËn
- Lao ®éng tèt nghiÖp ®¹i häc, cao ®¼ng.
- Lao ®éng tèt nghiÖp trung häc.
- Lao ®éng tèt nghiÖp s¬ cÊp.
- Lao ®éng cha qua ®µo t¹o.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lao ®éng cha qua ®µo t¹o
chiÕm tû träng t¬ng ®èi lín. Çch ph©n chia nµy lµm cho doanh nghiÖp n¾m
v÷ng ®îc t×nh h×nh chÊt lîng ®éi ngò lao ®éng cña doanh nghiÖp m×nh, tõ ®ã
cã kÕ ho¹ch tuyÓn dông lao ®éng, båi dìng vµ ®µo t¹o lao ®éng, sö dông lao
®éng mét çch hîp lý.
c. C¨n cø vµo møc ®é t¸c dông ®èi víi qu¸ tr×nh kinh doanh lao ®éng trong
doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n: gåm 2 bé phËn:
Lao ®éng trùc triÕp: Tham gia vµo qu¸ tr×nh kinh doanh lµ nh÷ng lao
®éng thùc hiÖn chøc n¨ng c¬ b¶n. Bé phËn lao ®éng nµy chiÕm tû träng lín,
quyÕt ®Þnh tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Lao ®éng gi¸n tiÕp: Lµ lao ®éng gióp cho viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ®èi
víi qu¸ tr×nh kinh doanh. Bé phËn lao ®éng nµy thêng chiÕm tû träng nhá nhng
rÊt cÇn thiÕt, ®ßi hái cã tr×nh ®é chuyªn m«n nhÊt ®Þnh. §Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh
doanh çc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i t¨ng lao ®éng trùc tiÕp vµ gi¶m
lao ®éng gi¸n tiÕp.
Çch ph©n lo¹i nµy gióp cho doanh nghiÖp tr¶ c«ng tõng bé phËn lao ®éng
cã sù kh¸c nhau theo chÕ ®é vµ chÝnh s¸ch.
Ngoµi çch ph©n lo¹i ®éi ngò lao ®éng trªn, cßn cã thÓ ph©n lo¹i theo tiªu
thøc giíi tÝnh, ®é tuæi, møc ®é tiÕp xóc víi kh¸ch....
II. N¨ng suÊt lao ®éng.
1. Kh¸i niÖm.
Trong çc ngµnh s¶n xuÊt trùc tiÕp: N¨ng suÊt lao ®éng ®îc biÓu hiÖn
b»ng sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian hoÆc b»ng thêi
gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt ra mét d¬n vÞ s¶n phÈm.
Kh¸c víi çc ngµnh s¶n xuÊt, n¨ng suÊt trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch
s¹n lµ hiÖu qu¶ cña lao ®éng (sèng) trong qu¸ tr×nh kinh doanh hµng ho¸ vµ dÞch
vô ®îc biÓu hiÖn b»ng doanh thu b×nh qu©n cña mét nh©n viªn kinh doanh
hoÆc b»ng lîng hao phÝ lao ®éng b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ doanh thu.
2. Çc chØ tiªu.
Trong kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n, n¨ng suÊt lao ®éng thêng ®îc biÓu
hiÖn b»ng hai chØ tiªu: ChØ tiªu hiÖn vËt vµ chØ tiªu gi¸ trÞ.
a. ChØ tiªu hiÖn vËt:
BiÓu hiÖn b»ng sè lîng s¶n phÈm b×nh qu©n cña mét nh©n viªn trong mét
®¬n vÞ thêi gian hoÆc b»ng lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ
s¶n phÈm.
S R
Çch tÝnh: Ws = (hoÆc t = )
R S
Trong ®ã:
S lµ sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú (cã thÓ lµ hµng ho¸ hay dÞch
vô).
R lµ sè nh©n viªn b×nh qu©n trong kú.

Ws lµ sè lîng s¶n phÈm b×nh qu©n cña mét nh©n viªn.
t lµ lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n mét s¶n phÈm.
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh thùc chÊt cña n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ sö dông
lao ®éng sèng. N¨ng suÊt lao ®éng kh«ng phô thuéc vµo trong sù biÕn ®éng cña
gi¸ c¶ hay çc ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh¸c.
Nhng chØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®îc tæng hîp, kh«ng so s¸nh ®îc n¨ng suÊt lao
®éng gi÷a çc doanh nghiÖp kinh doanh s¶n phÈm kh¸c nhau. V× vËy nã Ýt ®îc
¸p dông trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n do tÝnh ®a d¹ng cña s¶n phÈm
trong doanh nghiÖp.
b. ChØ tiªu gi¸ trÞ:
N¨ng suÊt lao ®éng ®îc biÓu hiÖn b»ng doanh thu b×nh qu©n cña mét
nh©n viªn trong mét ®¬n vÞ thêi gian hoÆc b»ng lîng lao ®éng hao phÝ b×nh
qu©n cho mét ®¬n vÞ doanh thu.
D R
Wd = (hoÆc t = )
R D
Trong ®ã:
Wd lµ doanh thu b×nh qu©n cña mét nh©n viªn trong kú.
D lµ tæng doanh thu trong kú.
t lµ lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n mét ®¬n vÞ doanh thu.
N¨ng suÊt lao ®éng tÝnh theo çch nµy dÔ tÝnh to¸n, ph¶n ¸nh tæng hîp
n¨ng suÊt lao ®éng cña toµn doanh nghiÖp chØ tiªu nµy cã thÓ so s¸nh gi÷a çc
doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn n¨ng suÊt lao ®éng tÝnh theo chØ tiªu gi¸ trÞ l¹i chÞu ¶nh hëng
cña gi¸ c¶ vµ kÕt cÊu s¶n phÈm. V× vËy khi ®¸nh gi¸ chØ tiªu nµy cÇn lo¹i trõ
¶nh hëng cña gi¸ c¶ vµ çc yÕu tè kh¸ch quan kh¸c.
Th«ng thêng doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n sö dông chØ tiªu gi¸ trÞ ®Ó
tÝnh n¨ng suÊt lao ®éng cña m×nh vµ xem xÐt t¬ng quan víi çc doanh nghiÖp
kh¸c. Cßn ®èi víi bé phËn s¶n xuÊt vËt chÊt th× c¬ së sö dông c¶ 2 lo¹i chØ tiªu
®Ó ®¸nh gi¸ cho chÝnh x¸c.
3. T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng.
a. Kh¸i niÖm:
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ t¨ng
hiÖu qu¶ cña lao ®éng (sèng) trong qu¸ tr×nh kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô, ®îc
biÓu hiÖn b»ng t¨ng doanh thu b×nh qu©n cña mét nh©n viªn kinh doanh hoÆc
gi¶m lîng lao ®éng hao phÝ b×nh qu©n cho mét ®¬n vÞ doanh thu.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i g¾n
víi v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng. HiÖu qu¶ cña mét doanh nghiÖp gåm hiÖu
qu¶ kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ x· héi. Doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u dµi
th× kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ, mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých x·
héi, v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cã ý nghÜa lín: trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ
trêng hiÖn nay, lîi nhuËn b×nh qu©n gi÷a çc ngµnh, çc doanh nghiÖp cã xu h-
íng gi¶m sót, sè çc doanh nghiÖp kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n t¨ng lªn víi tèc
®é cao. Do vËy cã sù c¹nh tranh gi÷a çc doanh nghiÖp nh»m thu lîi nhuËn cao.
MÆt kh¸c, v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng ngµy cµng cao, mét sè nghiÖp
vô kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i sö dông mét sè lîng lín nh©n viªn phôc vô
nh: phôc vô buång, bµn, Massage....cho nªn n¨ng suÊt lao ®éng (chØ tiªu hiÖn
vËt) cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã xu híng gi¶m.
b. ý nghÜa cña t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ yÕu tè
kh«ng ngõng më réng doanh thu, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao phôc vô v¨n minh lµm
cho uy tÝn cña doanh nghiÖp ®îc n©ng lªn.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ ®iÒu
kiÖn t¨ng lîi nhuËn, ®Ó më réng ®Çu t chiÕm lÜnh thÞ trêng, t¨ng søc m¹nh c¹nh
tranh cho chÝnh çc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch lµ ®iÒu kiÖn ®Ó
t¨ng thu nhËp cho ngêi lao ®éng, nhê ®ã ®êi sèng cña hä kh«ng ngõng ®îc c¶i
thiÖn gióp hä mau chãng phôc håi søc kháe, cã nhiÒu s¸ng kiÕn trong lao ®éng.
T¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n gãp phÇn
lµm t¨ng nguån thu ng©n s¸ch quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t cho çc ngµnh kinh
tÕ quèc d©n ph¸t triÓn, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt, v¨n hãa cho toµn x· héi.
4. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng.
N¨ng suÊt lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n chÞu ¶nh hëng
cña nhiÒu nh©n tè. Cã nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp, cã nh©n tè t¸c ®éng gi¸n tÝªp,
cã nh©n tè chñ quan, cã nh©n tè kh¸ch quan. Qu¸ tr×nh lao ®éng gåm 3 yÕu tè:
søc lao ®éng, c«ng cô lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng. V× vËy cã thÓ nghiªn cøu çc
nhãm nh©n tè liªn quan ®Õn çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh lao ®éng t¸c ®éng ®Õn
n¨ng suÊt lao ®éng.
a. Çc nh©n tè thuéc vÒ ngêi lao ®éng: bao gåm
Søc khoÎ cña ngêi lao ®éng: trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n søc
khoÎ cña ngêi lao ®éng lµ kh¸c nhau, ®iÒu ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn c«ng
viÖc cña hä. Dï lµm bÊt cø c«ng viÖc g× th× ngêi lao ®éng còng cÇn ph¶i cã søc
khoÎ, ®Æc biÖt søc khoÎ lµ tiªu chuÈn quan träng ®èi víi c«ng nh©n bÕp, nh©n
viªn v¸c ®å, hµnh lý cho kh¸ch, ®èi vãi nh©n viªn híng dÉn du lÞch dµi ngµy th×
çc híng dÉn viªn còng ph¶i cã søc khoÎ ®¶m b¶o.
Lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ®ßi hái ngêi lao ®éng
ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n nhÊt ®Þnh, cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷ Ýt nhÊt ë tr×nh
®é giao tiÕp. NÕu doanh nghiÖp ®¶m b¶o ®îc nh vËy th× s¶n phÈm du lÞch
cña doanh nghiÖp “s¶n xuÊt” ra sÏ ë møc ®é tèi u, ®iÒu ®ã cã søc hÊp dÉn lín
®èi víi du kh¸ch. MÆt kh¸c lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ph¶i
cã tr×nh ®é v¨n ho¸. Hä hiÓu ®îc t©m lý kh¸ch hµng, cã tr×nh ®é giao tiÕp nhÊt
®Þnh vµ bªn c¹nh ®ã ph¶i cã tr×nh ®é chÝnh trÞ, t tëng v÷ng vµng, gi÷ g×n ®îc
b¶n s¾c d©n téc, yªu nghÒ. Qua tiÕp xóc víi ®éi ngò nh©n viªn ®ã, kh¸ch du
lÞch hiÓu râ vÒ ®Êt níc con ngêi ViÖt Nam.
Trong doanh nghiÖp du lÞch - Kh¸ch s¹n vÊn ®Ò tæ chøc qu¶n lý kinh
doanh cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña doanh nghiÖp. Do
vËy ngêi l·nh ®¹o ph¶i cã n¨ng lùc, phÈm ch¸t nhÊt ®Þnh ®Ó tæ chøc, qu¶n lý
®iÒu hµnh tèt mäi ho¹t ®éng doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã th× chÕ ®é khuyÕn
khÝch lîi Ých vËt chÊt, tinh thÇn ®èi víi ngêi lao ®énglµ v« c×ng quan träng.
ViÖc khuyÕn khÝch ®ã ph¶i kÞp thêi vµ ®óng møc míi ®em l¹i kÕt qu¶.
b. Nh©n tè thuéc vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt.
M¹ng líi çc c¬ së trùc thuéc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã khi rÊt lín
vÒ sè lîng. Mét c«ng ty du lÞch thuéc nã cã thÓ cã nhiÒu nhµ hµng, Kh¸ch
s¹n...sè lîng, qui m«, sù ph©n bè vÒ lo¹i h×nh c¬ së trùc thuéc, hiÖu qu¶ kinh
doanh cña chóng ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp.
Do ®ã doanh nghiÖp cÇn cã kÕ ho¹ch tæng thÓ ®Ó cho c¬ së nµy t¹o ®iÒu
kiÖn c¬ së kia ph¸t triÓn vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp.
VÝ dô:
Møc trang bÞ c«ng cô lao ®éng, m¸y mãc, dông cô chuyªn dïng vµ hiÖu
qu¶ sö dông chóng cã ¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng bëi v× ho¹t ®éng kinh
doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ ho¹t ®éng mµ kh¶ n¨ng c¬ giíi ho¸ lµ rÊt h¹n chÕ.
§èi víi nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng th× viÖc ¸p dông çc m¸y mãc míi vµo s¶n
xuÊt – chÕ biÕn kh¶ quan h¬n. Cßn çc nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô th× hÇu
nh kh«ng sö dông m¸y mãc. Tuy nhiªn, çc trang thiÕt bÞ trong doanh nghiÖp l¹i
®ßi hái bæ xung, ®æi míi liªn tôc t¹o sù sang träng cÇn thiÕt cho kh¸ch s¹n - nhµ
hµng. V× vËy ®Çu t vµo lÜnh vùc nµy t¹o ®iÒu kiÖn thu hót kh¸ch g©y uy tÝn,
tiÕng t¨m cho doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. §i ®«i víi ®Çu t,
mua s¾m ®ã lµ çc kho¶n chi t¨ng lªn. V× vËy doanh nghiÖp cÇn sö dông chóng
mét çch cã hiÖu qu¶ nhÊt kh¶ n¨ng tæ chøc vèn, nghÖ thuËt øng xö, tiÕp cËn
thÞ trêng , tæ chøc cung øng nguyªn liÖu hµng ho¸.
§iÒu quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña doanh nghiÖp trong c¹nh tranh lµ cã kh¶
n¨ng huy ®éng vèn, tæ chøc vèn hîp lý, sö dông vèn cã hiÖu qu¶. V× vËy trong
qu¸ tr×nh kinh doanh kh¶ n¨ng tæ chøc vèn cña doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh môc
tiªu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
NghÖ thuËt øng xö, tiÕp cËn thÞ trêng thùc tÕ lµ chiÕn lîc Marketting cña
doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n, chiÕn lîc ®ã ®óng ®¾n t¹o ra lîi nhuËn cho
doanh nghiÖp vµ ®¶m b¶o vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng.
ViÖc tæ chøc cung øng cña doanh nghiÖp bao gåm cung øng nguyªn liÖu
®Ó s¶n xuÊt chÕ biÕn, cung øng hµng ho¸ ®Ó b¸n, cung øng trang thiÕt bÞ ®Ó
s¶n xuÊt - c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho doanh nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh
¶nh hëng lín ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng. Tæ chøc cung øng ph¶i lu«n quan t©m
gi¶m chÝ phÝ ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ lín nhÊt.
c. Çc nh©n tè kh¸c.
Ngoµi nh©n tè trªn n¨ng suÊt lao ®éng cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch
s¹n cßn chÞu ¶nh hëng cña tÝnh thêi vô trong kinh doanh, sù c¹nh tranh gi÷a çc
doanh nghiÖp, gi¸ c¶ thÞ trêng, nh©n tè v¨n minh phôc vô ngêi tiªu dïng.
III. tiÒn l¬ng, tiÒn thëng trong doanh nghiÖp du lÞch - Kh¸ch s¹n.
1. TiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n.
a. Kh¸i niÖm:
TiÒn l¬ng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ kho¶n tiÒn mµ doanh
nghiÖp tr¶ cho ngêi lao ®éng theo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ hä ®· cèng
hiÕn cho x· héi. Hay tiÒn l¬ng lµ sè lîng tiÒn mµ ngêi lao ®éng nhËn ®îc trong
mét thêi gian lµm viÖc nhÊt ®Þnh hoÆc sau khi ®· hoµn thµnh mét khèi lîng
c«ng viÖc nµo ®ã.
Díi chñ nghÜa x· héi, tiÒn l¬ng lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n dµnh cho
ngêi tiªu dïng ç nh©n biÓu hiÖn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ, ®îc ph©n phèi cho ngêi
lao ®éng phï hîp víi sè lîng vµ chÊt lîng cña mçi ngêi ®· cèng hiÕn. V× vËy
nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh, ph©n phèi vµ ®iÒu chØnh quü tiÒn l¬ng cho
çn bé c«ng nh©n viªn trong kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n lµ nguyªn t¾c ph©n
phèi theo lao ®éng.
TiÒn l¬ng kh¸c víi thu nhËp.
Thu nhËp cña ngêi lao ®éng cã tõ l¬ng, thëng, çc kho¶n tiÒn lÊy tõ quü
tiªu dïng x· héi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ gi¸o dôc, y tÕ, b¶o hiÓm x· héi....
Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n còng nh møc l¬ng ç
nh©n cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp t¨ng lªn hoÆc gi¶m xuèng tuú theo
khèi lîng, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh. Mét trong nh÷ng nÐt
míi cña tæ chøc tiÒn l¬ng theo c¬ chÕ kinh tÕ hiÖn hµnh lµ n©ng cao vai trß
khuyÕn khÝch vËt chÊt víi ngêi lao ®éng th«ng qua chÕ ®é tiÒn thëng tuú theo
møc ®ãng gãp vµ tr¸ch nhiÖm cña hä trong qu¸ tr×nh lao ®éng còng nh kÕt qu¶
kinh tÕ ®¹t ®îc cña doanh nghiÖp.
TiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n ®îc
xÕp theo thang l¬ng, b¶ng l¬ng kh¸c nhau tuú theo tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp
vô vµ c«ng viÖc ®¶m nhËn.
TiÒn l¬ng cßn mang tÝnh chÊt b×nh qu©n cha thùc sù trë thµnh ®ßn b¶y
kinh tÕ.
TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ thêng t¸ch rêi nhau.
Sù biÕn ®éng cña tiÒn l¬ng thùc tÕ chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu nh©n tè.
Mét sè nh©n tè lµm ph¸ tiÒn l¬ng thùc tÕ nh t¨ng gi¸ hµng ho¸ dÞch vô, t¨ng
thuÕ.... mét sè nh©n tè lµm t¨ng tiÒn l¬ng thùc tÕ nh t¨ng kho¶n phô cÊp, t¨ng
kho¶n trî cÊp. HiÖn nay chóng ta ®ang cè g¾ng lµm t¨ng tiÒn l¬ng danh nghÜa,
duy tr× møc gi¸ æn ®Þnh, t¨ng çc kho¶n trî cÊp....
Quü tiÒn l¬ng cña doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ mét bé phËn thu
nhËp quèc d©n mµ doanh nghiÖp dïng ®Ó tr¶ tiÒn l¬ng cho çn bé c«ng nh©n
viªn. VÒ nguyªn t¾c, quü tiÒn l¬ng lµ phÇn cßn l¹i cña tæng thu nhËp sau khi ®·
trõ ®i çc kho¶n nép ng©n s¸ch vµ phÇn trÝch çc quü.
b. Çc h×nh thøc tr¶ l¬ng.
* Tr¶ l¬ng theo thêi gian:
Kh¸i niÖm:
L¬ng thêi gian lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm viÖc theo thêi gian
lao ®éng (c«ng t¸c) vµ møc l¬ng ®· qui ®Þnh theo tr×nh ®é thµnh th¹o cña ngêi
®ã.
¦u ®iÓm:
- KhuyÕn khÝch ngêi lao ®éng ®¶m b¶o ngµy c«ng lao ®éng.
- §¬n gi¶n trong tÝnh to¸n quÜ l¬ng.
H¹n chÕ:
TiÒn l¬ng mang tÝnh chÊt b×nh qu©n ho¸, t¹o t tëng ®èi phã cña ngêi lao
®éng, cha khÝch thÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ cña
doanh nghiÖp.
L¬ng Møc l¬ng cÊp bËc Thêi gian

thêi = x thùc tÕ
gian Thêi gian ®Þnh møc cho mét lµm viÖc
gi¶n ®¬n møc l¬ng t¬ng øng
L¬ng thêi gian cã thëng = L¬ng thêi gian gi¶n ®¬n + thëng.
- §èi víi çn bé c«ng nh©n viªn bé phËn qu¶n lý.
- §èi víi ngêi lao ®éng ë bé phËn kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc ®îc.
Cã hai h×nh thøc tr¶ l¬ng theo thêi gian: §ã lµ l¬ng thêi gian gi¶n ®¬n vµ l-
¬ng thêi gian cã thëng.
Thùc tÕ trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n h×nh thøc tr¶ l¬ng cã th-
ëng ¸p dông phæ biÕn. V× ngoµi viÖc ph¶n ¸nh ngµy c«ng thùc tÕ cña ngêi lao
®éng cßn g¾n víi thµnh tÝch lao ®éng c«ng t¸c cña tõng ngêi th«ng qua chØ tiªu
xÐt thëng. Do vËy khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao
®éng.
* L¬ng kho¸n theo doanh thu.
Kh¸i niÖm:
L¬ng kho¸n theo doanh thu lµ c¬ chÕ kho¸n mµ tiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng
cña tËp thÓ vµ ç nh©n cña ngêi lao ®éng tuú thuéc vµo ®¬n gi¸ l¬ng kho¸n vµ
møc doanh thu mµ doanh nghiÖp ®¹t ®îc.
¦u ®iÓm:
- H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy kÕt hîp ®îc viÖc tr¶ l¬ng víi kÕt qu¶ lao ®éng
cña çc nh©n viªn kinh doanh du lÞch - kh¸ch s¹n.
- TÝnh khÝch thÝch cña tiÒn l¬ng cao h¬n. Do ®ã lµm cho ngêi lao ®éng
quan t©m ®Õn kÕt qu¶ lao ®éng cña m×nh.
H¹n chÕ:
- ChØ phï hîp trong ®iÒu kiÖn thÞ trêng t¬ng ®èi æn ®Þnh, gi¸ c¶ Ýt biÕn
®éng vµ çc ®iÒu kiÖn kh¸c ph¶i æn ®Þnh.
- Ngêi lao ®éng chØ quan t©m ®Õn kÕt qu¶ nhng kh«ng quan t©m ®Õn
hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh (chÊt lîng sö dông, chÊt lîng phôc vô). MÆt kh¸c
do kh«ng tiÕt kiÖm chÝ phÝ, lîi nhuËn kh«ng t¨ng, ¶nh hëng ®Õn lîi Ých cña
doanh nghiÖp.
§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng theo cÊp bËc kÕ ho¹ch

l¬ng = x 1000
kho¸n Doanh thu kÕ ho¹ch
Quü l¬ng kho¸n (thùc tÕ) = §¬n gi¸ l¬ng kho¸n x doanh thu thùc tÕ.
Chó ý: doanh thu tÝnh l¬ng ph¶i lo¹i trõ ¶nh hëng cña gi¸ c¶ (nÕu cã sù
biÕn ®éng cña gi¸ c¶).
- §èi víi c¬ së kinh doanh, nh÷ng ngêi lao ®éng cã ®Þnh møc râ rµng.
- ¸p dông cho quÇy, tæ, toµn doanh nghiÖp.
* H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n theo thu nhËp.
Kh¸i niÖm
Tr¶ l¬ng kho¸n theo thu nhËp lµ c¬ chÕ kho¸n mµ tiÒn l¬ng vµ tiÒn thëng
cña tËp thÓ vµ ç nh©n ngêi lao ®éng tuú thuéc vµo tæng thu nhËp, thu nhËp
h¹ch to¸n hoÆc thu nhËp dßng cña doanh nghiÖp.
Kho¸n theo thu nhËp lµ c¬ chÕ kho¸n gép quü l¬ng víi ba quü xÝ nghiÖp.
NÕu ph©n phèi cho ba quü tû lÖ cao th× quü l¬ng sÏ bÞ thu hÑp vµ ngîc l¹i. Nªn
t¨ng doanh thu, ®ång thêi tiÕt kiÖm chÝ phÝ, t¹o ra thu nhËp cµng lín th× quü l-
¬ng cµng nhiÒu, kh«ng khèng chÕ tèi ®a.
¦u ®iÓm:
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy g¾n liÒn ®îc tiÒn l¬ng, thu nhËp cña ngêi lao
®éng víi n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶ - kÕt hîp ®îc ba l¬i Ých kinh tÕ hµi hoµ
h¬n. H×nh thøc nµy phï hîp víi yªu cÇu cña c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh “lÊy thu,
bï chi, cã l·i”. §©y lµ c¬ chÕ kho¸n mang l¹i hiÖu qu¶ nhÊt cho doanh nghiÖp,
phï hîp víi yªu cÇu kÕ ho¹ch ®èi víi çc nhµ hµng - kh¸ch s¹n lµ ph¶i ®¶m b¶o
mét chØ tiªu ph¸p lÖnh çc kho¶n nép ng©n s¸ch tõ thu nhËp cña doanh nghiÖp.
H¹n chÕ:
Ngêi lao ®éng ®îc nhËn toµn bé tiÒn l¬ng cña m×nh thêng bÞ chËm v×
sau khi quyÕt to¸n ®îc lç l·i th× míi x¸c ®Þnh ®îc quü l¬ng kho¸n lµm gi¶m t¸c
dông ®ong bÈy kinh tÕ. MÆt kh¸c cÇn ph¶i x©y dùng chÝnh x¸c çc ®Þnh møc
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh: ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, ®Þnh
møc chÝ phÝ, hao hôt.....
Tæng = Tæng - gi¸ trÞ NVL - chÝ phÝ kh¸c - thuÕ - chi
b¶o toµn
thu nhËp doanh thu hµng ho¸ (kh«ng l¬ng) vèn
Quü l¬ng Tæng thu nhËp x §¬n gi¸ l¬ng kho¸n

kho¸n theo =
tæng thu nhËp 1000
§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng kho¸n

l¬ng = x 1000
kho¸n Tæng thu nhËp kho¸n
Kho¸n l¬ng theo tæng thu nhËp ¸p dông ®èi víi çc doanh nghiÖp ®îc nhµ
níc giao chØ tiªu lîi nhuËn nép ng©n s¸ch b»ng sè t¬ng ®èi.
§èi víi çc nhµ hµng, kh¸ch s¹n, c«ng ty du lÞch ®· h¹ch to¸n kinh tÕ ®éc
lËp vµ cã l·i. Thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh lîng lao ®éng hao phÝ cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra
mét ®¬n vÞ thu nhËp cho doanh nghiÖp. ChÝ phÝ tiÒn l¬ng cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra
mét ®¬n vÞ thu nhËp ®îc coi nh ®¬n gi¸ tæng hîp ®Ó chi tr¶ tiÒn l¬ng.
* H×nh thøc tr¶ l¬ng kho¸n theo l·i gép trong nhµ hµng.
H×nh thøc tr¶ l¬ng nµy ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp chØ ®îc giao doanh
thu vµ tû lÖ l·i gép.
§¬n gi¸ Chi phÝ tiÒn l¬ng (KH)

l¬ng =
kho¸n (KH) Doanh thu (KH) x tû lÖ l·i gép (KH)
TiÒn l¬ng kho¸n (TH) = §¬n gi¸ l¬ng kho¸n (KH) x Møc l·i gép (TH).
Çc doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cÇn lùa chon çch chia l¬ng cho çn
bé c«ng nh©n viªn sao cho phï hîp ®Ó khuyÕn khÝch nh÷ng ngêi lao ®éng cã
thµnh tÝch cao. L¬ng ç nh©n cã thÓ ®ùpc trÝch dùa trªn çc yÕu tè: ngµy c«ng,
l¬ng cÊp bËc, hÖ sè thµnh tÝch. §iÒu quan träng lµ ph¶i x¸c ®Þnh hÖ sè thµnh
tÝch hîp lý. Mét sè chøc danh cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
Ngoµi ra, ®èi víi nh÷ng nh©n viªn ë tuyÕn mét trùc tiÕp phôc vô kh¸ch du
lÞch th× tiÒn l¬ng cÇn ph¶i g¾n víi chÊt lîng phôc vô.
2. TiÒn thëng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n.
TiÒn thëng cña ngêi lao ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n lµ
kho¶n tiÒn ph©n phèi cho ngêi lao ®éng do viÖc hoµn thµnh xuÊt s¾c c«ng
viÖc ®îc giao.
Thùc chÊt cña tiÒn thëng lµ mét bé phËn cña tiÒn l¬ng bæ sung nh»m qu¸n
triÖt h¬n nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng.
Trong doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n tiÒn tr¶ l¬ng cho çn bé c«ng
nh©n viªn thêng kÕt hîp víi tiÒn thëng. Do vËy tiÒn thëng còng lµ mét trong
nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch lîi Ých vËt chÊt ®èi víi ngêi lao ®éng.
Doanh nghiÖp du lÞch - kh¸ch s¹n cã thÓ sö dông mét sè h×nh thøc tiÒn th-
ëng nh: thëng thêng xuyªn tõ quü l¬ng thëng cuèi n¨m, thëng tiÕt kiÖm, thëng
s¸ng kiÕn, thëng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, thëng giíi thiÖu kh¸ch..... §èi víi mçi
h×nh thøc thëng ®Òu cÇn ph¶i chó ý ®Õn tiªu chuÈn thëng, ®iÒu kiÖn thëng,
nguån tiÒn thëng vµ møc thëng.
Tiªu chuÈn thëng (chØ tiªu xÐt thëng) lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan
träng nhÊt cña mçi h×nh thøc thëng. ChØ tiªu xÐt thëng ph¶i râ rµng, chÝnh x¸c,
cô thÓ.
§iÒu kiÖn thëng nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng tiÒn ®Ò thùc hiÖn mét h×nh thøc
thëng nµo ®ã. §ång thêi dïng ®Ó kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chØ tiªu xÐt thëng.
NÕu kh«ng ®ñ çc ®iÒu kiÖn th× sÏ kh«ng xÐt thëng hoÆc chØ thëng víi møc
®é thÊp h¬n. Nguån tiÒn thëng cã thÓ tõ quü l¬ng, quü thëng. Møc tiÒn thëng
tuú thuéc vµo nguån tiÒn thëng vµ yªu cÇu khuyÕn khÝch cña mçi h×nh thøc th-
ëng.
Câu hỏi thảo luận và ôn tập
Câu 1. Trình bày đặc điểm và phân loại lao động trong doanh nghiệp du lịch -
khách sạn.
Câu 2. Năng suất lao đông và tăng năng suất lao động là gì? Trình bày các nhân tố
ảnh hưởng và biện pháp tăng năng suất lao động trong doanh nghiệp du lịch -
khách sạn.
Câu 3. Thế nào là năng suất lao động và tăng năng suất lao động trong kinh doanh
du lịch? Tăng năng suất lao dộng có ý nghĩa gì?
Câu 4. Tiền lương là gì? Trình bày các hình thức trả lương trong doanh nghiệp du
lịch - khách sạn.
Ch¬ng VI
Gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trong du lÞch - kh¸ch s¹n
I. Gi¸ c¶ trong doanh nghiÖp du lÞch-kh¸ch s¹n.

1. Kh¸i niÖm vµ chÝnh s¸ch gi¸ c¶
a. Kh¸i niÖm.
Gi¸ c¶ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan, nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù
ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ c¶ lµ m«i giíi, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó thùc
hiÖn hµnh vi mua b¸n trªn thÞ trêng . Th«ng qua gi¸ c¶, çc h¹ot ®éng cu¶ nÒn
kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸ vµ dÞch vô, mèi quan
hÖ vÒ lîi Ých kinh tÕ gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n ®îc thùc hiÖn. V× vËy cã thÓ
nãi, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ c¶ lµ “bµn tay v« h×nh” ®iÒu tiÕt qu¸
tr×¸nh¶n xuÊt kinh doanh. VËy gi¸ c¶ lµ g×.
Gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hang ho¸ vµ dÞch vô. Do ®ã gi¸
c¶ hµng ho¸ bao gåm ba bé phËn: C+V+m. Trong ®ã C lµ gi¸ c¶ t liÖu s¶n xuÊt
®· hao phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra dÞch vô, hµng ho¸. V lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng (tiÒn l -
¬ng). m lµ thu nhËp (l·i) cña doanh nghiÖp. Trong c¬ cÊu cña gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ
dÞch vô C+V lµ chi phÝ s¶n xuÊt hay cßn gäi lµ gi¸ thµnh. Nh vËy gi¸ thµnh lµ
thµnh phÇn chÝnh vµ nã quyÕt ®Þnh gi¸ c¶.
Qua thùc tiÔn ph¸t triÔn kinh tÕ ë níc ta trong thêi ®¹i hiÖn nay, chóng ta
thÊy gi¸ c¶ lµ mét ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp, nã biÓu hiÖn çc mèi quan hÖ kinh
tÕ nh: Quan hÖ cung cÇu, quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông, quan hÖ c¹nh
tranh, quan hÖ kinh tÕ gi÷a çc ngµnh çc tÇng líp trong x· héi. Gi¸ c¶ cßn lµ
tiÒn ®Ò quan träng ®Ó çc doanh nghiÖp lùa chän ph¬ng híng kinh doanh.
Gi¸ c¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc h×nh thµnh vµ vËn ®éng theo yªu
cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ vµ quan hÖ cung- cÇu. Quy luËt gi¸ trÞ ®ßi hái gi¸ c¶
hµng ho¸ vµ dÞch vô ph¶i phï hîp víi gi¸ trÞ, tøc lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞcg vô
ph¶i ngang hµng víi gi¸ trÞ cña nã. Tuy nhiªn trong thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh
gi¸ c¶ l¹i thêng xuyªn t¸ch rêi gi¸ trÞ, lªn xuèng xoay quanh ngi¸ trÞ. Së dÜ nh vËy
lµ do gi¸ c¶ chhÞu sù t¸c ®éng cña quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng, gi¸ c¶ t¨ng
khi cung < cÇu vµ ngîc l¹i gi¸ c¶ gi¶m khi cung > cÇu. Trong kinh doanh du lÞch
kh¸ch s¹n, nguyªn nh©n cña sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm du lÞcg
cßn do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm du lÞch chñ yÕu lµ çc dÞch vô víi çc gi¸ trÞ
sö dông ®Æc biÖt.
b. ChÝnh s¸ch gi¸ trong du lÞch - kh¸ch s¹n
Môc tiªu cña çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n trong kinh doanh lµ thu
®îc lîi nhuËn tèi ®a, Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh nh
hiÖn nay, ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu ®ã çc doanh nghiÖp cÇn ph¶I cã mét chÝnh s¸ch
gi¸ thÝch hîp ®Ó cã thÓ ®¹t ®îc tèi ®a khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu thô.
Gi¸ c¶ ®îc sö dông nh mét c«ng cô s¾c bÐn ®Ó cñng cè chÕ ®é tµi chÝnh
nh»m thu lîi nhuËn cao. V× vËy khi s¶n xuÊt kinh doanh mét hµng ho¸ hay dÞch
vô nµo ®ã th× yªu cÇu ®Çu tiªn ®èi víi çc nhµ s¶n xuÊt kinh doanh lµ x©y dùng
®îc chÝnh s¸ch gi¸ c¶ sao cho phï hîp víi môc tiªu chung cña doanh nghiÖp.
* Môc tiªu cña chÝnh s¸ch gi¸
- T¨ng khèi lîng çc dÞch vô vµ hµng ho¸ ®îc tiªu thô, tõ ®ã gi¶m chi phÝ
cho mét s¶n phÈm, t¨ng lîi nhuËn vµ gi÷ ®îc thÕ ®øng cña doanh nghiÖp trªn thÞ
trêng.
- B¶o ®¶m ®îc sù æn ®Þnh cho doanh nghiÖp, tr¸nh ®îc nh÷ng ph¶n øng
bÊt lîi tõ phÝa ®èi thñ c¹nh tranh.
* Híng ®Þnh gi¸
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®ã, chÝnh s¸ch gi¸ c¶ doanh ghiÖp ®ùoc ®Þnh theo
hai híng:
- §Þnh híng vµo doanh nghiÖp: ChÝnh s¸ch nµy chñ yÕu dùa vµo nh÷ng
nh©n tè bªn trong doanh nghiÖp, tøc lµ çc nh©n tè chñ quan cã thÓ kiÓm so¸t
®îc nh: chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ phôc vô, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ yÓm trî
b¸n hµng.
- §Þnh híng vµo thÞ trêng : ChÝnh s¸ch nµy dùa vµo quan hÖ cung- cÇu
tiÒm n¨ng cña thÞ trêng ®Ó ®Þnh møc gi¸ nhÊt ®Þnh thÝch hîp trong kho¶ng
thêi gian nµo ®ã. §ång thêi dùa vµo sù c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®Ó t×m hiÓu çc
ph¶n øng cña ®èi thñ c¹nh canh, tõ ®ã ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm tõng thêi kú thÝch
hîp.
* Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸
ViÖc ®Þnh gi¸ s¶n phÈm lµ mét nghÑ thuËt kinh doanh … trong thùc tÕ
viÖc ®Þnh gi¸ bao gåm çc ph¬ng ph¸p sau:
- Ph¬ng ph¸p trùc gi¸c: Ph¬ng ph¸p nµy dùa vµo kinh nghiÖm vµ b»ng trùc
gi¸c mµ da ra çc møc gi¸ ®îc coi lµ thÝch hîp. ViÖc ®Þnh gi¸ b»ng trùc gÝac th-
êng thiÕu c¨n cø khoa häc vµ kh«ng dùa vµo nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c vÒ chi
phÝ, lêi l·i…nªn thêng kh«ng chÝnh x¸c , v× thÕ ¶nh hëng kh«ng tèt ®Õn hiÖu
qu¶ kinh doanh.
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ cao: Tøc lµ dùa vµo së thÝch cña kh¸ch vµ chÊt lîng
s¶n phÈm dÞch vô ®Ó ®Þnh møc gi¸ cao ®èi víi mét s¶n phÈm hay dÞch vô nµo
®ã mang l¹i lîi nhuËn cao. Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông ®èi víi çc s¶n phÈm vµ
dÞch vô ®éc ®¸o míi ®îc tung ra thÞ trêng hoÆc cã chÊt lîng ®Æc biÖt. ¸p dông
ph¬ng ph¸p nµy th× sÏ thu håi vèn nhanh nhng cÇn ph¶I theo dâi chÆt chÏ sù
biÕn ®éng cña thÞ trêng ®Ó cã ph¶n øng kÞp thêi khi thÞ trêng cã sù thay ®æi.
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ thÊp: §îc ¸p dông khi gi¸ c¶ xuèng díi møc gi¸ c¹nh
tranh, cÇn ph¶I h¹ gi¸ s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô du lÞch, nªn cßn gäi lµ ph-
¬ng ph¸p ph¸ gi¸.
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông khi møc cÇu co gi·n, khi ®ã viÖc gi¶m gi¸ ®-
îc bï ®¾p b»ng lîng hµng ho¸ dÞch vô b¸n t¨ng lªn.
- Ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ ngang gi¸ thÞ trêng : §îc sö dông khi trªn thÞ trêng cã
nhiÒu s¶n phÈm cïng lo¹i, cã chÊt lîng t¬ng ®¬ng. Doanh nghiÖp muèn cã nhiÒu
lîi nhuËn th× ph¶I t×m çch h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
2. Çc lo¹i gi¸ vµ ®Æc ®iÓm
XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm cña çc dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch lµ rÊt nhiÒu
vÒ sè lîng vµ phong phó vÒ chñng lo¹i, cho nªn hÖ thèng gi¸ c¶ cña ngµnh du
lÞch còng hÕt søc ®a d¹ng. §Ó qu¶n lý mét çch chÆt chÏ nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶
kinh doanh cao trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n, gi¸ c¶ çc s¶n phÈm du lÞch
®îc ph©n lo¹i dùa vµo çc tiªu thøc sau:
a. C¨n cø vµo çc nghiÖp vô kinh doanh gi¸ c¶ bao gåm
Gi¸ s¶n phÈm ¨n uèng, gi¸ s¶n phÈm lu tró vµ gi¸ çc s¶n phÈm kh¸ch.
Gi¸ s¶n phÈm ¨n uèng: Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm ¨n uèng lµ mét bé phËn cña gi¸
b¸n lÎ hµng ho¸ tiªu dïng nªn nã còng mang ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm cña gi¸ b¸n lÎ
hµng tiªu dïng.
S¶n phÈm ¨n uèng cã hai lo¹i lµ s¶n phÈm tù chÕ vµ s¶n phÈm chuyÓn b¸n
nªn gi¸ c¶ s¶n phÈm ¨n uèng bao gåm hai lo¹i gi¸ s¶n phÈm tù chÕ vµ gi¸ s¶n
phÈm chuyªn b¸n. Hai lo¹i gi¸ nµy cã ®Æc ®iÓm riªng.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm tù chÕ : chØ cã mét kh©u h×nh thµnh gi¸ vµ chØ cã
mét h×nh thøc duy nhÊt lµ gi¸ b¸n lÎ.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm tù chÕ ph¶i cã t¸c dông khuyÕn khÝch ngêi s¶n xuÊt
më réng s¶n xuÊt, ®ång thêi ph¶I cã t¸c dông kÝch thÝch tiªu dïng. V× vËy khi
x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm tù chÕ kÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých cña ngêi s¶n xuÊt
vµ ngêi tieu dïng.
Trong c¬ chÕ gi¸ s¶n phÈm tù chÕ th× gi¸ nguyªn liªu chiÕm tû lÖ lín. Gi¸
nguyªn liÖu h¹ch to¸n vµo gi¸ s¶n ph¶m tù chÕ lµ gi¸ b¸n lÎ trªn thÞ trêng, do ®ã
nã chÞu sù chi phèi cña quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng. V× vËy gi¸ b¸n lÎ s¶n
phÈm tù chÕ còng chÞu sù chi phèi bëi quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng nguyªn
liÖu.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm tù chÕ mang tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng. Nã mang tÝnh
chÊt cña gi¸ dÞch vô lµ do chøc n¨ng tæ chøc tiªu dïng t¹i chç s¶n phÈm ¨n uèng.
Do ®ã ngoµi phÇn gi¸ tri s¶n phÈm chÕ biÕn cßn cã thªm phÇn gi¸ trÞ phôc vô.
V× vËy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm tù chÕ cã phÇn phøc t¹o h¬n.
Gi¸ b¸n lÎ s¶n phÈm chÕ biÕn mang tÝnh chÊt ®Þa ph¬ng v× nã phô thuéc
vµo sè lîng kh¸ch v·ng lai, kh¸ch du lÞch, d©n ®Þa ph¬ng vµ phô thuéc vµo tµi
nguyªn du lÞch. Do ®ã khi x¸c ®Þnh gi¸ ph¶I c¨n cø vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ cña
®Þa ph¬ng, tÝnh chÊt vïng cña nguyªn liÖu ®a vµo s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ tËp
qu¸n tiªu dïng cña d©n c ®Þa ph¬ng.
Trong khi du lÞch kh¸ch s¹n th× doanh thu hµng chuyÓn b¸n chiÕm tû träng
lín trong tæng doanh thu hµng ¨n uèng. Nã cã vai trß quan träng trong viÖc thóc
®Èy lu chuyÓn s¶n phÈm ¨n uèng nãi chung vµ kinh doanh hµng tù chÕ nãi riªng.
Gi¸ b¸n hµng chuyÓn b¸n lµ gi¸ b¸n lÎ hµng tiªu dïng. Tuy nhiªn, gi¸ b¸n lÎ hµng
chuyÓn b¸n cßn cã mét phÇn phô thu bï ®¾p chi phÝ tæ chøc tiªu dïng vµ h×nh
thµnh mét phÇn thu nhËp thuÇn tý cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh phôc vô.
V× vËy trong ®iÒu kiÖn cã tû suÊt l·I, chi phÝ ®Çu vµo …nh nhau nhng gi¸ b¸n
lÎ hµng chuyÓn b¸n trong çc kh¸ch s¹n, nhµ hµng, çc ®¬n vÞ du lÞch thêng cao
h¬n so víi gi¸ b¸n lÎ hµng cïng lo¹i trong th¬ng nghiÖp.
Gi¸ dÞch vô lu tró trong kh¸ch s¹n vµ çc dÞch vô kh¸c
Kinh doanh kh¸ch s¹n du lÞch bao gåm çc ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu trong
ngµnh du lÞch. Çc hµng ho¸ vµ dÞch vô ®îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh phôc vô
cña kh¸ch s¹n chiÕm tû träng lín vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong hÖ thèng çc s¶n
phÈm du lÞch. Do çc dÞch vô trong kh¸ch s¹n lµ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng vµ
nguån kh¸ch trong kh¸ch s¹n còng kh¸c nhau nªn gi¸ çc dÞch vô vµ hµng ho¸ trong
kh¸ch s¹n rÊt ®a d¹ng c¶ vÒ møc gi¸ vµ lo¹i gi¸. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trong
kh¸ch s¹n ngoµi dÞch vô buång lµ chÝnh, cßn cã thªm çc dÞch vô kh¸c nh: ¨n
uèng, b¸n hµng lu niÖm…
Gi¸ c¶ dÞch vô bÓ sung gåm:
- Gi¸ çc dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu bøc thiÕt hµng ngµy cña du kh¸ch: Th«ng tin
vÒ ®iÒu kiÖn gi¶i trÝ, dÞch vô sinh ho¹t, dÞch vô m«i giíi ...
- Gi¸ çc dÞch vô n©ng cao nhËn thøc cña kh¸ch vÒ ®Þa ph¬ng, ®Êt níc, chiÕu
phim, triÓn l·m, qu¶ng ço.
- dÞch vô n©ng cao tiÖn nghi sinh ho¹t cña kh¸ch: phôc vô ¨n uèng t¹i phßng ë, t¹i
phßng häp, tai n¬i gi¶ trÝ
- DÞch vô ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao: híng dÉn viªn,
phiªn dÞch. Gi¸ çc dÞch vô nµy chÞu sù chi phèi bëi quy luËt gi¸ trÞ vµ chÞu sù
t¸c ®éng bëi mét sè nh©n tè ®Æc trng kh¸c nh tÝnh chÊt ®Æc trng vµ gi¸ trÞ cña
tµi nguyªn du lÞch, chÊt lîng phôc vô, uy tÝn cña trung t©m , t×nh h×nh thÞ trêng
du lÞch.
b. C¨n cø vµo tÝnh ®ång bé cña çc dÞch vô trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch.
Gi¸ c¶ bao gåm:
- Gi¸ cho dÞch vô ngñ. Lµ ®¬n gi¸ cho mét ®ªm ngñ t¹i c¬ së lu tró, gåm
toµn bé mäi chi phÝ buång, giêng vµ phÝ phôc vô theo çc h¹ng kh¸ch s¹n, lo¹i
phßng vµ giêng t¬ng ®¬ng.
- Gi¸ cho çc dÞch vô bæ sung : Lµ ®¬n gi¸ quy ®Þnh cho tõng lo¹i dÞch vô
bæ sung gåm çc kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt vµ chi phÝ phôc vô theo çc h¹ng
kh¸ch s¹n, lo¹i phßng vµ t¬ng ®¬ng.
- Gi¸ toµn phÇn: Lµ lo¹i gi¸ mµ çc yÕu tè cÊu thµnh cña nã bao gåm: gi¸
cho dÞch vô ngñ, gi¸ cho çc dÞch vô bæ sung vµ ba b÷a ¨n cho mét kh¸ch du
lÞch.
- Gi¸ b¸n phÇn: lµ lo¹i gi¸ mµ thµnh phÇn cña nã chØ bao gåm: gi¸ cho dÞch
vô buång ngñ, gi¸ cho çc dÞch vô bæ sung vµ hai b÷a c¬m chÝnh. Gi¸ cho dÞch
vô ngñ vµ mét b÷a ®iÓm t©m s¸ng lµ mét d¹ng cña gi¸ b¸n phÇn.
- Gi¸ nghØ ng¬i: lµ lo¹i gi¸ buång giêng cho nh÷ng ®èi tîng kh¸ch nghØ t¹i
kh¸ch s¹n kh«ng qu¸ mét ngµy vµ kh«ng ngñ ®ªm t¹i kh¸h s¹n. th«ng thêng gi¸
nghØ ng¬i chØ chiÕm kho¶ng 50% cña gi¸ dÞch vô ngñ.
Gi¸ tæng hîp: lµ lo¹i gi¸ dïng ®Ó thanh to¸n cho ®èi tîng kh¸ch ®I du lÞch
th«ng qua tæ chøc vµ theo ®oµn. Trong ®ã ngoµi chi phÝ xho dÞch vô ngñ ¨n
uèng vµ mét sè dÞch vô bæ sung cßn bao gåm c¶ gi¸ vËn chuyÓn cña kh¸ch du
lÞch. §Æc ®iÓm cña gi¸ tæng hîp lµ bao giõo còng nhá h¬n tæng møc gi¸ cña çc
dÞch vô vµ hµng ho¸.
§èi víi kh¸ch du lÞch th× ba lo¹i gi¸ trªn cã nhiÒu u ®iÓm, chóng thêng ®îc
biÕt vµ thanh to¸n tríc thêi ®iÓm di du lÞch cña kh¸ch chØ viÖc sö dông çc
dÞch vô ®· thanh to¸n mµ kh«ng ph¶i quan t©m ®Õn viÖc ®æi tiÒn. MÆt kh¸c
thanh to¸n theo ba lo¹i gi¸ trªn bao giê còng rÎ h¬n. Tuy nhiªn çc dÞch vô bæ sung
kh«ng cã trong dù kiÕn do çc nhu cÇu tøc thêi cña kh¸ch vµ xu híng tù do trong
viÖc lùa chän çc dÞch vô theo ý muèn.
Sö dông çc lo¹i gi¸ trªn th× çc c¬ së kinh doanh còng cã lîi v× th«ng qua
viÖc thanh to¸n tríc tiÒn b¸n mét sè hµng ho¸ vµ dÞch vô lín gióp cho çc doanh
nghÖp tiªu thô s¶n phÈm nhanh. Tuy tû lÖ l·I trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cã thÊp
h¬n nhng do b¸n ®îc nhiÒu, vèn quay vßng nhanh nªn thùc tÕ l·I vÉn nhiÒu h¬n.
ViÖc thanh to¸n tríc cña kh¸ch cßn gióp c¬ së lËp kÕ ho¹ch kinh doanh s¸t thùc tÕ
h¬n, mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n cho doanh nghiÖp.
c. C¨n cø vµo gi¸ trÞ tµi nguyªn du lÞch vµ thêi vô du lÞch.
Gi¸ cña ç dÞch vô chÝnh trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n ®îc chia
thµnh bèn lo¹i.
- Gi¸ trong mïa du lÞch chÝnh: Trong mïa du lÞch chÝnh, sè lîng kh¸ch
®Õn ®iÓm du lÞch ®«ng, nhu cÇu tiªu thô çc hµng ho¸ çc dÞch vô vµ hµng ho¸
du lÞch t¨ng lªn, do ®ã gi¸ c¶ thêng cao h¬n.
- Gi¸ tríc mïa du lÞch( gi¸ tríc vô)
- Gi¸ sau mïa du lÞch
Thêi ®iÓm tríc vµ sau mïa du lÞch th× sè lîng kh¸ch ®Õn ®iÓm du lÞch
kh«ng ®«ng nªn gi¸ c¶ thêng thÊp h¬n gi¸ mïa chÝnh.
- Gi¸ ngoµi vô du lÞch
¸p dông hÖ thèng gi¸ theo thêi vô du lÞch lµ mét trong nhuÏng biÖn ph¸p
tÝch cùc cña çc c¬ së kinh doanh nh»m kh¾c phôc ¶nh hëng bÊt lîi cña tÝnh
thêi vô , thu hót kh¸ch du lÞch vµo thêi ®iÓm ngoµi thêi du du lÞch chÝnh, kh¾c
phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong viÖc sö dông c¬ së vËt chÊt lü thuËt gi÷a çc
thêi kú trong n¨m. Th«ng thêng gi¸ ®îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo gi¸ trÞ cña tµi
nguyªn du lÞch ë mçi n¬i. HÖ thèng gi¸ theo thêi vô ®îc sö dông hÕt søc linh ho¹t,
mÒm dÎo, nã hoµn toµn phï hîp víi quan hÖ cung - cÇu cña thÞ trêng.
d. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm c¬ cÊu x· héi cña kh¸ch du lÞch
Gi¸ çc dÞch vô, hµng ho¸ du lÞch ®îc thÓ hiÖn qua hÖ thèng chªnh lÖch
gi¸ theo ®é tuæi, nguån gèc d©n téc, h×nh thøc tæ chøc chuyÕn du lÞch …Theo
nguån gèc d©n téc cña kh¸ch, gi¸ s¶n phÈm du lÞch ®îc chia thµnh: Gi¸ dµnh cho
kh¸ch néi ®Þa vµ gi¸ dµnh cho kh¸ch quèc tÕ. Gi¸ cho kh¸ch néi ®Þa thêng thÊp
h¬n so víi gi¸ cho kh¸ch quèc tÕ.
Theo ®é tuæi cña kh¸ch du lÞch : Gi¸ s¶n phÈm du lÞch cungc cã sù chªnh
lÖch nhau. VÝ dô gi¸ vËn chuyÓn, gi¸ dÞch vô lu tró trÎ em ®îc gi¶m 50%.
Theo h×nh thøc tæ chøc chuyÕn ®I, çc s¶n phÈm du lÞch còng ®îc b¸n theo gi¸
kh¸c nhau.
II. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sù h×nh thµnh gi¸ c¶
Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh, ®Ó ®¶m b¶o cho
sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp, ngoµi chÝnh s¸ch gi¸ thêng kú th× ë
tõng giai ®o¹n kh¸c nhau còng cÇn cã chÝnh s¸ch gi¸ cho phï hîp. §Ó viÖc x¸c
®Þng gi¸ hîp lý nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao cÇn ph¶I chó ý ®Õn çc yÕu tè ¶nh
hëng ®Õn gi¸ c¶.
2. Sù co d·n cña møc cÇu (møc cÇu ®µn håi).
Sù co d·n møc cÇu chuÝnh lµ ph¶n øng cña møc cÇu ®èi víi mét loaih
hµng ho¸ hoÆc dÞch vô khi gi¸ c¶ cña chóng thay ®æi. Khi cã sù thay ®æi nhÑ
cña gi¸ c¶ mµ møc cÇu thay ®æi th× gäi lµ møc cÇu co d·n. Ngîc l¹i khi gi¸ thay
®æi mµ møc cÇu thay ®æi Ýt hîc kh«ng thay ®æi th× gäi lµ møc cÇu kh«ng co
d·n.
NÕu møc cÇu co d·n th× chØ cÇn thay ®æi mét chót trong møc gi¸ sÏ lµm
cho khèi lîng tiªu thô thay ®æi. V× vËy ®èi víi s¶n phÈm cã møc cÇu co d·n th×
®Ó t¨ng khèi lîng s¶n phÈm du lÞch ®îc tiªu thô th× çc doanh nghiÖp chØ cÇn
gi¶m gi¸ b¸n. Ngîc l¹i nÕu møc cÇu kh«ng co d·n th× khi gi¸ c¶ thay ®æi (gi¶m)
sÏ kh«ng lµm cho khèi lîng dÞch vô, hµng ho¸ tiªu thô t¨ng lªn, do ®ã sÏ lµm cho
thu nhËp cña doanh nghiÖp bÞ gi¶m di. Ngîc l¹i nÕu t¨ng gi¸ b¸n th× sÏ lµm cho
thu nhËp cña doanh nghiÖp t¨ng. Trong thùc tÕ hiÖn nay, nÕu mét thÞ trêng cã
sù c¹nh tranh láng lÎo, mét kh¸ch s¹n sang träng cã thÓ du¨ ra mét biÓu gi¸ kh¸ cao
nhng vÉn kh«ng lµm gi¶m khèi lîng dÞch vô tiªu thô v× kh¸ch hµng dù tÝnh tr¶
tiÒn phßng cao vµ nãi chung hä kh«ng muèn chuyÓn sang kh¸ch s¹n kh¸c rÎ h¬n
nhng kÐm khang trang.
Tõ ph©n tÝch trªn, cho ta thÊy mçi nhµ kinh doanh trong ®iÒu kiÖn cña
nÒnn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay ph¶i nhËn thøc ®îc tÝnh co d·n trong møc cÇu
cña tõng lo¹i hµng ho¸ dÞch vô mµ m×nh kinh doanh, còng nh møc ®é trung
thµnh cña kh¸ch hµng cña m×nh ®Ó x¸c ®inhj gi¸ b¸n s¶n phÈm cho hîp lý.
Hay nãi mét çch kh¸c lµ hä ph¶i cã gi¶i ph¸p híng vÒ thÞ trêng trong qu¸ tr×nh
Ên ®Þnh gi¸. ViÖc híng vÒ thÞ triêng nµy ®Æc biÖt quan träng trong tõng thêi
kú, Ch¼ng h¹n kh¸ch s¹n ®a ra biÓu gi¸ h¹ cho nh÷ng ngµy tr¸i vô, hay nhµ hµng
®a ra gi¸ biÓu ®Æc biÖt trong nh÷ng ngµy b¸n chËm. Nh÷ng gi¸ biÓu gi¶m h¹
nµy ®Æc biÖt thÝch hîp ®èi víi nh÷ng ngêi kinh doanh cã møc cÇu co d·n.
2. C¬ cÊu cña chi phÝ
Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ bé phËn chñ yÕu cÊu thµnh nªn møc gi¸
cña mét s¶n phÈm du lÞch. VËy viÖc t¨ng hoÆc gi¶m chi phÝ kinh doanh sÏ lµm
cho møc gi¸ thay ®æi. Do ®ã cho phÝ lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó gióp nhµ
kinh doanh x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm cña m×nh.
C¬ cÊu chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n còng lµ mét yÕu tè
c¬ b¶n ¶nh hën ®Õn viÖc quyÕt ®Þnh gi¸.
Chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n bao gåm hai bé phËn: Chi
phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ thay ®æi. Chi phÝ cè ®Þnh (chi phÝ bÊt biÕn) thµnh
phÇn cña nã lµ çc kho¶n chi phÝ khÊu hao tµi s¶n mµ doanh nghiÖp sö dông
trong qu¸ tr×nh kinh doanh . Chi phÝ thay ®æi (chi phÝ kh¶ biÕn) lµ çc kho¶n
chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh kinh doanh, nã biÕn ®æi khi møc tiªu thô thay
®æi. Çc c¬ së cã møc chi phÝ cè ®Þnh cao h¬n chi phÝ thay ®æi th× khèi l îng
s¶n phÈm b¸n thay ®æi sÏ t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô.
Nh vËy ®èi víi çc doanh nghiÖp cã chi phÝ cè ®Þnh lín th× khi khèi lîng
tiªu thô t¨ng lµ mét c¬ së gi¶m gi¸ b¸n.
3. Sù c¹nh tranh
VÞ thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp còng lµ mét yÕu tè quan träng cã ¶nh
hëng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ®Þnh gi¸. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, rÊt Ýt doanh
nghiÖp cã thÓ ®éc quyÒn trong cung øng s¶n phÈm. Nõu doanh nghiÖp ®éc
quyÒn trong cung øng dÞch vô hµng ho¸ du lÞch th× thêng ®Þnh gi¸ cao h¬n møc
gi¸ ph¶i ch¨ng…
HÇu hÕt çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n hiÖn nay ho¹t ®éng trong mét
thÞ trêng c¹nh tranh hoµn toµn. Sù c¹nh tranh buéc çc doanh nghiÖp ph¶i t×m çc
biÖn ph¸p ®Ó l«i kÐo kh¸ch hµng nh»m tiªu thô ®îc nhiÒu s¶n phÈm. Sù canh
tranh râ rµng kh¾c nghiÖt nhÊt trong lÜnh vùc kinh doanh phßng trä, phôc vô ¨n
uèng, du lÞch trän gãi vµ v¨n phßng du lÞch. Trong lÜnh vùc nµo cã c¹nh tranh
th× c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶ thêng m¹nh h¬n c¶. Do ®ã sù c¹nh tranh buéc çc doanh
nghiÖp ph¶i t×m cho m×nh mét ph¬ng ¸n gi¸ tèi u trong tiªu thô hµng ho¸ dÞch
vô du lÞch.
4. §Æc trng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp
Trong t×nh h×nh c¹nh tranh kh¾t khe, nhµ qu¶n lý giái kh«ng ch¹y theo gi¸
c¶ cña c¬ së c¹nh tranh mµ tr¸i l¹i ph¶i t×m ra ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña
doanh nghiÖp m×nh, còng nh cña ®èi thñ. Tõ ®ã t×m ra nh÷ng nÐt ®Æc biÖt
cña s¶n phÈm, ®ång thêi lµm næi bËt tÝnh ®éc ®¸o cña chóng. Sù ®éc ®¸o cña
s¶n phÈm cµng lín, ngêi ta cµng cã thÓ tÝnh gi¸ cao, mµ s¶n phÈm vÉn tiªu thô
®îc. §ång thêi trªn c¬ së cña sù t×m hiÓu nghiªn cøu ®ã mµ t¹o ra ®îc nh÷ng s¶n
phÈm kh¸c biÖt so víi s¶n phÈm cña çc doanh gnhiÖp kh¸c, tõ ®ã thu hót ®îc
nhiÒu kh¸ch hµng , t¨ng ®îc sè phßng cho thuª, t¨ng sè xuÊt ¨n ®îc ®Æt t¹i nhµ
hµng..
Trong thùc tÕ , doanh nghiÖp nµo thµnh c«ng trong viÖc ®Æc biÖt ho¸
s¶n phÈm cña m×nh th× sÏ réng ®êng Ên ®Þnh gi¸ h¬n. Sù ®Æc biÖt ho¸ s¶n
phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ dùa vµo çc yÕu tè nh: Khung c¶nh m«i trêng,
®Þa ®iÓm vµ th¾ng c¶nh.
Víi sù ®Æc biÖt ho¸ s¶n phÈm doanh nghiÖp cã thÓ x©y dùng b¶ng gi¸ dùa
vµo t©m lý, sù ®Æc biÖt ho¸ cµng lín, doanh nghiÖp cµng cã thÓ tÝnh ®îc gi¸
cao, tõ ®ã h×nh thµnh nªn mét thÞ trêng ®éc quyÒn.
5. Nh÷ng yÕu tè kh¸c
- ChÊt lîng s¶n phÈm, chÊt lîng phôc vô cã mèi t¬ng quan trùc tiÕp víi gi¸
trÞ mµ kh¸ch hµng íc ®Þnh. ChÊt lîng phôc vô cµng cao th× gi¸ trÞ sö dông cña
çc dÞch vô cµng cao, do ®ã gi¸ c¶ hµng ho¸ sÏ t¨ng lªn t¬ng xøng. V× vËy chÊt l-
îng phôc vô cßn lµ yÕu tè kÝch thÝch sù gia t¨ng cña gi¸ c¶, thu hót ®îc du kh¸ch
, còng cè ®îc vÞ thÕ cña doanh nghiÖp.
Uy tÝn vµ tiÕng t¨m cña doanh nghiÖp còng cã ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ cña
dÞch vô vµ hµng ho¸. Çc kh¸ch s¹n, nhµ hµng cã truyÒn thèng phôc vô l©u ®êi
cã uy tÝn vµ tiÕng t¨m trªn thÞ trêng th× gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô thêng cao
h¬n çc kh¸ch s¹n, nhµ hµng, cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i nhng míi ®a
vµo sö dông. V× vËy çc doanh nghiÖp ph¶i dïng nghÖ thuËt kinh doanh ®Ó
g©y tiÕng t¨m.
Ngoµi ra tÝnh thêi vô, ph¬ng ph¸p ph©n phèi s¶n phÈmn nguyªn nh©n t©m
lý, t×nh h×nh thÞ trêng du lÞch quèc tÕ còng cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®èi víi viÖc
®Þnh gi¸ s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
Trong thêi gian gÇn ®©y gi¸ c¶ çc dÞch vô vµ hµng ho¸ du lÞch cã xu h-
íng t¨ng lªn. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ sù mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu trªn thÞ
trêng ®èi víi çc h¹ng kh¸ch s¹n kh¸c nhau. ChÊt lîng phôc vô vµ tÝnh ®ång bé
cña çc dÞch vô du lÞch còng kh«ng ngõng t¨ng lªn. §êi sèng kinh tÕ vµ møc sèng
cña nh©n d©n t¨ng lªn lµm cho kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch du lÞch cµng t¨ng.
III.PHƯƠNG PHÁP XÁC ĐỊNH GIÁ SẢN PHẨM TRONG DOANH NGHIỆP
DU LỊCH - KHÁCH SẠN
1. Căn cứ xác định giá :
Trong điều kiện kinh tế thị trường hiện nay, các đơn vị kinh doanh du lịch
khách sạn đã chuyển sang chế độ hoạch toán độc lập, do vậy cơ chế định giá cũng
thay đổi cho phù hợp với hoàn cảnh hiện nay. Cơ chế định giá cứng nhắc trước
đây được thay bằng cơ chế định giá linh hoạt, mềm dẻo. Trên cơ sở 1 khung giá
được định, cân đối với điều kiện cụ thể, các doanh nghiệp được tự ấn định giá sản
phẩm của mình. Trong điều kiện cạnh tranh gay gắt thì chính sách giá có vai trò
quan trọng trong việc đảm bảo sự tồn tại phát triển của doanh nghiệp .Vì vậy khi
xác định giá cần phải dựa trên những định giá sau: khi xác định giá sp du lịch phải
căn cứ vào chi phí sản xuất và tiêu thụ sản phẩm đó. khi xác định giá cả sản phẩm
du lich phải dựa trên cơ sở các nhân tố tác động đến sự hình thành giá cả gồm :
- Dựa vào nhu cầu trên thị trường .
- Dựa vào khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp .
- Dựa vào giá trị cảm nhận của người tiêu dùng .
Ngoài ra phải dựa trên quan hệ tỷ giá giữa các doanh nghiệp, giá trị cảm nhận của
khách du lịch. Trong thự tế hiện nay, các hàng hoá và dịch vụ du lịch đều do thị
trường quyết định giá. Việc xây dựng phương án giá là để tìm ra giá chào hàng với
thị trường và xác định cận thấp của giá .
2. Trình tự xây dựng một phương án giá cho một loại sản phẩm du lịch
Việc xây dựng một phương án giá cho một sản phẩm du lịch (dựa trên chi
phí) được tiến hành như sau:
Bước 1 : Chuẩn bị
- Xác định nhu cầu thị trưòng và khả năng thanh toán của xã hội về loại sản phẩm
đó.
- xác định nhiệm vụ kinh doanh và phân tích các chỉ tiêu kinh tế ,kỹ thuật
+ Công suất sử dụng, lượng khách thực tế và khả năng dự kiến.
+ Các điều kiện về trang thiết bị.
+ Số lao động cần thiết .
Bước 2 : Xây dựng chi phí (giá thành ) cho loại sản phẩm cần xác định giá
- Các chi phí có liên quan trực tiếp đến sản phẩm .dich vụ nào thì tính thẳng vào
sản phẩm và dịch vụ đó.
- Các chi phí liên quan đến nhiều loại sản phẩm dịch vụ thì phải phân bổ theo tiêu
thức phù hợp.
+ Cùng một loại tài sản có liên quan đến nhiều loại sản phẩm thì phân bổ theo
công suất sử dụng hoặc theo diện tích sử dụng (nhà cửa).
+ chi phí quản lý hành chính: phân theo chi phí tiền lương hay chi phí trực tiếp .
- Cách xác định giá thành : (C +V).
1.Chi phí về tư liệu sản xuất bao gồm chi phí về khấu hao tài sản cố định(C 1) và
chi phí nguyên vật liệu, vật rẻ tiền mau hỏng và các chi phí bằng tiền mặt khác
- Chi phí khấu hao tài sản cố định (C1)
Cách tính : Phân loại tài sản cố định ra từng nhóm.
Xác định loại tài sản cho từng dịch vụ, xác định giá tài sản cố định (cần phải xác
định đúng giá trị đích thực của tài sản và nếu có sự biến động của giá cả thì phải
tính lại trị giá tài sản theo mặt bằng giá mới ).
Ví dụ : Khách sạn A trị giá 1.000.000đ x 5/100 = 50.000.000đ/năm.
2. Chi phí bằng tiền được chi ra trong quá trình kinh doanh (C 1) không bao gồm
chi phí tiền lương).
Trong hoạch toán của đơn vị, các chi phí này thể hiện bằng số thực tế chi ra trong
kinh doanh .
Để có cơ sở tính giá thành sản phẩm, dịch vụ khi xác định chi phí C2 cần phải :
- Căn cứ vào giá cả các loại nguyên liệu,vật liệu hiện tại thời điểm xác
Định giá và dự kiến biến động giá của các loại trên trong thời gian giá có hiệu lực
để xác định giá bình quân đưa vào tính toán .
- Căn cứ vào định mức kinh tế kỹ thuệt của nhad nước ,của ngành và của doanh
nghiệp để xác định tiêu hao vât tư nguyên liệu và các chi phí khác. Ví dụ: khi tính
chi phí C2 cho khâu kinh doanh buồng ngủ để xác định giá cho thuê phòng.
- Căn cứ định mức trang bị cho từng loại phòng để xác định: số lượng đồ gỗ, đồ
điện, đồ vải, vệ sinh….
- Căn cứ vào giá thực tế tại thời điểm kinh doanh để tính giá cho các loại trên .
- Căn cứ vào thời gian sử dụng dụng hợp lý cho từng loại trang thiết bị để xác
định chi phí cho 1 năm .
- Căn cứ vào điều kiện sản xuất kinh doanh cụ thể của từng khách sạn, khả năng
thu hút khách và nhu cầu của khách đối với từng nơi để xác định số lượng từng
loại trang thiết bị, loại trang thiết bị phù hợp với khả năng thanh toán của khách
hàng .
3. Chi phí tiền lương (V)
Căn cú vào định mức lao động phù hợp cho từng khâu doanh để xác định số lao
động cần thiết cho từng dịch vụ .
- Căn cứ vào chính sách chi trả lương của nhà nước và của nghiệp để xác định
tổng quỹ lương cần thiết cho từng dịch vụ và chung cho doanh nghiệp. Tổng quỹ
lương bằng số lao động nhân với tiền lương bình quân.
Bước 3 : Xác định giá bán sản phẩm hay dịch vụ
Giá bán = giá thành + Thuế GTGT + Phí vục vụ + lãi
- Thuế GTGT : được quy định bằng 1 tỷ lệ % trên giá bán của sản phẩm, dịch vụ .
- Phí vục vụ: Được tính bằng tỷ lệ % trên giá bán .
- Lãi (m): Tuỳ tình hình cụ thể của từng loại sản phẩm, dịch vụ ở từng đơn vị mà
xác định lãi cho phù hợp.
Ví dụ: để xác định giá cho 1 buồng loại 1 ở khách sạn A.
- Giá thành hợp lý: 150.000đ/ngày
- Thuế GTGT theo quy định của nhà nước là 10% trên gái bán .
- Phí phục vụ được tính 5% trên giá bán
tû lÖ l·i xuÊt x¸c ®Þnh lµ 10% trªn gi¸ b¸n ta cã
150.000®
gi¸ cho thuª mét ngµy buång = --------------------------- x 100 =
200.00®/ngµy
100 – (10+5+10)
X¸c ®Þnh chi phÝ cho mét ngµy ¨n theo ®oµn cña kh¸ch du lÞch. C¨n cø
vµo thùc ®¬n ta tÝnh ®îc lîng tiªu hao nguyªn vËt liÖu
- Gi¸ thµnh hîp lý 45.000®
- ThuÕ gi¸ tri gia t¨ng 10% trªn gi¸ b¸n
- Chi phÝ phôc vô 5% trªn gi¸ b¸n
- L·i lµ 10% trªn gi¸ b¸n
45.000®
Gi¸ b¸n cho mét kh¸ch ¨n trong ngµy = ------------------------ x 100 =
60.000®/ngµy
100 – (10+5+10)
Gi¸ çc dÞch vô kh¸c
Gi¸ dv = Gi¸ thµnh + thuÕ + l·i
1. Nêu các cách phân loại giá cả. Ý nghĩa của từng cách phân loại đó?
2. Phân tích các đặc điểm của giá cả trong kinh doanh du lịch.
3. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá cả trong kinh doanh du lịch.
ch¬ng VII
tµi chÝnh trong doanh nghiÖp
Du lÞch - Kh¸ch s¹n
I. doanh thu trong doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch s¹n.

1. Kh¸i niÖm
Doanh thu lµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, phôc vô vµ b¸n çc
s¶n phÈm du lÞch nãi chung vµ çc dÞch vô chÝnh cïng víi dÞch vô bæ sung
trong çc kh¸ch s¹n nhµ hµng nãi riªng.
2. C¬ cÊu doanh thu
§Ó cã ®îc doanh thu cuèi cïng, çc c¬ së kinh doanh dÞch vô ph¶i tr¶i qua
mét qu¸ tr×nh liªn hoµn lµ chuÈn bÞ s¶n xuÊt, phôc vô vµ b¸n hµng.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n - nhµ hµng, kh«ng ph¶i lóc nµo còng
thÊy çc giai ®o¹n trªn ë nguyªn d¹ng vµ ®éc lËp. Ngoµi ra çc giai ®o¹n nµy th-
êng ®îc thùc hiÖn theo çc thø tù kh¸c nhau (nghÜa lµ cã thÓ cã giai ®o¹n b¸n tr-
íc giai ®o¹n chuÈn bÞ, hoÆc giai ®o¹n chuÈn bÞ vµ giai ®o¹n s¶n xuÊt tríc giai
®o¹n b¸n). Doanh thu trong kh¸ch s¹n vµ trong nhµ hµng cã ®îc tõ çc ho¹t ®éng
kh¸c nhau.
a. Doanh thu trong kh¸ch s¹n: gåm 2 thµnh phÇn chÝnh.
- Doanh thu tõ çc dÞch vô lu tró.
- Doanh thu tõ çc dÞch vô bæ sung.
Trong kinh doanh du lÞch, çc kh¸ch s¹n cung cÊp nh÷ng hµng ho¸, dÞch vô
®¸p øng nhu cÇu lu tró, ¨n uèng vµ çc nhu cÇu dÞch vô bæ sung kh¸c cho du
kh¸ch. HiÖn nay, nguån thu tõ viÖc b¸n çc s¶n phÈm dÞch vô, hµng ho¸ trong
kh¸ch s¹n lµ nguån thu chñ yÕu cña ngµnh du lÞch ViÖt Nam, chiÕm gÇn 70%
tæng doanh thu cña toµn ngµnh. Nh vËy, sè lîng, chÊt lîng cña dÞch vô, hµng ho¸
b¸n trong kh¸ch s¹n cã vai trß quan träng ®èi víi kinh doanh du lÞch. Còng nh çc
kh¸ch s¹n kh¸c, çc s¶n phÈm chÝnh cña çc kh¸ch s¹n nhµ níc cã thÓ chia thµnh 3
nhãm sau:
- DÞch vô lu tró: §©y lµ dÞch vô chñ yÕu cña çc kh¸ch s¹n. N¨m 1998,
doanh thu tõ dÞch vô nµy chiÕm ®Õn 65% tæng doanh thu cña toµn hÖ thèng
kh¸ch s¹n. Tuy nhiªn, ®èi víi kh¸ch s¹n nhµ níc chØ tiªu trung b×nh cho dÞch vô lu
tró cña kh¸ch s¹n dao ®éng tõ 45 – 70% tuú thu«c vµo quy m« cña tõng ®Þa ph-
¬ng (ë Hµ Néi kho¶ng 50%). §èi víi çc kh¸ch s¹n liªn doanh, tû lÖ nµy cßn thÊp
h¬n, kh¸ch s¹n t nh©n tû lÖ nµy thêng rÊt cao. HiÖn nay, viÖc ®a d¹ng çc lo¹i
h×nh lu tró cña kh¸ch s¹n nhµ níc cßn qu¸ Ýt lµm cho dÞch vô nµy cßn ®¬n ®iÖu
vµ cha ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña kh¸ch, çc kh¸ch s¹n nhµ níc cha khai th¸c
®îc tµi nguyªn du lÞch ë çc ®Þa ph¬ng ®Ó lµm phong phó thªm ho¹t ®éng cña
m×nh trong çc trän gãi cung cÊp cho kh¸ch.
- Çc dÞch vô bæ sung kh¸c: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®a sè çc kh¸ch s¹n nhµ
níc ®· quan t©m khai th¸c çc dÞch vô nµy ®Ó t¨ng doanh thu vµ tho¶ m·n çc
nhu cÇu cña kh¸ch. Nh×n chung, tr×nh ®é kinh doanh cña çc dÞch vô nµy cßn ë
møc thÊp. Tû träng doanh thu tõ çc dÞch vô bæ sung trong kh¸ch s¹n trung b×nh
chØ kho¶ng 10% trong tæng doanh thu. Çc dÞch vô bæ sung chñ yÕu cña kh¸ch
s¹n lµ:
+ DÞch vô thÓ thao.
+ DÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ.
+ DÞch vô x«ng h¬i massage.
+ DÞch vô b¸n hµng.
+ DÞch vô vËn chuyÓn.
Nh×n chung trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, çc kh¸ch s¹n ®· nhËn thøc ®îc
viÖc cung cÊp çc dÞch vô trän gãi cho kh¸ch trong kh¸ch s¹n ®Ó n©ng cao
doanh thu vµ tho¶ m·n çc nhu cÇu ®a d¹ng kh¸c cña kh¸ch. §Ó ®¸nh gi¸ hiÖu
qu¶ kinh doanh çc dÞch vô trong kh¸ch s¹n vµ so s¸nh víi çc níc kh¸c trong khu
vùc, ta cã thÓ tham kh¶o çc sè liÖu sau:
ST Níc ®Õn Thuª ¡n uèng §i l¹i Tham Mua hµng,
T phßng quan gi¶i trÝ
1 Singapo 22,3 13,3 5,1 6,1 55,8
2 Hång K«ng 30,2 10,8 5,1 8,0 51,0
3 Th¸i Lan 23,4 15,1 13,3 9,4 38,8
4 Trung Quèc 22,5 9,5 11,3 31,3 25,5
5 Indonesia 30,8 17,4 4,6 9,6 23,6
6 ViÖt Nam 45,4 17,7 10,4 14,4 12,1
Tõ b¶ng trªn cho thÊy râ tÇm quan träng cña çc dÞch vô bæ sung trong çc
kh¸ch s¹n. Trong khi ®ã, phÇn lín çc kh¸ch s¹n nhµ níc ë níc ta chñ yÕu chó träng
®Õn khai th¸c nguån doanh thu tõ dÞch vô cho thuª phßng lµ chñ yÕu.
- DÞch vô ¨n uèng: HÇu hÕt çc kh¸ch s¹n nhµ níc cã dÞch vô nµy ®Ó phôc
vô nhu cÇu ¨n uèng cña kh¸ch. Tuy nhiªn, dÞch vô nµy thêng mang l¹i hiÖu qu¶
thÊp, Ýt thu hót ®îc kh¸ch bªn ngoµi vµo ¨n vµ trung b×nh chØ chiÕm kho¶ng
15% doanh thu cña kh¸ch s¹n.
Sè TT Danh môc
1 DÞch vô chÝnh
- Buång ngñ.
2 DÞch vô bæ sung
+ dÞch vô thÓ thao.
+ dÞch vô vui ch¬i gi¶i trÝ.
+ dÞch vô x«ng h¬i massage.
+ dÞch vô b¸n hµng.
+ dÞch vô vËn chuyÓn.
b. Doanh thu trong nhµ hµng: Lµ sè tiÒn thu ®îc khi b¸n thøc ¨n, ®å uèng
vµ çc dÞch vô kÌm theo.
Hµng ho¸ gåm 2 lo¹i:
+ S¶n phÈm tù s¶n xuÊt nh: Çc mãn ¨n.
+ S¶n phÈm mua s½n nh: Rîu, thuèc l¸, bia.
- DÞch vô ¨n uèng trong nhµ hµng gåm 2 lo¹i:
+ DÞch vô tæ chøc tiªu dïng (t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc tiªu dïng).
+ DÞch vô ®¶m b¶o gi¶i trÝ nh: ch¬ng tr×nh ca nh¹c, ch¬ng tr×nh biÓu
diÔn.
Sau ®©y lµ b¶ng c¬ cÊu doanh thu trong nhµ hµng:
Sè TT Danh môc
1 ¡n
- ¡n theo thùc ®¬n
- ¡n theo ®oµn
- ¡n tiÖc
2 Uèng
- Uèng c«ng nghiÖp (®å uèng s½n)
- Uèng pha chÕ
3 Lu niÖm, mü nghÖ
II. Vèn trong doanh nghiÖp du lÞch Kh¸ch s¹n.
Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, çc doanh nghiÖp nãi chung vµ çc doanh
nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n nãi riªng ®Òu cÇn cã mét sè t liÖu lao ®éng nhÊt ®Þnh
vµ cÇn cã nguyªn liÖu, hµng ho¸ phôc vô cho kinh doanh, tiÒn mÆt dïng cho
chÝ phÝ .....TËp hîp tÊt c¶ çc tµi s¶n trªn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ h×nh thµnh nªn
vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Vèn kinh doanh trong doanh nghiÖp bao gåm:
Vèn cè ®Þnh
Vèn lu ®éng
1. Vèn cè ®Þnh
a. Kh¸i niÖm:
Vèn cè ®Þnh trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n lµ sè tiÒn øng tríc vÒ
tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
b. §Æc ®iÓm:
- Vèn cè ®Þnh tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
- Gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh ®îc chuyÓn dÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm vËt
chÊt vµ dÞch vô .... Do vËy vèn cè ®Þnh sÏ gi¶m dÇn qua çc chu kú s¶n xuÊt
kinh doanh vµ chØ hoµn thµnh mét lÇn lu©n chuyÓn khi gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh
®îc dÞch chuyÓn hÕt vµo gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô qua nhiÒu chu kú kinh
doanh.
- PhÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn khi chuyÓn dÞch vµo gi¸ trÞ
s¶n phÈm ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn gäi lµ tiÒn khÊu hao. Tõ ®ã, h×nh thµnh quü
khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh (bao gåm khÊu hao c¬ b¶n vµ khÊu hao söa ch÷a lín).
- Sù tuÇn hoµn cña vèn cè ®Þnh rÊt chËm. Nhng h×nh th¸i vËt chÊt cña
tµi s¶n cè ®Þnh thêng Ýt thay ®æi. Do vËy, trong qu¶n lý vèn cè ®Þnh cÇn ph¶i
qu¶n lý chÆt chÏ tµi s¶n cè ®Þnh.
- Trong qu¸ tr×nh sö dông vèn cè ®Þnh bÞ hao mßn díi 2 d¹ng: hao mßn
h÷u h×nh vµ hao mßn v« h×nh.
+ Hao mßn h÷u h×nh lµ sù hao mßn lµm thay ®æi vÒ mÆt vËt chÊt cña
tµi s¶n cè ®Þnh (do kÕt qu¶ cña viÖc sö dông g©y nªn).
+ Hao mßn v« h×nh ph¸t sinh do tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt (tøc tµi s¶n
cè ®Þnh míi cã th«ng sè kü thuËt vµ c«ng suÊt nh cò nhng ®îc b¸n víi gi¸ rÎ h¬n
hoÆc tµi s¶n cè ®Þnh míi cã gi¸ cao h¬n nhng c«ng dông vµ hiÖu qu¶ sö dông tèt
h¬n). Do ®ã, trong kinh doanh, çc doanh nghiÖp cÇn ph¶i rót ng¾n thêi gian sö
dông tµi s¶n cè ®Þnh trªn c¬ së t¨ng cêng sù lµm viÖc cña m¸y mãc, ph¬ng tiÖn
tr¸nh hao mßn v« h×nh ®èi víi tµi s¶n cè ®Þnh.
c. Çc tiªu thøc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông vèn cè ®Þnh.
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cè ®Þnh cho phÐp khai th¸c tèt mäi kh¶
n¨ng tiÒm n¨ng cña vèn cè ®Þnh, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng, l·ng phÝ vèn phôc vô
tèt cho ho¹t ®éng kinh doanh.
Çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ sö dông vèn cè ®Þnh trong kinh
doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
Møc doanh thu trªn mét triÖu ®ång vèn cè ®Þnh hay cßn gäi lµ chØ tiªu
ph¶n ¸nh søc kinh doanh cña vèn cè ®Þnh.
D
H =
Vcd
Møc thu nhËp (hoÆc møc lîi nhuËn) trªn mét ®ång vèn cè ®Þnh hay lµ
chØ tiªu sinh lîi cña vèn cè ®Þnh .
L
H =
Vcd
Trong ®ã: D lµ møc doanh thu ®¹t ®îc trong kú.
L lµ møc thu nhËp (hoÆc møc lîi nhuËn) ®¹t ®îc trong kú.
Vèn cè ®Þnh cã thÓ ®îc xem xÐt trong çc trêng hîp sau:
Vèn cè ®Þnh lµ toµn bé gi¸ trÞ ban ®Çu cña tµi s¶n cè ®Þnh (nguyªn gi¸
tµi s¶n cè ®Þnh) hay gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh sau khi ®¸nh gi¸ l¹i.
Vèn cè ®Þnh cã thÓ biÓu hiÖn gi¸ trÞ hiÖn cßn cña çc tµi s¶n cè ®Þnh t¹i
thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶.
Vèn cè ®Þnh lµ phÇn vèn chuyÓn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm trong kú hay ®ã
chÝnh lµ chÝ phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
Hai chØ tiªu trªn ph¶n ¸nh søc kinh doanh vµ søc sinh lîi cña vèn cè ®Þnh,
çc chØ tiªu ®ã cµng cao chøng tá vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp sö dông cµng
hiÖu qu¶. doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n thùc hiÖn nhiÒu nghiÖp vô kinh
doanh, nªn ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ mét çch chi tiÕt h¬n, ph¸t hiÖn bé phËn nµo
®¹t hiÖu qu¶ cao ta ph¶i ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña vèn cè ®Þnh cña tõng nghiÖp vô
nh nghiÖp vô kinh doanh lu tró, ¨n uèng, Karaoke, khiªu vò, vËn chuyÓn ....
d. Nguån Vèn cè ®Þnh.
Vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n níc ta hiÖn nay ®îc h×nh
thµnh tõ çc nguån vèn sau ®©y:
* Nguån vèn ph¸p ®Þnh: Khi doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp còng nh trong
qu¸ tr×nh ho¹t ®éng doanh nghiÖp ph¶i cã mét lîng vèn cè ®Þnh tèi thiÓu theo
qui ®Þnh cña nhµ níc, ®ã lµ vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu. Møc vèn nµy tuú thuéc
vµo qui m«, lo¹i h×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp, nã gióp cho viÖc thùc hiÖn
chøc n¨ng cña doanh nghiÖp còng nh ®¶m b¶o quyÒn lîi cña tËp thÓ vµ ç nh©n
cã quan hÖ víi doanh nghiÖp.
+ §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc: vèn nµy chÝnh lµ vèn ng©n s¸ch nhµ níc
cÊp ph¸t ban ®Çu khi doanh nghiÖp míi ®i vµo ho¹t ®éng. Toµn bé tiÒn trÝch
khÊu hao c¬ b¶n tµi s¶n cè ®Þnh ®Òu ®îc ®Ó l¹i cho doanh nghiÖp. Doanh
nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn sè vèn nµy.
+ §èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn: nguån vèn ph¸p ®Þnh lµ nguån vèn do çc
cæ ®«ng ®ãng gãp th«ng qua viÖc mua cæ phiÕu.
+ §èi víi doanh nghiÖp t nh©n: nguån vèn nµy lµ sè vèn cña chñ doanh
nghiÖp bá ra ban ®Çu ®Ó kinh doanh.
* Nguån vèn doanh nghiÖp tù bæ sung: Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng viÖc më
réng qui m« kinh doanh lµ môc tiªu cña mçi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng. §iÒu ®ã ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t thêng xuyªn thªm vèn b»ng çch
lÊy tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i doanh nghiÖp sau khi ®· bï ®¾p nh÷ng chÝ phÝ trong
qu¸ tr×nh kinh doanh vµ hoµn thµnh nghÜa vô víi ng©n s¸ch nhµ níc.
* Nguån vèn liªn doanh: §ã lµ nguån vèn mµ çc ®¬n vÞ liªn doanh víi çc
doanh nghiÖp ®ãng gãp. HiÖn nay nguån vèn ®Çu t níc ngoµi ®ang ph¸t triÓn
m¹nh trong ngµnh du lÞch kh¸ch s¹n ë ViÖt Nam. ë doanh nghiÖp liªn doanh víi n-
íc ngoµi ViÖt Nam tham gia gãp vèn chñ yÕu b»ng gi¸ trÞ çc kh¸ch s¹n, nhµ cöa,
®Êt ®ai, thiÕt bÞ, vËt t, tiÒn mÆt.....
* Nguån vèn ®i vay:
Trong kinh doanh, nÕu çc nguån vèn trªn thiÕu, doanh nghiÖp cã thÓ vay
ng©n hµng theo chÕ ®é tÝn dông dµi h¹n ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n çc tµi s¶n
cè ®Þnh ®¸p øng nhu cÇu kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Th«ng qua çc nguån vèn nªu trªn cho thÊy tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp
lµ ph¶i t¹o ra nguån vèn, lµm chñ ®îc nguån vèn cña m×nh vµ sö dông chóng cã
hiÖu qu¶ nhÊt.
2. Vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
a. Kh¸i niÖm.
Doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n muèn tiÕn hµnh kinh doanh cÇn cã mét sè
tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng nhÊt ®Þnh.
BiÓu hiÖn vËt chÊt cña tµi s¶n lu th«ng lµ nguyªn liÖu mua vµo ®Ó chÕ
biÕn ra çc s¶n phÈm ¨n uèng phôc vô kh¸ch, hµng ho¸ ®Ó b¸n nh: rîu, chÌ, thuèc,
b¸nh kÑo, hµng lu niÖm.....
BiÓu hiÖn vËt chÊt cña tµi s¶n lu ®éng lµ bao b×, c«ng cô, ®å dïng, vËt
®ãng gãi..... cÇn thiÕt phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
Khi tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng ®îc biÓu hiÖn díi h×nh th¸i b»ng
tiÒn gäi lµ vèn lu ®éng.
VËy: Vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n lµ gi¸ trÞ (tiÒn tÖ)
øng tríc vÒ tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng cÇn thiÕt cña doanh nghiÖp.
Thêi gian tuÇn hoµn cña vèn lu ®éng nhanh h¬n so víi vèn cè ®Þnh. Cã
lo¹i kÕt thóc mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh th× vèn lu ®éng thùc hiÖn ®îc mét
vßng tuÇn hoµn nh vèn nguyªn liÖu, hµng ho¸.
b. CÊu thµnh vèn lu ®éng.
Toµn bé vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n ®îc chia lµm 2
bé phËn lµ: vèn lu ®éng ®Þnh møc vµ vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc.
* Vèn lu ®éng ®Þnh møc: lµ sè vèn lu ®éng cÇn thiÕt, thêng xuyªn ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, liªn
tôc.
Sè vèn nµy thêng chiÕm tû träng lín trong toµn bé sè vèn lu ®éng cña
doanh nghiÖp nã bao gåm: vèn nguyªn liÖu hµng ho¸ vµ vèn phi hµng ho¸.
- Vèn nguyªn liÖu hµng ho¸: §ã lµ nh÷ng nguyªn liÖu hµng ho¸ n»m trong
kh©u dù tr÷ ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. §èi víi
doanh nghiÖp kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n vèn hµng ho¸ chñ yÕu tËp trung vµo
çc mÆt hµng: Rîu, bia, chÌ, thuèc l¸, b¸nh kÑo.... Cßn vèn nguyªn liÖu thêng nhá
vµ chñ yÕu lµ nguyªn liÖu t¬i sèng thêi gian dù tr÷ ng¾n.
- Vèn kh«ng ph¶i hµng ho¸: (vèn phi hµng ho¸) lµ sè vèn cÇn thiÕt phôc vô
cho ho¹t ®éng kinh doanh. Nã bao gåm:
+ Vèn b»ng tiÒn: Lµ sè vèn t¹m thêi lu©n chuyÓn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ lµ
tiÒn b¸n hµng, tiÒn ®ang chuyÓn, tiÒn mÆt tån quÜ nã ®¬c sö dông ®Ó tr¶ l-
¬ng hay thanh to¸n çc chÝ phÝ ph¸t sinh b»ng tiÒn mÆt.
+ Vèn c«ng cô lao ®éng nhá: §ã lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn, nh÷ng c«ng cô
lao ®éng cã gi¸ trÞ thÊp, thêi gian sö dông ng¾n, phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
+ Vèn bao b×, vËt ®ãng gãi: Lµ sè vèn cÇn thiÕt ®Ó dù tr÷ bao b×, viÖc
®ãng gãi phôc vô cho viÖc vËn chuyÓn vµ b¸n hµng. Lo¹i vèn nµy trong kinh
doanh du lÞch kh¸ch s¹n thêng chiÕm tû träng nhá.
+ Vèn phÝ ®îi ph©n bæ: Lµ vèn dïng cho çc kho¶n ®· chi nhng cha thÓ
ph©n bæ ngay mét lÇn vµo chÝ phÝ mµ chê ®Ó ph©n bæ dÇn cho çc kú sau.
+ Vèn phô tïng thay thÕ: §ã lµ sè tiÒn øng tríc vÒ linh kiÖn, trang thiÕt bÞ
phô tïng thay thÕ cho m¸y mãc dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh.
* Vèn lu ®éng kh«ng ®Þnh møc: Bao gåm çc kh¶on b»ng tiÒn kh¸c (tiÒn
göi ng©n hµng, tiÒn giao cho çn bé mua hµng....). §ã lµ çc kho¶n vèn ph¸t sinh
trong kinh doanh nhng biÕn ®éng lªn xuèng thÊt thêng kh«ng thÓ ®Þnh møc ®îc.
Do ®ã ®ßi hái ngêi qu¶n lý vèn ph¶i h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt çc kho¶n vèn
nµy, tr¸nh sù ¶nh hëng tíi çc lo¹i vèn kh¸c trong ®Þnh møc cña doanh nghiÖp.
c. Çc chØ tiªu ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng.
Khi ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch
kh¸ch s¹n, chóng ta sö dông mét sè chØ tiªu c¬ b¶n sau:
* ChØ tiªu hiÖu suÊt chu chuyÓn vèn lu ®éng (tèc ®é chu chuyÓn vèn lu
®éng).
Hai chØ tiªu biÓu hiÖn tèc ®é chu chuyÓn vèn lu ®éng.
+ Sè lÇn chu chuyÓn vèn lu ®éng:
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh th× vèn lu ®éng chu
chuyÓn ®îc bao nhiªu vßng.
Dv
C«ng thøc: L = -------------
Vl®
L lµ sè vßng chu chuyÓn cña vèn lu ®éng.
Dv = Mv + F
Mv lµ gi¸ trÞ vèn nguyªn liÖu hµng ho¸ b¸n ra trong kú.
F: lµ tæng chÝ phÝ ph©n bæ trong kú.
Vld: sè d vèn lu ®éng b×nh qu©n trong kú.
Vl®1 Vl®n
--------- + Vl®2 + Vl®3 + ....................................... + ---------
2 n
Vl® = --------------------------------------------------------------------------
n–1
Vl®1, Vl®2,......, Vl®n lÇ lît lµ sè d vèn lu ®éng t¹i çc thêi ®iÓm thø 1,
thø 2, ........., thø n.
+ Sè ngµy chu chuyÓn vèn lu ®éng: chØ tiªu nµy cho biÕt sè vßng quay
cña vèn lu ®éng mÊt bao nhiªu ngµy.
Vn®
C«ng thøc: N = ------------- x 360
Dv
N lµ sè ngµy chu chuyÓn vèn lu ®éng.
T
Nh vËy: N = ----------- x 360
L
* ChØ tiªu ph¶n ¸nh søc s¶n xuÊt - kinh doanh cña vèn lu ®éng.
D
C«ng thøc: D (VL§) = -----------
VL§
D: møc doanh thu ®¹t ®îc trong kú.
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh mét ®ång vèn lu
®éng cã thÓ phôc vô kinh doanh t¹o ra bao nhiªu ®ång doanh thu cho doanh
nghiÖp.
* ChØ tiªu ph¶n ¸nh søc sinh lîi cña vèn lu ®éng.
P
C«ng thøc: P (VL§) = -----------
VL§
P lµ møc thu nhËp hoÆc lîi nhuËn doanh nghiÖp ®¹t ®îc trong kú.
ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, mét ®ång vèn lu
®éng cã thÓ t¹o ra cho doanh nghiÖp bao nhiªu ®ång thu nhËp hoÆc lîi nhuËn.
d. Nguån vèn lu ®éng.
Còng nh vèn cè ®Þnh, vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n
®îc h×nh thµnh tõ çc nguån chñ yÕu sau:
* Nguån vèn ph¸p ®Þnh: §ã lµ nguån vèn riªng mµ doanh nghiÖp ph¶i cã
®Ó ®¨ng ký s¶n xuÊt kinh doanh còng nh vèn cè ®Þnh. Nh÷ng doanh nghiÖp
thuéc çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®îc huy ®éng tõ çc thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c nhau ®Ó h×nh thµnh nªn nguån vèn ph¸p ®Þnh theo qui ®Þnh cña nhµ níc.
* Nguån vèn doanh nghiÖp tù bæ sung.
* Nguån vèn liªn doanh.
* Nî ®Þnh møc: §ã lµ nh÷ng kho¶n nî mµ doanh nghiÖp cã thÓ t¹m thêi
chiÕm dông mét çch hîp ph¸p, thêng xuyªn phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh. VÝ dô nh: tiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho çn bé c«ng nh©n viªn nhng cha ®Õn kú
h¹n tr¶, tiÒn ®iÖn níc cha tr¶......
* Nguån vèn vay.
3. B¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n.
a. Sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn.
* B¶o toµn vèn cã nghÜa lµ trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña vèn dï biÓu
hiÖn díi h×nh th¸i nµo nhng khi kÕt thóc mét chu kú vËn ®éng cña vèn th× vÉn
gi÷ ®îc gi¸ trÞ hay søc mua cña ®ång vèn t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
* ViÖc b¶o toµn vèn lµ cÇn thiÕt v× tríc hÕt
- XuÊt ph¸t tõ viÖc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh ®èi víi çc
doanh nghiÖp nhµ níc. §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh çc doanh
nghiÖp ph¶i b¶o toµn vµ gi÷ g×n ®îc sè vèn nhµ níc cÊp cho doanh nghiÖp.
- XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t, gi¸ c¶ biÕn ®éng, søc
mua cña ®ång tiÒn bÞ suy gi¶m. Trong ®iÒu kiÖn ®ã th× sè vèn thu håi ®îc
còng ph¶i t¨ng lªn mét çch t¬ng øng víi sù t¨ng lªn cña gi¸ c¶.
V× vËy, ®ßi hái nhµ níc ph¶i qui ®Þnh chÕ ®é ®iÒu chØnh gi¸ tµi s¶n cè
®Þnh theo møc ®é t¨ng cña gi¸ c¶ thÞ trêng mét çch hîp lý, ®iÒu chØnh kÞp
thêi gi¸ c¶ nguyªn liÖu, hµng ho¸ tån kho trît gi¸, bæ sung vèn lu ®éng tõ çc
kho¶n chªnh lÖch gi¸ nh»m thu håi vµ t¸i t¹o ®îc vèn, duy tr× n¨ng lùc s¶n xuÊt
kinh doanh cña ®¬n vÞ.
- Ngµy nay ngµnh du lÞch kh¸ch s¹n ph¸t triÓn víi tèc ®é cao, nhu cÇu vÒ
çc s¶n phÈm mµ ngµnh du lÞch kh¸ch s¹n cung cÊp ®ßi hái ph¶i t¨ng c¶ vÒ sè l-
îng lÉn chÊt lîng. MÆt kh¸c, trong kinh doanh çc doanh nghiÖp cßn ®øng tríc
thö th¸ch lµ sù c¹nh tranh trªn th¬ng trêng. Do ®ã ®ßi hái mçi doanh nghiÖp
kh«ng nh÷ng b¶o toµn ®îc vèn mµ ph¶i ph¸t triÓn ®îc vèn kinh doanh ph¶i cã l·i
®Ó dµnh mét phÇn lîi nhuËn bæ sung vµo vèn, më réng kinh doanh.
b. Néi dung cña chÕ ®é b¶o toµn vèn vµ ph¸t triÓn vèn trong çc doanh
nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n.
* B¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cè ®Þnh.
Khi b¶o toµn vèn cè ®Þnh çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n ph¶i cã tr¸ch
nhiÖm b¶o toµn vèn cè ®Þnh c¶ vÒ mÆt hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ.
- VÒ mÆt hiÖn vËt cã nghÜa lµ: trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh,
doanh nghiÖp ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ kh«ng ®Ó mÊt m¸t tµi s¶n cè ®Þnh, thùc
hiÖn chÕ ®é sö dông, b¶o dìng, söa ch÷a mua s¾m ®Ó ®¶m b¶o cho tµi s¶n cè
®Þnh kh«ng bÞ h háng tríc thêi h¹n, duy tr× n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña tµi
s¶n cè ®Þnh. §ång thêi theo qui ®Þnh hiÖn hµnh, çc doanh nghiÖp nhµ níc ®îc
quyÓn chñ ®éng thùc hiÖn viÖc ®æi míi, thay thÕ tµi s¶n cè ®Þnh, kÓ c¶ tµi
s¶n cè ®Þnh cha hÕt thêi h¹n sö dông theo yªu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ. Nhng
ph¶i th«ng qua ý kiÕn cña c¬ quan tµi chÝnh vµ c¬ quan chñ qu¶n.
- VÒ mÆt gi¸ trÞ: Th× sè vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ph¶i b¶o toµn
®Õn cuèi kú ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Sè VC§ Sè KhÊu hao HÖ sè T¨ng/gi¶m

b¶o toµn ®Õn = VC§ - c¬ b¶n trÝch x ®iÒu chØnh gi¸ + (-) sè
VC§
cuèi kú ®Çu kú trong kú trÞ TSC§ trong kú
Trong ®ã:
+ Sè vèn ®Çu kú kh«ng bao gåm sè chi khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i doanh
nghiÖp.
+ KhÊu hao c¬ b¶n trong kú chØ bao gåm khÊu hao khÊu hao c¬ b¶n cña
nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã ®Õn ®Çu kú (kh«ng tÝnh khÊu hao c¬ b¶n cña
tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng trong kú).
+ HÖ sè ®iÒu chØnh tµi s¶n cè ®Þnh ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tÝnh to¸n
®é t¨ng gi¸ cña tµi s¶n cè ®Þnh b»ng tiÒn trong níc.
+ T¨ng gi¶m vèn cè ®Þnh trong kú ®ã lµ sè vèn cè ®Þnh ph¶i b¶o toµn
t¨ng (+) gi¶m (-) trong kú. PhÇn nµy ph¶i x¸c ®Þnh theo tõng thêi ®iÓm.
B¶o toµn vèn cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ khi cã biÕn ®éng vÒ gi¸ tµi s¶n cè
®Þnh th× doanh nghiÖp ph¶i ®iÒu chØnh l¹i nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh, vèn cè
®Þnh theo hÖ sè tÝnh to¸n do cÊp thÈm quyÒn c«ng bè.
Ngoµi tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vèn, çc doanh nghiÖp cßn cã tr¸ch nhiÖm
ph¸t triÓn vèn cè ®Þnh trªn c¬ së quÜ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh
doanh vµ phÇn khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i doanh nghiÖp ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬
b¶n cho doanh nghiÖp.
* B¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn lu ®éng:
- B¶o toµn vèn lu ®éng thùc chÊt lµ gi÷ ®îc gi¸ trÞ thùc tÕ hay søc mua
cña vèn, thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng mua s¾m nguyªn liÖu, hµng ho¸ cho kh©u d÷ tr÷
vµ tµi s¶n ®Þnh møc nãi chung duy tr× kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ®¬n vÞ.
- Sè vèn lu ®éng ph¶i ®îc b¶o toµn ®Õn cuèi kú ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc:
Vèn lu ®éng Vèn lu ®éng HÖ sè trît gi¸
ph¶i b¶o toµn = ®Çu x b×nh qu©n VL§
®Õn cuèi kú kú ®Õn cuèi kú
Trong ®ã:
+ Vèn lu ®éng ®Çu kú lµ sè vèn lu ®éng ®îc b¶o tån ®Õn cuèi kú tríc.
+ HÖ sè trît gi¸ cña vèn lu ®éng ®îc x¸c ®Þnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm, c¬
cÊu tµi s¶n lu th«ng vµ tµi s¶n lu ®éng cña ngµnh. HÖ sè nµy còng cã thÓ do
doanh nghiÖp tù tÝnh to¸n trªn c¬ së çc mÆt hµng (chñ yÕu) mµ doanh nghiÖp
kinh doanh. Tuy nhiªn, hÖ sè trît gi¸ nµy kh«ng vît qu¸ hÖ sè do nhµ níc c«ng bè.
Ngoµi ra, doanh nghiÖp cßn cã çc lo¹i h×nh vèn kh¸c do nhµ níc giao cho
doanh nghiÖp nh: khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i cho doanh nghiÖp, vèn söa ch÷a lín, lîi
nhuËn cha ph©n phèi ..... doanh nghiÖp còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn
chóng, sö dông cã môc ®Ých, cã hiÖu qu¶.
Ngoµi ph¹m vi cña doanh nghiÖp th× nguån vèn cña quèc gia còng cÇn ®îc
b¶o toµn vµ ph¸t triÓn nh nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh, çc di tÝch lÞch sö vµ
truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc....
4. Çc biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn trong doanh nghiÖp
du lÞch kh¸ch s¹n.
N©ng cao ®îc hiÖu qu¶ sö dông vèn nghÜa lµ vèn ph¶i lu«n lu«n ®¸p øng
®îc yªu cÇu kinh doanh, mÆt kh¸c ph¶i tiÕt kiÖm vèn trong qu¸ tr×nh kinh
doanh. Cô thÓ:
- X¸c ®Þnh ®îc nhu cÇu vÒ vèn trong tõng thêi kú kinh doanh trªn c¬ së
kÕ ko¹ch kinh doanh tæng thÓ cña doanh nghiÖp hay ph¶i x¸c ®Þnh ®îc møc vèn
ë tõng giai ®o¹n kinh doanh.
- X¸c ®Þnh ®îc c¬ cÊu vÒ vèn mét çch hîp lý: gi÷a vèn cè ®Þnh vµ vèn lu
®éng, gi÷a vèn cña nghiÖp vô bé phËn nµy víi vèn cña nghiÖp vô bé phËn kh¸c.
Gi¶m tíi møc thÊp nhÊt sè lîng tµi s¶n cè ®Þnh cha dïng hoÆc kh«ng cÇn dïng....
- Sö dông triÖt ®Ó c«ng suÊt tµi s¶n cè ®Þnh, t¨ng cêng b¶o qu¶n söa ch÷a
®Ó kÐo dµi thêi gian sö dông tµi s¶n cè ®Þnh.
- §Þnh kú ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i vèn (vèn cè ®Þnh vµ vèn lu ®éng) ®Ó x¸c
®Þnh møc b¶o toµn vèn hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng ¨n vµo vèn.
- Bè trÝ sö dông çc nguån vèn hîp lý, linh ho¹t, tiÕt kiÖm.
CÇn khai th¸c tËn dông triÖt ®Ó çc nguån vèn mµ doanh nghiÖp ®îc
phÐp sö dông trong mét thêi gian mµ kh«ng ph¶i tr¶ l·i (nguån vèn tù cã, nî
®Þnh møc) khi thiÕu míi sö dông nguån vèn nµy. §ßi hái tr¶ nî kÞp thêi, tr¸nh
t×nh tr¹ng bÞ chiÕm dông vèn.
- TÊt c¶ mäi ph¬ng ¸n ®Çu t vÒ vèn ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh
tÕ mang l¹i do viÖc ®Çu t ®ã. Cã nghÜa lµ viÖc ®Çu t x©y dùng trang thiÕt bÞ
dông cô ®Òu xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu kinh doanh nh»m môc dÝch n©ng cao chÊt l-
îng phôc vô, më réng kinh doanh.
III. chÝ phÝ trong doanh nghiÖp Du lÞch – Kh¸ch s¹n.
1. Kh¸i niÖm.
Ngµnh du lÞch lµ ngµnh ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt ®Æc thï cña m×nh,
ngµnh võa ®îc coi lµ ngµnh s¶n xuÊt, võa ®îc coi lµ ngµnh lu th«ng vµ võa ®îc
coi lµ ngµnh dÞch vô. Nã phôc vô çc nhu cÇu vÒ ¨n, ngñ, vui ch¬i, th¨m quan,
gi¶i trÝ vµ cung cÊp cho kh¸ch nh÷ng th«ng tin, hµng ho¸ cÇn thiÕt.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc chøc n¨ng ®ã, çc doanh nghiÖp du lÞch
kh¸ch s¹n ®ßi hái ph¶i bá ra mét lîng hao phÝ lao ®éng cÇn thiÕt (lao ®éng sèng
vµ lao ®éng vËt ho¸) ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc chøc n¨ng cña doanh
nghiÖp.
Trong chÝ phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n cã kho¶n chi phÝ trùc
tiÕpbiÓu hiÖn b»ng tiÒn nh: chi phÝ tiÒn l¬ng, ®iÖn níc, vËn chuyÓn ...... Nh-
ng cã nh÷ng kho¶n chi phÝ biÓu hiÖn díi h×nh th¸i hiÖn vËt nh hao phÝ vÒ tµi
s¶n cè ®Þnh, vËt rÎ tiÒn mau háng, hao hôt nguyªn liÖu hµng ho¸.....
Chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng nã chØ biÓu
hiÖn cô thÓ khi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh kÕt thóc. Thùc chÊt, chÝnh lµ sù
chuyÓn ho¸ cña vèn øng tríc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Chi phÝ trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n kh«ng bao gåm gi¸ trÞ nguyªn
liÖu sö dông ®Ó chÕ biÕn ra çc s¶n phÈm ¨n uèng. Bé phËn nguyªn liÖu nµy
®îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh kh«ng ®Çy ®ñ cña s¶n phÈm ¨n uèng.
V× trong gi¸ trÞ s¶n phÈm ¨n uèng th× gi¸ trÞ nguyªn liÖu thêng chiÕm tû
träng lín, lµ yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh chÊt lîng s¶n phÈm. §iÒu ®ã
®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lý riªng gi¸ trÞ nguyªn liÖu, thùc hiÖn tiÕt kiÖm chi phÝ
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nhng kh«ng thÓ thùc hiÖn b»ng viÖc tiÕt
kiÖm nguyªn liÖu ®a vµo chÕ biÕn. Do ®ã, nÕu h¹ch to¸n nguyªn liÖu vµo chi
phÝ sÏ kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc thùc chÊt ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Chi phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n mang tÝnh chÊt phøc t¹p cã
kho¶n chi phÝ n»m ë kh©u s¶n xuÊt çc s¶n phÈm ¨n uèng, cã kho¶n chi phÝ
n»m ë kh©u lu th«ng hµng ho¸ vµ cã kho¶n chi phÝ n»m ë kh©u phôc vô. Çc
kho¶n chi phÝ nµy cã thÓ n»m ë mäi n¬i, mäi lóc g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh phôc vô
kh¸ch.
Lu ý: ®Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh tÕ, chóng ta cÇn
x¸c ®Þnh ph¹m vi cña chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n. §ã lµ:
+ Nh÷ng kho¶n chi nµo kh«ng liªn quan ®Õn chøc n¨ng cña doanh nghiÖp
kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n sÏ kh«ng ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ.
+ Nh÷ng thiÖt h¹i do nguyªn nh©n chñ quan cña doanh nghiÖp g©y nªn
kh«ng ®îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ nh: tiÒn ph¹t, tiÒn båi thêng vÒ vi ph¹m hîp
®ång kinh tÕ, l·i nî qu¸ h¹n, xe ®æ....
2. Ph©n lo¹i chi phÝ trong doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n.
§Æc ®iÓm cña chi phÝ kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n cã tÝnh phøc t¹p. Do
vËy, ®Ó t¨ng cêng h¹ch to¸n kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao qu¶n lý kinh
doanh, tiÕt kiÖm chi phÝ, chóng ta cÇn ph¶i cã sù ph©n lo¹i chi phÝ.
a. C¨n cø vµo nghiÖp vô kinh doanh ta cã:
- Chi phÝ cña nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng: Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña
toµn bé nh÷ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt lu th«ng
vµ tæ chøc tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng.
Trong mçi giai ®o¹n trªn ®ßi hái ph¶i sö dông mét lîng chi phÝ nhÊt ®Þnh
®ã lµ chi phÝ s¶n xuÊt lu th«ng vµ tæ chøc tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng.
- Chi phÝ cña nghiÖp vô kinh doanh lu tró: Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña
toµn bé nh÷ng hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó phôc vô kh¸ch nghØ trä t¹i
çc c¬ së kinh doanh lu tró. §ã lµ nh÷ng kho¶n chi vÒ tiÒn l¬ng cho çn bé nh©n
viªn phôc vô ë bé phËn kinh doanh lu tró, vÒ tiÒn nhiªn liÖu, ®iÖn, níc, khÊu
hao tµi s¶n cè ®Þnh, trang thiÕt bÞ m¸y mãc.... vµ chi phÝ liªn quan ®Õn phôc
vô kh¸ch nghØ trä.
- Chi phÝ cña nghiÖp vô híng dÉn du lÞch: lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn nh÷ng
hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch du
lÞch. §ã lµ chi phÝ ®Ó tr¶ l¬ng cho híng dÉn viªn, chi phÝ x©y dùng ch¬ng
tr×nh vµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh kh¸c ®Ó tæ chøc çc ho¹t ®éng: tæ chøc ®ãn
tiÕp, vËn chuyÓn kh¸ch du lÞch.
+Tæ chøc bè trÝ n¬i ¨n chèn ë cho kh¸ch du lÞch.
+Tæ chøc cho kh¸ch th¨n quan vµ tham gia çc ch¬ng tr×nh vui ch¬i gi¶i
trÝ.
+Tæ chøc çc buæi nãi chuyÖn hoÆc thuyÕt minh vÒ çc di tÝch lÞch sö,
çc ngµy lÔ héi cho kh¸ch ®i th¨m quan ®îc biÕt. Giíi thiÖu cho kh¸ch nh÷ng
th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thÞ trêng, ®Þa danh du lÞch, phong tôc tËp qu¸n cña d©n téc
ViÖt Nam.
+Tæ chøc tiÔn kh¸ch.
- Chi phÝ çc dÞch vô kh¸c:
Ngoµi çc dÞch vô ®· nªu trªn, trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n cßn ph¸t
sinh dÞch vô kh¸c:
+ DÞch vô dancing.
+ DÞch vô karaoke..
+ DÞch vô massages.
+ DÞch vô ®æi tiÒn, ®iÖn tho¹i.
+ DÞch vô mua vÐ m¸y bay....
Çc dÞch vô ®ã trong qu¸ tr×nh phôc vô sÏ ph¸t sinh nh÷ng chi phÝ vµ
nh÷ng chi phÝ nµy trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n nã t¹o nªn gi¸ thµnh dÞch
vô, ®ã lµ nh÷ng chi phÝ tr¶ l¬ng cho nh©n viªn phôc vô, khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh, chi phÝ ®iÖn níc.
b. C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ (çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh lao
®éng).
- Chi tr¶ tiÒn l¬ng cho çn bé nh©n viªn trong doanh nghiÖp.
- Chi tr¶ vÒ cung cÊp lao vô cho çc ngµnh kinh tÕ kh¸c nh: chi phÝ
®iÖn, níc, chi phÝ vËn chuyÓn, chi phÝ thuª tµi s¶n cè ®Þnh.....
- Hao phÝ vÒ vËt t trong kinh doanh.
- Hao hôt vÒ hµng ho¸, nguyªn liÖu trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, b¶o
qu¶n, chÕ biÕn vµ tiªu thô.
- Çc kho¶n chi phÝ kh¸c nh: Tr¶ l·i tiÒn vay ng©n hµng, b¶o hiÓm x·
héi....
c. C¨n cø vµo tÝnh chÊt biÕn ®éng cña chi phÝ.
- Chi phÝ bÊt biÕn: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng thay ®æi hay Ýt thay
®æi khi møc doanh thu thay ®æi nh: chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ
hµnh chÝnh....
- Chi phÝ kh¶ biÕn: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ lu«n biÕn ®éng theo sù biÕn
®éng cña møc doanh thu nh: chi phÝ l¬ng kho¸n, chi phÝ ®Ó may, giÆt ®å v¶i,
mét phÇn chi phÝ nhiªn liÖu, ®iÖn n¨ng.
d. C¨n cø theo yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý gåm:
- Chi phÝ vËn chuyÓn bèc v¸c: gåm cíc phÝ vËn chuyÓn thuª ngoµi, tiÒn
l¬ng, b¶o hiÓm x· héi, tiªu hao nhiªn liÖu, khÊu hao ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn cña
çc ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn thuéc doanh nghiÖp, tiÒn bèc dì, khu©n v¸c....
- Chi phÝ b¶o qu¶n, chän läc, ®ãng gãi bao b×: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ
nh»m ®Ó gi÷ g×n sè lîng vµ chÊt lîng hµng ho¸, nguyªn liÖu vµ çc vËt liÖu
dông cô dïng vµo viÖc ph©n lo¹i, chän läc, ®ãng gãi....
- Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: chi phÝ khÊu hao çc tµi s¶n cè
®Þnh phôc vô trùc tiÕp s¶n xuÊt kinh doanh.
- Chi phÝ trõ dÇn c«ng cô lao ®éng nhá: lµ gi¸ trÞ ph©n bæ c«ng cô lao
®éng nhá dïng trong mua, b¸n, b¶o qu¶n nguyªn liÖu hµng ho¸ trong chÕ biÕn,
phôc vô kh¸ch.
+ L·i ph¶i tr¶ ng©n hµng vµ çc ®èi tîng kh¸c.
+ Hao hôt nguyªn liÖu, hµng ho¸ ®Þnh møc.
+ B¶o hiÓm x· héi.
+ Çc kho¶n chi phÝ trùc tiÕp kh¸c cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh phôc vô kh¸ch.
+ TiÒn l¬ng cña çn bé c«ng nh©n viªn.
- Chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ gi¸n tiÕp phôc vô
cho qu¸ tr×nh kinh doanh nh: khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô cho bé phËn gi¸n
tiÕp v¨n phßng phÈm, y tÕ, héi nghÞ.
3. §¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông chi phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch
s¹n.
Chi phÝ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè x¸c ®Þnh lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. TiÕt
kiÖm chi phÝ lµ nguån c¬ b¶n ®Ó n©ng cao lîi nhuËn, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh
tÕ cho doanh nghiÖp. Do vËy, cÇn ph¶i ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ cña doanh
nghiÖp th«ng qua ®ã ®¸nh gi¸ mét çch ®óng ®¾n, toµn diÖn chÊt lîng kinh
doanh cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ ®îc t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cña
doanh nghiÖp cã hîp lý kh«ng, ®ång thêi ph¸t hiÖn nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh bÊt
hîp lý ®Ó tõ ®ã cã biÖn ph¸p kh¾c phôc nh»m qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ cã
hiÖu qu¶.
a. Ph©n tÝch chung t×nh h×nh chi phÝ cña doanh nghiÖp du lÞch
kh¸ch s¹n.
* Tû suÊt chi phÝ: Lµ tû lÖ phÇn tr¨m so s¸nh gi÷a tæng chi phÝ kinh
doanh du lÞch kh¸ch s¹n vµ doanh thu ®¹t ®îc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh cña
doanh nghiÖp.
F
F’ = --------- x 100
D
Trong ®ã:
F’ lµ tû suÊt chi phÝ cña doanh nghiÖp.
F lµ tæng chÝ phi kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n (F =  çc kho¶n môc
phÝ).
D lµ doanh thu kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
Tû suÊt chi phÝ lµ mét chØ tiªu chÊt lîng.
- Ph¶n ¶nh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc 100 ®ång doanh thu,
doanh nghiÖp ph¶i bá ra bao nhiªu ®ång chi phÝ.
- Sö dông ®Ó so s¸nh gi÷a çc thêi kú kh¸c nhau trong mét doanh nghiÖp.
- So s¸nh gi÷a çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n trong cïng mét thêi kú
kinh doanh víi nhau.
* Møc ®é t¨ng (gi¶m) tû suÊt chi phÝ: chØ tiªu nµy ®¸nh gi¸ ®¬n vÞ cã
qu¶n lý tèt chi phÝ hay kh«ng qua viÖc so s¸nh tû suÊt phÝ gi÷a kú nµy so víi kú
tríc.
 F’ = F’1 - F’ 0
 F møc ®é t¨ng (gi¶m) tû suÊt chi phÝ.
F’1 : tû suÊt chi phÝ cña kú nµy.
F’ 0 : tû suÊt chi phÝ cña kú tríc.
* Tèc ®é t¨ng (gi¶m) tû suÊt chi phÝ:
F’1 - F’ 0  F’
VF’ = -------------- x 100 Hay = ----------- x 100
F’ F’ 0
ChØ tiªu nµy cho thÊy çc doanh nghiÖp ph¶i t¨ng nhanh tèc ®é gi¶m chi
phÝ. §ã lµ c¬ së cho viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp.
* Møc tiÕt kiÖm (hay béi chi) chi phÝ cña doanh nghiÖp: ®¸nh gi¸ trong
mét thêi kú nhÊt ®Þnh doanh nghiÖp tiÕt kiÖm (hay béi chi) bao nhiªu ®ång chi
phÝ. ChØ tiªu nµy lµ sè tuyÖt ®èi biÓu hiÖn cô thÓ cña chØ tiªu sè t¬ng ®èi.
MF = (F’1 - F’ 0) x D1 hay MF =  F’ x D1/100
Trong ®ã:
MF lµ sè tiÒn tiÕt kiÖm (hay béi chi) chi phÝ cña doanh nghiÖp trong kú.
D1 lµ doanh thu ®¹t ®îc n¨m nay.
Qua çc chØ tiªu trªn, ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông chi phÝ nãi chung, cña tõng nghiÖp vô
kinh doanh trong doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn, ®Ó ®¸nh gi¸ mét çch chÝnh x¸c h¬n, chóng ta cÇn ®i s©u
ph©n tÝch chi phÝ theo çc kho¶n môc phÝ h×nh thµnh nªn tæng chi phÝ cña
doanh nghiÖp vµ sù ¶nh hëng cña nã tíi tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp.
b. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ cña doanh nghiÖp theo nh÷ng kho¶n
môc phÝ:
Chóng ta ph©n tÝch çc kho¶n môc chi phÝ th«ng qua tû träng vµ tû suÊt
cña tõng kho¶n môc chi phÝ. Qua ®ã thÊy ®îc:
+ Kho¶n chi phÝ nµo chiÕm tû träng lín trong tæng møc chi phÝ cña
doanh nghiÖp.
+ Tû suÊt chi phÝ cña doanh nghiÖp t¨ng (gi¶m) chñ yÕu do kho¶n chi
phÝ nµo sö dông l·ng phÝ (tiÕt kiÖm).
Lu ý: Trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n, nh÷ng kho¶n chi phÝ vÒ khÊu
hao tµi s¶n cè ®Þnh, trõ dÇn c«ng cô lao ®éng nhá, chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o
hiÓm x· héi, tr¶ l·i tiÒn vay, chi phÝ nhiªn liÖu ®iÖn níc thêng chiÕm tû träng
lín.
Th«ng thêng doanh thu t¨ng lªn mµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh¶ biÕn t¨ng lªn,
vµ chi phÝ bÊt biÕn kh«ng t¨ng lµ hîp lý.
§Æc biÖt ph¶i chó ý nh÷ng kho¶n chi phÝ t¨ng lªn nhng l¹i n©ng cao chÊt
lîng phôc vô kh¸ch mét çch hîp lý, cã kh¶ n¨ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh th×
viÖc ®Çu t ®ã lµ tèt.
c. Ph©n tÝch t×nh h×nh chi phÝ cña doanh nghiÖp theo tõng nghiÖp vô
vµ kinh doanh.
Trong cïng mét doanh nghiÖp nhng do tÝnh ®Æc thï riªng cña tõng lo¹i
h×nh kinh doanh mµ møc ®é chi tiªu cña tõng nghiÖp vô lµ kh¸c nhau. V× vËy
qua ®ã doanh nghiÖp cÇn cã sù ®Çu t thÝch hîp nh»m n©ng cao chÊt lîng phôc
vô kh¸ch vµ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cho doanh nghiÖp.
+ §èi víi nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng: ®©y lµ nghiÖp vô thùc hiÖn
®ång thêi çc nhiÖm vô s¶n xuÊt, lu th«ng vµ tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng. Do
vËy chi phÝ võa mang tÝnh chÊt cña mét ngµnh s¶n xuÊt, võa mang tÝnh chÊt
cña mét ngµnh lu th«ng, võa mang tÝnh chÊt cña mét ngµnh dÞch vô.
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cho çn bé c«ng nh©n viªn. S¶n
xuÊt, chÕ biÕn vµ tæ chøc phôc vô kh¸ch tiªu dïng çc s¶n phÈm ¨n uèng.
- Chi phÝ b¶o qu¶n hao hôt hµng ho¸.
+ NghiÖp vô kinh doanh lu tró: ®©y lµ mét nghiÖp vô hoµn toµn cã tÝnh
chÊt cña ngµnh dÞch vô.
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi.
+ NghiÖp vô kinh doanh vËn chuyÓn vµ híng dÉn du lÞch: ®©y lµ
nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô.
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cho çn bé c«ng nh©n l¸i xe, híng
dÉn viªn du lÞch.
- Chi phÝ khÊu hao ph¬ng tiÖn, nhiªn liÖu x¨ng dÇu, chi phÝ söa ch÷a
phô tïng thay thÕ.
- Chi phÝ b¶o hiÓm, lÖ phÝ giao th«ng, vµ çc chi phÝ kh¸c cã liªn quan
®Õn qu¸ tr×nh du lÞch, th¨m quan cña du kh¸ch.
+ NghiÖp vô kinh doanh khiªu vò:
Çc kho¶n chi chñ yÕu lµ:
- Chi phÝ tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm x· héi cho çn bé c«ng nh©n viªn.
- Tr¶ c«ng cho lao ®éng hîp ®ång ë phßng khiªu vò.
4. Çc nh©n tè ¶nh hëng vµ biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ.
a. Nh©n tè ¶nh hëng.
+ Sù ¶nh hëng cña doanh thu vµ cÊu thµnh doanh thu.
Trong chi phÝ du lÞch kh¸ch s¹n cã chi phÝ bÊt biÕn vµ chi phÝ kh¶ biÕn.
Khi doanh thu t¨ng lªn th× chi phÝ kh¶ biÕn t¨ng lªn nhng chi phÝ bÊt biÕn l¹i
kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. V× vËy, khi doanh thu t¨ng lªn th× chi
phÝ còng t¨ng nhng tèc ®é t¨ng chËm h¬n dÉn ®Õn tû suÊt chi phÝ sÏ ®îc h¹
thÊp.
§èi víi cÊu thµnh doanh thu, do tÝnh chÊt kinh doanh cña mçi nghiÖp vô
lµ kh¸c nhau, ®ßi hái chi phÝ kh¸c nhau. Do vËy mµ cÊu thµnh doanh thu thay
®æi sÏ lµm cho tû suÊt chi phÝ cña doanh nghiÖp thay ®æi.
+ ¶nh hëng cña n¨ng suÊt lao ®éng.
NÕu n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn mét mÆt lµm t¨ng doanh thu hoÆc lµm
tiÕt kiÖm ®îc lao ®éng sèng hay tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ tiÒn l¬ng. ®ång thêi
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng sÏ cã ®iÒu kiÖn t¨ng thu nhËp cho çn bé c«ng nh©n
viªn. Tuy nhiªn, chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng ph¶i cã tèc ®é t¨ng chËm h¬n tèc ®é t¨ng
n¨ng suÊt lao ®éng nh vËy míi hîp lý vµ tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ.
+ ¶nh hëng cña viÖc ®Çu t x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt:
ViÖc ®Çu t x©y dùng kh¸ch s¹n, çc c¬ së kinh doanh, mua s¾m ph¬ng
tiÖn, trang bÞ çc trang thiÕt bÞ, dông cô..... trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh sÏ
lµm t¨ng chi phÝ cña doanh nghiÖp.
Tuy nhiªn viÖc ®Çu t hîp lý cã ý nghÜa n©ng cao chÊt lîng phôc vô sÏ thu
hót ®îc kh¸ch hµng vµ v× vËy sÏ ph¸t huy ®îc t¸c dông cña viÖc ®Çu t.
+ ¶nh hëng cña tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý trong doanh nghiÖp.
Nh©n tè nµy ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn chi phÝ cña doanh nghiÖp.
NÕu kÕt hîp mét çch hîp lý çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
mét çch hîp lý, doanh nghiÖp sÏ ph¸t triÓn ®îc s¶n xuÊt kinh doanh, tiÕt kiÖm
®îc chi phÝ tøc lµ sö dông cã hiÖu qu¶ vËt t, lao ®éng, tiÒn vèn cña doanh
nghiÖp.
Ngoµi çc nh©n tè nªu trªn cßn cã nhiÒu nh©n tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn chi
phÝ cña doanh nghiÖp nh: sù ph¸t triÓn cña x· héi, lùc lîng kh¸ch th¨m quan
ViÖt Nam, nhu cÇu du lÞch cña nh©n d©n.....
b. BiÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ.
- Më réng qui m« kinh doanh trªn c¬ së kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng
phôc vô.
- Kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é chÝnh trÞ nghiÖp vô chuyªn m«n cho
ngêi lao ®éng.
- Çc kÕ ho¹ch chi phÝ ph¶i ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së çc ®Þnh møc chi
phÝ hîp lý cho tõng lo¹i chi phÝ (cã thÓ theo sè tiÒn hoÆc theo tû lÖ chi phÝ)
vµ cho tõng bé phËn, nghiÖp vô kinh doanh.
- Çc doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n cÇn lËp çc dù to¸n chi phÝ hµng
th¸ng tõ çc nghiÖp vô, bé phËn kinh doanh trong kho¶ng thêi gian ng¾n. Do ®ã,
doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng n¾m ®îc t×nh h×nh chi tiªu mét çch s¸t sao vµ cô thÓ.
Tõ ®ã cã thÓ khai th¸c kh¶ n¨ng tiÒm tµng tiÕt kiÖm chi phÝ.
- ViÖc thùc hµnh tiÕt kiÖm ph¶i ®îc thùc hiÖn ë mäi kh©u, bé phËn kinh
doanh trªn tÊt c¶ çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh (lao ®éng – vËt t
tiÒn vèn).
- Thùc hiÖn chÕ ®é kÝch thÝch kinh tÕ ®èi víi ngêi lao ®éng nh tiÒn l-
¬ng, tiÒn thëng ......
IV. ThuÕ.
1. Kh¸i niÖm
ThuÕ lµ mét kho¶n thu mµ doanh nghiÖp cã nghÜa vô ph¶i nép cho nhµ n-
íc, hÖ thèng thuÕ ph¶i cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt - kinh doanh, ®ång thêi cã
nghÜa vô ®¸p øng nhu cÇu chi ng©n s¸ch, thóc ®Èy çc doanh nghiÖp tiÕt
kiÖm, t¨ng tÝch luü, ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh theo ®Þnh híng cña
nhµ níc.
Tõ kh¸i niÖm ta thÊy:
- Nhµ níc kh«ng thÓ huy ®éng nguån thu b»ng bÊt cø gi¸ nµo.
- Ph¶i c¨n cø vµo kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña çc ®èi tîng nép thuÕ ®¶m b¶o lîi
Ých cho hä. Gi¶i quyÕt hµi hoµ lîi Ých kinh tÕ cña nhµ níc vµ cña x· héi.
2. Çc lo¹i thuÕ:
ë níc ta, nhµ níc cã quyÒn chÕ ®Þnh luËt ph¸p vÒ thuÕ, cßn quyÒn chÕ
®Þnh ph¸p qui hµnh chÝnh thu thuÕ lµ ChÝnh phñ.
HÖ thèng thuÕ bao gåm:
- ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
- ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
- ThuÕ Tµi nguyªn
- ThuÕ nhµ ®Êt, thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp.
- ThuÕ xuÊt nhËp khÈu.
- ThuÕ m«n bµi,......
- Víi ngêi lao ®éng cã thuÕ thu nhËp (®èi víi nh÷ng ngêi cã thu nhËp cao).
a. ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT).
ThuÕ VAT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô
ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng.
Lo¹i thuÕ nµy cã t¸c dông më réng lu th«ng hµng ho¸ vµ dÞch vô, khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®éng viªn mét phÇn thu nhËp cña ngêi
tiªu dïng vµo ng©n s¸ch nhµ níc.
ThuÕ VAT ®îc tÝnh theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ hoÆc ph¬ng ph¸p
tÝnh trùc tiÕp trªn phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng.
* Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ:
Sè thuÕ ph¶i nép = VAT ®Çu ra – VAT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ
VAT ®Çu ra = gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ dÞch vô x thuÕ suÊt VAT cña
hµng ho¸ dÞch vô ®ã.
VAT ®Çu vµo b»ng tæng sè thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®· thanh to¸n ®îc ghi trªn
ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng mua hµng ho¸ dÞch vô hoÆc chøng tõ nép thuÕ gi¸ trÞ
gia t¨ng hµng ho¸ nhËp khÈu.
* Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.
Sè thuÕ VAT = Gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸ x ThuÕ suÊt gi¸ trÞ gi¸
t¨ng
ph¶i nép dÞch vô chÞu thuÕ cña hµng ho¸ dÞch vô
®ã
Gi¸ trÞ gia t¨ng cña = doanh sè cña hµng ho¸, - gi¸ vèn cña hµng ho¸,
hµng ho¸, dÞch vô dÞch vô b¸n ra dÞch vô b¸n ra
Ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông víi çc ç nh©n s¶n xuÊt kinh doanh vµ çc tæ
chøc ç nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t níc ngoµi
ë ViÖt Nam cha thùc hiÖn ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n ho¸ ®¬n, chøng tõ
®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. ThuÕ suÊt ®èi víi
kh¸ch s¹n, du lÞch lµ 10%.
b. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- Çc tæ chøc, ç nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô (c¬ së kinh
doanh) cã thu nhËp ®Òu ph¶i nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
- Lo¹i thuÕ nµy nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn vµ ®éng
viªn mét phÇn thu nhËp vµo ng©n s¸ch nhµ níc, ®¶m b¶o sù ®ãng gãp c«ng
b»ng, hîp lý gi÷a çc tæ chøc, ç nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô cã thu nhËp.
- C¨n cø tÝnh thuÕ lµ thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt.
Thu nhËp chÞu thuÕ bao gåm thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
dÞch vô vµ thu nhËp kh¸c, kÓ c¶ tõ thu nhËp s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô ë n íc
ngoµi.
Thu nhËp chÞu thuÕ tõ ho¹t ®éng = doanh thu - Çc kho¶n chi phÝ
s¶n xuÊt kinh doanh , dÞch vô hîp lý.
Thu nhËp chÞu thuÕ kh¸c nh chªnh lÖch tõ mua b¸n chøng kho¸n, quyÒn së
h÷u, thanh lý tµi s¶n, thu çc kho¶n nî khã ®ßi, çc kho¶n thu nhËp tõ kinh doanh
cña nh÷ng n¨m tríc bÞ bá sãt..... vµ çc kho¶n thu nhËp kh¸c.
Doanh thu ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ lµ toµn bé tiÒn b¸n hµng, tiÒn
gia c«ng, tiÒn cung øng dÞch vô kÓ c¶ trî gi¸.
Çc kho¶n chi phÝ hîp lý ®îc trõ ®Ó tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ:
+ KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
dÞch vô theo qui ®Þnh.
+ Chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu, n¨ng lîng thùc tÕ sö dông vµo s¶n xuÊt
kinh doanh (theo møc tiªu hao hîp lý).
+ TiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, çc kho¶n mang tÝnh chÊt tiÒn l¬ng (trõ l¬ng cña
chñ doanh nghiÖp t nh©n).
+ Chi phÝ nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ s¸ng kiÕn, c¶i tiÕn.
- ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh trong níc
vµ çc tæ chøc ç nh©n níc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t
níc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ 28%.
§èi víi c¬ së kinh doanh thu nhËp cao, do lîi thÕ kh¸ch quan mang l¹i th×
ngoµi viÖc nép thuÕ thu nhËp theo thuÕ suÊt 28% cßn ph¶i nép thuÕ thu nhËp
bæ sung trªn phÇn thu nhËp cao do lîi thÕ kh¸ch quan mang l¹i.
c. ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
Nh»m híng dÉn s¶n xuÊt tiªu dïng cña x· héi, ®iÒu tiÕt thuÕ thu nhËp cña
ngêi tiªu dïng cho ng©n s¸ch nhµ níc mét çch hîp lý, t¨ng cêng qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ dÞch vô.
- Çc tæ chøc, ç nh©n, c¬ së s¶n xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ kinh doanh
dÞch vô thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ ®èi tîng ph¶i nép thuÕ
tiªu thô ®Æc biÖt.
- C¨n cø tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸, dÞch
vô chÞu thuÕ vµ thuÕ suÊt. Gi¸ tÝnh thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸,
dÞch vô bao gåm c¶ kho¶n thu thªm mµ c¬ së ®îc hëng.
- ThuÕ suÊt thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi hµng ho¸, dÞch vô ®îc qui
®Þnh theo biÓu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt.
VD: kinh doanh vò trêng, massages, karaoke cã thuÕ suÊt lµ 20%.
kinh doanh casino cã thuÕ suÊt lµ 25%.
V. Thu nhËp trong çc doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch s¹n.
1. Thu nhËp vµ nguån h×nh thµnh thu nhËp trong doanh nghiÖp du
lÞch kh¸ch s¹n.
a. Thu nhËp:
Thu nhËp cña doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n chÝnh lµ phÇn doanh thu
cßn l¹i sau khi ®· bï ®¾p ®îc çc kho¶n: trÞ gi¸ nguyªn liÖu hµng ho¸, chi phÝ
vËt chÊt.
Th«ng qua chØ tiªu thu nhËp ngêi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ mét çch ®Çy ®ñ
tr×nh ®é kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Thu nhËp cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo chÊt lîng ho¹t ®éng kinh doanh
vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña
doanh nghiÖp.
Çch tÝnh: TN = D - Mv - Fo
TN: thu nhËp cña doanh nghiÖp ®¹t ®îc trong kú.
Mv: trÞ gi¸ vèn nguyªn liÖu hµng ho¸.
Fo: Çc kho¶n chi phÝ
b. Nguån h×nh thµnh thu nhËp trong doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch
s¹n.
Trong ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n cã nhiÒu nghiÖp vô kinh
doanh. V× vËy doanh nghiÖp cã bao nhiªu nghiÖp vô sÏ cã bÊy nhiªu nguån h×nh
thµnh thu nhËp cho doanh nghiÖp. §îc x¸c ®Þnh nh sau:
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng:
Tau = Dau - Mv - CFau
Trong ®ã:
Tau: thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng.
Dau: doanh thu kinh doanh ¨n uèng.
Mv: TrÞ gi¸ vèn nguyªn liÖu hµng ho¸.
CFau: chi phÝ vËt chÊt ph©n bæ cho nghiÖp vô kinh doanh ¨n uèng.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh lu tró:
Tlt = Dlt - CFlt
Trong ®ã:
Tlt: thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh lu tró.
Dlt: doanh thu tõ kinh doanh lu tró.
CFlt: chi phÝ phôc vô kinh doanh lu tró.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô vËn chuyÓn
TV/C = DV/C - CFV/C
TV/C: thu nhËp tõ nghiÖp vô vËn chuyÓn.
DV/C: doanh thu tõ vËn chuyÓn.
CFV/C: chi phÝ phôc vô vËn chuyÓn.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô híng dÉn du lÞch
Thd = Dhd - CFhd
Thd: thu nhËp tõ nghiÖp vô híng dÉn du lÞch.
Dhd: doanh thu tõ híng dÉn du lÞch.
CFhd: chi phÝ híng dÉn.
* Thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô du lÞch kh¸c.
TDV = DDV - CFDV
TDV: thu nhËp tõ nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô du lÞch.
DDV: doanh thu dÞch vô.
CFDV: chi phÝ dÞch vô.
Chó ý:
+ Chi phÝ t¹o ra thu nhËp cho tõng nghiÖp vô lµ bé phËn chi phÝ ®· ®îc
ph©n bæ cho tõng nghiÖp vô (kh«ng bao gåm quÜ l¬ng).
+ ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cña tõng nghiÖp vô kh¸c nhau – nã tuú thuéc vµo
møc doanh thu vµ tû suÊt thuÕ x¸c ®Þnh ®èi víi mçi lo¹i nghiÖp vô.
c. Lîi nhuËn:
Bªn c¹nh chØ tiªu thu nhËp, chØ tiªu lîi nhuËn còng lµ chØ tiªu quan träng
vµ nã lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
Lîi nhuËn lµ phÇn cßn l¹i cña thu nhËp sau khi ®· trõ ®i quÜ l¬ng tr¶ cho
çn bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp.
Çch x¸c ®Þnh: L = D - Mv - F
F ë ®©y lµ chi phÝ sö dông ®Ó t¹o ra kÕt qu¶ kinh doanh cho doanh
nghiÖp. Nã bao gåm c¶ quÜ l¬ng ®èi víi çc nghiÖp vô cã tÝnh chÊt dÞch vô nh:
kinh doanh lu tró, kinh doanh vËn chuyÓn, kinh doanh híng dÉn du lÞch..... F
chÝnh lµ gi¸ thµnh cña çc dÞch vô ®ã.
2. Ph©n phèi thu nhËp - trÝch lËp vµ sö dông çc quÜ doanh nghiÖp.
a. ph©n phèi thu nhËp.
* §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc.
ChÕ ®é ph©n phèi thu nhËp nãi chung vµ chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn nãi
riªng do nhµ níc quy ®Þnh.
ChÕ ®é ph©n phèi nµy cã thÓ thay ®æi tuú thuéc vµo tõng ®iÒu kiÖn
lÞch sö.
Môc ®Ých lµ ®éng viªn ®îc çn bé c«ng nh©n viªn, n©ng cao n¨ng suÊt
lao ®éng, c¶i tiÕn kü thuËt, kh«ng ngõng ®Çu t më réng s¶n xuÊt kinh doanh,
n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ cho doanh nghiÖp.
* §èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
ChÕ ®é ph©n phèi thu nhËp vµ lîi nhuËn hoµn toµn phô thuéc vµo môc
®Ých kinh doanh cña doanh nghiÖpsau khi ®· hoµn thµnh nghÜa vô ®èi víi nhµ
níc.
Chñ ®éng ph©n chia kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh phï hîp víi môc tiªu kinh
doanh ®· x¸c ®Þnh, ®ã lµ ®¹t ®îc lîi nhuËn cao nhÊt.
b. TrÝch lËp vµ sö dông çc quÜ doanh nghiÖp.
Nh×n chung thu nhËp cña doanh nghiÖp ®îc ph©n phèi nh sau:
- Tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng: §èi víi çc doanh nghiÖp quèc doanh thùc
hiÖn theo chÕ ®é kho¸n thu nhËp quÜ l¬ng sÏ ®îc trÝch theo qui ®Þnh híng dÉn
cña nhµ níc.
Nãi chung thu nhËp cña ngêi lao ®éng cao hay thÊp phô thuéc vµo thu
nhËp cña doanh nghiÖp nhiÒu hay Ýt.
- Nép cho nhµ níc díi d¹ng thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo thuÕ suÊt qui
®Þnh (theo chÕ ®é hiÖn hµnh doanh nghiÖp ph¶i nép 25% thu nhËp ®¹t ®îc
vµo ng©n s¸ch).
- PhÇn cßn l¹i doanh nghiÖp sö dông ®Ó bï ®¾p çc kho¶n chi kh«ng hîp
lý, kh«ng hîp lÖ, chia l·i cæ phÇn vµ trÝch lËp çc quÜ sau:
* Quü ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh:
Quü nµy h×nh thµnh nh»m më réng quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp -
doanh nghiÖp tù lo liÖu nhu cÇu ph¸t sinh trong kinh doanh cô thÓ sö dông ®Ó:
+ C¶i tiÕn kü thuËt, bè trÝ l¹i d©y truyÒn s¶n xuÊt kinh doanh hîp lý.
+ Bæ sung nguån vèn ®Çu t tù cã, vèn x©y dùng c¬ b¶n.
+ Bæ sung nguån vèn lu ®éng thiÕu.
+ Chi vÒ an toµn lao ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh.
+ Tr¶ tiÒn vay vÒ c¶i tiÕn kü thuËt.
Quü nµy cßn ®îc bæ sung tõ çc nguån vèn kh¸c theo qui ®Þnh cña nhµ n-
íc.
* Quü dù phßng tµi chÝnh:
Quü nµy h×nh thµnh nh»m ®¶m b¶o an toµn ®îc vèn chèng l¹i nh÷ng rñi
ro trong kinh doanh do nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan g©y nªn nh: L¹m
ph¸t, trît gi¸, kinh doanh thua lç.
Quü nµy cßn lÊy tõ kho¶n chªnh lÖch thu lín h¬n chi vÒ b¶o hiÓm vËt t,
tµi s¶n, tiÒn vèn ®îc c¬ quan b¶o hiÓm ®Òn bï rñi ro....
* Qòy khen thëng:
Quü nµy h×nh thµnh nh»m thùc hiÖn ®Çy ®ñ h¬n nguyªn t¾c ph©n phèi
theo lao ®éng.
Qòy nµy dïng ®Ó khen thëng thêng xuyªn hoÆc ®ét xuÊt cho çn bé c«ng
nh©n viªn cã thµnh tÝch vµ ®ãng gãp trong viÖc mang l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh
cho doanh nghiÖp vµ cßn ®Ó khen thëng cho nh÷ng ®¬n vÞ cã quan hÖ kinh tÕ
tèt víi doanh nghiÖp.
* Qòy phóc lîi:
Qòy nµy ®îc sö dông ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho çn
bé c«ng nh©n viªn nh trî cÊp ¨n tra, trî cÊp khã kh¨n, an dìng, tham quan du
lÞch ....
Çc qòy trªn phô thuéc trùc tiÕp vµo lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. NÕu lîi
nhuËn cµng cao, çc quü trÝch lËp cµng lín vµ phô thuéc vµo tõng doanh
nghiÖp.
Víi çc doanh nghiÖp quèc doanh th× qòy ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh
ph¶i chiÕm tèi thiÓu 35% lîi nhuËn ®îc ®Ó l¹i doanh nghiÖp.
3. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn vµ biÖn ph¸p n©ng cao lîi
nhuËn.
a. Çc nh©n tè ¶nh hëng ®Õn lîi nhuËn.
Lîi nhuËn doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè
kh¸ch quan vµ chñ quan.
- Gi¸ c¶ thÞ trêng: lµ yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn trong doanh
nghiÖp. gi¸ c¶ t¨ng lªn cã thÓ lµm cho khèi lîng tiªu thô gi¶m v× thÕ doanh thu
kh«ng t¨ng. V× vËy, doanh nghiÖp du lÞch kh¸ch s¹n cÇn ph¶i x¸c ®Þnh gi¸ c¶
hîp lý.
- TÝnh chÊt thêi vô: Trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n, tÝnh chÊt thêi
vô cã ¶nh hëng m¹nh ®Õn doanh thu vµ chi phÝ. Do ®ã, nã ¶nh hëng ®Õn lîi
nhuËn cña doanh nghiÖp. Vµo thêi vô chÝnh, ho¹t ®éng kinh doanh du lÞch
kh¸ch s¹n sÏ cã doanh thu lín vµ do ®ã lîi nhuËn t¨ng lªn, xong vµo mïa chÕt th×
doanh thu rÊt thÊp vµ chi phÝ cao, do ®ã lîi nhuËn gi¶m.
- Chu kú sèng cña s¶n phÈm: lîi nhuËn cña doanh nghiÖp phô thuéc rÊt lín
®Õn chu kú sèng cña s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp ®ang kinh doanh. Tuú thuéc
vµo tõng giai ®o¹n cña chu kú sèng cña s¶n phÈm mµ gi¸ b¸n ra cña s¶n phÈm cã
kh¸c nhau vµ chi phÝ qu¶ng ço, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i kh¸c nhau, thêi gian tiªu
thô s¶n phÈm còng kh¸c nhau. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn lîi nhuËn thu ®îc còng
kh¸c nhau.
- Ph¬ng thøc kinh doanh vµ h×nh thøc kinh doanh cña doanh nghiÖp: Çc
dÞch vô kÌm theo vµ kÓ c¶ çc dÞch vô ph¶i thanh to¸n trong kinh doanh du lÞch
kh¸ch s¹n cã thÓ kh«ng t¹o ra lîi nhuËn nhng nã lµm t¨ng khèi lîng tiªu thô vµ
th«ng thêng khèi lîng tiªu thô t¨ng nhanh h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi chi phÝ bá ra.
Do ®ã, ®©y còng lµ mét yÕu tè lµm t¨ng lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.
- Tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp: NÕu doanh nghiÖp qu¶n lý kinh tÕ
nãi chung vµ tr×nh ®é qu¶n lý vèn nãi riªng tèt lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó
gi¶m chi phÝ vµ t¨ng lîi nhuËn.
- Ngoµi ra, chÝnh s¸ch cña nhµ níc vÒ qu¶n lý kinh tÕ, chÝnh s¸ch thuÕ,
lîi thÕ, danh tiªng cña doanh nghiÖp còng lµ nh©n tè t¨ng lîi nhuËn.
b. BiÖn ph¸p n©ng cao lîi nhuËn trong doanh nghiÖp.
- §Èy m¹nh qui m« s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng doanh thu më réng ®Çu vµo.
- Thùc hµnh tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹n chÕ ®Çu ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
kinh doanh ®ã.
- H¹n chÕ tÝnh thêi vô trong kinh doanh du lÞch kh¸ch s¹n.
- N©ng cao tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý nãi chung: lao ®éng, vèn, phÝ.
- KÝch thÝch b»ng lîi Ých vËt chÊt ®èi víi ngêi lao ®éng th«ng qua tiÒn
l¬ng, tiÒn thëng nh»m t¨ng doanh thu cho doanh nghiÖp.
- Tæ chøc çc phong trµo thi ®ua, ®Èy m¹nh ¸p dông nh÷ng s¸ng kiÕn c¶i
thiÖn kü thuËt trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
1. Trình bày khái niệm và cơ cấu doanh thu
2. Trình bày cơ cấu vốn kinh doanh trong doanh nghiệp
3. Trình bày các biện pháp nâng cao sử dụng vốn
4. Thế nào là chi phí kinh doanh trong doanh nghiệp du lịch? Trình bày các nhân
tố ảnh hưởng đến chi phí
5. Thế nào là thu nhập trong doanh nghiệp du lịch? Nguồn hình thành thu nhập
của doanh nghiệp du lịch.

Bài Giảng Kinh Tế Du Lịch (12-2013)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bài Giảng Kinh Tế Du Lịch (12-2013)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lêi nãi ®Çu

I. §èi tîng vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n häc

I. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña du lÞch

§îc tÝnh vµo Kh«ng ®îc tÝnh vµo

Kh¸ch - Lao ®éng vïng biªn

Kh¸ch du lÞch Kh¸ch th¨m quan

C d©n ®Þa ph¬ng Kh«ng ph¶i lµ c d©n

NghØ ng¬i gi¶i trÝ C«ng vô nghÒ nghiÖp Môc

b. C¬ quan cung øng du lÞch:

Nhu cÇu mong muèn søc mua cÇu

H×nh 2.1: Sù h×nh thµnh cÇu trªn thÞ trêng

* C¸c bé phËn cÊu thµnh cña du lÞch

H×nh 2.2: C¸c D¹ng ®êng håi quy lý thuyÕt

II. CUNG du lÞch

4. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i h×nh cung du lÞch

R lµ sè nh©n viªn b×nh qu©n trong kú.

L¬ng Møc l¬ng cÊp bËc Thêi gian

§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng theo cÊp bËc kÕ ho¹ch

Quü l¬ng Tæng thu nhËp x §¬n gi¸ l¬ng kho¸n

§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng kho¸n

§¬n gi¸ Chi phÝ tiÒn l¬ng (KH)

I. Gi¸ c¶ trong doanh nghiÖp du lÞch-kh¸ch s¹n.

I. doanh thu trong doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch s¹n.

Sau ®©y lµ b¶ng c¬ cÊu doanh thu trong nhµ hµng:

Sè VC§ Sè KhÊu hao HÖ sè T¨ng/gi¶m

Lêi nãi ®Çu

I. §èi tîng vµ néi dung nghiªn cøu cña m«n häc

I. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña du lÞch

§îc tÝnh vµo Kh«ng ®îc tÝnh vµo

Kh¸ch - Lao ®éng vïng biªn

Kh¸ch du lÞch Kh¸ch th¨m quan

NghØ ng¬i gi¶i trÝ C«ng vô nghÒ nghiÖp Môc

b. C¬ quan cung øng du lÞch:

Nhu cÇu mong muèn søc mua cÇu

H×nh 2.1: Sù h×nh thµnh cÇu trªn thÞ trêng

* C¸c bé phËn cÊu thµnh cña du lÞch

H×nh 2.2: C¸c D¹ng ®êng håi quy lý thuyÕt

II. CUNG du lÞch

4. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i h×nh cung du lÞch

R lµ sè nh©n viªn b×nh qu©n trong kú.

L¬ng Møc l¬ng cÊp bËc Thêi gian

§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng theo cÊp bËc kÕ ho¹ch

Quü l¬ng Tæng thu nhËp x §¬n gi¸ l¬ng kho¸n

§¬n gi¸ Tæng quü l¬ng kho¸n

§¬n gi¸ Chi phÝ tiÒn l¬ng (KH)

I. Gi¸ c¶ trong doanh nghiÖp du lÞch-kh¸ch s¹n.

I. doanh thu trong doanh nghiÖp Du lÞch - Kh¸ch s¹n.

Sau ®©y lµ b¶ng c¬ cÊu doanh thu trong nhµ hµng:

Sè VC§ Sè KhÊu hao HÖ sè T¨ng/gi¶m

You might also like