A William Deckard Güçlü Hafıza Teknikleri Eftalya Yayınları

�EfTALYA
GÜÇLÜ HAFIZA TEKNİKLERİ

A. William Deckard
© 2018, Eftalya Kitap

Bu kitabın her türlü basım hakkı, anlaşmalı olarak Eflalya Kitap'a aittir.
Kaynak gösterilip alıntı yapılabilir. izinsiz hiçbir yolla çoğaltılamaz.
Eftalya Kitap ISBN

Tür: Kişisel gelişim 978-605-219-815-5
Yayın Yönetmeni Baskı

Akif Bayrak Nisan 2020
Tic. Sic. No: 893116
Yayın Koordinatörü Yayınevi Sertifika No: 29485
Giilsere11 Bayrak
Matbaa
Çevirmen Korza Yayıncı l ık
Matbaa Sertifika No:40961
Alp Dağ
Editör
Cem Güler
Kapak Tasarım
C. Kemal Yürekli
iç Tasarım
Burhan Maden
Yediveren Yayınlan Elfdm Hiz. Tlc. Ltd. Şti.

Şenlikköy Mh. Şehit Muammer Yilzsllren Sk. No: 17 B Blok O: 2 Florya Bakırköy-ISTANBUL
Tel: +90 212 506 13 84 / +90 212 506 13 85 / Fax: +90 212 506 13 86
www.eftalya.com.tr I info@eftalya.com.tr
A. WILLIAM DECKARD
T E K N i K L E R i
�EFTALYA
A. WILLIAM DECKARD
1968 yılı nda üç çocuklu bir ailenin en küçüğü olarak Phi ladelphia' da
dünyaya g el en Deckard, Princeton Üniversitesi'nde sosyoloji
eğitimi almıştır.
Uzun yıllar reklamcılık sektöründe çalışan yazar, ticari ve siyasi

birçok kampanya yönetmiştir. 2000'li yıllardan itibaren kadim
kültürlerdeki iletişim teknikleri üzerine araştırmalar yapmaya
başlamıştır. Bu sırada yakından tanıma fırsatı bulduğu Anadolu
kültüründen etkilenerek uzun yıllar Türkiye'de yaşamıştır.
İkna olma süreçleri hakkında makaleler yazmış ve bir çok
konferansa katılmıştır.
Evli ve iki çocuk babasıdır.
Yaymlanmış Eserleri
- İknanın Gücü
- Güçlü Hajiza Teknikleri
- Beyin Gücünü Etkin Kullan

içindekiler
Giriş ................................................................................................................. 11
BÖLÜM!
Beyin ....................................................... ..... ..................................................
. . 17
Elektriksel Bilgi Ağı ............................ ......... ........ ...... ............ .................
. . . . . 21
Nöron........................................................................................................ 21
Nöronun Yapısı ............ ............................. ...........................................
. . 22
Bilgi İletimi ............................................................ . . .. ....... ........
. .. ............ 23
Sağ ve Sol Lob ...... ............................. ......... ............. ....... .. ............................. 27
Sağ Lob ....... ............................ .... ............. ..... .......... .... .......................
. . . . . . . 27
Sağ Lobu Baskın İnsanlann Özellikleri ... . .................... .................
.. 28
Sol Lob ... ..................................................... ................. ............................. 29
Sol Lobu Baskın İnsanların Özellikleri ................. ........ .... ........ . ..

. . . . . 29
Sağ ve Sol Beyin ..........................
.. ......................... .....................................
. 35
Sağ Beyin Geliştirme Egzersizleri .... .................................... .......... .

. . . 37
Sol Beyin Geliştirme Egzersizleri . . . . .... .. .................. ..... ..... ........ .....
. . . . 38
Beyne Dair Kısa Bilgiler ................................................................... ... . 42

Beynin Bölümleri .................................. ....................... .......... ...... .............
. . . . 47
5
A. WI LLIAM OECKARO
Frontal Lob .............................................................................................. 48
Motor Korteks ......................................................................................... 49
Frontal Lobun Zarar Görmesi Aşağıdaki Durumlara

Yol Açabilir .............................................................................................. 49
İlginç Bilgi ..................... ..................................... . ... .............. . ......... . ... ...... 50
Beden Duyu Korteksi...................... ........... ............. ................. . ............ 51
Parietal Lobun Zarar Görmesi Aşağıdaki Durumlara

Yol Açabilir .............................................................................................. 53
Oksipital Lob...... ................ . ................................................... ................. 53
Cerebellum ................................................... ............ .. ............................. 54
Temporal Lob ..................................... ....... . .................... ............ . ............ 54
Hafıza ....... . .. . ................. ................. ........... . ............................................... 55
Duyusal Girdileri İşleme .................. .................................................... 55
Dili Taıum a .............................................................................................. 57

Konuşma Üretimi ........ .. . ..................... ....... ........ .....
. .. . . . ... ..... ... ..... ...... .. 57
Temporal Lobun Zarar Görmesi Aşağıdaki Durumlara

Yol Açabilir .............................................................................................. 58
llipokarnpus ........................................................................................... 58
Aınigdala.................................................................................................. 59
Beyne Zarar Veren Etmenler .................................................. ........ ..... ...... 65
Kahvalh Etmemek ................................................................................. 66
Sigara İçmek·······························-··························································· 67
Yüksek Şeker Tüketimi...... ............................................. ................ . . . ... 68
Yeteri Kadar Uyurnaınak ..... .... ................... ............. ........ ....... .. . .......... 68
Uyurken Başınızı örtmek .................................................................... 69
Aşın Yemek ............................................................................................. 69
Alkol .......................................................................................................... 69
Hastayken Beyni Zorlamak......... ....... ............. ................................. . . . 70
Zihinsel Uyarım ların Azlığı ve Egzersiz Yapmamak ................... 70
6
Yeteri Kadar Su İçmemek .... ...... ... ... ....... .......... .......................... ..
. . . . . . . 71
Müsait Olduğunda Beni Sever Misin Anne? ........................ .. .. .. . . . . 72
Beyni Sağlıklı Tutmak İçin .... .....
. ......................................... . ..... .. .............. 75
Magnezyum . . ........ . ........... ...

.. . .. .... ............................................... ....... . 76 ..
Karbonhidratlar .......................... ............... .. .. . ..

. . . . . .. . . . ... ......... .... ....... .. . . . 77
Fosfor ..... .
. .. ......
. . .......................................................... .......... . . . .... .....
. .
. .. . . 78
B6 ve 812 Vitaminleri . . . . ... . . . . . . . .. .. . .. . ... ............................ ..... ............. .
. . . . 79
Çinko ....... ...............

. . ..... . ............ .. .......... .. . .....
.. . . . . . . . . .. ............ .. .......... . . .. ... 80
Kulaklannızı Koruyun .. .. ... ..... . ............... ...... . ......... . ...... ..... ........
. . ..... .. . 81
Dil ve ya Enstrüınan Öğrenin ...... .
. .... ..... . ........... ............. . .................. 82
Sosyalleşin. ............................................................................................ ... 82
Fazla Kilolarınızdan Kurtulun............................ ................................ 83
Spor, Yaşam Tarzınız Olsun . ............. .......................................... ......

. . 84
BÖLÜM2
z.eka ................................................................................................................. 87
z.eka ve Sosyal Hayat ... . ... . .. . . .. ...... ..................... ........ ..... .. .. ...........
. . . . . . . 90
Verecekleri Cevaplan Aşın Düşünürler . . . . ... . ... ... . ... . .. ...................... 91
Sürekli Kendilerinden Şüphe Ederler . ...
. . .. . . ..................................... 92
Yüksek Standartları Vardır ..... ............. .
. . . . ........... ....................
. ........... 92
Günlük Sıradan Sohbetlerden Nefret Ederler ............ ... .... .... . ...
. . . . . 93
Ruhsal Durumunuzun Farkındadırlar . ..... . ........ ...... ... ..... .........
. . . . . . . 93
Genel Anksiyeteden Muzdariptirler .... ......... ..... ................... ..... ..
. . . . . 94
Sürekli Korunma Halindedirler ................... . ........ .... ................ ....
.. . . . 95
Zayıflıklannı Saklarlar ..... .. ......... ... .... ...... .... ..................................
. . . . . . . 95
BÖLÜM3
Hafızamız ...................................... .... ....... ........... . .......... .... ............... ............. 99
Hafıza Nedir? .............................................................................................. 101
7
A. WI LLIAM OECKARO
Kodlama Nedir? ................... .... ........................................................ .

. . . 102
ı:>epolama ve Habrlama ..................................................................... 1 03
Aşamalı Hafıza Modeli ...................................................................... 104
Hafızanın Üç Aşaması ......... ... .... . . . .. ................ ...... ........ ......
. . . . . .. ........ 104
Sineztezi .................. ..... .. ...... ...... ......................... . ... . .. ... ................... . ..
. . .. .. . . . . 1 15
Sinestezi Nedir? ................. .... ....... .......................... ..... .. .. ..
. . . . . . . . .. ......... 116
Sinestezi Tipleri ... ...............
. .. ............... . . . . .. . .. .. .. ...................... ..... ...
. . . . . 119
Sinestezinin Nedenleri ....... .. .......................... ......... ..... ........... ........
. . . . 120
Sinestezi Tetikleyicileri .............. . . ............................ . .........
.. . .. .. ........... 122
Eşlenikler ...... .... ...
. . ... . .... ................................ . ....................... .............
. .. . 1 23
Hafıza Geliştirme Teknikleri .... .. . ................................... .......... .. . .. ..
. . . . . . . . 129
Hesapta Kralız .................. . ...................................... ..... . ........ .... . .......... 1 29
Baba Oğul ...... .... ................... .. ......... ... ............. ........ . ............. .......
. . . . . . . .. . 130
Kumların Öyküsü .... ..........
. ...
. . .. .
. ... ... ... ............... ...
. . . ..................... . .... 130
Müsait Olduğunda Beni Sever Misin Anne? ........................... .... . 131
Yanmak ......... ............... .
. . .. ... .... ...... ............. .................. . ....
.. . . . . . .. . ........... 131
Taş ............................................................................................................ 131
Hafızaıuzı Tazeleyin .................................................................................. 133
Uyuyun. . .. ............................ . . .. ....... ...................... ...... ...... ........ ... .....
. . . . . . 133
Egzersiz Yapın ...................................................................................... 134
Düzgün Beslenin .................................................................................. 135
Mnemonikler ............................................................................................... 137
Mnemonikleri Tasarlama: Hayal etme, İlişkilendirme ve
Konumlandırma . . ... .. . . ...................... ....... .
. . .. . ... ... .... ...... ... ... ........ .. ... .. . . 1 39
Mnemonik örneği ......... ..... ... .................................
. . . .. . . .... .... .. .. ... . .. ... ....... 143
Konumlandırma ................. . . .. ....... .. ... ...... .. ...... ............ ..
.. . . . . . . ....... ...
.. .. 144
Hafıza Sarayı .... .. . ... ....... ..... . ......... . ................... ... ........................... ..... . . 144
Hafıza Sarayı'nızı Kullanıma Açmak İçin Beş Adım . . . . . . .. .... ...... 146
Çeşitli Hafıza Geliştirme Metotları ........ .. ......................... ....
. . . .
. . .. ........ 153
Çağrışım Tekniği ile Hafıza Geliştirme Yollan . .. . . . .. .. ...... .. .....
. . . ..
. 154
Bilgileri İlişkilendirin ya da Gruplandırmalar Yapın.................. 156
Hafızayı Geliştirmede Beş Duyuyu Kullanma Tekniği .......... .. . 157
Hafızayı Geliştirmede Nimonik Yöntemi Kullanma
Teknikleri ................................................................................................ 158
Uyku ve Beslenmenin Bir Düzene Sokularak Etkin Hafıza
Kullanma Teknikleri ... . . ........
. .. .............................. ...... .......... ........ . ..... 159
Aklınızı Keskin Kullanın.. . ... .... ..... ............. . ........... . ...
.. . . ... . .. .. . . .. ..
. . ... 160 .
Kısa Sürede Hafıza Geliştirme ................... .. . . . .. .. . .. ... ....... .. ... . ...

. .. . .. ........ 167
önce İlişkilendir ....... .
.. .... . . .. . .... ............. .... . .
. . . . . . ... . .. ..... .........
. . .. . . ..... ...... .
. . . 1 71
Akıl Gözünü Devreye Sok ...... . .. .
. . . . . ....
...... . . ... ..
... . ... .. . .. . . . ............. ... ... .. . . . 173
Sarmalama Metodu . .. .. . . .. ........ ......................... ................ ......... ... ..
. . . . .. .
. .. . 1 77
Kelimeler Zihninizde Dans Etsin . . .. ..... .... ............. ....... .. ... .. .... .... . . ........ . 179
Ağlaruuzı Kurun . .. ...... . .............................

. . ... .. .. ....
. . .. . .................. . .. . . .... ...
. 181
Örneklerle Yabancı Kelimeleri
Nasıl Habrlayabiliriz . .. .. .. ........................ ........ ..... ... ..... ...... ...... .. . ...
. . . . . . . .. .. 185
İlk Harf Birleştirme Tekniği .... . . ... . . ..... . . .....
. . ...... ..............
. . . . .
.. . . . ... ... . ....... 189
Snapshot
(Anlık Görüntü Tekniği) Tekniği . ...... .. .. . .. .... . . .. ... .. . .... ...........................
. 191
Çivileme Sistemi . ...... ... ............................................. .. � ... .... . ....... .. ..........
.. . . 193
Çivileme sistemi nasıl çalışır? ........................................................... 195
Sayı-Kafiye Çivileri .............................................................................. 1%
Sayı-Kafiye Çivilerini Kullanmak .................................................... 1 98
Sayı-Şekil Çivileri ................................................................................. 200

Alfabe Çivileri - Somut ve Benzer Sesler ............ .... . . . ..........
. . ... ..
.. 202
Somut Kavramlar ile Kullanım . . . . . . .. .......... .................... ... ...........
. . . . 203
Benzer Ses Çivileri .............. .. .. . ... .. . .......
. . .. . . . . ..
.. . .... . ... . . .. . . ..... . . .
. . ... . 204 ... ...
Link (Bağlantı) Tekniği ....... ................................................ . ........... .. ..

. . .. .. 207
Link Tekniğini kullanabilmeniz için ilk adımlar: . .. .... .................
. 207
A. WILLIAM OECKARO
Link Tekniği ile Alışveriş Listesi Ezberleme .... .

. ......... ...... ............ 208
Listeyi Hatırlama ... ......... .. ................ .................. ...... ...................... ...
. . 214
Gardrop Tekniği . ... ...
. ................................... ... .......
. . ..... .......... . .. ....... . .....
. . . 217
Mnemonik Gardrobunun Tarurnı . . . ........... . .. .. ........................ ......... 217
Gardrop Tekniğinin Tarihi . ......... .......... .. . ...
. . .. ............ .. .. ..........
. .... .... 218
Dikkate Almanız C'..ereken 8 Madde ... . .. ..................... ... ....... ....
. . . . . . 218
Hayvan Alfabesi Gibi
Basit Kodlamalar Kullanın ........................... ...... ... ................ ............ ..
. . . . . 221
Gezintiye Çıkın ......................... ............ . ............................................... 222
Ezberlediğiniz Her Liste Birer Gardroptur . . . ......................... ...... . 222
Mnemonikler ....... ...

. .. ....
.. . ........................................................................... 223
1. Müzik Mnemonikleri ............. ........ .............................. ................
. . . 224
2. İsim Mnemonikleri ......... ............................................. ................. .. . 225
3. Kelime Mnemonikleri ... ......... .......... ......................
. . . .......... ....... ..... 225
4. Model Mnemonikleri . .. . ..... .........
. .... ... ..................... ....... ...............
. 227
5. Kafiye Mnemonikleri ...... ............. ........... ..
. . . .. .... . .................... ........ 227
6. Not Organizasyonu. ..... ........................... ... . .................................... 227
7. Görüntü Mnemonikleri ......... . . .............................................. . ........ 228
8. Bağlantı Mnemonikleri ............ ..... ... ......................... ......... ... ....
. . . . . . 229
9. Hece Mnemonikleri .. ... ...... ..... .......................... ....
. . . . . .. ................... 229
Kapanış ......................................................................................................... 230
Referans Siteler ..................... ... . .. ........... ..... ..... ..........

. . . . . . . ......................... 232
10
Giriş
E
vren, çok sesli, sesli olduğu kadar da sessiz bir or
kestra. Telliler, üflemeliler, vurmalılar . . . Hepsi de
bazen yok saydığımız, bazen yürekten inandığımız,
bazense insanın doğasından gelen riyakarlıkla bir şey
leri garanti altına almak için " İnanıyorum" dediğimiz
şefin, Tanrı'run emrindeler. Onca nebula, gök adaları,
milyarlarca galaksi, trilyonlarca yıldız ve bir o kadar da
gezegen. Büyüklüğüne akıl sır erdiremediğimiz, gün
be gün genişleyen evren. İnsanoğlunun keşfetmiş ol
duğu kadarı bile bizi büyülemeye yeterken, bir de keş
femediklerini düşünün. Tabi keşfedemediğimiz için,
keşfedemediklerimizi keşfetmeyi düşünmek biraz zor
olacaktır. Keşfedilemeyen bir şeyi keşfettiğiniz zaman
zaten mucit olur, nobelinizi dantelli sehpanızın üzerine
dikersiniz.
11
A. WI LLIAM DECKARD
Buluşlarla büyülenmek için ışık yılları katetmeye

lüzum yok. Daha dünya üzerinde ayak basılmamış top
raklar, yeterince araştırılamamış fenomenler ve okya
nuslar var. İnsanoğlunun henüz ulaşamadığı her balta
girmemiş orman, petrol ve kimyasal ahklarla zehirleye
mediğimiz her deniz, işleyişini tam olarak anlayamadı
ğımız canlılar yaşama yeni bir boyut kazandırmak için
bekliyor. Hatta yok oluşunun alhnda kendi imzasını
taşıyacak olan insanlığın dahi keşfedilmeyi bekleyen
onlarca yanı var.
Başınızda taşıdığınız, her gün yüz binlerce fizyolo
jik ve biyolojik görevi aksatmadan yerine getiren bey
ninizi düşünün. "Beyninizi düşünün", bu cümle bana
daima tuhaf gelmiştir, çünkü beyninizi düşünün de
mek aslında kendinizi, benliğinizi düşünüri. demektir.
Genellikle düşüncelerimizin beyinlerimiz aracılığıyla
değil de sanki başka bir yapı aracılığıyla ortaya çıkıyor
olduğu gibi tuhaf bir fikir vardır. Öyle olduğuna inan
dığımızdan değildir bu. Sadece çoğunluğunu su ve yağ
oluşturan bir organın bu kadar şeyi nasıl yapabildiğine
ve sekiz milyar insanın her birini nasıl bu kadar eşsiz
yaptığına inanamıyor olmamızdandır.
Kitabın ilerleyen kısımlarında da bir çok kez kulla
nacağım tabir ile beyin muazzam bir yapıdır. Beyniniz
sizi temsil eder, o ne kadar sağlıklıysa sizin de karar
larınız o kadar sağlıklı olur, hafızanız o kadar iyi işler.
12
Bu kitapta size beynin işleyişinden, hangi parçalardan

oluştuğundan, bu parçaların hangi amaçlara hizmet et
tiğinden, hafızanın nasıl işlediğinden, nasıl daha güçlü
hale getirebileceğinizden bahsedeceğim.
BÖLÜM 1
Beyin
�
E
ski çağlardan beri gerek felsefi, gerekse bilimsel
olsun "beyin" üzerine bir çok araştırma yapılmış,
teoriler oluşturulmuştur. Oluşturulmaya da devam
edilmektedir. Ne var ki hala bazen bizleri hapse ath
ran bazense zengin edip küçük bir saltanat kurduran
düşüncelerin nasıl oluştuğu, "benlik" denen algının ve
hafızanın beyinde nasıl işlediği üzerine kesin bir şey
söylenememiştir. Az önce saydıklannun hepsi ayn bi
rer araştırma koludur ve üzerlerine binlerce sayfa tez
yazılmış, doktoralar yapılmıştır. O yüzden haddimi
bilerek, çok derinlere inip sizleri de sıkmadan yalnızca
hafızayı ele almaya çalışacağım.
Beynimiz sinir sistemimizin merkezi olarak hizmet
eden, üzerine laboratuvarlar kurulan bir organdır. Bü
tün omurgalı hayvanlar ve çoğu omurgasız hayvan bu
yapıya sahiptir. Vücuttaki bilinçli ya da bilinçsiz tüm
işlemler kontrolü altındadır. ayrıca son derece de has-
17
A. WI LLIAM DECKARD
sastır. Kalp atışları, sıvı ve hormon dengesi, kan basıncı

gibi canlıların yaşaması için gereken tüm homeostatik
aktivitelerin düzenli işleyişini sağlar. Hareket etme,
bilişsel yetenekler, öğrenme, hafıza ve duygulardan
sorumludur. Karışıklığıyla bilim adamlarına bile du
dak uçuklatır. Amen Clinics ve BrainMD'nin kuru
cusu olan Amerikalı Dr. Daniel Gregory Amen beyin
hakkında şöyle demiştir: "Beynimiz, evrendeki en kanşık
ve şaşırtıcı organdı r. Vücut ağı rlığı mızın yalnızca %2'sini
oluşturur. Buna rağman tükettiğimiz kalorilerilerin %20 ile
%30'unu, aldığım ız oksijenin %20'sini tüketir ve vücutta
ki kan akışının %25 ini alır. İnanılmaz bir şekilde %85'i su
olan beyin, kişiliğimizin m ihenk taşıdır, hatta bazılanna göre
ruhumuzun ". %85'i su, daha açık olmak gerekirse; her
...
gün gördüğümüz bir buçuk litrelik su şişeleri var ya,

işte onun yarısından biraz fazlasını kafamızda taşıyo
ruz, geri kalanı da löp et. Peki bu etin içinde neler var?
Bildiğimiz üzere kanımızda, oksijenin, besinlerin ve
enerji moleküllerinin taşınması için kan hücreleri aynı
zamanda vücudun savunulması için antikor denilen
hücreler vardır. Karaciğerimiz ve midemizde ise sindi
rim enzimleri bulunur. Derimizin bir milimetrekarelik
alanında bile yüz binlerce hücre olduğunu düşünür
sek, beynimizin yalnızca et ve su yığını olduğunu dü
şünmek biraz saçma olurdu. Peki bedendeki her türlü
olayın kontrolünü sağlayan beynimizde ne var? Onca
bilginin beyindeki iletimi nasıl sağlanıyor? Beynimi-
18
zin yüzde kaçını kullanıyoruz? Sağ lob mu, sol lob mu,
yoksa ikisi birden mi? Hafıza nedir? Nasıl geliştirilir?
Hepsine sırayla geleceğiz. öncelikle beynimizdeki bilgi
iletiminin nasıl olduğundan bahsedelim.
Elektriksel Bilıi Alı
�
Nöron
lginin ve her türlü sinyalin iletimi, adına "nöron"
B denen, sinir sistemimizin temel yapıtaşı konu
mundaki sinir hücreleri ile sağlanır. Nöronlar birçok
bakımdan insan vücudundaki diğer hücrelerle benzer
lik gösterirler; fakat sinir hücrelerini vücuttaki diğer
hücrelerden ayıran kilit bir nokta bulunur: Nöronlar,
insan vücudundaki bilgi aktarımını sağlar.
Vücuttaki iletişimi sağlamada hayli uzmanlaşmış
olan bu sinir hücreleri, bilgi aktarımını hem kimyasal
hem de elektriksel yollarla sağlar. Evet, yanlış okuma
dınız, beynimiz elektrik ile çalışıyor ve bir ampülü ya
kabilecek güçte. İnsan vücudunda farklı görevler üstle
nen çeşitli sinir hücreleri bulunur.
21
A. WI LLIAM OECKARO
Duyusal nöronlar, duyu alıcıları yoluyla vücuttaki

bilgileri beyne iletirken motor nöronlar da beynin ta
leplerini vücuttaki kaslara iletir. Ara nöronlarsa çeşitli
sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlamaktan sorum
ludur.
Nöron
Nöronun Yapısı
Bir sinir hücresinin üç temel kısmı bulunur: dend
ritler, aksonlar ve hücre gövdesi. Fakat; her sinir hüc
resinin boyu, şekli ve özellikleri hücrenin aldığı göre
ve göre değişkenlik göstermektedir. Bir duyusal nöron
ile, kas görevlerini üstlenen nöron aynı yapıda değil
dir. Kimi sinir hücreleri daha az dendrit uzanhsına sa
hipken kimisi de dendritten geçilmemektedir. Burada
yapabileceğimiz yorum; dendritler bilgi almayı sağ
ladığından, dendrit uzanhsı çok olan hücrenin beyne
daha sıklıkla bilgi ileteceğidir. Yani bir işlemi ne kadar
tekrarlarsak, nöronlar da kendilerini o işleme göre tek-
22
rar programlar. Kimi hücrelerde de aynı şey aksonlar

için geçerlidir fakat aksonlann etkileri sayılarıyla değil
boyutlarıyla ölçülür. Bu yüzden, daha sık bilgi ileten
sinir hücrelerinde daha uzun aksonlar bulunur. İnsan
vücudunda bulunan en uzun akson, kuyruk sokumun
dan başlayıp, ayak başparmağına kadar gider; ve bu da
yaklaşık olarak 90 santimlik bir uzunluk demektir.
Bilgi İletimi
Nöronların iletişim sağ
laması için bilginin hem nö
ronun kendi içinde hem de
bir nörondan diğerine ak
tarılması gerekir. Bu işlem
kimyasal uyarıcılar ve elek
triksel sinyallerin yardımıy
la gerçekleşir.
Nöronlarda bulunan
dendritler, duyusal alıcılardan ve diğer nöronlardan
bilgi alınmasını sağlar. Bu bilgiler önce hücre gövde
sine aktarılır ve hurdan da aksonlara iletilir. Bilgiler
aksona geldiğinde, yapı boyunca aksiyon potansiyeli
adıyla bilinen elektriksel bir sinyal formunda taşınır.
Vücudumuz, bu bilgi hatlarıyla çepeçevre sarılmış
tır. Düşünün ki, ayağınıza bir arı konuyor ve bunu anın
da hissediyorsunuz, hissetmekle de kalmıyorsunuz.
23
A. WILLIAM DECKARO
Beyniniz anyı kovmak için "ayağı salla" komutu gön

deriyor ve sokulmaktan kurtuluyorsunuz. Ya da yeni
sahiplendiğiniz yavru kediniz her zamanki yaramaz
lığıyla mutfak tezgahına çıkmış, y anmakta olan ocağa
yaklaşmakta. Harekete geçmek için saniyeleriniz var.
Beyin, gözlerinizden gelen sinyallere erişerek çabucak
ne zaman, ne şekilde, ne hızda atılıp kediyi kurtamanız
gerektiğini hesaplıyor, kaslarınıza gerekli emri veriyor.
Zamanlamanız mükemmel ve kediniz güvende. Hiç bir
bilgisayar gözlerinizden, kulaklarınızdan ve diğer du
yusal organlarınızdan gelen bilgi seline, beynin şaşılası
derecedeki indirme, işleme ve tepki verme hızına ye
tişemez. Beynin bilgi işleme hızı yapılan araşhrmalara
göre yaklaşık 13 milisaniyedir. Bu da dünya üzerinde
üretilen son teknoloji bir süper bilgisayardan bile daha
hızlı bir şekilde verileri işlediğimizi gösteriyor. Şu an
bu kitabı okurken bile kim bilir kaç farklı şey geçip gidi
yor aklınızdan, faturalar, içtiğiniz çayın soğuyup soğu
madığı, çamaşır makinesi, yarın sizi bekleyen toplantı
ve görüşmeler, yarın ne giyeceğiniz . . .
Tüm bu sesler, düşünceler v e bilgi akışları arasın
dan, beyninize " dur, hepsini işleme koyma" deyip bu
kitaba ya da herhangi belirli bir şeye odaklanabiliyor
sunuz. Sadece odaklanmayıp, hafızanıza da kaydedi
yorsunuz. Bunca kayıt ve öğrenme sonrası, tabi bey
niniz de değişime uğruyor. Az önce bahsettiğimiz gibi
24
nöronlarımız yeni bağlantılar kuruyor, aksonlar bilgi

otobanları oluşturuyor. Bir gün içerisinde ortalama
105,000 kelime duyar, 34 gigabayt' a yakın bilgi alırız
beynimize. Günde 34 gigabayt, düşünebiliyor musu
nuz? Bir çok telefonu bir gün, çoğu bilgisayarı bir-iki
hafta içerisinde doldurup taşırmaya yeter de artar.
Gördüğünüz üzere bilim insanlarının da dediği
gibi evrende bulunmuş en karışık makineyi kafamız
da taşıyoruz. Ancak bu makine tek bir parçadan ibaret
değil. Bildiğiniz gibi beynimizin sağ ve sol lob olmak
üzere iki ana parçası vardır, bu iki parça da kendi için
de bir çok bölüme ayrılır. Parçaların toplamı beynimi
zi, beynimiz ise sahip olduğumuz karakteri, düşünme
şeklimizi, ilgi alanlarımızı belirler. Bunların belirlenme
sinde ise baskın olan lobumuzun etkili olduğu üzerine
tarhşmalar vardır. Gelin şimdi bu iki lobu inceleyelim.
25
Saü ve Sol Lob
�
Sağ Lob
ağ beyin, içimizdeki Van Gogh, Picasso, Mozart ve
S Bach'hr. Bilgiyi bir bütün olarak alır, semboller ve
tasvirler kullanarak işler. Şekillere, renklere ve resim
lere tepki verir. Sözel ifadeler dışındaki müziğe, vücut
diline, dokunmaya daha çok tepki verir. Sezgicidir, ön
sezilerini ve hislerini takip eder. Nesnelerle soyut değil,
duygusal olarak ilişki kurar. Şekilsel ilişkileri kullanır.
Duygusal yanınuzdır, duyguları serbest bırakır. Daha
fazla risk alır, çok kontollü değildir. Aşık olduğumuz
zamanlarda yaphğımız çoğu saçmalık sağ beynin işleri
dir. Yarahcı tarafınuzdır, bütüne bakarak ve eşanlamlı
olarak düşünür, benzer nitelikleri arar. Dokunsal yol
larla, görerek ve duyarak öğrenir. Yazılı ve gösterilen
talimatlara uyar. Hayallere, şiire, mecaza ve müziğe
27
A. WILLIAM DECKARD
meraklıdır. Bilgiyi, şekiller ve sembolleri kullanarak

işlediği için isimler yerine yüzleri hahrlar. Ayrıca vü
cudun sol bölümündeki duyusal organları ve vücut
hareketlerini kontrol eder. Sağ beyin içimizdeki uçarı
çocuktur.
Sağ Lobu Baskın İnsanlann Özellikleri

• Sağ lobu daha aktif kullanan kişiler, genelden
özele doğru bir yol izlerler.
• Bilgiyi farklı şekillerde işlerler.
• Bir görevden diğerine rahatça geçebilirler, belirli
bir öncelik sıraları yoktur.
• Sesin tınısına odaklanırlar.
• Duyduklarını ve ya okuduklarını zihinlerinde
senaryolaştırma alışkanlıkları vardır.
• Müzik ve ses eşliğinde çalışmak hoşlarına gider,
gürültü şeklinde olmadığı sürece sesten rahatsız
olmazlar.
• Öğrenmeyi çoğunlukla görerek, hissederek ve
dokunarak yaparlar.
• Renk ve şekillere tepki verirler
• Yaratıcıdırlar.
• İnsanları yüzleriyle hatırlarlar
28
Sol Lob
Sol beyin, konuşma ve dil merkezidir. Analitik
(adım adım) düşünür. Manhklı ve sistematiktir. Sayısal
yanımızdır, matematiksel bir şekilde düşünür ve sis
temlidir. Sayısal işlemlerde üstündür. Problemleri bü
tün olarak ele almaz, parçalayarak çözer. Yazmayı ve
konuşmayı tercih eder. Dili doğru kullanmamızı sağlar.
Bilgiyi ardışık ve doğrusal işler. Ayrıntıcıdır ve disip
linlidir. Sağ beynin tersine yüzler yerine, isimleri ha
tırlar ve gösterilen talimatlar yerine, sözlü talimatlara
uyar. Sebep sonuç ilişkilerini kullanır. Daha az ve man
tıklı riskleri alır. Ayrıca vücudun sağ tarafındaki duyu
organlarını ve vücut hareketlerini kontrol eder.
Sol Lobu Baskın İnsanların Özellikleri

• Kelimelerin asıl anlamlarıyla ilgilidirler.
• Yer-yön duyguları daha gelişkindir.
• Bilgiyi doğrusal bir şekilde işlerler.
• Günlük planlan ve programları vardır, disiplin
lidirler.
• Dille alakalı bölüm sol lobda olduğundan keli
meleri daha rahat kullanırlar. Kendilerini ifade
etmekte zorluk çekmezler.
• Yapılan işlerde manhk ararlar.
29
A. WILLIAM DECKARD
• Jest ve mimikleri çok fazla kullanmazlar.

• Sayısal konularda iyidirler.
• Liste yapma konusunda iyidirler.
• İnsanları isimleriyle hatırlarlar.
Biraz mola ...
Hesapta Kralız
Ormanın birinde aslanlar toplanmış."Yahu" de
mişler, "Hesapta kralız; ama açlıktan öleceğiz arkadaş .
aymuna saldırsak, ağaca kaçıyor; fillere saldırsak faz-'
la büyükler..."
Bir tanesi; "En iyisi, öküzlere saldıralım" demiş,
"İriyarı görünüyorlar; ama ne pençeleri var ne d

C.tişleri. .. Tam dişimize göre!"
Olur mu? Olur.
Hücum!
Ama evdeki hesap çarşıya uymamış.
Öküz , öyle yabana atılacak hayvan değilmiş meğer.

rganize oluyorlar, topluca savunma yapıyorlar, püs-.
�ürtüyorlarmış.
Aslanların açlıktan mideleri orkestra çalıyor.
"N'apsak, n'apsak?"
"Tilkiye danışalım" demişler.
Bir tilki çağırmışlar, durumu anlatmışlar.
Tilki hiç düşünmeden "Kolay" demiş.
"Beni, öküzlerin yaşadığı zengin otlakların prens

yapın, işinizi halledeyim... "
Aslanlar kabul etmişler.
Tilki, elinde beyaz bayrakla öküzlere gitmiş,
31
A. WI LLIAM DECKARD
"Sayg ı d eğer ö k ü z l e r " d e m i ş , "As l ı n d a a s l a n l a r u y

sa l d ı r, s i z i de ç o k seviyo rl a r... A m a; şu a ra n ı z d a k i s a r ı
ö k ü z va r ya, sa rı ö k ü z , i şte s o r u n o . .. G ö r ü n ce tahr i k
o l u yo r l a r, ca n l a rı ç e k i y o r, ve r i n ş u s a r ı ö k ü z ü k u rt u l u n
ka rdeş i m , hu z u r i ç i n d e yaşayı n!"
Ö k ü z heyeti d ü ş ü n m ü ş t a ş ı n m ı ş, ' b a n a d o ku n m a
ya n yı l a n b i n yaşa s ı n ' m a n t ı ğ ı y l a , ve rive r m i ş l e r s a r ı
öküzü.
As l a n l a r d a afiyetl e ye m i ş l e r.
B i r g ü n , i ki g ü n . . .
Ti l ki y i n e ge l m i ş.
"Ba kın görd üğ ü n ü z g i b i , sa l d ı rı l a r kes i l d i , m uti

u t l u yaşıyors u n u z" d e m i ş ve e k l e m i ş:
"Am a şu va r ya, b e n e k l i ö k ü z ... O b u ra d a o l d u ğ

sü rece s i ze rahat y ü z ü yo k a rka d a ş, ca n l a rı ç e kiyor, ve
ri n , k u rt u l u n ! "
Ö k ü z h eyeti d ü şü n m üş, "ot l a ğ ı n se l a m et i i ç i n " tes-
' l i m etm i ş b e n ek l i ö k ü z ü ...
Ü ç g ü n, d ö rt gün . . .
Ti l k i y i n e ge l m iş.
K u y r u ğ u u z u n o l a n ı . . . B u rn u beya z o l a n ı . . . To m b u
o l a n ı ... Te k t e k a l ı p g i t m i ş .
Otl a k seyre l m iş .
Se m i rm i ş a s l a n l a r.
G ü n l e rd e n b i r g ü n ... A rt ı k t i l k i ge l m e m i ş!
G e re k ka l m a m ı ş ç ü n k ü .
32
GÜÇLÜ HAFIZA TEKNİ KLERİ
Doğrudan aslan gelmiş.
"Hanginizi istiyorsam, canım hanginizi çekiyorsa,

onu vereceksiniz. Adamı hasta etmeyin!" demiş.
Otların arasında tir tir titreyen, tek tük kalmış öküz

ler;
"Keşke sarı öküzü vermeseydik" demişler ama iş

işten geçmiş.
A. WILLIAM DECKARD
�@O:o �{ft.)�
[ ANAUl YARAITOLIK
l MANUK İÇGÜDÜllR
�lRÇlKÇiliK DUYGUlA�
SIMYA KOYMA llAYAlGÜCÜ
MAllMATİK GÜNDÜZ RÜYALARI
Dil
•M1a
34
Saü ve Sol Beyin
�
ağ elini kullanarak yazı yazan birinin sol eliyle yazı

S yazmaya çalışhğını düşünün: Sol el, yazı yazmak
üzere yıllarca kullanılmadığı için arhk yazı konusunda
esnekliğini yitirmiştir. Sağ elimizle kalem tutarken sol
elimizle cetvel, gönye gibi eşyaları aktif bir şekilde kul
lanabiliriz. Tam tersini yapmak istediğimizde ise sağ
elimizle gönyeyi güzel kullanamadığımızı fark ederiz.
Yani, sağ ve sol beynin aslında birbirini tamamladığını,
her birinin kendince güçlü özellikleri olduğunu görü
rüz. Sağ beyin - sol beyin konusu da buna benzer.
Beyni hiç kullanmamak, sağlıklı bir insan için söz
konusu olamaz ancak beynin sağ tarafını veya sol ta
rafını daha fazla kullanıyor olmak mümkün. En ideal
durumun her iki tarafı da dengeli kullanmak olduğu
görüşü yaygındır çünkü sağ beyin ile sol beyin birbirini
tamamlayıcı özelliklere sahiptir. Tıpkı kollarımız için
verdiğimiz örnek gibi: Beynimizin kullanılan bölümü
35
A. WI LLIAM DECKARD
pratikleşir, işlevselliği artar. Az kullanılan bölümü ise

tembelleşir.
Sağ ve sol beyin, çocukluk döneminde zannedildi
ğinden çok daha bütünsel olarak işler. Beynin her iki ta
rafını da etkin bir biçimde kullanabilen bireyler zihinsel
kapasitelerini iki kat değil kat kat arttırmış olurlar. Bu
nedenle çocuklarımızın hem yaratıcılıklarını (sağ be
yin) hem de mantıksal düşünme güçlerini (sol beyin),
ilk yıllardan itibaren desteklemeliyiz. Klasik eğitimler,
daha çok sol beynin kullanımını desteklemesi sebebiyle
pek çok yaratıcı yetenek yetişkin yaşlara aktarılamadan
körelmektedir. Çoğumuz küçüklüğünde güzel resim
ler yapabiliyorken ya da çalınan alet blok flüt bile olsa
müziğe hevesliyken, orta öğretime geçtiğimizde arhk
bu yeteneklerden eser kalmamış olması buna en güzel
örnektir. Klasik IQ testleri de daha çok sol beynin iş
levlerine ilişkin verileri değerlendirir, o yüzden bir çok
test sayısal problemlerden geçilmemektedir.
Yıllar önce beyinle ilgili araştırmalar sırasında ko
nuşma ve dilin merkezi olarak sol beyin keşfedilmiş ve
bu özelliğinden dolayı yıllarca sağ beyinden çok daha
fazla itibar görmüştür. Eğitim sistemleri sol beyni kul
landıran, mantıklı ve analitik düşünmeyi geliştiren te
meller üzerine oturtulmuştur. Ancak son yıllarda sağ
beynin aslında ne kadar önemli işlevleri üstlendiği gö
rülmüştür.
36
Örneğin bir hukuk metni ya da kull anma kılavu
zunu okurken sol beyin becerilerine ihtiyaç duyulur.
Ancak mizahi bir metin ya da roman okuduğunuzda,
tüm geçmiş deneyimlerimizden anlamı çekip çıkaran
sağ beyne başvururuz. Büyük matematikçilerin sağ be
yinlerini başta hayal güçleri olmak üzere ustaca kullan
dıkları bilinmektedir.
Çocuklarımıza, mantıksal düşünme güçlerini des
tekleyecek ve yaratıcı çözümler geliştirmelerine yardım
cı olacak bir ortamı daha okul öncesinde sunmalıyız.
Sağ Beyin Geliştirme Egzersizleri

Sağ beynim.izi geliştirmenin yolu sanattan ve yara
tıcı olmaktan geçer. Okul müfredatında görmediğimiz,
tamamen kendi uğraşlarımız sonucu yapabileceğim.iz
eylemlerdir.
Yaratıcı yanımızı geliştirmek için yapabileceğim.iz
egzersizlerden bazıları şunlardır:
./ Resim çizmek,
./ Enstrüman çalmak,
./ Şarkı söylemek,
./ Kitap okumak,
./ Kurgu yapmak, kompozisyon çıkarmak,
./ Hayal gücü gerektiren oyunlar oynamak,
./ Renkli ve sesli zeka oyunları oynamak
37
A. WI LLIAM DECKARD
Sol Beyin Geliştirme Egzersizleri

Sol beyin geliştinne yöntemleri daha çok okullarda
gönneye alışık olduğumuz dersleri hatırlatmaktadır.
Bu doğru çünkü okul müfredahndaki matematik, fen
bilgisi ve gramer gibi ağırlık verilen dersler sol beynin
gelişimini sağlamaktadır. Haftalık ders programlann
da resim, müzik gibi sağ beyin gelişimi sağlayan ders
lere ise daha az zaman aynlmaktadır.
İ şte sol beyin geliştirme egzersizlerinden bazıları:
./ Matematik problemleri çözmek,
./ Bulmaca çözmek,
./ Yazı yazmak
./ Kitap okumak (Kitap okumak hem sağ, hem de
sol beyin geliştirme egzersizi niteliğindedir),
./ Yeni bir dil öğrenmek,
./ Hayal gücü gerektiren oyunlar oynamak,
./ Kuralları olan zeka ve strateji oyunları oynamak
38
GÜÇLÜ HAFIZA TEKNİ KLERİ
Sağ ve sol beynimizin özelliklerinden, ne işlerle

meşgul olduklarından ve nasıl geliştirebileceğimizden
bahsettik. Fakat insanlar genellikle bu iki parçadan bi
rini daha baskın bir şekilde kullanırlar. Siz de hangisi
ni daha çok kullandığınızı bilmek istiyorsanız günlük
alışkanlıklarımız ve davranışlarımızdan yola çıkarak
hazıilanan bu testi çözünüz.
39
A. WILLIAM DECKARD
Test1
Sağ Beyin mi Sol Beyin mi?
1. Pa r m a k l a r ı n ı z iç i ç e geçece k ş e k i l d e avu ç l a rı n ı
z ı b i r l eştird i ğ i n i zd e, s a ğ b a ş p a r m ağın ı z ü stte m i ka l ıyor
a ltta m ı ?
A . Üstte ka l ıyo r
B . A l tta ka l ıyor
2. Ye n i ta n ı şt ı ğ ı n ı z ve ya u z u n s ü re gö r ü ş m e d i ğ i n i z
b i r i n i n y ü z ü n ü m ü yoksa ism i n i m i d a h a ko l ay h a t ı r l a r
sınız?
A .Yü z l e ri d aha ra h a t h a t ı r l a r ı m.
B . İ s i m l e ri d aha rahat h a t ı r l a rı m .
3 . Aşağı d a ki o k u l d e rs l e ri n d e n ha n g i s i h e p daha
çok i l g i n i z i ç e k m i şt i r ?
A . Sosya l b i l g i l e r/ Sosya l d e rs l e r
B . M ate m at i k d e rs i /Say ı s a l d e rs l e r
4 . Aşa ğ ı d a k i s p o r a l an l a rı n d a n h a n g i s i s i ze h itap
�d iyo r ? H a n g i s i n i tercih e d e rd i n i z ?
A .Te k b a ş ın:ıa ya p a b i l eceği m s p o r etkin l i k l e ri
B .Ta k ı m ha l i n d e ya p ı l a n s p o r etki n l i kl e r i
1 Bu test Mentalup.net sitesinden alınbdır.
40
5. U ya n d ığ ı n ı z d a rüya n ı z ı h a t ı r l a ya b i l i r m i s i niz?
A.Çoğu za m a n n et b i r şeki l d e h a t ı r l a r ı m .
B . İ sti s n a l a r d ı ş ı n d a ge n e l l i k l e hat ı r l aya m a m .
6. E l i n i z e ka l e m g i b i d ü z b i r n e s n e a l ın . S a ğ ve ya
sol göz ü n ü z ü k a p at m a d a n n e s n ey i d ü z b i r ke n a ra d oğ
ru hiza l ay ı n . Ş i m d i bir göz ü n ü z ü ka p a t ı n ve n es n e n i n
y e r d eğişt i r i p değişt i rm e d i ğ i n e d i kkat e d i n . So n ra ta m
tersini ya p a ra k d i ğe r göz ü n ü z ü ka p at ı n ve n e s n e n i n ye r
d e ğ i şt i r i p d e ğ i şt i r m e d i ğ i n e d i kkat e d i n . B u n a gö re a ş a
ğ ı d a k i ş ı k l a rd a n b i ri n i seçi n .
A.So l göz ü m ü ka patt ı ğ ı m d a n e s n e yer d eğişt i rd i .
B . Sa ğ göz ü m ü ka patt ı ğ ı m d a n e s n e y e r d e ğ i ştird i .
7. Ş u a n s a ate b a k m a d a n s a a t ı n ka ç o l d u ğu n u tah
min ed i n .
A.Ta h m i n i m 10 d k'd a n faz l a s a pt ı . ·
B .Ta h m i n i m 10'd a n a z b i r sa p m a i l e n e red eyse

d oğ r u ç ı kt ı / ta m ç ı kt ı .
8. Yü z y ü z e i l eti ş i m h a l i n d eyke n jest ve m i m i k l e ri

n i z i n a s ı l k u l l a n ıyors u n u z?
A .Yoğu n m i m ik l e r l e ve yoğ u n jest l e r l e b e d e n d i l i m i

a kt i f ku l l a n ı rı m .
B . Be d e n d i l i m i a ş ı rı s e rg i l e m e d e n ç o k a z m i mi k ve
h a re ket l e r ya p a r ı m .
41
A. WILLIAM DECKARD
Sekiz sorudan oluşan sağ beyin - sol beyin testinin

sonuna geldik. Şimdi hangi şıkka daha fazla yöneldiği
nizden yola çıkarak, hangi tarafınızı daha aktif kullan
dığınız üzerine tahmini bir sonuca varacağız. Eğer " A"
şıkkı dörtten fazla ise sağ beyninizi, "B" şıkkı dörtten
fazla ise sol beyninizi daha çok kullanıyorsunuz de
mektir. Sağ beyniniz baskınsa yaratıcısıruzdır, sanatsal
yönünüz daha ağır basar, renklere şekillere daha çok
tepki verirsiniz. Eğer sol beyniniz daha baskınsa man
hklı yönünüz daha ağır basar, renkler ve şekiller yerine
daha somut şeylere tepki verirsiniz. Beynimizin iki ya
rısı sağ ve sol lob ile tanışhk. Şimdi biraz daha derine
inerek bu yarının içerisindekilerden bahsedeceğiz.
Beyne Dair Kısa Bilgiler

• Beynimiz yaklaşık bir 1,5 kg civarında, % 90'ı
özel bir sıvı olan, protein ve yağdan oluşmuş bir
organımızdır.
• Aldığımız oksijenin % 25'i beynimize gider. Be
beklerde ise bu oran % 50 gibi büyük bir orana
sahiptir.
• Beyin, vücudumuzda gerçekleşen bilinçli ve ya
bilinçsiz bütün hareketlerin kontrolünü elinde
tutan güçlü bir denetim merkezidir.
42
• Beynin 1 mm�' ünde bir milyondan fazla nöron

bulunur. Nöronların çapı yaklaşık 50 mikrondur.
• Sinirsel ağlar aracılığıyla beynimize iletilen sin
yallerin hızı saatte yaklaşık 580 km olarak ölçül
müştür. Bu da demek oluyor ki, ayaklarımızdan
gelen bir sinyal beynimize saniyenin yüzde biri
gibi kısa bir sürede ulaşmaktadır.
• Beynin bir gramındaki nöronların bağlantı ka
pasitesinin dünyadaki telefon ağına eşit olduğu
söylenmektedir.
• Vucüdumuz binlerce alıcıya sahip hassas bir ma
kinedir. Yaklaşık 200 bin ısı dedektörü, 500 bin
dokunma dedektörü ve 4 milyon acıya dedektör
ile beynimizin yetkili yerlerine sinyal iletimi sağ
lamaktadır.
• 100 milyarı aşkın nöronun arasındaki bağlanhyı
sağlayan sinapsler katrilyonlarcadır. Her nöron
da 1 milyara yakın protein, her proteinde ise 40
bin atom bulunmaktadır. Proteinin en küçük ya
pıtaşı olan Aminoasitlerin yanlış bir dizilişi vü
cudumuzda zehir etkisi yapmaktadır.
43
A. WILLIAM OECKARO
B i ra z m o l a ...
Baba Oğul
60' 1 ı ya ş l a rd a b a b a , 2 5-30' 1 u ya ş l a rd a oğl uy l a , be
a be r b a h çe d e otu ru yo rl a rd ı . Ağa ca, bir k u ş ge l m i ş, ye r
d e n ağaca ko n a ra k n eş ey l e oyn a m aya b a ş l a m ı şt ı . B a b a
pğl u n a s o r m u ş;
- B u n ed i r?
Evl at ceva p l a d ı ;
-Kuş.
B a ba n ı n g ö z ü k u ştayd ı . Deva m l ı o n u ta k i p e d iyo r-"

u ve te k ra r oğl u n a s o rd u .
- B u n e d i r?
Oğl u s ı k ı lga n b i r ş e k i l d e " K u ş" d ed i .
B a ba n ı n gözü y i n e k u ştayd ı v e te k ra r oğ l u n a s o rd u .
- B u nedir?
Oğl u h i d d et l i v e k ı zg ı n b i r ifa d ey l e ;
- Kuş, o k u ş b a b a n e d e n t e k ra r tekra r so ruyors u n

b i l m iyor g i b i , d i ye rek ç ı k ı şt ı .
B a b a sa n ki b u t e p k i y i o n d a n b e k l e rces i n e o n a h a
yatı n ı n e n b ü y ü k d e rs i n i ve r m e k i ç i n ayağa ka l kt ı v e eve
yö n e l d i .
A z so n ra e l i n d e b i r d efte r l e te k ra r geri ge l d i ve oğ

l u n u n ya n ı n a ot u rd u .
44
B i r sayfayı açtı ve o k u m a s ı n ı i ste d i , oğu l i ç i n d e n

o kuyaca ktı k i , b a b a ses l i o ku ma s ı n ı i ste d i . N otta ş u n l a
ya z ı l ıyd ı .
- B u g ü n oğl u m l a b e ra b e r p a rka gitt i k, oğl u m y ü r ü

m eye v e ko n u ş m aya b a ş l a d ı . B i z otu r u r ke n b i r kuş g e l
d i , oyn uyo rd u ;
O ğ l u m s o rd u ,
-Bu ne?
-Kuş.
Te k ra r s o rd u ,
-Bu ne?
-Kuş.
O s o rd u , s o r m aya d a d eva m ett i o n l a rca kez, b e n

ise h e r sefe ri n d e k u ş , d e d i m , sevg i y l e ve e n s o n u n d
o d a b a n a , b u kuş, d ed i . Seviyo r u m s e n i ca n ı m o ğ l u m
b e n i m . İ y i k i ge l d i n a ra m ı za , n e ş e katt ı n ca n ı m ı za .
Oğ l u bu n ot u o ku d u kta n s o n ra y u t k u n d u göz l e r "

d o l d u v e b a b a s ı n a sa rı l ı p ş u n l a rı d iye b i l d i .
-Affet b e n i b a b a c ı ğ ı m ! O s a b rı b e n göste re m e d i m ,
özü r d i l e ri m . Ca n ı m b a b a m , se n i ç o k seviyo r u m . . .
Sağ i ke n değeri n i b i l m ed iği m i z y a d a b i l e m e d i ği m i z

ü z d ü ğ ü m ü � ü a n n e v e b a b a l a r ı m ı z d a n ö z ür d i l eye l i m
ya r ı n geç o l m a d a n .
45
A. WI LLIAM DECKARD
Bugün telafi edebilirsin, kaybettikten sonra vicda

nın rahat bırakmayacak. Keşke diyeceksin, ne olur baba
yanımda olsaydın, her şeyime karışsaydın diyeceksin
belki de, nerdesin babam özledim seni diyeceksin ve
gözyaşlarına boğulacaksın .
Beynin Bölümleri
�
��lOOl i �i�ilOOl
mCOOJ�IOOYld
---- --
MOTOR KORT EK�I_ • • • - · -
- ·.:ı
l;: - - - .
PARIETAL LOB
F RONTAL LOB 14çevrtnin f•luocWlı§ını
Blffnııı dDı'l•mtıı. ..gı.,. . .... _
llglll bGIDn\dOr.
· - - ·>
O KSIPİTAL LOB
Ouyulaıı ttfr tGrlO sesin 66�s.el bilgilerin
, l�endı91
ljlendlgı bGliırnclü r. '. b6lümd0r.
TEMPORAL LOB - ------·

GORSEL KORTEKS
oıı w m.,,.• tinlOfumlu<tur. CEREBEllUM Hırtkrtil ntsneftrdtn gelen
bllıJlyl llilf.
B
eynimizin her biri farklı bir işle meşgul olan ve
bilgilerin düzgün işlenebilmesi için ortaklaşa ça
lışması gereken 5 temel bölümü vardır. Bu bölümlerin
47
A. WI LLIAM OECKARO
içerisinde ise başka amaçlara hizmet daha küçük bö

lümler bulunur.
Frontal Lob
Beynimizin ön kısmında bulunan frontal lob bilişscl
düşünme merkezimizdir. Muhakeme, planlama, cinsel
dürtüler, davranış, problem çözme, yargılama, konuş
ma parçalarını ve motor becerilerini organize etme gö
revi frontal loba aittir.
Frontal lobumu zu kahvaltıda ne yiyip içeceğimiz
den tutun da sınavda hangi konulara çalışacağımız ko
nusuna kadar karar vermek için kullanırsınız. Frontal
lob ayrıca karakterimizin şekillendiği bölgedir. Plan
yapma gibi yüksek zihinsel işlemler bu bölgede gerçek
leşir, aynı zamanda akıcı, hatasız ve anlamlı şekilde ko
nuşabilmeniz için gereklidir.
Frontal lob istemli hareketlerin kontrolünde büyük
bir rol oynar. Yürümek gibi aktiviteleri düzenleyen
motor korteksine de ev sahipliği yapar. Frontal lobun
fonksiyonları günümüzde gerçekleşen olayların gele
cekte doğuracağı sonuçları tahmin etme, iyi ile kötü
arasındaki seçimi yapma (aynı zamanda bilinç olarak
da bilinir), sosyal olarak kabul edilemez hareketlerin
bastırılması, olaylar ve nesneler arasındaki benzerlik ve
ya farklılıkları ayırt eder.
48
Motor Korteks
Motor korteks tek tek kasları doğrudan kontrol et
mekten ziyade birçok kas grubunun dahil olduğu ha
reketleri ve hareket serilerini kontrol etmektedir. Omi
rilikte bulunan alfa motor nöronlar ise birincil motor
korteksten gelen iletilere karşılık kas Uflerinin kasılma
kuvvetlerini hız ve nitelik prensiblerini kullanarak kod
landırırlar. Motor korteks sinir hücreleri, motor buy
rukları alfa motor nöronlara naklederler ve alfa motor
nöronlar vasıtasıyla kas kasılması gerçekleşir.
Frontal Lobun Zarar Görmesi

Aşağıdaki Durumlara Yol Açabilir
• Problem çözme ve yaratıcılık yeteneğinde azal-
ma veya artma
• Konuşma alışkanlıklarında değişiklik
• Azalmış cinsel ilgi ya da tuhaf cinsel alışkınlıklar
• Risk alma yeteneğinde bozulma
• Tat ve koku almada azalma veya hiç alamama
• Doğallıkta bozulma ve zihinsel esnekliğin yitiril
mesi
• Dikkat dağılmasına karşı aşırı duyarlılık
49
A. WI LLIAM DECKARD
İlginç Bilgi
1800' lerin ortalarında Phineas Gage isimli bir de
miryolu çalışanı, frontal lobuna demir sapl anması so
nucu gerçekleşen kazadan mucizevi bir ş�kilde sağ
kurtulmuştur. Kazadan sonra frontal loba aldığı hasar
nedeniyle Gage' in kişiliği ciddi bir şekilde değişmeye
başlamıştır. Arkadaşları bir zamanlar kibar ve çalışkan
olan Gage' in, olaydan sonra tam tersi yönde değişme
ye başladığını iddia etmişlerdir. Bu kaza beyin üzerine
çalışan psikolog ve doktorların frontal lobu n önemi ve
fonksiyonları üzerine daha fazla düşüp yeni araştırma
lar yapmalarına sebep olmuştur.
50
Parietal Lob
Parietal lob vücudun çeşitli yerlerinden toplanan
duyusal bilgilerden sorumludur. Bilgi işlem, hareket,
mekansal yönelim, konuşma, görsel algı, tanıma, oku
ma ve yazma gibi işlevler parietal lobun görevleri için
dedir. Parietal lob vücudun farklı bölgelerinden gelen
duyusal sinyalleri birleştirmede, sayılar arasındaki iliş
kiyi tanımlamada ve nesneleri manipüle etmede önemli
bir rol oynar. İ letişim halinde olduğu Beden Duyu (So
matosensory) Korteksi sayesinde dokunma sinyallerini
alıp işleme rolü vardır.
Beden Duyu Korteksi

Beden duyu korteksi vücudun iç durumu hakkın
da duyusal bilgileri toplayan, değerlendiren ve yanıt
veren nöronların bulunduğu karmaşık bir sistemdir.
Isıyı hisseden termoreseptörler, dokunma duyusunu
oluşturan mekanoreseptörler, tat ve kokuyu algılayan
kemoreseptörler ve ağrıyı algılayan nosiseptörler gibi
duyu reseptörlerinin hepsi beden duyu korteksine bağ
lıdır. Aynı zamanda beden duyu korteksi 6. his denilen
durumun oluşmasını sağlayan proprioreseptörler vası
ta sıyla iç organların durumu hakkında da bilgi toplar.
Ağırlık kaldırdıktan veya koştuktan sonra kaslarınızın
ağrıdığını veya çok yemek yedikten sonra midenizde
51
A. WILUAM OECKARO
hazımsızlık olduğunu size bildiren işte bu propriore

septörlerinizdir.
Beden duyu korteksi alan" adı verilen çok sayıda
/1
farklı işlevsel bölgelere ayrılmıştır. Bu alanlar" deri al

/1
tından kasların iç dokusuna ve organların reseptörleri

ne kadar vücudun her bölgesinin yerini belirler. Beden
duyu korteksinin alanları talamustan ve diğer beden
duyu alanlarından gelen sinyallere bağımlıdır. Vücu
dun hangi organı aktif olarak çalışıyorsa beden duyu
korteksi o organa yoğunlaşır. Örneğin yazı yazarken
elleri kodlayan alanlar daha yüksek faaliyet gösterir
ken ayakları kodlayan alanlar daha pasiftir. Koşu ban
dında koşarken ise tersi bir durum görülür. Organlar
dan gelen duyusal sinyaller nöronların davranışlarını
değiştirebilir ve o uyarana karşı nöronları daha hassas
yapabilir. Bu durum aslında günlük hayatta sıkça kar
şılaştığımız bir hadisedir. Müzik aletini yeni çalmaya
başlayan bir kişi başlangıçta çok harika melodiler çala
maz ve enstrümanına yabancıdır. Zamanla el meleke
/1
leri" denilen refleksler hızlanır ve beden duyu korteksi

de enstrümanı iyice kodlar. Böylece beyin enstrümanı
tutmaya ve doğru notaları çalmaya daha az enerji har
carken müzik ahengini oluşturmak için daha fazla çaba
harcar. Beden duyu korteksi içinde cereyan eden bu
tür değişiklikler aksonların büyümesi, yeni nöronların
alanlara katılması ve mevcut sinir hücrelerindeki hüc
resel değişikliklerle sağlanır.
52
Parietal Lobun Zarar Görmesi

- Parietal lobun sol tarafının hasar görmesi so
nucu; Gertsmann sendromu, afazi (konuşma bozuklu
ğu veya konuşulanı anlamama) ve agnozi (nesnelerin
anormal algılanması) gelişebilir.
- Parietal lobun sağ tarafının hasar görmesi sonu
cu; kişisel bakımda bozulma, çizim yeteneğinde bozul
ma ve kişisel becerilerde bozulma görülebilir
- Parietal lobun her iki tarafında da hasar oluşma
sı sonucu; bozulmuş görsel dikkat ve motor aktiviteler
de bozulmayla karakterize Balint sendromu görülebilir
Oksipital Lob
Beyin loblarırun en küçüğü olan oksipital lob gör
sel algı sisteminden sorumludur. Görsel uyarıcıları
yorumlama bu lobun görevidir. Oksipital lobun hasa
ra uğraması görme bozuklukları ve halüsinasyonlara
neden olabilir. Gözlerimizden gelen iletilerin karşılan
dığı Görsel korteks, oksipital lobda bulunur Bu iletiler
oksipital loblarda işlenmektedir. Renk ayrımı ve görsel
algılamadan sorumludur.
53
A. WI LLIAM OECKARO
Cerebellum
Beyincik yani Cerebellum, beynimizin en arka alt
tarafında, omurga ile beynin birleştiği noktada bulunur
ve iki yarım küreden oluşmuştur. Beyincik, duyusal
sistemlerden, beynimizden ve omurgamızdan gelen
sinyalleri alır. Sonra bu sinyallerden yola çıkarak motor
hareketleri ayarlar. Duru ş şekli, göz hareketleri, denge,
ve konuşma gibi istemli hareketleri düzgün ve dengeli
olacak şekilde koordine eder. Ayrıca motor hareketle
ri öğrenmek konusunda önemli bir yeri vardır. Beynin
toplam ağırlığının yaklaşık yüzde onu kadardır fakat
beyindeki nöronların, kabaca bir tahminle, yarısını
içinde barındırır. Cerebellum yalnızca insanlara özgü
bir yapı değildir ve beyni olan tüm canlılarda bulunur.
Evrimsel olarak konuşursak beynin, amigdala kadar
olmasa da, eski bir parçasıdır. Bu bölgeye gelecek her
hangi bir zarar denge kaybına, yavaş hareketlere ve
titremelere sebebiyet verebilir. Kompleks fiziksel hare
ketler kararsız bir hale gelebilir ve aksayabilir.
Temporal Lob
Temporal lob, işitsel bilgileri işlemede önemli rol
oynar. Bu rol sesleri tanıma, tanınan seslere anlam yük
leme ve sesleri hatırlamayı içerir. Uzun süreli hafıza ve
yeni bilgilerin sıralandırılmasından da bu lob sorumlu-
54
dur. İ sveç çakısı gibi bir lobdur kendileri. Bir çok ayrı
görevden sorumludur. Bu görevlerden de biraz bahse
delim.
Hafıza
Görsel ve uzun süreli hafızanın formasyonunu sağ
lar. Temporal lob, konunun devamında da bahsedece
ğimiz, hafıza için yüksek önemi olan amigdala ve hi
pokampus ile işbirliği içerisindedir. Bu bölgeler bilinçli
hafızamız için büyük önem taşır.
Duyusal Girdileri İşleme

a.İ§itsel
Temporal lob içinde barındırdığı İ şitsel Korteks sa
yesinde işitsel algıyla yakından ilgilidir. İşitsel Korteks
kulaklardan ve ikincil bölgelerden gelen duyusal bilgi
yi anlamlı kelimelere dönüştürmek üzere işler.
b.Görsel
Nesnelerin tanınmasını ve görsel uyaranların an
laml ı bir şekilde yorumlanmasını sağlar. Bir nesneyi
sadece görüyor olmak yeterli değildir. Görüntünün işe
yarar olması için ne görüyor olduğunuzu da anlama-
55
A. WI LLIAM DECKARD
ruz gerekmektedir. Temporal lob içinde bulundurduğu

bölgeler sayesinde bunu kolayca yapmanızı sağlar. Bu
bölgeler olmadan jest ya da mimikleri anlamanız ola
naksız olurdu.
Tıpkı bu resimde de olduğu gibi; ilk bakışta tam

bir kaos, her şey birbirine geçmiş vaziyette ancak biraz
daha dikkatli bakıp üzerinde zaman harcarsanız giz
lenmiş bir çok farklı nesne bulacaksınız. İ şte temporal
lob bunu yapmanızı sağlıyor.
56
Dili Tamma
Temporal lobda bulunan işitsel korteks ve diğer
yardımcı yapılar konuşmanın anlaşılması ve anlamlı
hale getirilmesi için önemli bir rol oynar. Konuşulan
dili anlamanızı sağlar. Temporal lob olmadan nesneleri
isimlendiremez, kelimeleri anlayamaz ve dili tanıya
mazdınız.
..
Konuşma Uretimi
Bütün bunların yanında temporal lob konuşma
nın üretilmesine de yardımcı olur. Beynin bu bölge
sindeki her hangi bir aksaklık konuşmada zorluklara
yol açabilir. Diğer bölgeler düzgün bir şekilde işliyor
olsa bile ya da ne söyleyeceğinizi bilinçli bir şekilde
düşünebiliyor olsanız bile istediğinizi dile getirmekte
zorlanırdınız.
Orta ternporal lob, içinde hipokarnpusu bulundur
ması sebebiyle uzun süreli hafızanın kodl anmasında
rol oynadığı düşünülmektedir. Bu alanda oluşabilecek
herhangi bir hasar kalıcı ya da geçici hafıza kaybına yol
açabilir.
57
A. WILLIAM DECKARD
Tem poral Lobun Zarar Görmesi

Temporal lobun hasar görmesi aşağıdaki durumla
ra neden olur:
- Sol temporal lobun hasar görmesi; ses ve görsel
içeriği hatırlama, kelimeleri tanıma ve hatırlama
zorluğuna neden olabilir.
- Sağ temporal lobun hasar görmesi; görsel içerik
leri tanıma ve seslerin tonlamasında zorluklar
görülebilir.
Hipokampus
Temporal lobun derinlerine gömülmüş, deniz atına
benzeyen hipokampus, yeni bilgileri almak ve depola
maktan sorumludur. Ancak bu bilgileri yalnızca kısa
bir süreliğine depolar. Sonrasında saklamak gerekiyor
sa, bilgiyi uzun süreli hafızaya dönüştürür ve beynin
başka bölgelerine gönderir. Bu bilgi tekrar lazım oldu
ğunda hipokampus bulunmasına yardımcı olur. Hipo
kampusu mükemmel bir kütüphaneci olarak düşünebi
liriz. Hafızamız için büyük önem taşır. Yüksek stres ve
depresyon sonucu küçüldüğü gözlemlenmiş ve doğru
tedavi ile eski haline dönebildiği kayıtlara geçmiştir.
Hipokampal bölgeye bir zarar gelmesi halinde hafıza
58
problemleri ortaya çıkabilir, geçici ya da kalıcı hafıza

kayıpları bu problemlere örnektir. Alzheimer gibi de
jeneratif yani, beyin fonksiyonlarını zayıflatan türden
hastalıklar öncelikle bu bölgeyi vurur. Ayrıca amigdala
da hafıza için büyük bir önem taşır. Bu yapı temel duy
gular olan korku, öfke ve cinsel arzulardan sorumlu
dur. Bir yer ya da herhangi bir durum kişide duygusal
bir tepkime yaratırsa amigdala, bu duyguyu hafızaya
ekler.
Amigdala
Amigdala, beynimizin derinliklerinde bulunan ba
dem şeklinde bir nöronlar kümesidir. İ nsanlar ve di
ğer hayvanlarda korku ve haz duyguları burada olu
şur. Anksiyete, otizm, depresyon, travma sonrası stres
bozukluğu (P1SD) ve fobilerin amigdalanın anormal
şekilde çalışması sonucu oluştuğu düşünülmektedir.
Duygusal tepki, korkularla alakalı otomatik reaksiyon
lar ve uyarımlardan sorumludur. Hafızanın işlenme
sinde hipokampus ile birlikte çalışır.
Duygusal beynimiz olan amigdala, beynimizin en
eski ve en ilkel bölümüdür. Eski çağlardan bu yana ta
mamen fiziksel varlığını sürdürmek üzere, iç güdüleri
ve otomatik tepkileri kontrol eder. Neden mi? Çünkü
o zamanlarda her şey yalnızca hayatta kalmakla ala
kalıydı. Ormanda eski moda bir mağara insanı iken
59
A. WI LLIAM DECKARD
bizleri harekete geçiren olaylar yılanlardan, ayılardan,

her türlü yırtıcıdan ve yiyeceklerimizi çalmak isteyen
diğer mağara insanlarından ibaretti. Kısaca hayatta
kalma savaşı. Bu yüzden sürekli tetikte olan, hızlı ve
bilinç dışı işleyen bir beyne ihtiyacımız vardı. Böylesi
ne hızlı tepki vermemizi sağlayan amigdala olmasaydı
yeryüzünden çoktan silinmiştik. Bugün bile bir örüm
cek gördüğümüzde korkmamız ya da bir parça geril
memiz eski çağlardan bu yana kalıtsal bilgiler taşıyarak
gelişen amigdala sayesindedir. Amigdalaları alınarak
üzerlerinde deney yapılan farelerin hiçbir şeyden kork
madıkları, her türlü mevzuya cevval bir şekilde atıld ık
ları gözlemlenmiştir. Kedilerden bile korkmamışlar
dır.
Amigdalarun hafıza konusunda da önemli bir rolü

vardır. Hafıza üzerine duygusal verileri işler ve daha
kolay bir hamlama sağlar. Siz farkında olmasanız bile
olaylan çoğunlukla üzerinizde bıraktıkları duygular
ile hatırlarsınız. Şöyle örneklendirelim; bir partidesi
niz, kimseyi doğru düzgün tanımıyorsunuz. Ertesi gün
partide yaşadıklarınızı hatırlıyorsunuz, öylesine sohbet
ettiğiniz insanları mı yoksa, sohbetiniz sırasında keyif
aldığınız insanları mı hatırlarsınız. Tabiki de keyif aldı
ğınız anlar öncelikli olarak gelir aklınıza, anı üzerinde
daha fazla durduğunuzda diğer küçük detayları hatır
lamaya başlarsınız.
60
Muazzam bir makine değil mi şu beyin? Ne kadar
çok işi aynı anda yapıyor. Bir gün içerisinde beyne alı
nan bilgi miktarını 34 gigabayt ve beynin bilgiyi indi
rip işleme koyma hızını yaklaşık 13 milisaniye olarak
belirtmiştik. Madem böylesine güçlü bir makineye sa
hibiz, neden çoğu zaman mutfağa geliş sebebimiz gibi
basit bir şeyi bile aklımızda tutamıyoruz, gün boyu yor
gunluk çekiyor, hayattan bezmiş hissediyoruz? Çünkü
her ne kadar muazzam olsa da korunması gereken çok
hassas bir yapıdır beyin.
A. WILLIAM OECKARO
B i ra z m o l a . . .
Kumları n Öyküsü
U za k d a ğ l a rd a k i kay n ağ ı n d a n ç ı k a n b i r ı r m a k h e r.
ç e ş i t coğrafi b ö l g e d e n geçt i kte n s o n ra , e n so n u n d a d a
çöl ü n k u m l a rı n u l a ş t ı , a m a d iğ e r t ü m e n ge l l e r i a ş t ı ğ ı
gi b i b u e n ge l i d e a ş m aya ça l ı ş ı n ca , k u m a g i rd i kçe s u l a
r ı n kaybo l d uğ u n u fa r k ett i .
Ya zg ı s ı n ı n b u çö l ü a ş m a k o l d u ğ u n a e m i n d i , fa kat
h i ç b i r yo l b u l a m ıyord u . B i rd e n çö l ü n i ç i n d e n ge l e n g i z l i
s e s şöy l e f ı s ı l d a d ı :
" R ü zga r çö l ü geçe b i l i r, o h a l d e ı rm a k d a geçer."
I r m a k ke n d i n i k u m u n ü z e r i n e att ı ğ ı n ı a m a e m i l d iğ i
n i söyleyerek ka rş ı ç ı kt ı ; rü zga r u ça b i l iyord u , b u n e d e n
l e çö l ü geçe b i l iyord u .
Fısı ltı :
" Ke n d i g e l e n e kse l yo l u n c a h a m l e ya p a ra k ö b ü n
ta rafa geçe mezs i n . Ya kaybo l u r g i d e r y a d a bata k l ığa
d ö n ü ş ü rs ü n . R ü zga r ı n s e n i h e d efi n e göt ü rmes i n e i z i n
verm e l i s i n ."
Irmak:
"Am a b u n a s ı l o l a b i l i r?" d iye s o rd u .
" R ü z ga r ı n se n i e m m es i n e i z i n vererek . . ." d e d i , fı

s ı lt ı .
. B u fi k r i ı rm a k ka b u l etm e d i . D a h a ö n ce e m i l i p b a ş
ka b i r m a d d eye d ö n ü ş m e m i şt i . Ke n d i k i m l i ğ i n i kaybet
62
mek i ste m iyord u . B i r ke re y it i rd i kt e n son ra ye n i d e n ka

!Za n ı p kaza n m ayacağ ı n ı n e rd e n b i l e b i l i rd i ?
Ku m :
" R ü zga r b u i ş i ya p a r." d e d i . "Suyu a l ı r, çöl ü n ü ze r i n

i:i e n geç i r i r v e ye n i d e n b ı ra k ı r. Yağ m u r o l a ra k yağa r, s u
ye n i d e n ı r m a k o l u r."
I rm a k :
" B u n u n d o ğ r u l u ğ u n d a n n a s ı l e m i n o l a b i l i ri m ? "
" B u böy l ed i r, a m a eğer i n a n m ıyors a n bata k l ı kta

b a ş ka b i r şey o l a m a z s ı n ve b u b i l e y ı l l a r a l ı r, ayrıca ı r
m a kt a ayn ı şey d e ğ i l ."
" B u g ü n o l d u ğ u m ı r m a k o l a ra k ka l a m a z m ıy ı m ? "
" Ka l a m a zs ı n . A m a se n i n öz ü n ta ş ı n ı p ye n i d e n y e
n i d e n b i r ı rm a k o l u şt u ru r. B u g ü n b i l e b u a d ı taş ı yo rs u
ç ü n k ü h a n g i k ı s m ı n ı n ke n d i p a rça n o l d u ğ u n u b i l m iyor
B u n u d uy u n c a ı rm a ğ ı n d ü ş ü n ce l e r i n d e b a z ı ş ey l e n
ya n k ı l a n m aya b a ş l a d ı . B i r r üzga r ı n kol l a rı nd a ta ş ı n d ı
, ğ ı b i r z a m a n ı a n ı m sa d ı v e b u n u n ya p ı l a ca k ge rç e k ş e
o l d u ğ u n u a n ı m s a d ı . Ve ı rm a k, b u h a r ı n ı rü zga r ı n o n
u za n a n ko l l a r ı n a e m a n e t ett i ; r ü zga r d a o n u ko l ayca v
n a z i kçe y u ka rı l a ra ta ş ı d ı . K il o m et re l e rce öted e, b i r d a
ğ ı n d o r u ğ u n a u l a ş ı n c a y u m u ş a k b i r şe k i l d e b ı ra kt ı . A m
k u ş k u l a rı o l d u ğ u i ç i n , ı r m a k, d e n eyi m i n i n ayrı ntı l a r ı n
d a h a g ü ç l ü a n ı msayı p kayd e d e b i l d i .
" Evet, s o n u n d a g e rç e k k i m l i ğ i m i öğre n d i m ." d iy

düşündü.
63
A. WI LLIAM D ECKARD
Irmak öğreniyordu ama k u m l a r fı s ı l d a d ı .
"Biliyoruz, çünkü her gün b u n u n o l d u ğu n u gö rüyo

ruz . Çünkü biz kumlar, ırmaktan d a ğa ka d a r u za n ıyo
ruz ."
İşte bu nedenle, yaşam ı rm a ğ ı n ı n yo l c u l uğ u n a na

sıl devam edeceği kumlarda yaz ı l ı dır, de n i r !il.
Beyne Zarar Veren Etmenler
�
eler olduğunu kavrayamıyorsunuz: yorgunsu

N nuz, konsantre olamıyor, sürekli bir şeyleri unu
tuyorsunuz fakat en tuhafı da bu durumun yalnızca
erken kalkmak ve öğlene dek hiçbir şey yememek ya
da iş ortamında aşırı strese maruz kalmak gibi belirli
şeyler olduğunda ortaya çıkmasıdır. Sorun şu ki vücu
dunuzun en önemli parçası olan beyninizi korumayı
unutuyorsunuz.
Yaptığınız her şey vücudunuzu belirli şekillerde
etkiler, bazı aktiviteler de beynin normal bir şekilde iş
lemesini etkiler hatta yapısına bile zarar verebilir. Bu
aktiviteleri yıllarca günlük olarak tekrarladığmızı dü
şünün. Ne olacağını tahmin edebiliyor musunuz? Alış
kanlıklarınız beyninizi öldürüyor. Ama endişeye mahal
yok, hala zamanınız var. Yaşam tarzınızı değiştirmek
hem vücut hem de beyin sağlığınızı korumayı garanti
edebilir.
65
A. WILLIAM OECKARD
Bilimsel araştırmalara göre kişinin yaşam tarzı be

yin hücrelerimize dejeneratif hastalıklara sebebiyet ve
recek şekilde kısa ya da uzun dönemli hasar verebilir.
Diğer bir taraftan, düzenli ve dengeli şekilde yemek,
egzersiz yapmak gibi pozitif aktiviteler, tekrar sağlığı
na kavuşturacak şekilde beyni harekete geçirir. Beyni
mize zarar veren etmenleri şöyle sıralayabiliriz:
Kahvaltl Etmemek
Kahvaltı, performansınıza, dayanıklılığınıza ve
duygusal durumunuza etkisinden dolayı günün en
önemli öğünüdür. Günün ilk bir kaç saati boyunca be
yin, psikolojik ve fizyolojik işlemleri yönetmeye devam
edebilmek için alınan besinleri ayrışhrır. Eğer gerekli
enerjiyi sağlamazsanız vücudun kendi kaynaklarını tü
ketmeye ve doğru işleyişini korumak için fazladan efor
sarf etmeye başlayacaktır. Kahvaltının olmayışı, ener
ji azlığına, hafıza ve konsantrasyon kaybına, kötü ruh
haline, entellektüel ve fiziksel performansın zayıf olu
şuna yol açabilir. Kısacası sabah kalktıktan sonra uzun
bir süre yemek yemez, gerekli enerjiyi sağlamazsanız
gününüzün kötü geçmesi için gerekli belgeleri toparla
mış, işleme koydurmuş olursunuz. Sağlam ve sağlıklı
bir kahvaltı edin.
Ozaman zihnini
stresten kurtarmak
için /.lllRİKll BİR ŞEY
o/alim!
Sigara İçmek
Son derece zararlı olan sigara içme alışkanlığı, bey
ne olan oksijen sevkiyatmı düşürdüğü gibi beyin doku
suna da hatırı sayılır derecede zarar verir. Alzheimer
ve parkinson gibi nörodejeneratif hastalıkların görülme
olasılığını arttırdığı kanıtlanmıştır. Ayrıca, sigara tüke
tilirken ortaya çıkan heterosiklik aminler, doğru DNA
üretimini olumsuz etkiler ki bu da kansere sebebiyet
veren mutasyona uğramış hücreleri meydana getirir.
67
A. WI LLIAM DECKARD
Böylece akciğer kanseri, gırtlak kanseri gibi diğer tüm

kanser türlerine davetiye çıkarır. Yakın zamanda bir
yakınımın sigara kullanımından ötürü akciğer kanseri
olması, bana da tiryakiliğimi sonlandırmak için iyi bir
sebep olmuş oldu. İnsan çevresinde görmeden bazı şey
lerin uzun vadede yarathğı zararları tam olarak idrak
edemiyor .
Yüksek Şeker Tüketimi

Rafine edilmiş şekerlerin, beyaz unun, kızarmış yiye
ceklerin yüksek tüketimi ve öğünlerinizde lif yönünden
zengin meyve ve sebzelerin yeterli oranda bulunmayışı
vücutta zararlı maddelerin birikimine yol açar. Bu oluşa
cak tümörlerin gelişimini hızlandırır, bağışıklık sistemi
ne zarar verir ve nörolojik gelişimi olumsuz etkiler.
Yeteri Kadar Uyumamak

Yeteri kadar uyumamak beyne en çok zarar veren
durumlar arasındadır. Beyninizin, enerji üretimi ve
hpcresel onarımı içeren metabolik işlemleri düzgün ye
rine getirebilmesi için çocukların 10-12 saat, yetişkinle
rin ise 8 saatlik bir gece uykusuyla dinlenmesi gerekir.
Uykusuz kalmak beyin hücrelerinin ölümünün kısa
süreli olarak hızlanmasına yol açar. Gün boyu yorgun
gergin ve sıkınhlı bir ruh halinde olursunuz .
68
Uyurken Başınızı Örtmek

Uyurken başınızı örtmek, dışarı çıkamadığı için
beyne zararlı etkileri olabilecek karbon dioksit yoğun
luğunu arttırır ve alınan oksijen miktarını azaltır. Başka
bir değişle ufak ufak kendinizi boğarsınız.
�ın Yemek
Gerekenden fazla miktarda besin almak, vücutta
yağ ve gereksiz madde birikimini arttırır. Fazladan ge
len besin vücutta yağa dönüştüğü gibi beyni de yağ
landırır. Bu durum da düzgün işlemeyi sağlayan beyin
arterlerini olumsuz etkiler. Nasıl ki aşırı yağlı yediği
nizde bir süre sonra kalp-damar yollarınız tıkanmaya
başlıyor, aynı mantıkla aşırı yediğiniz zaman beyninize
de zarar veriyorsunuz.
Alkol
Alkol tüketimi en başta sinir sistemi, karaciğer ve
kalp olmak üzere tüm organları mahvedebilir. Alkol
kullanımı aynı zamanda nöronları öldürür ve sinirler
den gelen sinyallerin iletimini yavaşlatır. Alkolün za
rarları bu kadarla sınırılı değildir. Vücudun sıvı denge
sini bozar, " dehidrasyon" diğer bir adıyla " akşamdan
kalma" durumuyla sıkça karşılaşırsınız. Böbrekleriniz
69
A. WI LLIAM OECKARO
zarar görür, cinsel yönden de zayıflarsınız. Ayrıca bil

diğiniz üzere günümüze dek alkol bir çok can yakmış
tır, yuva dağıtmıştır. Her canınız sıkıldığında, üzgün
olduğunuzda alkole sarılmayın. Onun yerine bir dosta
koşun, o da yoksa bir psikoloğa danışın. Psikologlar bi
zim farkında bile olmadığımız detayları görüp önümü
ze koyarlar, yıllarca çözemediğiniz çoğu sorununuzu
çözebilirsiniz bu sayede.
Hastayken Beyni Zorlamak

Hastayken çok çalışmak ya da derslere gömülmek
zarar vericidir çünkü vücut enerjisi iyileşmeye harcana
cağı yerde bu eylemlere yönlendirilir. Beyni bu durum
dayken zorlamak bağışıklık sistemini zayıflatacağı gibi
vücudu da olumsuz etkiler ki bu farklı tür hastalıkların
ortaya çıkmasına zemin oluşturur.
Zihinsel Uyanmlann Azhğı ve Egzersiz

Yapmamak
Beyni çalıştırmak için düşünmek, entellektüel soh
betler etmek, yeni bir dil öğrenmek, kitap okumak ya
da kelime avı yapmak gibisi yoktur. Bu gibi eylemler
uyaranlara verilen tepki sürelerini arthrdığı gibi öğ
renme ve hafıza kapasitesini arttırır. Yalnızca bulmaca
çözmenin beyne çok fazla bir katkısının olmadığı söy-
70
lenınektedir. Bulmaca çözmek beynin sadece belirli bir

kısmını çalışhrdığı için daha çok hafızaya yararı oldu
ğu düşünülmektedir ki bizim de ihtiyacımız olan bu.
Görüldüğü üzere yıllarca bulmacaya yüklenmek çok
fazla yarar sağlamıyor. Ancak beyni asıl çalıştıran ve
dinç tutan yeni şeyler öğrenmektir.
Yeteri Kadar Su İçmemek

Yeteri kadar su içmemek de beynimizi olumsuz et
kiler. Düşük su alımı beynin enerji seviyelerini bozar,
ruh halimizi ve düzgün düşünme yetimizi etkiler. Bey
nimizin neredeyse tamamı su olduğu için susuz kal
dığımız zaman vücudumuz diğer önemli işlemler için
beynimizden su ödünç alır. Hücrelerin küçülmesine ve
kafatasımızda baskı yaratarak baş ağrısına sebep olur.
Tabi bu su içmemenin getirdiği sorunlardan yalnızca
bir tanesi. Su içmemek, beyne zarar verdiği gibi böb
reklerinizi de mahveder. O yüzden sadece susadığınız
zaman su içmek yerine, günde en az bir buçuk litre su
içmeye özen gösterin. Bu arada kendimi susuz bırak
mayacağım diye abartıp, günde bir damacana su içerek
su zehirlenmesine kurban gitmeyin.
Bu saydıklarımızın bir çoğunu yüksek oranda yapı
yor olmanız pek muhtemel.
71
A. WILLIAM OECKARO
Müsait Olduğunda Beni Sever

Misin Anne?
İ ç e r i g i re r g i r m e z n eşeyl e b a ğ ı rd ı :
- A n n e b i l iyor m u s u n b u g ü n y u va d a n e o l d u ?
- G ö r m üyor m u s u n ? Te l efo n l a ko n u ş u yo r u m .
H e r kes i n sevd i ğ i şey b i r b i r i n e b e n z e m iyo rd u . A n

n e s i te l efo n u , b a b a s ı a ra b ayı seviyo rd u .
H e r şey e rte l e n iyo rd u , tel efo n v e a ra b a söz ko n u s u

o l d u ğ u n d a . B i r d e e v e m i safi r ge l ec e k o l d u m u ke n d i s i
n e h i ç ye r ka l m ıyord u . N e re l e re g itseyd i ?
A n n e s i te l efo n u ka patt ı .
M utfa kta n ten cere s e s l e r i ge l iyord u . Koşa ra k ya n ı

n a g i tt i :
- Sa n a ya rd ı m e d ey i m m i ? d e d i , e n sevi m l i h a l i n i
ta k ı n a ra k .
A n n es i m a n a l ı m a n a l ı ba ktı :
- H ay ı rd ı r? B i r ya ra m a z l ı k m ı va r? B a k b i r de s e n i n l e
u ğ ra ş m ayayı m . Çok yorgu n u m zate n .
Yo rg u n l u k n a s ı l b i r şeyd i ? B a z e n e l i n d e oyu n c a ğ ı y l �
u y k uya d a l d ı ğ ı n d a a n n e a n n es i oyu n ca ğ ı yava şça e l i n
d e n a l ı r:
72
- N a s ı l y o r u l m uş yav r u ca k. U y ku n u n g ü l ko k u l u ko l
l a rı s a rs ı n s e n i , d iye re k a l n ı n a b i r ö p ü c ü k ko n d u r u ve
r i rd i .
Yo rg u n l u k g ü l ko k u l u b i r u y k u ya d a l m a ks a eğe r, n e
d e n a n n es i ke n d i s i y l e b öy l e k ı zg ı n k ı zg ı n ko n u ş u y o rd u .
- A n n ec i ğ i m yoru l d u ğ u n za m a n g ü l ko k u l u uyku l a
r a d a l a rs ı n . A n n e a n n e m öy l e söy l üyor.
- U y k u ya d a l a y ı m d a , g ü l ko k u l a rı ku s u r ka l s ı n . 'Yo r
g u n u m , yorg u n o l d u ğ u m d a n , b öy l e yo rg u n ke n . . .'
- An n e c i ğ i m s e n yo r u l m a , d iye . . .
- Ye m e kte ko n u ş u ru z çoc u ğ u m . B a n ka d a i ş l e r ye
i ş m ed i . B a b a n ge l e n e ka d a r b u n l a rı b i t i r m e m l a z ı m .
H a d i se n oyna b i ra z .
H a n i s i z yo ru l uyors u n u z y a . . . Eeee . . . B e n d e oyn a

m a kta n yo r u l uy o r u m . N e ya payı m b i l m e m ?
B ü y ü k l e r ya p ı l m a m a s ı gereke n l e r i b i l iyord u d a , ya -
p ı l m a s ı g e re ke n l e r i h i ç b i l m iyo rl a rd ı .
I ş ı k l a r s ö n d ü b i rd e n .
A n n e s i öfkeyl e söy l e n m eye b a ş l a d ı .
- M u m d a yo k ! d iyerek ka r ı şt ı rd ı d o l a p l a rı e l yo r
d a m ıy l a .
Çoc u k s ı rt ü st ü yat ı p, a n n e a n n e s i n i n köy ü n ü d ü

ş ü n m eye . G a z l a m ba s ı n ı n ı ş ı ğ ı n d a d e l i tavş a n m a s a l ı n ı
a nlatışı n ı . . .
73
A. WILLIAM DECKARD
De l i tavşa n ı n d u va rd a ki a ks i n i get i rd i göz l e ri n i n

ö n ü n e . A n n ea n n e s i g i b i i ki e l l e ri n i b i r l e şt i r i p i ş a ret p a r
.
m a k l a rı n ı ka l d ı ra ra k tavş a n kafa s ı ya ptı .
" B a k d e l i tavş a n " d iye re k p a r m a kl a rı n ı oyn a tt ı .

Yo l d a n geçe n a ra ba l a rı n fa r l a rı, d uva rd a ki tavş a n a yo l
a çt ı . Tavşa n a l a b i l d iğ i n e h ü r d o l a şt ı sağd a so l d a . Ot
l a r l a , k u ş l a r l a ko n u ştu . So n ra yorg u n d ü şt ü . D u va rd a k i
g ö r ü n t ü , m i n i k a v u ç l a rı n a ç ı l m a s ı y l a kaybo l d u . Ko l u ya
vaşça ka n e pe d e n aşağı s a r kt ı .
So n ra ı ş ı k l a r ge l d i .
Ka d ı n çocu ğ u n h i ç ko n u ş m a d ı ğ ı n ı fa rkett i . B i rd e n
ka n e peye koşt u . K ü ç ü c ü k d i z l e ri n i ka rn ı n a d o ğ r u çeke
rek u y kuya d a l m ışt ı .
M a sa n ı n ü st ü n d e ki d osya l a ra b a kt ı iğre n e re k . D i n
d i ri l m ez b i r p i ş m a n l ı k d o l d u rd u i ç i n i .
U ya n d ı rm a kta n ko rka ra k k ü ç ü k a l n ı n a b i r ö p ü c ü �
ko n d u rd u . Çoc u k s a n k i b i r i p u c u b e k l iyorm uşça s ı n a
a ra l a n a n göz l e ri y l e m ı r ı l d a n d ı :
- İ ş i n b it i n ce b e n i seve r m i s i n a n n e ? d e d i .
Ka d ı n , sevi l m e k i ç i n ra n d e v u a l a n çoc u ğ u n a b a ka
ra k s a b a h a ka d a r a ğl a d ı .
74
Beyni Sağlıklı Tutmak için
�
E de binlerce anıyı barındıran beynimizi koruyup,

n değerli varlıklarımızdan biri olan ve içerisin
unutmamasını sağlamak için yapabileceğimiz şeylerin

başında beslenme şeklimizi düzenlemek ve gerekli mi
neralleri almak gelir.
��/
IAIA�1111\INI __
75
A. WI LLIAM DECKARD
Magnezyum
Magnezyum her ne kadar gerektiği saygıyı görmese
de vücudumuzun düzgün işleyişi için hayati öneme sa
hiptir: Doktorlar her zaman yeterli miktarda kalsiyum
alınması gerektiği konusunda insanları uyarırlar fakat
magnezyumdan bahseden çok azdır. Vücudumuz için
önemli olduğu kadar beynimiz için de çok önemlidir,
çünkü metabolik süreçleri geliştirmek için temel bir mi
neraldir ve nörotransmitterlere ve nöromodülatörlere
aracılık eder. Böylece beyin sinirlerini uyarırlar.
Dolayısıyla magnezyum sağlıklı ve aktif bir beyin
için ana bileşenlerden biridir. Her gün bu mineralden
300 ila 400 mg almak faydalı olacaktır. Burada belirti
len dozaj ortalamadır tam olarak ne kadar kullanmanız
gerektiğini öğrenmek için doktoronuza başvurup mag
nezyum ölçümü yaptırınız. Farkında olmadan gereğin
den fazla kullanır dozajı aşarsanız bağırsak yollarınızla
alakalı ciddi sıkıntılar ortaya çıkabilir, ayrıca herhangi
bir böbrek rahatsızlığınız varsa vücut fazla magnezyu
mu süzemeyeceği için daha sıkıntılı komplikasyonlar
peydah olabilir. Şimdi size içerisinde bu minerali içeren
bazı besinleri sunacağız:
Badem
- Susam
- Tam tahıllar
76
- Kakao
- Soya fasulyesi
- Esmer pirinç
- Ispanak
- Nohut
Maydanoz
Karbonhidratlar
Karbonhidrat, vücuda enerj i veren temel besin
kaynağıdır. Ama daha önce de vurguladığımız gibi
sağlıklı karbonhidratları tercih etmek önemlidir - bun
lar şeker veya yağ eklenmemiş olanlardır. İ çerisinde
karbonhidrat var diye her türlü katkılı - katkısız yiye
ceğe yüklenirseniz kendinize yarar sağlamak yerine,
zarar verirsiniz.
Beyin ana işlemlerini düzenlemek için bu ögele
re ihtiyaç duyar, bunlar ayrıca enerji depolamak için
gereklidir. Karbonhidratlar vücutta insulin üretimini
uyarırlar, triptofan gibi amino asitlerin üretimine yar
dımcı olurlar, stres seviyelerini azaltarak rahatlama
sağlarlar. Ve bildiğiniz gibi, stres aktif ve sağlıklı bir
beynin en büyük düşmanlarından biridir.
77
A. WILLIAM DECKARD
Peki en sağlıklı karbonhidratlar hangileridir?

- Yulaf
- Tam tahıllar
Baklagiller
Kara buğday
Zeytinyağı
Bezelye
Fosfor
Fosfor, vücudumuzda kalsiyumdan sonra en çok
bulunan ikinci mineraldir. sağlıklı ve aktif bir beyin
için çok önemlidir. Bu mineral sayesinde, hücre zarları
ve sinirler güçlü ve dayanıklı kalır, bu da hafızayı ve
sinaptik bağlantıları geliştirir. Çoğu insan yeteri kadar
fosforu, hatta daha fazlasını günlük öğünlerinden alır
lar. Vücutta fosfor azlığı nadir görülen bir durumdur.
Ancak böbrek sorunları, diabet, alkol bağımlılığı ya
da ilaç kullanımı fosfor seviyelerini tehlikeli derecede
aşağılara çekebilir. Fosfor azlığı ise vücutta eklem ağrı
larına, kas zayıflığına, kafa karışıklığına, gerginliğe ve
anksiyeteye yol açabilir.
Beyin sağlığı ve yeterli fosfor seviyeleri arasındaki
bağlantı bir çok bilimsel araştırmayla desteklenmekte
dir. Çalışmalar bu mineralin miyelin üretimi ve basit
78
bilişsel fonksiyonların oluşmasında önemli olduğunu
ortaya koymuştur.
Fosfor alımını arttıran y!Yecekler nelerdir?

- Peynir, yoğurt (doğal ve katkısız olmasına özen
gösterin)
- Sardalye ve kabuklu deniz ürünleri,
- Bitter çikolata
- Yumurta
- Kırmızı et ve kümes hayvanları
B6 ve B 1 2 Vitaminleri
Beynin sağlığı ve düzenli işlemesi için çok önemli
iki vitamin olduğunu biliyor musunuz? Bunlar B6 ve
B12 vitaminleridir. Bunlar beynin dopamin, serotonin
ve epinefrini sentezlemesine yardımcı olur. Ayrıca
proteinlerin düzenlenmesine, beyinsel kan dolaşımı
nın gelişmesine ve hafıza işlevlerinin güçlenmesine
yardımcı olur.
Hangi yiyecekler B6 ve B 1 2 vitaminlerini içerir?

- Antep fıstığı
- Muz
- Yumurta sarısı
79
A. WI LLIAM OECKARO
- Fındık fıstık
- Kabuklu deniz ürünleri
- Buzağı ve kuzu eti
- Alabalık, ton, sardalye
- Yoğurt
Çinko
Çinko genel sağlımız için çok önemlidir - sadece
beyin için değil. Cilt bakımı sağlar, yaraların iyileşme
sine yardımcı olur, kanserle savaşır ve hatta bizi soğuk
algınlığından korur; çünkü vücudun doğal bağışıklık
sistemini destekler.
Çinko hafıza işlevleri ve bilişsel istikrar için temel
bir maddedir. Mineral eksikliği olan kişiler mesela epi
lepsi yaşayabilirler. Bu yüzden diyetinizde yeterince
çinko bulundurmalısınız. Bunun sayesinde beyninizin
hipokampal işlevini, hafızayı ve öğrenmeyi geliştire
ceksiniz. Hatırlamaya değer!
Çinko hangi yiyeceklerde bulunur?

-
İ stiridye
- Yengeç
- Yer fıstığı
- Badem
80
- Yulaf
- Zencefil
- Bitter çikolata
- Kabak çekirdeği
Kulaklanmzı Koruyun
Duyu1arımızdan izole olmak beyni olumsuz etkiler.
Bir araşhrmada, işitme kaybının altı yıllık bir dönemde
algı azalması riskini yüzde 24 oranında arhrdığı görül
dü. Günde sadece 15 saniye yüksek sesli rock müziği
dinlemek işitme duyusunu hasara uğratmak için yeterli
dir. Aynı şekilde günde 15 dakika saç kurutma makinesi
ku1l anmak da sesleri algılayan hücrelere zarar verir.
•
•
-z.tHM Z NZzt
81
A. WI LLIAM OECKARO
Dil ve ya Enstrüman Öğrenin

Daha önce de bahsettiğimiz gibi yabancı bir dil ya
da yeni bir enstrüman öğrenmek beyni daha fazla çalış
hracaktır. Yeni notaları ve kelimeleri öğrenirken hafıza
egzersizi, dikkat, duyumsal algı ve motor kontrol gibi
birçok beceri devreye girer. Her iki lob ortak olarak ça
lışır. Geçtiğimiz yıllarda yapılan bir araştırmaya göre,
müzisyenlerde bunama (demans) ihtimalinin herhangi
bir enstrüman çalmayan insana kıyasla yüzde 60 daha
az olarak görüldüğü belirtilmiştir
Sosya lleşin
Beyni korumanın en iyi yollarından biri de sosyal
leşmek, kalabalığa karışmaktır. Arkadaşlarımız ve ak-
82
rabalarımızın beyni uyarıcı etkisi vardır; yeni tecrübeler
denememizi, stresten ve üzüntüden kurtulmamızı sağ
larlar. 70 yaşındakiler üzerinde 12 yıl boyunca yapılan
bir araştırma, sosyal olarak aktif olan insanlarda algı
azalmasının yüzde 70 oranında düştüğünü göstermiş
tir. Yalnız kalmanınsa beyni küçülttüğü görülmüştür.
Fazla Kilolarımzdan Kurtulun

Her ne kadar kendinizle barışık olsanız da, gereksiz
kiloların üzerinizde oldukça fazla olumsuz etkisi var
dır. Uyku probremleri, fiziksel olarak çabuk yorulma,
özgüven eksikliği, depresif olmak gibi. Kilo sana yakı
şıyor diyenlere bakmayın, yüzünüze yakışıyor olabilir
ancak sağlığınıza hiç yakışmıyor.
83
A. WI LLIAM DECKARD
Spor, Yaşam Tarzınız Olsun

Beyni korumanın en etkili yollarından biri de fizik
sel aktiviteyle bedeni güçlendirmektir. Böylece beyne
kan akışı artacağı gibi, sinir hücreleri arasındaki bağ
lantıları sağlayan proteinler de harekete geçecektir.
Yürümek, aerobik gibi ve her türlü fiziksel aktivitenin
her yaşta yararı olduğu kanıtlanmıştır. Ayrıca bu tarz
fiziksel aktiviteler vücudun hormon dengesini düzen
ler, daha kaliteli bir yaşam sunar. Hareketsiz kaldıkça
depresif bir ruh haline bürünürsünüz. Günde bir sa
atlik tempolu yürüyüşün bile üzerinizde yarattığı etki
karşısında çok şaşıracaksınız.
84
BÖLÜM 2
Zeka
�
IQ
(Intelligence Quotient) zeka yaşının takvim ya
şına bölümünün 100 ile çarpımı sonucu elde
edilir (zeka yaşı / takvim yaşı x 100 =IQ) . Çocukluk
dönemindeyken daha iyi sonuç verir.
Zeka, zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabil
me, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları
bulabilme yeteneğidir.
Sayılar, düşünceler ve olaylar arasında bağlantı ku
rabilmeyi, oradan da yeni bir sonuca gitmeyi gerekti
rir. Zeka, zihnin bütün işlevlerini kapsayan bir genel
güçtür.
Jean Piaget bilişsel işleyişe, biyolojik işleyişin temel
değişkenleriyle özdeşleştirerek açıklık getirmiştir. Biliş
sel işleyişin başlıca özelliklerini açıklarken, zekanın ön
celikle biyolojik faaliyetin öze] bir biçimi olduğunu
ileri sürmüştür. Zeka bu yönüyle kalıtsaldır. Kalıtsal
87
A. WILLIAM DECKARD
olarak edindiğimiz bilişsel yapılar çevrenin etkisiyle

tam olarak oluşurlar. Zekanın işleyişiyle bir şekle giren
kalıhmsal özellikler bütün bir ömür boyu devam eder;
zeka salt doğuştan gelen yapısal faktörlerden oluşmuş
değildir, zaman içinde oluşur.
Zekanın en işlenebilir ve gelişmeye en açık olduğu
çağ, çocukluk çağımızdır ve bilinenin aksine beynimi
zin yüzde onunu değil, yüzde yüzünü kullanırız.
Zekamızın yüzde 30'unu genetik faktörler, yüzde
70'ini ise çevresel faktörler belirler. Beyniniz düzgün
bir şekilde eğitilirse, bilim insanının çocuğuysanız dahi
bir bilim insanı, eğer bir hırsızın çocuğuysanız hırsız
lık dehası olurs1,ınuz. Tabi bu dehalık işin abarh kısmı,
genetik olarak elinizde ne varsa eğitim şekliyle üzerine
biraz daha koyarsınız.
Dahilerden bahsetmişken, onların beyinleri ne şekil
de işliyor? Doğa onlara çok mu cömert davranmış, yoksa
çok çalışmayla mı kazanmışlar yüksek zekalarını?
Dahilerin beyni hakikatten çok farklıdır, yarahcıdır.
Çoğu insanın önemsiz gördü ğü detayları yakalar, o de
taylardan bambaşka şeyler çıkarabilirler. İcatların çıkış
noktası budur. Postayla haberleşilirken, Graham Bell
de tutmuş demiş ben insanları tek tuş kadar yakınlaştı
racağım. Böylelikle telefonu icat etmiş.
Bilim insanlarının çok büyük bir kısmı otizmli kişi
lerdir. Sosyal yönden zayıf kaldıkları için fizik, kimya,
88
matematik gibi çok zaman isteyen bilimlerle ve deney

lerle uğraşabiliyorlar. Diğer insanların sosyal ilişkileri '
olmadığında beyinleri küçülmeye başlar, ancak otistik
lerde bu durum böyle değildir. Albert Einstein, Bill Ga
tes gibi büyük bilim insanlarında otizmin bir alt grubu
olan Asperger Sendromu olduğu düşünülmektedir.
Dahilikle delilik arasındaki çizgi o kadar incedir ki,
ancak bir örümcek ağı gibi üzerine çiğ düştüğü zaman
görülebilir. Bir adım ile deli, başka bir adımla dahi olu
nur.
New York Times da çıkan bir makalede bu durum
şöyle ifade edilmiş:
"Genetik bir miras var. Anlama kapasitesi, beyin
deki protein sentezi ile orantılı. Deneyimler bize pro
tein sentezi yaptırıyor, bu da sinir hücrelerinin dallı
budaklı olmasını sağlıyor. Belleğimiz böyle oluşuyor.
Daha zeki insanlarda daha az deneyimle, daha çok dal
lanıp budaklanma ve protein sentezi oluşuyor. Örneğin
normal bir insanın bir şeyi öğrenmesi için 5-6 kez dene
yimlemesi gerekir, zeki insanlarda bu sayı 1-2' dir. Yani
beyindeki hard disk kaydının oluşması zeki insanlarda
daha hızlı" .
Bu cevaptan da anlaşıldığı üzere, bazılarımı zın be
yinleri daha hızlı işliyor verileri. Beynimizi ne kadar
kullanırsak o derece zeki oluyoruz. Daha önce de belirt
tiğimiz gibi, zekanın yüzde 30'u genetik, yüzde 70'i çev-
89
A. WI LLIAM OECKARO
reseldir. Bize bağlıdır. Şöyle de örneklendirebiliriz; eli

mizde çok kaliteli bir gitar var, piyasanın en iyisi, ancak
gitar çalmayı daha başlangıç seviyesinde biliyoruz. Bu
da demektir ki o gitardan vermesini beklediğimiz randı
manı alamayacağız. Yani sırf zeka ve yetenekle bir yere
varamayız, sürekli kendimizi geliştirmemiz gerekir.

Nobel ödüllü Prof. Dr. Aziz Sancar bu durumu şu
cümleyle özetler; "Çoğu insan zekaya inanır, ben inan
mıyorum, bizi birbirimizden ayıran emektir, ben çalışmaya
inanıyorum ".Sonuna kadar katıldığım bir cümledir.
Neticede elimizde olanı düzgün kullanamadıktan son
ra neye yarar? Bir süre sonra çöp olur gider, köreliriz.
önemli olan çalışmaktır, çalışmak ve hata yapmaktan
korkmayın. Her hata, yeni bir öğrenme sürecidir. Kim
bugünlere hiç hatasız gelmiş ki?
Bilim insanlarının çocuklar ve genç insanlar üzerin
de yaptıkları çalışmalar şunu göstermiştir; 10,000 saat.
Bir iş üzerine 10,000 saat harcamak uzmanlaşmak için
yeterlidir. Bu süre zarfındaki deneme-yanılmalar bey
nimize protein sentezletiyor ve hipokampus denen ha
fıza bölgesini büyüterek bilgiyi perçinlemiş oluyor. Ne
kadar işlersek o kadar ışıldıyoruz.
Zeka ve Sosyal H'!}'3t

Eğer cehalet mutluluksa, bilgelik lanet midir? Yük
sek dereceli bir zekaya sahip olmanın dezavantajları
90
var mıdır? Bilişsel yeteneklerimiz insanoğlu olarak sa

hip en büyük hediyelerden biridir. Gerçek şu ki; bazıla
rımız diğer insanlardan daha zeki, bazılarıysa çok daha
zekidir ki bu onlarda bir çok yönden lanete dönüşmek
tedir.
Çoğumuz yüksek dereceli bir zekaya sahip olmak
ve sosyal yönden zayıf kalmak arasında nörolojik bir
bağlanh olduğunu bilmez. Yüksek zekalı kişilere her
hangi bir konuda muhakemede bulunmak oldukça
kolay gelirken, yine aynı kişiler sosyal bir endişeden,
sosyal yeteneklerin yoksunluğundan muzdariptirler ve
sosyal yönden aciz olduklarını düşünerek kendilerini
soyutlarlar.
Sosyal açıdan aptal oldukları için değil, dünyayı
bizim gördüğümüzden çok daha farklı bir şekilde gör
dükleri içindir. Sosyal anksiyetesi olan insanlar genel
de yüksek IQ' ya sahip kişilerdir. Şimdi yüksek IQ'ya
sahip olmanın neden hem bir yetenek hem de bir lanet
olabileceğinden bahsedelim.
Verecekleri Ceva p lan Aş1rı Düşünürler

Yüksek IQ'lu kişiler detayları keskin bir şekilde ya
kalarlar. İngilizce' deki overthinker", yani aşırı düşü
/1 /1
nen" kelimesi tam olarak bu insanları nitelendirir. Bu

kişiler, hayatlarındaki hemen herşeyi sürekli olarak
analiz eden aşırı düşünürlerdir. Başkalarının ne diye-
91
A. WILLIAM OECKARO
ceklerine, ne yapacaklarına çok fazla kafa yorarlar ve

doğabilecek sonuçları, bu sonuçlara getirilebilecek çö
zümleri uzun bir süzme işleminden geçirirler ki bu ni
hayetinde kişiler arası iletişimi olumsuz etkiler. Olayla
rı aşırı analiz ederek, pek değerli görmedikleri günlük
sıradan konuşmalardan kendilerini soyutlarlar.
Sürekli Kendilerinden Şüphe Ederler

"Günümüz dünyasıın problemi; zeki insanlar kendileri
ne dair şüphelerle doluyken, aptal insanların yüksek bir öz
güvene sahip olmasıdır " - Charles Bukowski
Objektif bir bakış açısına sahip olan yüksek IQ'lu

kişilerin özfarkındalıkları da fazladır, yeteneklerinin
daha ayırdında olup, sürekli yeteneklerine yönelik şüp
he içindedirler. Aşırı özfarkındalıklan bu insanları, sos
yal durumlarda çok daha bilinçli, eleştirel ve yargılayıcı
bir konuma sokar. Olayların akışına kapılmayı unutup,
hayal kırıklığına uğrarlar.
Yüksek Standartları Vardır

Yüksek zekalı kişiler hayatlarının her anında ne
istediklerini, ne söylediklerini ve ne yaptıklarını tam
olarak bilirler. Kendilerinden ve çevrelerindekilerden
yüksek beklenti içinde olmalarının sebebi budur. Man
tıksal durumlarla nasıl baş edeceklerini bilirler ancak
92
sosyal durumlar mantıksal değildir. Beklentileri haya

tın ham gerçekliği ve ortalama zekalı kişilerle karşıla
şınca, sıkıntıya düşer.
Günlük Sıradan Sohbetlerden Nefret

Ederler
"Büyük zihinler fikirleri, ortalama zihinler olaylan, kü
çük zihinlerse kişileri tartışırlar " Anonim
İnsanlar dedikodu yaparak, alay ederek, eğlence
için saçma şeyler yaparak ve yemek, kozmetik, futbol
gibi sıradan şeylerden bahsederek sohbeti sürdürürler.
Yüksek zekalı kişilerse bu gibi günlük sıradan konuş
maları değerli bulmadıkları için kendilerini -haliyle
konuşmarun dışında bulurlar. Kimi zaman kibirli bir
davranış olarak kabul edilir.
Ruhsa� Durumunuzun Farkındadırlar

Ruh Anatomisi'nin (Soul Anatomy) kurucusu ve
yazar olan Amerikalı Brianna West, "Yüksek IQ'lu kişi,
durumu hissederek ya da gözlemleyerek karşısındaki
nin nasıl düşündüğünü kestirebilir. İçinde bulunduğu
gerçeklik yerine, karşıdaki kişinin ne şekilde düşündü
ğünü algılayıp ona göre davranmaya çalışır" demiştir.
Kendi ruh hallerini yaşamak, anı yaşamak yerine sü-
93
A. WILLIAM DECKARD
rekli karşıdaki kişinin ruhsal durumuna göre davran

maya çalışırlar.
Genel Anks!Yeteden Muzdariptirler

"Dağınık bir masa, dağınık bir zih
nin işaretiyse, o vakit boş bir masa
neyin işaretidi r " Albert Eins tein
New York, SUNY Downstate Tıp Merkezi'ndeki

psikiyatristlerin bulgularına göre yüksek zeka seviyesi
ile artan anksiyete seviyeleri bağlantılıdır. Endişeli bir
zihin sürekli bir çok farklı açıdan ele alarak fikirleri,
bilgileri ve tecrübeleri inceler. Bu yüzden zeki insanlar
sosyal konumlanmaları çok ezici bulurlar.
94
Sürekli Korunma Halindedirler

İş sosyal ilişkilere geldiğinde analitik düşünürler.
Açılmakta zorluk yaşarlar, çünkü beyinleri geçmişteki
pek hoş olmayan tecrübeleri hatırlayıp onları durdu
rur. Aslında bir çoğumuz için bu durum böyledir, be
yin sürekli öğrenir. Ö ğrenip "kötü" olarak etiketlediği
olaylara karşı savunma mekanizmaları geliştirir. Bu da
çoğunlukla içe kap anma olarak ortaya çıkar.
Zayıflıklarını Saklarlar
Yüksek zekalı kişiler, önceki başlıkta da bahset
tiğimiz gibi, hatalarından ders çıkarır, davranışlarını
değiştirirler. Ancak bu temkinli yaklaşım onları temel
sosyal yeteneklerden mahrum eder. Hiç kimse, hata
yapmamış gibi görünen, soğuk ve uzak durararak tec
rübelerini paylaşmak istemeyen kişilerle yakınlık kur
mak istemez.
Kimse mükemmel olmak zorunda değil, olamaz
da. Hatalarınızı, her ne kadar aptallıklarınız olarak da
nitelendirseniz de, paylaşmaktan çekinmeyin. Tabi çok
derine gömdüklerinizi açmaktan bahsetmiyorum, basit
şeylerden bahsedin. Diğerlerini zamanı geldiğinde an
latırsınız ya da anlatmazsınız, o sizin tercihiniz.
95
A. WILLIAM DECKARD
BÖLÜM 3
97
Hafızamız
�
B
uraya kadar beynimizi tanımak için bir çok şeyden
bahsettik. Arhk onu tanıdığımıza göre, daha deri
ne inip hafızanın yapısından ve nasıl işlediği üzerine
konuşabiliriz demektir. Peki nedir bu hafıza? Nasıl ça
lışır?
Hafıza modern çağlara dek içerisinde farklı farklı
durumlarla alakalı bin bir çeşit bilgiye ait hafıza klasör
lerinin bulunduğu küçük bir dosya dolabı ya da yüksek
hıza ve kapasiteye sahip bir nöro süper-bilgisayar ola
rak tasvir edilmiştir. Ne var ki günümüzün biyolojik ve
fizyolojik bilgileri ışığında uzmanlar, hafızanın aslında
o kadar da basit bir yapı olmadığını, aksine çok daha
karmaşık ve incelikli olduğunu görmüşlerdir.
Hafıza beynin belirli tek bir bölgesiyle sınırlı değil
dir, beynin farklı bölgelerinin ortaklaşa çalışarak işleme
koyduğu beyin çapında bir işlemdir. Örneğin, basit bir
99
A. WI LLIAM DECKARO
bisiklet sürme işlemi eylem sırasında beynin farklı böl

gelerinde aktif bir şekilde ve sorunsuz olarak yeniden
inşaa edilir. Bisiklete nasıl bineceğinizin bilgisi bir bölge
den, bulunduğunuz yerden başka bir sokağa nasıl gide
ceğiniz başka bir bölgeden, bisikleti güvenli bir şekilde
nasıl süreceğiniz başka bir bölgeden ve caddede keyifle
ilerlerken şuursuz bir şoförün sizi görmezden gelip sı
kışhnnasıyla yaşadığınız o gergin anlar yine diğer bir
bölge sayesinde işleme koyulur. Anıyı oluşturan her bir
element (görüntüler, sesler, kelimeler, duygular) hangi
bölgede oluştuysa yine o bölge tarafından kodlanır (gör
sel korteks, motor korteks, işitsel korteks vs.) ve anının
hatırlanması orjinal kodlama sırasında oluşan nöral ka
lıpları tekrar aktive eder. Daha basit bir anlahrnla; her bir
ipliğin hafızanın farklı bir elementini temsil ettiği karma
şık bir yumak düşünün. İ şte bu ipler edinilen tecrübeler
sonucu birbirleriyle düğümlenerek ya da belirli nokta
larda kesişerek kişinin hafızasını oluşturur.
1 00
Halıza Nedir?
�
H
afıza insanın, geçmiş tecrübelerden edindiği bil
gileri kodlama, saklama ve sonradan çağırma ye
teneklerinin bütünü olarak tanımlanır. Daha genel bir
deyişle geçmiş tecrübelerin bugünkü davranışlarımızı
etkilemesi ve yönlendirmesidir. Hafıza hatırladıkları
mızın toplamıdır, insanı insan yapan temel taşlardan
birisidir, bizlere önceki tecrübelerden ders çıkarma ve
ilişki kurma kabiliyeti verir. Geçmiş tecrübeleri, ön
ceden öğrenilmiş olguları, izlenimleri, yetenekleri ve
alışkanlıkları bilincimize tekrar çağırma gücümüzdür.
Bugüne kadar yaşadığımız her şeyin içinde bulunduğu
depodur.
Daha fizyolojik ve nörolojik olarak anlatmak gere
kirse, en basit haliyle, beynimizdeki kodlanmış nöral
bağlantılardır. Geçmiş tecrübelerin, orjinal tecrübe sı
rasında işleme dahil olan nöronların eş zamanlı aktive
101
A. WILLIAM DECKARD
olmasıyla yeniden inşaa edilmesidir. Hafızanın kod

lanma şeklini düşünürsek hafızayı bir çeşit kolaj ya da
yap-boz olarak düşünmek daha doğru olur. Çünkü anı
lar raflara dizilmiş kitaplar gibi saklanmaz, daha çok
beynimizin farklı bölgelerinde parçaları bulunan tekrar
birleştirilmeye hazır !egolar gibidir.
Hafıza; bilginin edinilmesi, kaydedilmesi, akılda tu
tulması ve gerektiğinde hatırlanması işlemlerinin bütü
nüne verilen addır. İnsan hafızası işlevini üç ana başlık
altında gerçekleştirir: kodlama, depolama ve hatırlama.
Kodlama Nedir?
Beyinde yeni anıların oluşturulması için, bilginin
kullanılabilir bir şekle sokulması gerekir; bu işleme de
kodlama adı verilir. Bilgi başarılı bir şekilde kodlan
dıktan sonra, daha sonra kullanılabilmesi için hafızaya
kaydedilir. Beynimize kaydettiğimiz bilgilerin birçoğu,
onları kullanmaya ihtiyacımız olduğu durumlar hari
cinde genellikle farkındalığımızın dışındadır. Hatırla
ma işlemiyse hafızamıza kaydedilmiş anıların bilinçli
farkındalığımıza taşınmasıdır.
Kodlama iki şekilde gerçekleşir: Birincisi bizim is
teğimiz dışında bilgilerin otomatik olarak kodlanma
sıdır. Örneğin, bir marketin ürün reklamını dikkatsiz
bir şekilde izledikten sonra aynı ürünü başka bir yerde
gördüğünüzde durduk yere " bunun fiyatı 9,90' dı" diye
1 02
hatırlamanız gibi. İkincisi ise aktif olarak bilgilerin zi
hinde tutulduğu bilinçli kodlamadır. Bu kodlama türü
ise sınavdan önceki gece sabaha kadar ders çalışıp bey
ni eritme şeklinde karşınuza çıkar.
Geçmişte yediğimiz bir meyvenin tadını, arkadaş
larımızın seslerini, renkleri belleğe kaydederiz. Yediği
miz meyvenin tadından, hangi meyve olduğunu biliriz.
Telefonda duyduğumuz sesin hangi arkadaşımıza ait
olduğunu anlarız. Uzun süreli belleğe aktarılan her bil
gi, anlamlandırılarak beynimizin ilgili bölümüne kayde
dilir. Tıpkı kütüphanede kitapların türlerine göre farklı
bölümlerde korunması gibi bilgiler de, daha önce de be
lirttiğimiz şekilde, beynin ilgili bölümlerinde saklanır.
Depolama ve Hatırlama
Adından da anlaşılacağı üzere, kodlanarak anlam
lı hale getirilen bilgilerin gerektiğinde kullanılabilmesi
için uzun süreli belleğe aktarılmasıdır. Hatırlama ise
içerisinde binlerce bilgi bulunan uzun süreli hafızamıza
depolanmış bilgilerin bilincimize tekrar çağrılmasıdır.
Bu bilgiler, her zaman bilinç alanında değildir. Farklı
bir deyişle gerekmedikçe bu bilgilerin farkında olma
yız. Gerekli olduğunda ise bazı ipuçlarından yararla
narak belleğin çağırma işlevi sayesinde bilgileri hatırlar
ve kullanırız. Çağırmanın gerçekleşmesi için, bilginin
bellekte depolannuş olması ve depolanmış bilgiye ulaş-
103
A. WILLIAM OECKARD
manuzı sağlayacak yeterli ipuçlarının bulunması ge

rekir. İpuçlarının zayıf yada güçlü olması hatırlamayı
etkiler. Bir kütüphanede aradığınuz kitabı bulabilme
miz için; kitabın kütüphanede bulunması, ilgili olduğu
bölüme konmuş olması ve daha önce bulunduğu yer
ve kitabın özellikleri ile ilgili bilgilerin mevcut olması
gerekir. Dinlediğimiz bir şarkının bize o şarkıyla ilgili
anıları hatırlatması gibi.
Aşamalı Hafız.a Modeli

Hafıza ile ilgili birçok model önerilmiş ve kullanıl
nuşhr; fakat hafızanın temel yapısını ve işlevini açıkla
mada genellikle aşamalı hafıza modeli kullanılır. 1968
yılında Atkinson ve Shriffin tarafından önerilen bu te
ori, insan hafızasını duyu hafızası, kısa süreli hafıza ve
uzun süreli hafıza olarak üç farklı aşamaya böler.
Hafız.amn Üç Aşaması
Duyu Hafızası
Duyu hafızası, hafızanın ilk aşamasıdır. Bu aşa
mada, çevremizdeki duyusal bilgiler çok kısa bir sü
reliğine kaydedilir. Bu süre genellikle; görsel bilgiler
için yarım saniye, işitsel bilgiler içinse 2-4 saniyedir.
Duyusal hafızanuzın belirli kısımlarına odaklanırsak,
odaklandığınuz duyunun kısa süreli hafızamıza işlen-
104
mesine izin vermiş oluruz. örneğin; arkadaşlarınızla

akşam eğlencesi olarak müzikli bir kafeye gittiniz. Ka�
feden içeri girdiğiniz andan itibaren duyusal bilgi bom
bardımana tutulursunuz. Yüksek perdeden konuşan,
kahkaha atan insanlara, kafenin biraz basık basık ve
sıcak havası, canlı performans sergileyen sanatçının ses
nameleri, sırtınıza dokunup oturacağınız yeri gösteren
arkadaşınız, sandalyeye oturduğunuz andaki o ilk so
ğukluk, sandalyenin sertliği bütün bunlar duyusal ha
fızanıza hücum eder. Ancak siz içerisinden yalnızca bir
kaç tanesine odaklanırsınız ve diğerlerini görmezden
gelirsiniz. Bu örnekte ise kafenin basıklığı sizi rahatsız
etsin ve sanatçının sesi hoşunuza gitmiş olsun. Ertesi
gün kafeyi hatırladığınızda yalnızca bu duyulara odak
landığınız için ilk olarak sanatçının sesi ve kafenin ba
sıklığını hatırlarsınız. Saydığımız diğer her şey ise geri
planda kalır ve hayal meyal hatırlarsınız.
Kısa Süreli Hafız.a

Aktif hafıza adıyla da bilinen kısa süreli hafıza,
düşündüğümüz farkında olduğumuz bilgileri içerir.
Freud Psikolojisinde bu hafızaya bilinç adı verilir. Du
yusal uyaranlara dikkatimizi verdiğimizde, bu bilgiler
kısa süreli hafızaya aktarılır. Kısa süreli bellekte kay
dedilen bilgilerin çoğu 20-30 saniye sonra unutulur.
Fakat, bu bilgilerin unutulmaması durumunda ise bir
1 05
A. WI LLIAM OECKARO
sonraki aşamaya geçilir ve bilgiler uzun süreli belleğe

kaydedilir.
Duyusal hafıza ile elde edilen bilgi n in bir kısmı kısa
süreli hafızaya iletilir . Kısa süreli hafıza, hatırlama de
nemesi veya prova yapmadan birkaç saniye içerisinde
bazen bir dakikaya kadar geri çağrılabilmeyi, hatırla
mayı mümkün kılar. Fakat bunun da kapasitesi çok sı
nırlıdır. George A. Miller Bell laboratuvarlarında yap

tığı deneylerde kısa süreli hafızanın depolama kapasi
tesinin 7 (+ veya - ) 2 nesne o lduğu nu meşhur "Sihirli
sayı : 7+-2" listesiyle göstermiştir . Günümüzde yapılan
tahminler ise kısa süreli hafızanın kapasitesinin daha az
olduğu yönündedir. Dört ya da beş nesne kadar. Ancak
gruplama y oluyla artırılabileceğini de belirtmektedir.
Örneğin aşağıdaki harfler şu sırayla gösterildiğinde:
USACIANYfNATO
İnsanlar yalnızca bir kaçını hatırlayabilmektedir.
Fakat aşağıdaki gibi gruplar halinde gösterildiğinde;
USA CIA NYf NATO

Bu durumda neredeyse tamamını hatırlama mey
dana gelebilir. Bunun sebebi de bu şekilde bilginin an
lamlı küçük gruplara ayrılmış olmasıdır. Her ne kadar
yukarıdaki kısaltmalar anlamlı olsa da, herhangi bir
1 06
şey ifade etmeyen veya hatırlatmayan kısaltmalarda da

optimum grup harf sayısının üç olduğu Herbert Simon
tarafından ortaya koyulmuştur. Bazı ülkelerde telefon
numaralarının üçlü rakam grupları halinde yazılm a sı
da bu nedenledir. Kısa süreli hafızanın görselden zi
yade akustik, yani işitsel olarak şifrelendiği ve akustik
olarak birbirine benzeyen fjog, log, yog, gog) gibi keli
me gruplarının bir arada tam olarak bu yüzden hatır
lanamadığını Conrad, 1964 yılındaki testlerinde bulgu
olarak göstermiştir.
Uzun Süreli Bellek ve Hafıza

Uzun süreli hafıza bilgilerin sürekli olarak saklan
dığı yerdir. Freud psikolojisinde uzun süreli bellek,
bilinç öncesi ve bilinçsizlik durumu olarak adlandırı
lır. Uzun süreli hafızada saklanan bilgileri n çoğu, bi
linç sürecinin dışındadır fakat ihtiyacımız olduğunda
hatırlayabildiğimiz şeylerdir. Bu bilgilerin bir kısmını
hatırlamak oldukça kolayken, diğerlerine erişmek hayli
zorlu olabilir.
Kısa süreli hafıza ve duyusal hafızaya zıt olarak,
uzun süreli hafızada daha çok bilgi uzun süreler bo
yunca, bazen bir ömür boyu saklanabilir. Örneğin, bi
r isinin telefon numarsmı aldıktan bi r kaç saniye sonra
kısa süreli hafızamızın kapasitesinden ötürü hemen

unutabiliriz. Ancak telefon numaralarını tekrar yoluyla
107
A. WI LLIAM OECKARO
ezberleyip yıllar boyunca ezberde tutabiliriz ki bu da

uzun süreli hafızada depolanmasından kaynaklanır.
Kısa süreli hafıza şifrelemeyi akustik olarak yapar
ken, uzun süreli hafıza semantik olarak yani anlamsal
olarak şifreleme yapar. Baddeley 1966 yılında yaptığı
testlerde deneklerin 20 dakika sonrasında hatırlamakta
zorluk çektiği sözcük gruplarının, benzer manaya gelen
"büyük, kocaman, devasa, iri" gibi sözcükler olduğunu
göstermiştir. Kısa süreli hafıza " Nörona! haberleşmeyi
sağlayan taşıyıcı yapılarla" desteklenir ve beynin pref
rontal korteksi ile paryetal lobuyla bağlantılıdır. Uzun
süreli hafıza ise beyne yayılmış daha sabit ve uzun sü
reli nöral bağlantılarla ilişkilidir. Bilginin kısa süreliden
uzun süreli hafızaya konsolide edilmesinde, depolama
işlemi bizzat burada meydana gelmese de hipokampus
bölgesi rol oynar.
Uykunun başlıca fonksiyonlarından biri de bilginin
konsolidasyonunu sağlamaktır. Bu yüzden hafızamız
için uykunun önemi çok büyüktür. Gün içinde aldığı
mız bilgiler uyku sırasında pekiştirilir.
Hafıza Nasıl Çalışır ?

Uzun süreli bellekteki bilgilere erişmek ve bunla
rı hatırlamak bize karar almada, problem çözmede ve
etrafımızdaki insanlarla iletişim kurma konusunda
yardımcı olur. Fakat bu bilgiler hafızamıza ne şekilde
108
işler? Uzun süreli belleğe kaydedilen bilgilerin ne şekil
de kaydedildiği tam anlamıyla anlaşılamamıştır; ancak
araştırmacıların bugüne dek edindiği kanaat, bu bilgi
lerin gruplar halinde kaydedildiğidir.
Birbiriyle ilişkili belirli bilgilerin gruplanmasında
kümeleme kullanılır. Sınıflandırılması yapılan bilginin
hatırlanması ve akılda kalması daha kolaydır.
Örneğin, aşağıdaki kelimeleri ele alalım:
sandalye, muz, raf, kırmızı, kiraz, masa, yeşil, ana

nas, pembe, şeftali, siyah
Yukarıda listelenen kelimeleri okumak için birkaç

saniyenizi ayırın, daha sonra gözlerinizi kitaptan ayı
rın, bu kelimeleri hatırlamaya ve kafanızda bir sıraya
koymaya çalışın. Bu kelimeleri sıralamaya çalıştığınız

da oluşan grupları bir düşünün. Birçok insan kelimeleri
üç gruba ayıracaktır: renkler, eşyalar ve meyveler.
Hafızanın işleyiş biçimiyle ilgili yaygın düşünce
metotlarından biri de semantik şebeke modelidir. Bu
model, aralarında bir ilişki olan hatıra ve bilgilerin bir
birlerini tetikledikleri temeli üzerine kurulmuştur. Be
lirli bir yerin hatırası, bu yerde gerçekleşen ya da bu
yerle ilgili diğer hatıraları da tetikleyebilir. Örneğin,
gittiğiniz üniversitedeki bölümlerden birini düşünme-
109
A. WILLIAM D ECKARD
niz; burada tanıştığınız arkadaşlarınız, girdiğiniz ders

ler ya da çalıştığınız konular hakkındaki anılarınızın
ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Buraya kadar iyi güzel, ancak ufukta kafamızı kur
calayan başka bir soru beliriyor. Her şeyi oldukça düz
gün bir şekilde kodlayan hafıza çocukluk anılarımıza
neden ulaşamıyor?
Çocukluk Anıları
Bazı insanların anlattıklarınn aksine, araştırmalar
insanların doğumlarını hatırlayamadığını göstermiştir.
Doğum dahil, 3 4 yaşından önceki erken çocukluk
-
hatıralarını hatırlayamama durumu çocukluk ya da be

beklik amnezisi olarak adlandırılır.
201 2 yılında Learnin and Memory adlı gazetede
yayınlanan bir çalışmaya göre araştırmacılar bebek
lik amnezisinin zaman içerisinde gerçekleşen "normal
unutma" run dışında bir durum olduğunu yazmışlar
dır. Yetişkinlerde unutma zamanın doğrusal bir fonk
siyonudur, fakat çalışmalar insanların doğum ve erken
çocukluk evresinde büyümeyle gelen unutkanlıktan
çok daha fazla anıyı sildiklerini göstermiştir.
Daha önemlisi bebeklik amnezisi, bisiklet sürmek
gibi eylemerin depolandığı bir çeşit bilinçsiz hafıza
olan kapalı ya da prosedüral hafızaya engel yaratmaz.
110
Aksine, amnezi olguların ve kişisel olayların toplamı

olan açık hafızayı etkiler.
Sigmun Freud bebeklik amnezisi için ilk açıklamayı
sunmuştır: Anılar seksüel ve travmatik doğaları nede
niyle bastırılmıştırlar.
Bilim insanları, Freud'un 1 00 yıllık fikrini önemse
memelerine rağmen halen bebeklik amnezisinin sebe
biyle ilgili teorilerden ileriye gidememişlerdir.
Bir süre boyunca bilim insanları bebeklerin açık hafı
zalar için yeterli zihinsel kapasiteye sahip olmadıklarını
düşünmüşlerdir. Ancak Monographs of the Society for
Research in Child Development adlı dergide yayınlanan
iki binin üzerindeki çalışmada, 2 ve 3 yaşındaki çocukla
rın yaşadıkları olaylar hakkında aylarca hatta bir yıldan
fazla bir süre boyunca konuştukları görülmüştür.
Bazı bilim insanları ilk anılarımızın, oluşturulduk
larında bir dil öğrenmemiş olduğumuz için engellen
miş olarak kaldığını öne sürmüşlerdir. Dilin oto-biyog
rafik anıların kodlanması için hayati olduğu ve çocuk
ların uzun süreli hafızlarının konuşmaya başladıkları
dönemde oluşmaya başladığı düşünülmüştür. Halbuki
diğer araştırmacılar, bebeklik amnezisinin hayvanlarda
da görüldüğünü bundan dolayı hikayenin yalnızca dil
den ibaret olmadığını ileri sürmüşlerdir.
Diğer bir teori ise bebeklerde hafıza kodlanmasının
normal bir şekilde işlediği fakat beynin sürekli geliş-
111
A. WI LLIAM DECKARD
mekte olmasından dolayı hafıza depolarını etkilediği

yönündedir.
Memory (Hafıza) dergisinde yayınlanan bir araş
tırmada, Patricia Bauer ve meslektaşı Marina Larkina
ebeveynleriyle birlikte bir grup üç yaşında çocuk getir
mişlerdir. Ebeveynlerden, araştırmacılar video kaydı
alırken üç ay öncesinde gerçekleşmiş olan olaylar hak
kında röportaj yapmaları istenmiştir.
Sonraki 6 yıl içerisinde çocuklar 5, 6, 7, 8, ve 9 yaş
larında farklı gruplar halinde geri çağrılmışlar ve bilim
insanları tarafından çocuklar 3 yaşındayken olan olay
lar hakkında sorular sorulmuştur. Bilim insanları olay
ların detaylarını bildikleri için çocukların tam olarak ne
kadar hatırladıkları ve anılar hakkında ne şekilde ko
nuştukları hakkında kesin bir görüş sahibi olmuşlardır.
Sonuç mu? 5 ve 7 yaşındaki çocuklar grubu ikinci
röportajları sırasında olaylarır:ı % 60' ını hatırladılar. An
cak 8 ve 9 yaşındaki çocuklar grubu olayların yalnızca
%40' mı ya da daha azını hatırlayabilmişler ve anıları
hakkında farklı şekillerde konuşmaya başlamışlar.
Bebeklik amnezisi üzerine bilim insanları hala bir
fikir birliğine varabilmiş değiller. Yapılan araştırmalar
amnezinin varlığını kanıtlıyor fakat sebebini gösteremi
yor. İ şin daha da ilginç olan yani bebeklik amnezisinin
hayvanlarda da görülüyor olması. Bizi daha ne kadar
şaşırtmaya devam edecek acaba bu beyin.
1 12
Yanmak
D ö rt ta n e ke l e b e k b i r g ü n b i r ateş g ö r m ü ş l e r. B u
n u n n a s ı l b i r ş e y o l d u ğ u n u öğre n m e k i ste m i ş l e r. B i r i n c i
ke l e b e k ateşe b i ra z ya k l a ş m ı ş v e ü ze r i n i n ayd ı n l a n d ı ğ ı
h ı görm ü ş . A r ka d a ş l a r ı n ı n ya n ı n a ge l m i ş ve :
- B u ateş ayd ı n l a t ı c ı b i r şey ! d e m i ş .

İ k i n c i ke l e b e k b u n u n l a yet i n m eyerek d a h a fa z l a
Şey öğre n m e k i ste m i ş . B i ra z d a h a ya k l a ş m ı ş v e ı s ı n d ı
ğ ı n ı h i ssetm i ş .
Demiş ki :
- Ayn ı za m a n d a b u ateş ı s ı t ı c ı b i r şey !

Ü ç ü n c ü ke l e b e k b u n u n l a d a yeti n m e m i ş .
B i ra z d a h a ya k l a ş m ı ş . B i r a n d a , ate ş i n ka n a tl a r ı n ı
ya l a d ı ğ ı n ı h i sset m i ş v e ya n m ı ş ka n at l a rı y l a g e r i d ö n
müş.
- Ve b u ateş ya k ı c ı b i r şey ! d e m i ş .
So n u n c u ke l e b e k d a h a ço k ş e y öğre n m e k i stiyor
m u ş . B i ra z ya k l a ş m ı ş, ayd ı n l a n d ığ ı n ı görm ü ş . B i ra z ya k
l a ş m ı ş , ı s ı n d ı ğ ı n ı h i sset m iş . B i ra z d a h a ya k l a ş m ış, ateş
ka n a t l a rı n ı kav u r m u ş . Ve b i ra z d a h a ya k l a şt ı kta n s o n ra
ta m a m e n ya n a n ke l e b e k "poff ! " d iye d iye o rta d a n kay
bol uve r m i ş .
Ate ş i n g e rç e kt e n n e o l d u ğ u n u b e l k i b i r te k o öğ
re n m i ş a m a ge r i d ö n ü p söy l eye m e m iş; ç ü n k ü o kaybo l -
113
A. WILLIAM DECKARD
m u ş ateş i ç i n d ey m i ş ve bir şeyi, a n ca k i ç i n d e kaybo l a n

b i l e b i l i rm i ş !
114
Sineztezi
�
Ş imdi bir sinestezik olarak, Türk nöroloji uzmanı sa

yın Dr. Sultan Tarlacı'run sinestezi üzerine yazdı
ğı bir makaleyi olduğu gibi aktarmak istiyorum. Bunu
deneyimleyen ve benim gibi bunu çok sonradan far
keden insanların olduğunu düşünerek, aynı zamanda
da bu özelliğe sahip insanların kendilerini biraz daha
tanıyabilmeleri için makalenin kitabımda yer almasını
istedim. İ zninden dolayı sayın Dr. Sultan Tarlacı'ya te
şekkürlerimi suarım.
" İnsanın varoluşu, dış dünya ile sürekli ve karşı
lıklı bir diyaloga dayanır. Duyularımız dış dünyadan
bilincimize veri ulaştıran kapılardır. Duyma, görme,
koklama, tatma, dokunma, zaman hissi. Bu duyuların
bir kısmı fizyolojik süzgeçlere sahiptirler. Gözümüzün
elektromanyetik tayfın hepsini değil de sadece " görü
nür" tayfını algılaması örneğindeki gibi. Bu alan, tayf
115
A. WI LLIAM DECKARD
içinde çok küçük bir bölüm oluşturur. Aynı, sınırlı alan

işitilen sesler için de geçerlidir.
Fiziksel dünyanın ve alıcıların sınırlamasının öte
sinde, beyin de girdileri kontrol ederek belli oranlarda
sınırlama oranını arhrır. Duyularımızdan gelerek top
lanan uyarılar, iletim istasyonları tarafından "yararsız
ve geçersiz" bilgi miktarı azalhlarak beyine ulaşhrılır.
Bu nedenle, "bir azize bakan hırsız sadece ceplerini gö
rür" . Ya da siz sokakta yürürken ne görür ne duyarsı
nız? Reklam panolarını, otomobil seslerini, arabaların
lastik seslerini, sağdan soldan geçen insanların mimik
lerini, konuşmaları? Ya odanızda? Saatin tik-taklarını,
yürürken ayağınızın sürtme sesini, eklem hareketle
rinizi. . . Asla hepsini aynı anda algılayamayız. Seçilen
girdilerden kişisel bir bilinç inşa ederiz ve sürekli deği
şen bilgi akışından bir kısmını kalıcı olarak fark ederiz.
Yani, dikkatimizi belli bir alana yoğunlaştırarak, girdi
" gürültüsünü" azalhr, uyaranın kalitesini artırırız. Dış
tan gelen uyaranları tümüyle varolduğu şekliyle algıla
yamayız. Eğer böyle olsaydı gereksiz bilgilerle boğulur
giderdik. Sonuçta, bilince ulaşan veriler az ve küçük
olsa da kalite olarak yüksektirler.
Sinestezi Nedir?
Sinestezi, bilinçli zihinsel olayların tetiklemesiyle
ortaya çıkan bilinçli bir duyusal deneyimdir. "Synest-
116
hesia" , Yunanca syn: (birlikte) ve aesthe-sis: (algılamak)

sözcüklerinin birleşiminden oluşan istemsiz bir dene
yimdir. Birleşmiş duyular ya da "eşduyum" olarak da
ifade edilebilir. Sinestezi, istemsiz yoğunlaşma sonucu
ortaya çıkan belirgin canlı ve güçlü duyusal deneyim
dir. Yalnızca, insanların çok azı günlük olağan durum
da bu deneyimi yaşarlar. Bazı araştırmacılarca dil dışı
düşünmenin özel bir belirtisi olarak kabul edilirken,
bazılarınca tam bir " hastalık", " anormallik" ve muci
ze, mistik bir insan yeteneği olarak kabul edilir. Hatta,
sinesteziyi biyolojik bir olaydan ziyade sosyal ve kültü
rel bir fenomen olarak görenler de vardır. Sinestezi bir
hastalık olarak değil de bir duyusal algılama " hediye
si" olarak görülebilir. Sinestezinin birçok şekli vardır.
En sık izlenen şeklinde kişi, harfleri renk olarak dene
yimler. Her harf, kişinin kendisine göre farklı bir renk
olarak algılanır. Bu kişiler (sinestezikler), eğer erken
çocukluk döneminde bu deneyimi yaşamaya başlar
larsa sinezteziyi günlük normal, olağan bir olay olarak
düşünürler. Sinesteziklerin çoğu, diğer insanların algı
sal deneyimlerinin bir parçası olarak aynı deney imleri
yaşamadıklarını öğrendiklerinde büyük bir şaşkınlık
yaşarlar. Çünkü, o zamana kadar herkesin kendisi gibi
algıladığını kabul etmiş ve düşünmüştür.
Sinesteziyle ilgili yayınlanmış ilk olgu John Locke' a
(1690) aittir. Locke'un özelliklerini aktardığı kişi, kördü
117
A. WI LLIAM OECKARO
ve tam bir sinestezik değildi. Fakat algılamada duyusal

birleşmenin görüldüğü ilk örnekti. Borazan sesini " kır
mızı" olarak deneyimliyordu. Daha sonra, uzun süre
ciddi olarak sinesteziyle ilgilenen bilim adamı olmadı.
Öznel bir deneyim olması ve iki kişinin bile benzer de
neyimleri yaşamaması nedeniyle sinestezinin bilimsel
bir inceleme alanı olamayacağı düşünüldü. Ancak za
manla biriken olgu örnekleri ve kanıtlarla incelenmesi
gereken bir konu olarak tekrar değer kazandı. Nörolog
Dr. Richard E. Cytowic, "A Union of the Senses" (1989)
ve " The Man Who Tasted Shapes" (1993) adlı iki kitap
kaleme aldı ve dikkatin tekrar sinesteziye çekilmesini,
sonuçta da sinestezi araştırmalarında bir rönesansın or
taya çıkmasını sağladı.
Sinestezi deneyimi birbiriyle ilişkili iki kısımdan
oluşur. Bunlar tetikleyiciler ve eşleniklerdir. Tetikleyi
cilere harfleri örnek verebiliriz. Eşlenikler ise harfler
algılandığında, her harfe eş olarak deneyimlenen al
gılar (renk, ses, dokunma, koku) tanımlanabilir. Ya da
ağlayan bir bebeğin sesi (tetikleyici) sinestezik bir kişi
de hoşa gitmeyen sarı renk (eşlenik) olarak deneyim
lenir. Sinesteziklerin çoğu için, sinestezi tek yönlüdür.
Yani, sesleri renk olarak deneyimleyen bir kişi, renk
leri ses olarak deneyimlemez. Tetikleyici ve eşlenikler
arasındaki ilişki bir düzen içindedir. Her eşlenik, özel
bir tetikleyici tarafından tetiklenir. Bir kişiye, aynı te-
1 18
tikleyicilerin uygulanması durumunda aynı eşlenikler

algılanır. Örneğin, bir kişi A harfini kırmızı olarak de
neyimliyorsa, farklı el yazılarıyla veya küçük karakter
lerle yazılsa da, A harfini daima kırmızı olarak dene
yimler. Özetle, tetikleyicilerin büyük bir esnekliğe izin
vermesine rağmen, eşlenikler sabit kalırlar. Harf-renk
sinestezisinde, harflerin kimliği renklerin kimliğini be
lirler. Konuşulan harfler için sesin şiddeti, söyleniş tipi,
harflerin eşlenikleri üzerine etki etmez. Ses-renk sines
tezisinde genellikle, kişiler gözlerinin önünde renkler
görürler ve sesin perdesinin değişimiyle renkler de de
ğişir. Bu kişiler görme alanlarının tamamen renklerle
dolduğunu ifade ederler.
Sinestezi Ti pleri
Sinestezinin birçok biçimi vardır. Temelde her
duyu bir sinestezi tipini oluşturabilir: İ şitme, tatma,
koklama, görme, dokunma. Bunların her biri gerçekte
olduğundan farklı bir eşlenik olarak deneyimlenebilir.
Beş duyu, 10 olası farklı sinestezi eşleşmesi oluşturabi
lir. Nadir olarak koku ve tadın her ikisi sinesteziyi tetik
ler veya eşlenikler olarak deneyimlenirler. Bazı kişiler
se beş duyudan farklı olarak farklı vücut durumlarını
farklı ses ya da renk olarak deneyimlerler.
Araştırmacı Sean Day, 175 hastadan elde ettiği veri
lerle sinestezinin 19 farklı tipinin olduğunu belirlemiş-
119
A. WI LLIAM DECKARD
tir. Ancak, bu olguların bir kısmında birden fazla tipte

sinestezi deneyimi yaşanıyordu. Bu ikincil deneyimler
de kendiliğinden ortaya çıkıyor ve istemle baskılana
mıyordu. En sık izleneni, harflerin renk olarak dene
yimlerunesidir. Konuşulan harfler (phonomes) ya da
yazılan harfler olsun (graphemes), her iki durumda da
bu tür sıktır. Tetikleyicinin, duyusal veya kavramsal ol
masına göre de iki ana tipi vardır. Duyusal tipinde, eş
lenikler özel duyusal bir uyarının algılanmasıyla ortaya
çıkar. Kavramsal tipindeyse özel kavramların düşünül
mesiyle eşlenikler tetiklenerek deneyimlenir. Sayı-yer
sinestezisinde, her hesaplanan sayı onun çevresindeki
uzayda yerleşmiş olarak algılanır.
Benzer olarak, zaman aralığı-yer kavramsal sineste
zisinde, zaman aralıkları uzamsal bir planda düşünü
lür.
Sinestezinin Nedenleri
Sinestezi deneyimi üç yoldan biriyle ortaya çıkabi
lir: gelişimsel, kazanılmış ve farmakolojik sinestezi şek
linde. Bunların arasında en sık rastlanılanı, gelişimsel
sinestezidir. Bu kişiler, erken çocukluk döneminden
başlayarak, olağan bir şekilde algısal ve/ veya kavram
sal sinestezi deneyimi yaşarlar. Gelişimsel sinestezinin
nedeni bilinmemekle birlikte genetik olarak baskın ka
lıtım veya X-kromozomuna bağlı bir geçişi olabileceği
1 20
yönünde kanıtlar vardır. Bir ailede birden fazla kişide

bu yetenek ortaya çıkabilir. Bu ailelerden en ünlüsü
Rus yazar Vladimir Nabokov'un ailesidir. Bu sinestezik
ailelerin varlığı sinestezinin genetik temelli olduğunu
gösterir. Sıklığı kesin olmamakla birlikte 2000' de 1 ila
25.000' de 1 kişide ortaya çıkar. Kesin olan, kadınlarda
erkeklerden 3-8 kat daha sıklıkta ortaya çıktığıdır.
Farklı olarak sinestezi deneyimi beyin travmaları
sonrası veya duyusal girdilerin azalması-kaybolmasıy
la (işitme, görmenin kaybı gibi) erişkinlik döneminde
başlayabilir. Bu tipe, gelişimsel olanına göre daha az
rastlanır. Kazanılmış sinestezide yalnızca sinestezik al
gılama oluşur, kavramsal sinesteziye rastlanmamıştır.
Son olarak da, lisejikasit dietilamid (LSD) veya meska
lin gibi halüsinojenik ilaçların alımıyla sinestezi dene
yimi ortaya çıkabilir. Buna farmakolojik sinestezi denir.
LSD'nin oluşturduğu sinestezik duyum, beraberinde
kişide duygu, düşünce ve davranış değişiklikleri (kor
ku, endişe, titreme, kalp hızında ve kan basıncında ar
tış) meydana getirir. Algılama açısından işitsel, görsel
ve dokunsal halüsinasyonlar yapar.
Sinesteziklerin çoğunluğu solaktır. Herhangi bir
ruhsal ve beyinsel rahatsızlık eşlik etmez, sağlıklıdırlar.
Hepsinin olmamakla birlikte, çoğunluğunun bellekle
ri çok iyidir. Ancak, hatırlamada daha çok eşlenikleri
kullanırlar. Nesnelerin uzamsal yerleşimini çok kesin
121
A. WI LLIAM DECKARD
olarak hatırlarlar. Yüksek zekalarına rağmen, bir kısmı

belirgin olarak hesap yapmada zorlanır. Sağ-sol yanla
rını sıklıkla karıştırırlar. Birinci derece akrabalarında
disleksi (okuma bozukluğu), otizm ve dikkat eksikliği
normal toplumdan daha sık olarak, % 15 oranında rast
lanır. Bilinmeyen bir nedenle homoseksüel tercihler
sinesteziklerde sıktır ( % 10) . Yaşamışlık hissi (deja vu),
olacak olaylan önceden rüyalarında görme gibi "nadir
deneyimleri" de sık yaşarlar.
Kandinksky: "Sarı, kırmızı, mavi" (1925) adlı tab
losu
Sinestezi Tetikleyicileri
Tetikleyiciler müzik notaları, harfler, rakamlar, do
kunma, tat, koku, görme, ses, aynca zaman birimleri
olan yıl, ay, hafta veya gün olabilir. Rakamsal olanlar
da, " 5+2" toplamını düşünen birisi 7'ye karşılık gelen
rengi sonuç olarak deneyimler. Birçok kişi sinestezik
deneyimi, herhangi bir duyusal uyarana maruz kal
madan, istemli şekilde hayal ederek yaşar. Hayal etme
eylemi, beynin birçok kıs mını uyarır ve bu alanlar al
gılama esnasında da uyarılırlar. Yeterli uyaran olma
dığında ve hayal etme sırasında hiç bir dışsal girdiye
gerek olmadığı halde, yaşanması, algılama esnasında
duyusal uyaranın, normalde geçeceği sinirsel yollardan
farklı bir yol izlediğini düşündürüyor.
122
Eşlenikler
Farklı kişiler sinestezinin aynı tipini deneyimledik
leri gibi tetikleyicileri de aynı olabilir. Ancak, sinestezik
eşlenikler kişiler arası büyük faklılıklar gösterirler. Al
fabenin aynı harflerini, aynı renk olarak deneyimleyen
iki kişi bulma şansı çok azdır. Eşleniklerde kişiler arası
farklılıklar olmasına rağmen, kişilerin deneyimledik
leri eşlenikler ileri derecede özel ve uyumludur. Aynı
kişi belli harfleri belli renkler olarak deneyimliyorsa, o
harfleri sürekli olarak aynı renkler olarak deneyimler.
Normal kişiler (sinestezi yeteneği olmayanlar) ve sines
tezikleri içeren bir çalışmada, her iki gruba 117 harf ve
kelimeye bir renk anlamı vermeleri istenmiş. Bir hafta
sonra normal kişiler işaretlerin yalnızca % 38'inde aynı
renk anlamlarını tutturabilmişler. İ lginç olarak, bir yıl
gibi uzun bir süre sonra sinesteziklerden oluşan grupta
bu oran % 92 olarak ortaya ahlmış. Bu test sinestezinin
eşleniklerinin ne kadar sabit olduğunu ve sinestezinin
objektifliğini ortaya koyuyor.
Aslında sinesteziye benzer deneyimleri hergün he
pimiz yaşarız. örneğin, bazı müzikleri " sıcak, soğuk",
·
bazılarını " keskin" olarak hissederiz. Neden? Acaba,
işittiğimiz seslerin sinirsel ağları, sinestezikler kadar
olmasa da kısmen beyindeki " sıcak, keskin" algılama
alanlarına mı karışmakta? Richard C. Cytovvic'e göre
1 23
A. WILLIAM DECKARD
tümümüz sinestezikiz ama algılamanın holistik

(bütüncül} doğasının bilinçli şekilde farkında olan, yal
nızca bir avuç insan" . Peki sinestezinin bir yararı var
mı? Cytovvic' e göre insanda dilin evrimsel gelişimi
çapraz (cross-modal) çağrışıma bağlıdır: " Dil, olasılık
la ilk insanlarda, sinestezide görülen çapraz çağrışımın
bir türü olmadan asla evrimleşmeyecekti" . Bu düşün
cesi aslında dil üzerine çalışmalarıyla tanınan Norman
Geschvvind'inkiyle aynıdır: " Dil yeteneğini kazanma,
çapraz-çağrışım yeteneğine gerek duyar" . Buna göre
sinestezi, türe bağlı veya türün kendi gelişimi sırasın
da beyinlerimizde kalmış "bilişsel bir fosil" dir. Ancak,
fosili her beyinde bulmak mümkün değildir. Doğadaki
normal fosiller gibi, "bulunabilmesi" için içinde yer al
dığı ortamın (beynin) onun kalıcılığına uygun şartları
sağlamış olması gerekir.
Eğer sinestezi gerçekse, normal insanların yaşaya
rak deneyimlediği gerçek nedir? Birinci kişi, öznel ola
rak bir sinestezik, gerçeği algıladığı gibi deneyimliyor
sa (harf-renk) ve bu deneyimin normalden farklı oldu
ğunu bir ikinci kişiden, yani diğer insanlardan edindiği
bilgiyle öğreniyorsa, bizim beyinlerimizle algıladığımız
öznel gerçek nedir? Hepimizin öznel gerçekliği neden
aynı değil? Ya hepimiz dünyayı-evreni olduğundan
farklı algılıyorsak ve onların gördüğü gerçekse!"
1 24
Her ne kadar doğa üstü bir yetenek gibi görünsede

sinestezi hayatımızın içinde, hayatımın içinde olan bir
şey. Hafızaya olan etkisi tartışılır ancak bazı ileri sevi
ye sinesteziklerin neredeyse hiçbir şeyi unutmadıkları,
tarihi ve saatine kadar hatırlayabildikleri araştırmalar
sonucu görülmüş bir durumdur. Hala araştırılmaya
devam edilmekle beraber, fazlasıyla öznel bir işleyişe
sahip olduğu için sinestezinin bilimsel bir konu olarak
araştırılması tartışmalar arasındadır. Şimdiyse hafıza
mızı nasıl daha güçlü kılacağımız üzerine konuşmaya
başlayabiliriz.
A. WI LLIAM DECKARD
Biraz mo la . . .
Taş
G e n ç b i r yö n e t i c i , ye n i J a g u a r ' ı i ç i n d e k u r u l m u ş
b i ra z d a h ı z l ı c a , b i r m a h a l l e d e n geçiyord u . Pa r k et m i ş
a ra b a l a r ı n a ra s ı n d a n y o l a f ı r l aya n b i r çoc u k o l a b i l i r d ü
ş ü n ce s i y l e d i k kati n i d a h a çok yol ke n a r ı n a ve r m i şt i . B i r
şey i n yo l a fı rl a d ığ ı n ı g ö r ü n c e fre n ya ptı a m a a ra c ı d u ra
n a ka d a r geçen mesafede y o l a çoc u k fı r l a m a d ı , B u n u n
ye r i n e, ye pye n i a ra ba s ı n ı n ya n ka p ı s ı n a b ü y ü kçe b i
t a ş ç a r pt ı . Ad a m h ı z l ı ca fre n e y ü k l e n d i v e t a ş ı n fı r l a d ı ğ ı
b o ş l uğa d oğ r u g e r i g e r i g i tt i .
S i n i r l e n m i ş o l a n ge n ç a d a m a ra ba s ı n d a n fı r l a d ı ve
ta ş ı ata n ç o c u ğ u ka pt ı ğ ı g i b i ya k ı n d a p a r k et m i ş o l a n
ıb i r a r a b a n ı n gövd es i n e s ı k ı şt ı rd ı . B u n u ya pa rke n d e b a
·ğ ı rıyord u .
"Se n n e ya ptığ ı n ı s a n ıyors u n se rse r i ? B u ya pt ı ğ ı nı

n e d e m e k o l uyo r? O g ö rd ü ğ ü n ye pye n i ve pa h a l ı b i r
a ra ba v e att ı ğ ı n o taş ı n m a hvett i ğ i ye r i d ü ze l tt i r m e k
i ç i n ka p o rtac ıya b i r s ü r ü p a ra öd e m e k z o r u n d a ka l a ca ..,
ğ ı m . N e d e n ya ptı n b u n u ?"
K ü ç ü k çoc u k ü z g ü n ve s u ç l u b i r tavı r i ç i n d eyd i .
"Lütfe n , a m ca, l ütfe n k ı z m ay ı n . Be n çok üzgü n ü

a m a b a ş ka n e y a p a b i l i rd i m, b i l e m ed i m . Ta ş ı att ı m ç ü n
k ü i ş a ret etm e m e ra ğ m e n d iğer a ra b a l a r d u rm a d ı ."
126
Çocu k, göz l e ri n d e n s ü z ü l e n ya ş l a rı e l i n i n te rs i y l e
� i l e re k p a r k etm i ş b i r a ra c ı n a rka s ı n a işa ret ett i .
"Ab i m o ra d a . Yok u şta n a ş a ğ ı y u va r l a n d ı ve t e ke r�

e k l i s a n d a lyes i n d e n d ü ştü ve b e n o n u ka l d ı ra m ı yo
ru m ."
Çocuğu n ş i m d i h ı çk ı rı kl a r d a n o m u z l a rı s a rs ı l ıyo rd u
ve ş a ş ka n a d a m s o rd u :
"O n u ka l d ı r ı p teke r l i sa n d a l ye s i n e otu rt m a m a ya r

d ı m e d e b i l i r m i s i n i z ? S a n ı r ı m a b i m ya ra l a n d ı ve b e n i m
i ç i n çok a ğ ı r."
N e d iyeceğ i n i b i l e m ez h a l de, g e n ç yö n et i c i b oğa

z ı n d a k i d ü ğ ü m d e n yutku n a ra k ku rt u l maya ça l ı şt ı . Ye r
d e yata n sa kat çocu ğ u ka l d ı rı p teke r l e k l i sa n d a lyes i n
otu rttu , ce b i n d e n te m i z ve ü t ü l ü m e n d i l i n i ç ı ka rt ı
çeşit l i yerl e r i n d e o l u ş m u ş v e ka n aya n ya ra v e s ı y r ı k l a r
d i kkatl ice s i l m eye ça l ı şt ı .
B i r şey l e r söyl eye m eyece k ka d a r d u yg u l a n m ı ş o l a n

ge n ç a d a m , a b i s i n i n tekerl e k l i sa n d a lyes i n i i t e re k yava
yava ş u za kl a ş a n çocuğ u n a rka s ı n d a n b a ka ka l d ı . J a g u a
m a rka a ra ba s ı n a ge ri d ön ü l ü yavaş o l d u v e yol o n a ç o
u z u n ge l d i .
Ara b a n ı n ya n ka p ı s ı n d a ta ş ı n b ı ra ktığı i z çok d e ri

ve net görü l ü r ş e k i l d eyd i a m a a d a m o rayı h i ç b i r za m a n
ta m i r ett i r m e d i . O ra d a k i i z i , ş u m esaj ı u n ut m a m a k i ç i
s a kl a d ı . . .
127
Hiçbir zaman yaşamın içinden , seni durdurmak ve

dikkatini çekmek için birilerinin taş atmasına mecbur
kalacağı kadar hızlı geçme.
Yaratıcı, ruhumuza fısıldar ve kalbimizle konuşur.

Bazen, onu dinlemek için vaktimiz olmuyorsa, bize taş
fırlatmak zorunda kalır.
Fısıltıyı dinle . . . Ve ya taşı bekle.
Seçim sizin .. .
Hafıza Geliştirme Teknikleri
�
B anlathk. Pek de alakasız değillerdi. Bu hikayelerin

uraya kadar size alakasız görünen bir çok hikaye
ne kadarını hatırlıyorsunuz? Yoksa hiç okumadan geç

tiniz mi? Peki başından beri size anlathğımız bu hika
yelerin aslında hafıza testimizin bir parçası olduğunu
söylesem?
Şimdi geriye dönmeden, hile yapmadan yani, hika
yeler hakkında neler hatırladığınızı ana hatlarıyla, ana
karakterleriyle birlikte yazmanızı isteyeceğiz.
Hesapta Kralız
1 29
A. WI LLIAM DECKARD
Baba Oğul
Kumların Öyküsü
1 30
Müsait Olduğunda Beni Sever Misin

Anne?
Yanmak
Taş
131
A. WILLIAM OECKARO
Yazabildiniz mi? Yazamadıysanız üzülmeyin, kita

bı bu yüzden okuyorsunuz zaten. O zaman başlayalım.
Öncelikle hafıza tekniklerini tanımayla başlayaca
ğız, ikincil olarak bu teknikleri kullanarak isimleri ha
hrlamada, dil öğrenmede, sınava çalışma vs. gibi konu
lar üzerine nasıl pratik yapacağınızdan bahsedeceğiz.
Diğer zihin araçlarında olduğu gibi, bu tekniklerde
de ne kadar pratik yaparsanız o kadar iyi kullanırsınız.
Anlatacak olduğumuz hafıza teknikleri, sahne perfor
mançıları tarafından kullanılan tekniklerdir. Yeterli
pratik ve efor ile onların ki kadar iyi bir hafızaya sahip
olabilirsiniz. Hafızanızı onlar kadar güçlendirecek vak
tiniz yoksa bile buradaki bir çok teknik günlük hayah
nızda işe yarar niteliktedir.
132
Haf ızamzı Tazeleyin
�
üzenli uyku, egzersiz ve düzgün beslenmeyle

D zihinsel sağlığınızı iyileştirdiğiniz gibi, fiziksel
sağlığınızı da yerine getirirsiniz. Bu üç şey unutmayı
engellemede, hafızanızı güçlendirmede en büyük etki
yi sağlar.
Uyuyun
Hafızanızı güçlendirmek basit bir yol. İyi bir gece
uykusu çekin ya da yeni bir şey öğrendikten sonra bi
raz şekerleme yapın. Yakın dönemdeki bir araşhrmanın
bulgularına göre, yeni bir yüz, isim ya da her hangi bir
şey öğrendikten sonra yaklaşık sekiz saatlik uyku çeken
ler, o şansı yakalayamayanlara göre öğrendiklerini daha
iyi hahrlayabilmişlerdir. Psikolog Nicolas Dumay' ın bir
1 33
A. WI LLIAM DECKARD
araşhrması, uykunun sadece beynimizi korumadığını

aynı zamanda da hafızamıza daha kolay ve etkin bir şe
kilde ulaşmamıza yardımcı olduğnu göstermiştir.
Peki neden? Görünüşe göre uyku beynimizi "reset"
ediyor, öğrenme ve hafıza için kritik bir önem taşıyor.
Eğer uykusuzsanız, nöronlarımız çok fazla elektrik yü
küyle birbirlerine aşırı bağlı kalıyorlar ve yeni anıların
kaydedilmesini engelliyorlar. Bu yüzden elinize fırsat
geçtikçe uyuyun.
Egzersiz Yapm
Uykunun hem fiziksel hem de mental sağlığımız
için büyük önemi olduğu gibi, egzersiz de bu ikisi için
aynı önemi taşır.
Beyinlerimiz düzgün çalışabilmek için oksijene ihti
yaç duyar ve buna ulaşmak için de oksijen bakımından
zengin, sağlıklı kan akışına gerek duyar. Egzersiz bey
nimize olan kan akışını arthrır. Ulusal Yaşlılık Enstitü
sü'ndeki (National Institute on Ageing) araşhrmacılar,
koşu gibi aerobik egzersizlerin güçlü hafızayla ilişkisi
olduğunu keşfetmişlerdir. Bu tarz egzersizlerin, nöron
ların büyümesini tetikleyen ve hafıza için kritik oldu
ğu düşünülen hipkampus bölgesinde yeni bağlanhlar
oluşmasını sağlayan Cathepsin B protenini tetiklediği
görülmüştür. Testler fareler, maymunlar ve 43 adet fi
ziksel aktiviteden uzak üniversite öğrencisi üzerinde
1 34
yapılmıştır. Sonuçlarda Cathepsin B aktivitesinin, fizik
sel egzersizlerden sonra tavan yaptığı görülmüştür.
Hemen spor ayakkabılarına koşmayın. Ders çalış
tıktan ya da yeni bir şey öğrendikten sonra, egzersiz
biraz bekleyebilir. Öğrenmeden hemen sonra egzersiz
yapmak yerine yaklaşık dört saat sonra spor yapmanın
beyin üzerinde daha olumlu etkisi olduğu görülmüştür.
Bilim insanları hala buna neyin sebep olduğu konusun
da emin değiller. Anca görünen o ki beyinlerimizin eg
zersizden önce, aldığı yeni bilgileri sindirmesi gerekiyor.
Düzgün Beslenin
İ şte size sonra yaşam tarzı değişikliği önerimiz.
Düzgün beslenme.
Kırmızı et ve margarinlerden alınan trans yağlar
zayıf hafızayla bağlantılıdır. Tıpkı kolestrolün kalbi
nizde birikip arterlere zarar verdiği gibi, beynimize de
zarar verebilir. Harvard Sağlık' ın açıklamalarına göre:
"Beynimizde damarlarda biriken kolestrol tabakaları,
beyin dokumuza zarar verebilmektedir. Küçük blo
kajlar oluşturup sessiz inmelere ya da büyük blokajlar
oluşturup daha ölümcül inmelere sebep olabilirler. Her
iki şekilde de oksijen bakımından yeterli beslenemeyen
beyin hücreleri, düşünme ve hafızayı etkileyerek çalış
masını güçleştirebilir."
1 35
A. WILLIAM DECKARD
Sağlıklı doymamış yağlar içeren beslenme şekille

rini yaşam tarzı haline getiren kişilerde, spesifik olmak
gerekirse çoğunluğu sebzeler, zeytin yağı, deniz ürün
leri ve yemişlerden oluşan ege diyeti, yaş gruplarına
göre yapılan çalışmalarda en düşük hafıza gerileme
oranına sahip oldukları görülmüştür.
Temel önerilerimiz verdiğimize göre şimdi hafıza
tekniklerinde kullanacağımız araçlara bir göz atalım.
Mnemonikler
�
nemonik, hafıza araçlarının diğer adıdır ve ha

M tırlaması güç olan bilgiler için kullanılır. En ba
sit örnekle açıklamak gerekirse: Hangi ayın kaç güne
sahip olduğunu hatırlayabilmek için kullanabileceği
miz tekerlememsi cümleciklerden yola çıkarak " 30 gül
Eylül", "31 pah 'Kasım'patı" ya da " 30 insan Nisan"
diyebiliriz.
Mnemonikleri oluşturmanın ardındaki mantık,
anımsaması zor bilgileri, hatırlamayı çok daha kolay
hale getirecek şekilde kodlamaktan geçer.
Beyinlerimiz, renkler, yapılar, sesler, kokular, tat
lar, dokunma, pozisyonlar, duygular ve diller gibi kar
maşık uyaranları kodlama ve yorumlama üzerine ev
rimleşmiştir. Bu uyaranları içinde bulunduğumuz dün
yanın sofistiki bir modelini oluşturmak için kullanırız.
Hafızamız bu bilgileri oldukça efektif bir şekilde saklar.
137
A. WILLIAM DECKARD
Ne yazık ki günümüzün moden hayatı bize bu uya

ranları çok fazla sunmuyor. Hayat bize uyaranları bir
kağıda basılı kelimeler halinde veriyor. Yazmak karışık
tartışmaları dile getirmek için oldukça zengin ve sofis
tike bir işlem fakat beyinlerimiz yazılı bilgiyi kolayca
kodlayamadığı için hatırlamayı zor hale getiriyor.
Hatırlamak için Beyninizi Bir Bütün Olarak Kul
lanma
Canlı zihinsel görüntüler kullanarak bilgiyi kod

lamanın ardındaki temel fikir, hem bilgiyi hem de bil
ginin yapısını güvenilir bir şekilde kodlamaktrr. Kod
lamak için zihninizde kullanacağınız görüntüler canlı
olacağı için ihtiyacınız olduğunda hatırlanması da ko
lay olacaktır.
Buradan itibaren anlatacağımız teknikler size bilgi
yi canlı bir şekilde, hikayeleştirerek, güçlü zihinsel gö
rüntülerle nasıl kodlayacağıruzı gösterecektir.
Aşağıda yer alan maddeleri kullanarak mnemonik
lerinizi daha hatırlanabilir bir hale getirebilirsiniz:
• Pozitif ve hoş görüntüler kullanın. Beynimiz hoş

olmayan görüntüleri engelemek üzere program
lıdrr.
• Canlı, renkli ve duyu yüklü imajlar kullanın.
Bunlar tek düze olanlardan daha kolay hatırla
nabilir niteliktedirler.
138
• Bilgiyi kodlamak ya da görüntüyü düzenlemek

için bütün duygularınızı kullanın. Unutmayın
mnemonikleriniz, ses, koku, tat, hareket ve his
leri içerebilir.
• Oluşturduğunuz imajları canlı kılmak için boyut
kazandırın, hareket ve derinlik ekleyin. Hareke
ti, hem olay akışını korumak hem de eylemleri
hatırlamak için kullanabilirsiniz. Görüntünün
önemli kısımlarını abartılı hale getirin.
• Mizah kullanın! Eğlenceli ya da tuhaf şeyler, nor
mal olanlara kıyasla, çok daha akılda kalıcıdır.
• Aynı şekilde kafiyelerin de unutulması çok zor
dur!
• Semboller (kırmızı trafik ışıkları, işaret eden par
maklar, yol levhaları, vs.) karışık mesajları hızlı
ve efektif bir şekilde kodlamanıza yardımcı olur
lar.
Mnemonikleri Tasarlama: Haya l etme,

İlişkilendirme ve Konumlandırma
Mnemonikler genellikle üç temel yapı üzerine inşaa
edilir; hayal etme, ilişkilendirme ve konumlandırma.
Bu üçüne işbirliği yaptırarak çok güçlü mnemonik sis
temleri kurabilirsiniz.
139
A. WILLIAM DECKARD
Hayal Etme
İ şe yarar mnemonikler yaratına ve bağlarnlamala
rın gücünü arttırmak için kullanırsınız. Hayal gücünüz,
sizin için güçlü olan anımsatıcıları oluşturmak için kul
landığınız şeydir. Bir durumu ne kadar hayal eder ve
zihninizde canlandırırsanız, aklınıza kazınması ve ha
tırlanması o kadar kolay bir hale getirirsiniz. Mnemo
nikleriniz için kullandığınız görseller isteğinize göre ve
hatırlamanıza yardım ettiği sürece şiddetli, canlı ya da
duygulu olabilir.
İlişkilendirme
Bir olayın sıralamasıru veya bir işin yerine getirilme
şeklini sonradan hatırlayabileceğimiz şekilde, mevcut
bildiklerimizle benzerlik kurarak hafızaya alma yönte
mine ilişkilendirme denir. 62'den tavşan yapmak gibi
düşünebilirsiniz. Nesneleri, rakamları, sözcükleri, ko
kuları başka kavramlarla eşleştirin. İyi bir öğrenme ve
eğitim yöntemi olan ilişkilendirme, çocukların da ol
dukça ilgisini çekmektedir.
Bu metodla unutınak istemediğiniz bir şeyi, ne şe
kilde ve nasıl hatırlayacağınızı kurgularsıruz. İ lişkilen
dirmeleri şu şekillerde oluşturabilirsiniz:
• Hatırlanmak istenenleri üst üste koyma,

• Birbirine çarptırma,
140
• Görüntüleri birleştirme,
• Birbiri etrafına sarma,
• Hatırlanmak istenenleri birbiri etrafında dön
dürme ve ya dans ettirme,
• Aynı renk, şekil, koku ve ya şekilleri kullanarak
birbirine bağlama.
• Örnek olarak; " 1 " rakamını hatırlamak istiyor
sunuz. Dikey şekilde duran bir mızrağın ucuna
saplanmış japon balığı görüntüsünü kullanabi
lirsiniz.
Mneıonik örneüi
�
ezegenleri güneşe olan yakınlığına

G göre sıralamanız istendiğinde " Merak-
lı Veli Dünya' dan Mars' a Jeton Satmaya Uçtu, Ne
den?" cümlesinden yardım alabilirsiniz.
• Meraklı = Merkür
• Veli = Venüs
• Dünya' dan = Dünya
• Mars'a = Mars
• Jeton = Jüpiter
• Satmaya = Satürn
• Uçtu = Uranüs
• Neden? = Neptün
1 43
A. WI LLIAM DECKARD
Konumland1rma
Bilinen en eski mnemonik yöntemlerinden biridir.
Antik Roma'ya kadar uzanan bir geçmişi vardır. Ko
numlandırma, ilişkilendirme ve tabiki de hayal gücü
nüz ile neredeyse her şeyi aklıruza yerleştirebilirsiniz.
İ sterseniz bu üçünü de kullanbileceğiniz bir teknik ile
başlayalım.
Hafıza Sarayı
Hafıza Sarayı bilinen en güçlü hafıza tekniklerinden

biridir. Yalnızca efektif olmakla kalmaz aynı zamanda
eğlencelidir de. Öğrenmesi hiç zor değil .
Hafıza Sarayı antik Roma' da keşfedilmiştir ve o za
mandan beri kullanılmaktadır. Örneğin; sekiz kez dün-
1 44
ya şampiyonu olan Dominic O'Brien 54 deste karh (top
lam 2808 kart), her birine yalnızca birer kere bakarak,
sırasıyla ezberleyebilmiştir. Ve insanlar Hafıza Sarayı
tekniğini kullanarak bunun gibi sayısız başarılar elde
etmişlerdir. Romanlarda bile bu tekniğe atıflarda bulu
nulmuştur. Thomas Harris, ünlü romanı Hannibal' da
ki seri katil Hannibal Lecter karakterine de bu tekniği
bahşetmiştir.
Elbetteki bir çoğumuz Hannibal Lecter ya da Domi
nic O'Brien tarzı işler peşinde değiliz. Yine de Hafıza
Sarayı tekniği her türlü konu da işinize yarar nitelikte
dir. Yeni diller öğrenebilir, sunumunuzu ezberleyebilir,
sınav konularınızı aklınıza kazıyabilir ve daha bunun
gibi bir çok şeyi başarabilirsiniz.
Hafıza Sarayı tekniği, bildiğimiz mekanları tüm
detaylarıyla hatırlayabiliyor olma olgusuna dayalıdır.
" Hafıza Sarayı" zihninizde kolaylıkla dolaşabileceği
niz mekanlar için bir metafordur. Sarayınız, evinizin
içi ya da işe gitmek için kullandığınız rota olabilir. Bil
diğiniz bu yerler her hangi bir bilgiyi saklamak ve tek
rar hatırlayabilmek için sizin rehberiniz olacaklardır.
Haydi adım adım bu tekniği incelemeye koyuyalım
o zaman.
1 45
A. WILLIAM OECKARO
Hafıza Sarayı'mzı Kullamma Açmak

İçin Beş Adım
1 . Sal"'!}'lnızı Seçin
İlk ve en önemlisi, detaylarını iyi bildiğiniz bir yer
seçin. Tekniğin işe yararlığı seçtiğiniz mekan içinde zih
ninizle ne kadar rahat gezebildiğinizle alakalıdır. Zihin
gözünüzü kullanarak " orada olabilecek" kadar.
İ yi bir ilk tercih olarak evinizi seçebilirsiniz. Unut
mayın, bu mekanları ne kadar canlı hatırlayabiliyorsa
nız tekniğiniz de o denli güçlü olacaktır.
Ayrıca zihniniz de seçtiğiniz "Saray" içerisinde bir
yol belirleyin, yalnızca görüntü olarak canlandırmayın.
Sarayınızda yürüyüşe çıkın, iyice tanıyın. Böylece tek
niğinizi çok daha güçlü kılacak, içine yerleştirdiğiniz
bilgileri kolayca ayırt edebileceksiniz.
İ şte size bir kaç "Saray" olarak kullanabileceğiniz
mekan önerisi:
• Kentinizdeki tanıdık caddeler. İ şe gitmek ıçın

kullandığınız yol, ya da sıklıkla yürüyüş yaptı
ğız yerler.
• Şu anki ya da eski okulunuz. Sınıfınızdan kütüp
haneye, diğer sınıflara giden koridorları düşüne
bilirsiniz.
146
• Çalıştığınız yer. Ofisinizde kahve makinasına ya
da patronunuzun odasına giden yolu düşünebi
lirsiniz.
2 . Ayırıcı Detayları Listeleyin

Seçtiğiniz mekandaki belirli detaylara dikkat etme
niz lazım. Evinizde bir yürüyüş seçtiyseniz, ilk olarak
aklınızda canlanacak şey muhtemelen giriş kapısıdır.
Şimdi devam edin zihinsel olarak Hafıza Sarayı' ruz
da yürümeye başlayın. İ lk eşikten geçtiğinizde içerde
ne var?
Odayı metodik olarak analiz edin (kendinize standart
prosedürler belirleyebilirsiniz. Odaya girer girmez sağa
sola bakmak gibi). Gözünüze ilk takılan şey nedir? Bu sa
londaki yemek masası da olabilir, duvardaki tablo da.
Devam ettikçe odalarla alakalı zihinsel notlar alma
yı ihmal etmeyin. Bu detaylardan her biri ayrı bilgiler
için kullanabileceğiniz birer kayıt noktası oluşturacak
lardır.
3 . Sarayı Zihninize Kaz�n

Tekniğin işe yarayabilmesi için en önemli nokta,
seçtiğiniz mekanın 100 % zihninizde kazılı olmasıdır.
Bu mekanları tamamen ezberlemek için ne gerekiyorsa
yapın. Eğer görsel yanı güçlü biriyseniz muhtemelen
147
A. WILUAM DECKARD
bununla alakalı bir sorun yaşamazsınız, aksi takdirde

işinize yarayabilecek bir kaç öneri:
• Seçtiğiniz mekanların ayırıcı detaylarını sesli bir
şekilde kendinize söyleyerek, bu sefer fiziksel
olarak, yürüyüşe çıkın.
• Seçtiğiniz özellikleri bir kağıda yazın ve zihni
nizdeki yerlerine yerleştirin. Nerede olduklarıru
kendinize sesli bir şekilde söyleyin, duymak be
yin için önemli bir uyaran olduğundan hatırla
manizı kolaylaştıracaktır.
• Seçtiğiniz özelliklere her zaman aynı açıdan ba
kın. Çünkü farklı açılar farklı görüntüler getirir,
kafanızı karıştırabilir. Bir dolabı karşıdan baka
cak şekilde aklınızda tuttuysanız öyle devam
edin.
• Dikkat edin, gözünüzde canlandırabilmek bir
yetenektir. Bunu yapmak da hala sorun yaşıyor
sanız öncelikle görsel yeteneklerinizi geliştirme
niz gerekebilir.
• " Artık tamamım" dediğinizde sarayınızda bir
kez daha yürüyüşe çıkın, yalnızca emin olmak
için. Hafıza Sarayını en ince detayına kadar bili
yor olmak bu teknikteki püf noktadır.
Mekanın zihninize damgalandığı konusunda ken
dinize güveniniz geldiğinde hazırsıruz demektir. Artık
148
içerisinde her türlü bilgiyi saklayabileceğiniz bir Hafıza
Sarayınız var.
4. İlişkilendirinl
Artık sarayınızın tek ve yegane efendisi olduğu
nuza göre, işe koyulma vakti. Bir çok hafıza geliştirme
tekniğinde olduğu gibi Hafıza Sarayı tekniği de görsel
ilişkilendirmeleri kullanır. İşlem basittir: bildiğiniz bir
imajı alın - buna hafıza çivisi de denir - ve hatırlamak
istediğiniz şeyle birleştirin. Bizim durumumuzda her
hafıza çivisi sarayımız için ayırıcı bir özelliktir. Yakın
zamanda okuduğum bir makalede aynen şu cümle geç
mekteydi:
"Hayalleriniz çılgın, saçma, saldırgan, ilginç, olağanüs
tü, hareketli ya da duygu yüklü olsun. Sonuçta bunlar akılda
kalan şeyler değil mi ? O kadar sıra dışı hayal edin ki gerçek
haya tta gerçekleşmesi imkansız olsun . Tek hatırlamamız ge
reken : eğer sıkıcıysa, yanlıştı r. "
Şimdi vereceğimiz örnekle bu cümleyle ne kastedil

diğini çok daha iyi anlayacaksınız.
Bu teknikle tonlarca bilgi saklayabilirsiniz ama şim
dilik basit bir şeylerle başlayalım. Hafıza Sarayımız
olarak seçtiğimiz evimize bir alışveriş listesi koyalım.
Listemizdeki alınacak ilk şey de 'salam' olsun. Şimdi
kendinizi mental olarak sarayınıza getirin. Zihninizde
göreceğiniz ilk şey evinizin kapısı tabiki de. Oldukça
149
A. WILLIAM DECKARD
saçma bir şey yapın ve evin kapısını devasa bir salam

dilimi olarak hayal edin, fazla saçma geldiyse zemin
den bacaklarınıza doğru ulaşan salam eller düşünün.
Uuu çok korkunç, kötü niyetli salamın burnunuzu esir
alan kokusunu düşünün. Yeterince hatırlanabilir oldu
mu?
Kapıyı açın ve yürümeye devam edin. Daha önce
de belirttiğimiz ayırıcı detayları ve kendinize çizdiğiniz
rotayı hatırlayın. İ lk olarak ne gördünüz? Bu örnekte
pek sevmediğim üvey annemin duvarda asılı olan tab
losunu kullanacağım. Alışveriş listemizdeki ikinci şeyi
olan 'yumurta'yı bu tabloyla ilişkilendirmemiz gereki
yor. Düşünün ki tablodaki suratta gözler yerine bir çift
sarısı dağılmamış yumurta duruyor. Bu görüntüyü ko
lay kolay unutmak mümkün değildir.
Ta ki listede ilişkilendirilecek bir şey kalmayana
değin bu basit işlemi yapmaya devam edin. Her şeyi
olabildiğince ilginç bir şekilde ilişkilendirin ki aklınız
da kalsın.
S . Sarayınızı Z�ret Edin

Şu andan itibaren, aklınızda tutmak istediklerinizi
ilişkilendirmiş olmanız gerekiyor. Eğer teknikte yeniy
seniz, ki büyük ihtimalle öylesiniz, günde en az bir kez
zihninizde sarayınızı ziyaret edin.
1 50
Sarayınızı her ziyaret edişinizde aynı rotayı kulla
nırsanız, içerisine yerleştirdiğiniz tüm nesneler anında
gözünüzün önünde canlanmaya başlayacaktır. "Orda
olma" hissini alabileceksiniz. Her nesneye dikkat ede
rek çizdiğiniz rotayı baştan sona tamamlayın. Tekrar
tekrar oynatın sahneleri zihninizde. Sona ulaştığınız
da bu sefer zıt yönde ilerleyin ve aynı yolla başlangıca
ulaşmaya çalışın.
Unutmayın, bu işi başabilmenin iki püf noktası var.
Sarayın tam anlamıyla akla damgalanmış olması ve
görsel yeteneklerin geliştirilmesi. Bu işlemleri yapar
ken ne kadar rahat olursanız hafızanız için etkisi de o
kadar yüksek olur.
Çeşitli Hafıza Geliştirme Metot1ar1
�
arşılaşılan tüm bilgilerin işlenmesi sonucu beyni

K mizde saklanması ve gerektiğinde geri çağırıla
bilmesi (hahrlanması) hafızayı oluşturur. Sınırları bel
li olmayan hafızamız, tahmin edemeyeceğimiz kadar
büyük bir bilgi depolama alanıdır. Böylesine büyük bir
depolama alanının daha etkin ve verimli kullanılabil
mesi ise hafıza geliştirme ile mümkün olabilir. Hafıza
geliştirme sınırlarına henüz erişemediğimiz kayıt ala
nımızı (bellek) büyütmek değil, bilgilerin depolanması
ve depolanan bilgilerin geriye çağırılması işlemlerinin
hem hızını hem de kalitesini artırmayı amaçlar.
Hafıza geliştirme alanında yapılan bilimsel çalışma
lar da buna ışık tutar niteliktedir. Hafızayı zinde tutmak,
onun sahip olduğu kapasiteyi en etkili şekilde kullana
bilmeyi sağlayacak hafıza geliştirme teknikleri ile bilgi-
1 53
A. WILLIAM DECKARD
lerin doğru bir şekilde depolanmasını ve ihtiyaç duydu

ğumuzda geri çağırılmasıru kolaylaştıracakhr.
Hafızamız, en temel görevini üç aşamada gerçek
leştirir. İ lki bilginin alınması, kaydedilmesi, ikincisi bil
ginin uygun formatta ve tasnifte depolanması ve üçün
cüsü ise depolanmış olan bilgilerin ihtiyaç anında bir
tetikleyici yardımıyla geriye çağırılmasıdır.
Bu anlamda hafıza geliştirme teknikleri yukarıda
saydığımız bu üç temel görevin daha etkin bir biçimde
kullanılarak, hafızanın sınırlarını zorlamayı hedefler.
Çağrışım Tekniği ile Hafiza Geliştirme

Yolları
Tamamen hayal gücünüzü işin içinde tutmanızı
sağlayacak bu teknik, hatırlanması ya da ezberde tutul
ması güç bilgilerin bile hızlı olarak hafızaya alınmasını
ve kalıcılığını artırarak unutulmasının önüne geçiyor.
Bu hafıza geliştirme yöntemleri ile edinmeniz gereken
bilgiler için aklınıza gelen ilk hayali gözünüzün önüne
getirebilir ve onu canlandırabilirseniz doğru bir şekilde
kayıt etmiş olacak ve gerektiğinde kolayca geri çağıra
bileceğinizi göreceksiniz. Hayaller ne kadar abartılı, es
prili ve renkli olursa o kadar etkili olacaktır.
Hafıza geliştirme için çağrışım tekniği kullanırken
dikkat edilmesi gereken 10 kolay adımla, akılda tu-
1 54
tulması zor konularda bile bu yöntemin işe yaradığını
gözlemleyebilirsiniz.
Çağrışım tekniğini iyi kullanabilmek için
1 - Sıra dışı hayaller kurmaktan çekinmeyin, çünkü
hayal gücünüzü etkin kullanmak bilgilerin kalı
cılığını artıracaktır.
2- Kurduğunuz hayalJer mutlaka hareketli olsun.
Çünkü beynimiz durağan imgelerden çok hare
ketli olanları çok daha kolay kayıt eder, kalıcılı
ğı artar.
3- Aklınıza gelen ilk hayali kurmanız, hayal kur
makta harcayacağınız zamandan tasarruf etme
nizi sağlayacaktır.
4- Hayallerinizi görüntülerle birleştirin. Hafıza
mız kelimelerden, sayılardan çok görsel öğeleri
daha kolay işler ve çağrışımı hızlandırır. Gör
sel hafıza geliştirme çalışmaları bu öğelerin çok
daha yoğun ve aynı zamanda kolay işlenmesi
amacıyla yapılır.
5- Sıra � an nesneler, objeler değil abartılı olanları
deneyin. Boyutların büyüklüğü küçüklüğü her
zaman abartılı olmalı.
6- HayalJerinizde yerine koyma ilkesini uygulayın.
Örneğin, kar yerine pamuk yağdığını hayal et
mek gibi.
1 55
A. WILLIAM DECKARD
7- Olumlu olun, olumlu düşünün. Ü mit içeren ha

yaller çok daha kolay hahrlanır.
8- Hayallerinizde kullandığınız objeler ve imgeler
arasında ilişkilendirmeler yapın.
9- Hayal kurarken kayıt kanalınızın açık olması,
hafıza geliştirme için önemli. Hem daha kolay
hatırlar hem de zihin egzersizi yapmış olursu
nuz.
10- Hayaller ne kadar renkli olursa o kadar kalıcı
olur.
Bilgileri İlişkilendirin ya da
Gruplandırmalar Yapm
Zeka ve hafıza geliştirme yöntemleri arasında, okul
hayatımızda öğretmenlerimizin sıkça kullandıkları bu
yöntemleri, daha ilkokuldan itibaren aslında öğreni
yoruz. Mevcut bilgi birikimimizden yola çıkarak yeni
öğrendiklerimizle benzerlik kurmak ve bu benzerlikle
ri hafızamıza kayıt etme işlemini, ilişkilendirme olarak
tanımlayabiliriz. Nesneler, sözcükler, rakamlar, duygu
ve düşünceler başka kavramlarla eşleştirilerek çok daha
fazla ilgi çeken birer kayıt objesine dönüşebilirler. Bunu
okul yıllarında deneyenler için 'dolap' sözcüğünün et
rafından geçirilen bir çemberle insan yüzüne çevirmek
gibi düşünebilirsiniz.
156
Hafızamıza almak istediklerimiz farklı türden nes
neler, olaylar içeriyorsa, bunların akılda tutulmasını
kolaylaşhrmak için ortak özelliklerinden yararlanarak
onları gruplandırmak da hatırlamayı kolaylaştıran bir
hafıza geliştirme çalışmasıdır.
Örneğin, öğrenme nesnelerini rengi ortak olanlar,
baş harfleri aynı olanlar, aynı büyüklükteki nesneler,
kullanım alanı aynı olanlar gibi gruplandırmalar kayıt
altına alınan bilgilerin geriye çağırılmasını kolaylaştırır.
Hafızayı Geliştirmede Beş Duyuyu

Kullanma Tekniği
Hafıza geliştirme için bilinmesi gereken en önemli
özelliklerden biri de hafızanın diğer tüm duyularla ba
ğımsız olmadığıdır. Çünkü hafıza her ne kadar beyinde
depolansa da depolanması için alınan bilgiler beş duyu
tarafından gönderilenleri işlemektedir. Hafızayı geliş
tirmek için beş duyunun yakından tanınması ve duyu
ların neleri ortaya koyduğunun bilinmesi büyük önem
taşır. Duyu organlarını kullanarak bilgilerin edinilmesi
daha kalıcı ve gerektiğinde çok daha iyi hahrlanmaları
nı kolaylaşhrır. Bunun en güzel örneğini, eğitim haya
tınız boyunca yaptığınız deneylerde görebiliriz. Çoğu
muz ilkokulda yaphğı deneyleri bile hala hatırlayabilir.
1 57
A. WI LLIAM DECKARD
Bunun nedeni deneylerde çok daha fazla duyumuzun

öğrenmeye ve dolayısıyla hafızaya olan katkısıdır.
Hafıza geliştirme k öncelikle inanmakla başlama
lıdır. İnanan bir kimse iseniz, hafıza geliştirme duası,
dinç ve işlek bir hafıza için başlayabileceğiniz ilk nokta
olabilir. Hafıza geliştirmeye inanan kimseler için çalış
malara başlarken yapılacak olan dualar, hem iç huzuru
arhracak hem de manevi olarak sizlerin elini güçlendi
recektir.
Hafiz.ayı Geliştirmede Nimonik

Yöntemi Kullanma Teknikleri
Akılda kalması zor kavramların, kalıcılığını artır
mak için mevcut bilgi birikimimizde yer alan kolay
kavramlarla desteklenmesi yöntemine nimonik adı ve
riliyor. Bu yöntemle edindiğimiz bilgilerin hem kalıcı
lığı hem de geri çağırılması oldukça kolaydır. Özellikle
okul derslerinde eğitimcilerin sıklıkla yararlandıkları
bir yöntem olan nimonik yöntemle, bilgiler çok daha
kolay ezber edilir ve kolayca hahrlarur.
Nimonik yöntemle hafıza geliştirmeye bir örnek
verecek olursak. Dilbilgisi dersinde tümcelerdeki fii
limsileri bulabilmek için çoğunlukla kullanılan eklerin
akılda kalmasını sağlamak üzere eğitmenler, 'Anası
Mezar Dikecekmiş' tümcesini örnek verirler. Bu basit
1 58
ve akılda kalması kolay olan tümce ile, an-ası-mez-ar

dik-ecek-miş, eklerinin tümcede fiilimsileri bulmakta
büyük bir kolaylık sağladığını görebilirsiniz.
Hafıza geliştirme için yapılacak çalışmalar ve kul
lanılacak tekniklerin uygulanabilmesinde elbette zin
de ve sağlıklı bir beyne ihtiyaç var. Bu nedenle hafıza
geliştirme zihinsel faaliyetlerin bütünüyle işe koşuldu
ğu bir süreçtir. Bu süreçte hafıza geliştirme egzersizle
ri büyük önem taşır.
Hafıza geliştirme egzersizleri , hafıza geliştir
me oyunları, manhk ve muhakeme kurma, dikkati ar
tırıcı çalışmalar, görsel ve işitsel hafıza geliştirmede de
büyük artılar sağlayan çalışmaları kapsar. Ancak bu
çalışmaların ve egzersizlerin doğru bir şekilde uygula
nabilmesi hafıza geliştirme programı ile mümkün ola
biliyor. Bunun için ister küçük yaşlarda ister yetişkin
lik döneminde hafıza geliştirme eğitim programlarına
katılmak, hafızayı etkin kullanmanın önünü açabilecek
yetilere sahip olabilmenizi kolaylaştırabilir.
Uyku ve Beslenmenin Bir Düzene

Sokularak Etkin Hafiza Kullanma
Teknikleri
İyi bir uyku, yalnızca bedenin değil, hafızanın güç
lenmesi için de büyük öneme sahip. Kaliteli ve kesinti-
159
A. WI LLIAM DECKARD
siz bir gece uykusu, hemen tüm yaşlar için hafıza geliş
tirme yollarından biridir. Dikkatin ve konsantrasyonun
sağlanabilmesi ile uyku arasında doğrudan bir ilişki
bulunuyor. Yeterince dinlenememiş bir zihin, dikkat
sorunları yaşayacağı için gördüklerini, duyduklarını,
kaliteli bir şekilde kayıt edemez ve kayıttaki sorunlar
geri çağrılmada da kendini hissettirir. Bu nedenle, daha
zinde bir güne daha dikkatli başlayabilmek için iyi bir
uyku ilk şarttır. Uyku, zihnin dinlenmesi için gerekli
olduğu kadar gün içinde yapılan tüm aktivitelerin, edi
nilen bilgilerin, görülen yerlerin hafızaya kayıt edildiği
anların başında gelir.
Doğru beslenme, hafıza geliştirme çalışmalarında
önemli bir avantaj sağlar. Hafızanın gelişmesinde etki
si bilinen besinlerin alınması, işinizi kolaylaştıracaktır.
Ceviz, havuç, süt ve süt ürünleri, nar gibi besinler hafı
za geliştirmede etkisi kanıtlanmış besinlerdendir.
Aklınızı Keskin Kullanın

Çoğumuz anne ve babamızın yaşadığı gibi yaşlan
ma fikrine karşı geliriz ve bu süreçle mümkün olduğun
ca mücadele edeceğimize dair yemin ederiz. Güvenli,
memnun ve tıbbi olarak daha uzun yaşamanın yolları
nı, kendimize izin vermeyi yaşam boyunca sağlıklı ve
mutlu kalmayı araştırırız.
160
Kaliteli uzun yaşamı başarmak için, düşündüğü

müzden daha çok kontrole sahibiz. Genetik, yaşlanır
ken bizim sağlığımızın neyin belirlediğinin sadece üçte
birini oluşturur. Bunun anlamı, günlük basit yaşam tar
zı seçimlerinin nasıl iyi olacağımıza ve ne kadar uzun
yaşayacağımız konusunda çok büyük bir etkiye sahip
olmasıdır.
Var olanları geliştirme kadar yeni beceriler öğren
me konusunda gelecek istekler için kendimize izin ve
relim. Daha uzun yaşamak, daha genç hissetmek ve gö
rünmek için bu stratejilerinin bazılarını deneyin.
1 . Strateji: Zekanızı keskinleştirin

Keskin bir zeka rahat olmamızı, iyi ilişkiler kurma
mızı, iyi beslenmemizi ve sağlıklı bir yaşam sürmemizi
sağlar. Zihinsel aerobik yapma, hafızayı geliştirir ve Al
zheimer hastalığı riskini azalttır. Son UCLA araştırması
beynimizi aktif tuttuğumuzda, şaşırtıcı bir şekilde be
yin veriminin arthğıru buldu, hatta sadece birkaç hafta
sonra bile.
Zekanızı keskinleştirmek için bu tavsiyeleri dü
şünün.zihinsel ufkunuzu genişletmek için farklı yak
laşımlar deneyin. Bu yaklaşım, yeni bir yere yolculuk
yapmak, enstrüman çalmayı öğrenmek, balo dansı yap
mak veya okula geri dönmek olabilir.
161
A. WI LLIAM DECKARD
Üç temel fiili birbiriyle bağlantılı şekilde mutlaka

kullanın:
• Bakın: Hatırlamak istediğiniz şeye odaklanın.
• Kapın: Bilginin zihinsel kesitlerini hayal edin.
• Bağlantı Kurun: Beyninizde kesitleri birbirine
bağlayın / birleştirin.
Bulmacalar, oyunlar, okuma ve diğer düşünsel ho
biler ile zihinsel olarak aktif kalın, fakat beyninizi ça
lıştırdığınızdan ve beyninizi zorlamadığıruzdan emin
olun- hayal kırıklığı ve üzüntü yaratmadan ilginizi çe
ken meydan okuma seviyenizi bulun-
2 . Strateji: Sağlıklı ilişkiler geliştirin

Sosyal olarak bağlantı kuran insanlar, kendilerini
soyutlayan insanlardan daha uzun yaşam beklentileri
ne sahip olurlar.
Partnerinizle olan cinsel ilişkinizi geliştirin çünkü
iyi seks daha uzun yaşamak demektir. Bu sadece in
sanları birbirine yaklaştırmaz, kan basıncını düşürür,
ağrıyı azaltır, dinlendirici bir uyku çekilmesini sağlar,
bağışıklık sistemini kuvvetlendirir bu sayede enfeksi
yona karşı daha iyi mücadele ederiz.
Empati: Başka bir insanın duygusal bakış açısını
anlama ve bu anlamayı vurgulama kabiliyetimiz. Her
kes empati uzmanı olmamasına rağmen, bize empatik
1 62
yanıtlarımızı vurgulamayı öğreten kolay egzersizlerle
yeteneklerimizi geliştirebiliriz.
Dikkatli Dinleme Egzersizini Deneyin: eşinizden
veya arkadaşınızdan bir duygu veya onun için önemli
olan bir konu hakkında konuşmasını isteyin ve hiç kes
meden veya yorum yapmadan dinleyin. Gözünün içine
bakın ve odaklanın. 5 dakika sonra, nasıl hissettirdiği
hakkında birbirinizle konuşun.
3 .Strateji : Stresi azaltmak

Yaşamımızdan stresi tamamen çıkartamıyoruz fa
kat strese karşı daha sağlıklı tepkiyi öğrenebiliriz. Daha
uzun ve daha iyi bir yaşantı sürmek için stresi en aza
indirebileceğimiz bazı adımlar:
Evinizdeki ve yaşamınızdaki karmaşıklığı kontrol
edin.
Bazen bizi zorlayan insan karmaşıklığına sahip
oluruz bu yüzden gerçekten ilgilendiğimiz kişiler için
daha fazla zamana sahibiz. Yapmanız gerekenler lis
tesinden birkaç kısmı / parçayı çıkarmayı deneyin.
Çoklu Göreve Dikkat Edin: Yavaş olun ve bir seferde
bir şey alın.
Meditasyon Yapmayı Öğrenin:
Düzenli meditasyon sadece stresi azaltmaz aynı za
manda, bağışıklık sistemini güçlendirir, kireçlenmeden
1 63
A. WILLIAM DECKARD
kronik ağrıya kadar çeşitli medikal durumların iyileş

mesini sağlar.
" Hayır" deme konusunda kendinize yetki verin.
Yeteri kadar " hayır" demediğimiz zaman, daha fazla
sorumluluk alırız ve endişeli, kızgın, içerlemiş ve tut
sak kalmış hissederiz.
4. Strateji: Pozitif düşünün

• İ yimserler, kötümserlere göre daha muhteşem
bir yaşam beklentisine sahipler.Yarım bir barda
ğı dolu görmeye çalışın.
• Son yapılan araştırmalar, aklımıza koyduğumuz
da iyimserliği öğrenebileceğimizi gösteriyor.
• Ruhsal dünyanızı keşfedin. Haftada bir ibadet
evlerine katılma, hiç katılmayanla kıyaslandığın
da, 7 yıl daha hayat kalma ile ilişkilendirilir.
S . Strateji: Çevrenizi düzenleyin

Çevremizin nasıl hissettiğimiz ve ne kadar yaşadı
ğımız üzerinde büyük bir etkisi vardır. İ ster tamamıy
la trafik, gürültü, hava kirliliği olsun, isterse de estetik
veya yatak odası ısısı gibi daha kişisel çevresel konular
olsun, kaliteli uzun yaşamımız sadece bu etkilere adap
te olmamızı değil aynı zamanda da bireysel tatlarımızı
1 64
ve ihtiyaçlarımızı karşılama için onları şekillendirmeyi
öğrenmemizi gerektirir.
• Evinizi veya iş yerinizi dizayn ederken işlevi ve
estetiği göz önünde bulundurun. Karmaşıklığı
ve gürültüyü kontrol edin ve uykunuzu ve ra
hatlığınızı artıracak şekilde yatak odanızı düzen
leyin.
• Güneşe, dumana, kirli havaya, ve diğer hava kö
kenli zehirlere maruz kalmanızı en aza indirin.
• Yolda güvende olun. Kendiniz başa çıkamıyor
sanız başkasına sürdürün.
• İ ş yerinizi güvenli ve konforlu yapın.
• Konfor ve güvenlik için ergonomik dizaynlar
düşünün.
• Aşırı yüklü bilgiden kaçınmak için teknolojinizi
_
yönetin.
1 65
Kısa Sürede Hafıza Geliştirme
�
eçmişteki anılarınızı yavaş yavaş unuttuğunuzu

G mu hissediyorsunuz? Bunu önlemenin basit bir
yolu var.
Çok hoşunuza giden bir şey gördükten veya duy
duktan sonra unuttuğunuz oldu mu? Bir film, fıkra ya
da şarkı gibi. Her şeyi net hatırlamak yerine, belli belir
siz cümleler ya da görüntülerle kaldığınız, hatta daha
kötüsü hiçbir şey hatırlamadığınız. Bazen bir film yıldı
zıyla tanışmak gibi büyük olaylar bile şaşırtıcı biçimde
hızla silikleşebilir belleğimizde.
Oysa çok basit bir yöntemle bunları hafızada pe
kiştirmek mümkündür. Sussex Ürıiversitesi'nden Chris
Bird'ün yaptığı bir araştırmaya göre, bunun için birkaç
saniye ayırmak ve biraz da hayal gücü yetiyor.
1 67
A. WILLIAM DECKARD
Bird, birkaç öğrenciden beyin tarayıcısı içinde yahp

YouTube'dan bazı kısa videolar izlemesini istedi (kom
şuların birbiriyle şakalaşması vb) . Her videodan hemen
sonra o sahneyi zihinlerinde yeniden canlandırmaları
ve kendi kendilerine anlatmaları için bazılarına 40 sani
ye zaman verilmi � ti. Diğerleri ise doğrudan bir sonraki
videoya geçiyordu.
Videoları kendi kendilerine anlatan öğrencilerin
bir hafta kadar sonra bile olayları doğru hatırladıkları
görüldü. Diğerlerine kıyasla iki kat daha fazla ayrıntı
hatırlıyorlardı.
Bird ayrıca beyin taramalarının hafızanın gücünü
yansıttığını gördü. Öğrenciler izledikleri videoları ken
di kendilerine anlahrken beyinde gerçekleşen aktivite,
olayı izlerken meydana gelen aktivite ile hemen hemen
aynı olmuşsa daha sonra hahrlamak için güçlü bir te
mel atmış oluyorlardı.
Bu, öğrencilerin o sahneleri anlahrken ne kadar
ayrıntıyı gözlerinde canlandırdıklarının göstergesi
olabilir. Ya da anlahm sayesinde öğrenciler izledikleri
olaylarla belleklerindeki diğer bilgiler arasında bağlan
tı kuruyor olabilir. Örneğin bir öğrenci, videodaki bir
karakteri James Bond' a benzetmiş ve böylece onu daha
kolay hatırlanır kılmışh.
Başka bir deyişle, bir olayın hafızanızda iyi yer et
mesi için biraz zaman ayırarak onu kendinize anlatın
1 68
ve bunu yaparken bilinçli olarak en göze çarpan ayrın
tılar üzerinde durun.
Bird özellikle mahkemelerde bunun önemli oldu
ğunu söylüyor. " Bu bulgular herhangi bir kaza ya da
suça tanıklık etme gibi olayları doğru hatırlamanın
önem taşıdığı durumlar açısından etkili. Tanık, olay
dan hemen sonra bu olayın ne şekilde geliştiğini ken
di kendine anlatırsa olayla ilgili hafızası önemli ölçüde
pekişmiş olur. " Aynı şey sonradan hatırlanmak istenen
şeyler için de uygulanabilir.
önce ilişkilendir
�
H
afızanuzda tutmak istediğimiz şeylere nasıl ba
kıyoruz ve aklımızda tutmaya çalışıyoruz? On
ları akılda tutmak için alıcı bir gözle mi bakıyoruz. Bu
değerlendirme belleğimizde yer edinmesini istediğimiz
kavramın yerleşmesinde etken bir unsur olacaktır.
Gün içerisinde binlerce obje, onlarca insan yüzü,
hatırlayamacağınız kadar konuşma ve kelime duyu
yorsunuz. Gün sonunda bunların kaçta kaçını hatırlı
yorsunuz diye sorsam, belki de şu cevabı vereceksiniz
aklımda tutmak için bakmadım veya daha sonra hatır
lamak için dinlemedim.
O zaman birşeyi hatırlamaya çalışırken yapmamız
gereken ilk şeylerin başında dikkatimizi ona yöneltmek
olacaktır. Bu tek başına yeter diyemeyiz kalıcı hafızada
1 71
A. WILLIAM D ECKARD
uzun süre bişeyin hatırlanması için ama dikkat olma

dığında devreye hiçbir duyu organımız girmeyecektir.
O yüzden ne öğrenme ne hatırlama süreçleri meydana
gelmez.
Ö ğrendiğimiz, gördüğümüz, duyduğumuz birşe
yin hatırlanabilmesinin en temel kuralı yeni olanın es
kiden bildiğimiz birşeyle ilişkilendirilmesidir. Siz bunu
fark etseniz de etmesiniz de hayatınızın bu evresine
kadar belleğinize kayedettiğiniz herşey bilinçaltında
var olan başka bir bilgi ile kurulan ilişki sayesinde ol
muştur. Aslında burada bizim için çıkan en güzel sonuç
sahip olunan hafızanın bir ilişkiler yumağı olduğu bu
ilişkiler en doğru şekilde kurulabildiğinde artık hatır
lamak istenen herşey bulunduğu bellekten kolaylıkla
alınacak ve rahatlıkla kullanılacaktır.
İ lişkilendirme metodunun size en büyük faydası
birşeyi öğrenmeye çalışırken harcayacağınız perfor
mans ve süre kısalacaktır. Bu teknikle alakalı hayatım
da yaşadığım en basit örnek olarak tanıştığım insanlar
dan anne ve babamla aynı ismi taşıyan kimseleri ara
dan çok uzun zaman geçse de veya aramızda uzun sü
reli bir bağ oluşmasa da daima hatırlarım. şimdi siz de
daha önce tanıdığınız kişilerle ilişkilendirerek birinin
ismini aklınızda turnaya çalıştıysanız mutlaka belleği
niz akılda tutmaya çalıştığınız kişiyi düşündükçe daha
önce tanıdığınız kişinin resmini de karşınıza getirecek.
1 72
Akıl Gözünü Devreye Sok
�
kıl gözü olarak ortaya koyduğumuz kavram as

A lında bizim hayellerimizdir. Yani duyduğumuz,
öğrendiğimiz, gördüğümüz şeyin akılda tutulabilmesi
beş duyu ogarumızın harekete geçirilerek canlandırma
yapılmasıyla kalıcı hafızaya yerleşecektir.
Ansızın sorulan tipik bir soru vardır. Dün akşam ne
yedin? Genelde bu soruya hemen cevap veremeyiz bel
leğimize başvururuz. Ordan gelen bilgi genelde yeme
ğin pişerken bıraaktığı koku, ağzıruzda bıraktığı tad ve
tabağınızda duran şekli ile alakalı olacaktır. Ama aynı
soruyu gün içerisinde bir restaurantın yanından geçer
ken onların astığı menünün ne olduğu olarak sorsay
dım, belki de şu cevabı verecektiniz"baktım ama hatır
lamıyorum" . Tabi kokusu sokaklara kadar yayılıyorsa
o zaman zaten duyu organınız devreye girmiş olacak
1 73
A. WI LLIAM DECKARD
ve daha önce bildiğiniz bir kokuysa eşleştirme yapacak

ve siz isteseniz de istemesenizde hafızaya kayıt gerçek
leşecektir.
Burda akıl gözümüzle yapacağımız en güzel stra
teji, hahrlamak istenen şey zihinde canlandırılacak. Bu
canlandırma esnasında ona dokunduğunuzu bile his
sedebilirsiniz. Bu resmetme sırasında size kalmış olan
hangi duyu organınızı devreye sokacağınızla alakaldır.
Bunun en güzel örneği benim için okuduğum roman
larda gözlerimin sayfalar üzerinde ilerlerken, hayal
dünyamın karakterleri ve olayları tam olarak canlan
dırdığım kitapların uzun zaman geçse de hep aklımda
sahne sahne kalabilmesi olmuştur.
Hafıza resimlerinizi topladığınız bir albümdür. Re
simlerle yapılan düşünceler bu albüm kapağından içeri
girer. Ama uzun süreli hafızada kalması hatıralarınızla
kurulan ilişkiye bağlıdır.
Aşağıda vereceğim 10 kelimeyi sadece bir kere oku
yarak aklınızda tutmaya çalışmaya ne dersiniz. Baka
lım kitabı kapattığınızda kaçını doğru ve aynı sırada
söy leyceksiniz.
MASA, CÜZDAN, KURŞUN KALEM, ŞEMSİYE,
ÇANTA, ELEKTR İ K D İ REGİ, ARABA, KED İ , ÇÖP KU
TUSU, PENCERE
Şu an ne kadar başarılı olduğunuzu bilemiyorum.
Ama doğru ilişkilendirme ve akıl gözünüzde canlan-
1 74
dırma işlemini yaptıysanız yüzde yüzlük bir perfor
mans ortaya koymuş olmalısınız. Ben size kendi tekni
ğimi o zaman göstereyim. Birinci yol olarak on cisim
saydığımız için her cismi bir sayı ile eşleştirebilirdiniz.
Ben ikinci yol olarak şunu takip ettim; MASA zihnimde
canlanır canlanmaz aklıma ilk gelen masa şekli odam
daki masa oldu. Okumaya luzlıca devam ederken ce
bimdeki CÜZDANı çıkarıp üzerine koydum. Masamda
her zaman bulunan KURŞUN KALEMimi cüzdanınun
arasına yerleştirdim. Masam canun kenarındaynuş gibi
düşünerek dışarda yağmur var ve insanla ellerinde
ŞEMSİYE ile geziyormuş gibi gördüm. Genelde okul
dan çıkmış olan sırtında ÇANTAsı olan çocuklar geçi
yordu. Sırtında çantası, elinde şemsiyesi olan çocuklar
dan biri ELEKTRİK D İ REGİne şemsiyeyi çarptı. Ordan
geçen bir ARABA onlara yardım etmek için durdu. O
sırada elektrik direğinin dibinden bir KED İ fırladı ve
ÇÖP KUTUSUnun içine girdi. Yağmur devam ettiği
için PENCEREmi kapadım.
Farkettiyseniz ilk bağlantınu odamdaki masayla
yaptım. Her zaman hafızamda yer etmiş olanla ilişk
lendirdim ve kelimeler sırayla geçikçe. Zihnimi bir fır
ça elime alıp boyar gibi boyadım. Bu olayı sanırım bir
kere daha okursanız siz de kendi resminizi tamamla
mış olacaksınız ve on kelimeyi rahatlıkla arka arkaya
sayabileceksiniz.
1 75
Sarmalama Metodu
�
H
ayatınızda en çok hatırladığınız olayları düşün
düğümüzde, herhalde en çok hatrımıza gelenleri
en komik, en duygusal, en olağan üstü olanları olacak
tır. Hatta birçok detayıyla o anı hatırlayacaksınız. İlk
yaptığınız kazayı hatırlıyor musunuz? Muhtemelen
kalp çarpıntılarınıza kadar tekrar o anı yaşayabilirsiniz.
Ancak sıradan bir olay için aynı şey söz konusu olma
yacaktır. İlk defa giydiğiniz lacivert pantolonu hatır
lamanızı istiyorum desem şu anda surat ifadelerinizi
hayal edebiliyorum. Hafızanız şu anda olumsuz dönüş
yapmalı.
Belleğinizin gücünü arttırmaruzın bu adımında
daha önceden bilinçaltınızda var olan bilgiyi eşleştir
mede kullanılcak yöntemi ele alalım. Yaptığımız ilişki
lendimeler her zaman mantıklı olmayacaktır. Bu yüz-
1 77
A. WI LLIAM OECKARO
den yapılan bağlama işleminde harekete geçireceğimiz

duygu formunu önemlidir. Bu size ve çevrenizdekilere
gülünç gelebilir. Ama yaphğınız canlandırma beyni
nizde bir hatıra olarak kalacakhr.
Çocukluğunuz geçtiği yeri hayal edin. Şimdi orda
tekrar gezseniz her gördüğünüz nesneden dakikalarca
bir anınızı anlatabilirsiniz. Yani o nesnenin olayla bir
alakası yokur. Sadece belki önünde cereyan etmiştir.
Ama bilinçaltı çoktan eşleştirmesini yapmıştır. Bu yön
temi hafızamızı geliştirmede artık bilinçli bir şekilde
uygulamayı deneyin. Akıl gözünüzde canlandırdığınız
resimler olağan üstü, abartılmış, duygusal ve komik ol
sun. Kurulan ilişkiler daha da kuvvetlenecektir. Olayla
rı belkide anlamsız bir şekilde sarrnalayacaksıruz ama o
sizin için bağları kuvvetli bir şekilde kurulmuş resimler
bütünü olacaktır.
Bu aşamada dikkatinize sunmak istediğim bir di
ğer husus; hafızanızda tutmaya çalıştığınız şeyle alaka
lı ilk atacağınız çentiğiniz, başlangıç noktanız o şeyin
akıl gözünüzde canlandırdığı ilk resim olmalı. Çünkü
bilinçalhnızda eşleştirme yapmış oldunuz. Artık bu ge
len resmi daha net bir şekilde kafanızda canlandırma
lısınız. Ayrıca akıl gözünüzde kuracağınız olayların ve
kurguların başrolünde siz olun. Çünkü içinde bulun
duğumuz her olay bizi doğrudan etkiler ve hafıza kata
loğumuzda yerini alması daha kolay olur.
1 78
Keliıeıer Zihninizde Dans Etsin
�
D
ünya' da yaşayan 6 milyar zihin kütüphanesi
vardır. Her bireyin beyninde oluşan birbirinden
farklı oluşan devasa kataloglar. Sevilen sevilmeyen, gü
lünen gülünmeyen herşey bambaşka şekilde kaydedil
miştir.
Yapılan bu kayıtlar genelde tek kelime yada kısa şe
killerle yapılcaktır. Zaten düşünsenize hafızanızda ka
yıtlı kaç tane cümle vardır. Herhalde çok azdır. Beyin
en kısa yoldan bağlantısını yapar. Yani hafızanızda tut
manız gereken şeyleri parçalara bölerek onları birbirine
kelime öbekleri ile bağlayabilirsiniz. Bu uzun metinler
de uygulayabileceğiniz güzel bir yöntemdir.
30 paragraflık bir metin elinizde olduğunu düşü

n ü n ve o kadar uzunlukta bir sunum yapacaksınız.
1 79
A. WI LLIAM DECKARD
Bu paragrafları tek tek ezberlemek yerine beynin daha

kolay öğreneceği bu sistemde öncelikle her paragrafda
anahtar kelimenizi belirleyin. Zaten konuyu bildiğiniz
için kelimelerden cümleler rahatlıkla çağrışım yapcakır.
Sonrasında bu 30 kelimeyi akıl gözünüzde canlandırma
ve ilişkilendirme metodları ile kısa sürede öğrenecek
siniz. Böylelikle 30 paragraflık bu metin kabaca artık
hafızanıza yerleşmiş olacaktır. Bundan sonra ise anah
tar kelimelerinizi yerinden çıkarıp paragraf paragraf
ilerleyeceksiniz. Bütününü zihninizde canlandırdığınız
bir konuyu karşınızdakine de aktarırken daha başarılı
olacaksınız.
Bu yöntemde uygulayabileceğiniz bir diğer teknik
de hikaye anlatma tekniğidir. Genelde akademik sevi
yedeki konuların akılda tutulması daha zordur. Belki
ilişkilendirme yapmak da daha zor olacaktır. Çünkü
bilinçaltınız herhangi bir eşleştirme yapamamaktadır.
Bunun için öncelikle kavramların basit hallerini öğren
dikten sonra, bu zor kelimeler zihninize yerleşecektir.
Bunun en klasik örneğini birçok öğrenci kimya dersle
rinde elementlerin periyodik atom cetvelindeki yerle
rini akılda tutmak için ilginç hikayeler uydurarak de
neyimlemiştir. Bu size saçma gibi gelen yöntemi uygu
layın veya öğrendiğiniz kelimelerle hikayeler anlatın,
basitleştirin, belleğinize yardımcı olun.
1 80
Aülar1nızı Kurun
�
atıldığınız konferansları ve seminerlerden aklı

K nızda kalanları anlatmanızı istesem birçoğunuz
kısa cümlelerle aklınızda kalanları söyleyeceksiniz.
Hatta konferansın içeriğinden ziyade başarılı, eğitici,
eğlenceli gib duygu durumunuzu ifade eden cümleler
sarfedeceksiniz. Birçoğunuz için zor gelse de aslında
böyle ortamlarda veya derslerinizde anlahlanları kolay
hahrlamanızı sağlayacak yönem not tutmakhr.
Not tutumak denilince aklınıza sıkıcı bir durum
gelmiştir. Bunu tahmin etmek elbette güç değil. Ancak
burada bahsedeceğimiz sistem klasik not tutma sistem
lerinden daha farklı olacak. Zaten önceki bölümde an
latılan teknikleri uygulamada başarılı bir şekilde yer
leştirebilirseniz, siz de uzun uzadıya cümlelerle artık
not tutmayı bırakacaksınızdır. Not tutmaktaki temel
181
A. WI LLIAM DECKAR D
hedefiniz anlatılan konunun bütününe hakim olmayı

sağlamaktır.
Yakın zamanda izlediğiniz bir filmi düşünün. Şim
di o filmin başlangıç noktasını hatırladınız mı? Eğer
hayır diyorsanız, beyniniz muhtemelen konu akışının
uzunluğundan sıkılmış olmalıdır. Daha sonrasında ise
sadece filmin sonu veya sizi çok heycanlındıran sahne
leri beli resimler halinde hafızanızda yerini aldı.
Dinlediğiniz veya hızlıca okuduğunuz birşeyin
ana fikrinden sizin için çıkış anahtar kelimeniz olsun.
Artık bu kelimenin etrafını diğer kelimelerle öreceğiz.
Her kurduğumuz bağlantıda bağlama ile alakalı kısa
notumuzu ağımıza ekleyebiliriz. Bunu örümcek ağı
gibi bir şema olarak gözünüzde canlandırınız. Kullana
cağınız kelimelerin yanında dinlediğinizde zihninizde
canlanan bir resim varsa onu da ekleyebilirsiniz. Not
olarak aldığınız her anahatar kelime merkezde yer alan
kelimeye bağlanacaktır. Tabi bu noktada belki de konu
farklı dallara ayrıldıkça merkezden ayrılmanız gereke
cektir. Surdan yeni merkez kurarak hurdan yeni ağlar
oluşturacaksınız. Unutmamak adına ilk çıkış kelimeni
zi yuvarlak içine alabilirsiniz veya renkli bir kalemle
yazabilirsiniz.
Şemanız tamamlandığında sayfalarca sürebilecek
bir notu tek sayfada tutabildiğinizi göreceksiniz. Ayrıca
bütününe hakim olmak ve şemayı fotoğraf olarak zih-
182
ninize kaydetmek de işinizi kolaylaştıracakhr. Bu resim

aslında size tamdık gelmiş olmalı. Beyninizdeki nöron
ağlarının yapısını andırıyor değil mi? Aslında beyninde
çalışma yapısına uygun olan ağ kurarak not tutma yön
temi, yaratıcılığınıza da katkıda bulunacaktır.
Orneklerıe Yabancı Kelimeleri
Nasıl Hat1rlayabiliriz
�
K
endi ana dilim ingilizce olsa da uzun yıllar Tür
kiye' de yaşadığım için bu konuda bazı teknikle
ri sizlerle paylaşmak istedim. İngilizce kelimeleri na
sıl kalıcı hafızada tutabiliriz. Bu bölümde bu konuyu
ele alalım. Ayrıca bana bu konuda yardımcı olan Türk
meslektaşlarımı da teşekkür ederim.
Kelimelerin doğru okunuşlarını da öğrenmek adı
na öncelikle öğreneceğiniz kelimenin nasıl söylendiği
ni öğrenin. Bunu yazılı olarak gördüğünüzde size ilk
çağrışım yapan şeyi düşünün. Ardından kelimenin asıl
anlamıyla ilişkilendirme yaparak kelimeyi hafızanıza
yerleştirin. Kısa ve temel bir tanımlama yaptık. Ancak
1 85
A. WI LLIAM OECKARD
tekniğin oturması için uzun süre bu tekniği tekrarlama

lısınız.
Zihninizde yapacağınız canlandırma ve ilişkilendir
me de en temel yöntemlerimizi unutmayacağız. Duyu
organlarımızı devreye sokmak, dikkatimizi vermek. Bu
teknikleri anlahrken ve uygularken akıl gözünüzü artık
devreye soktuğunuzu kabul ederek devam ediyorum.
Aksi halde beyniniz zaten kalıcı hafızanıza kayıt için
herhangi bir adım atmayacaktır.
Örneklere geçmeden önce bu teknikte kullancağı
mız bir detayı daha belirtmemiz gerekiyor. Kelimeleri
hece hece ayırdıktan sonra size yapacağı çağrışımları
düşünerek birden fazla resmi birleştirerek tek bir keli
me öğrenebilirsiniz. Her hece yaptığı çağrışıma göre bir
resim oluşturacak.
CHICKEN- " Ç İ KIN" tavuk anlamına gelen bu keli
meyi hecelerine ayırdığımızda "çi" ve"kın" oluyor. Be
nim aklıma Türkçe' de çiğ kelimesi ve kılıç kını geliyor.
Kınla bağlantılı olarak kılıçı elimde düşünüyorum. Ek
vuruşda bir tavuğun kafasına geçiriyorum. Kanlar için
de yerde kalan tavuğun kanını akıttıktan sonra "çiğ"
olarak yiyorum. Sanırım iğrendiniz eğer öyleyse bu hi
kaye ve kelime hafızanızda yer etmiştir.
INCLINE-" İNKLA YN" gerçek anlamı eğilmek,
mecazi anlamı meyletmek olan bu kelimenin " ink" ve
layn" heceleriyle nasıl çağrışım yaptığını ele alalım.
1 86
Türkiye' de ve Dünya' da çok sayıda bankası olan İNG
BANK ink ile alakalı çağırışımı yapan kavram. Layn
/1
Türkiye'de sıklıkla duyduğum lan şeklindeki nidadır.

Bu bankanın hafızamda kalan bir şubesine içeri giriyo
rum. Tam girişte ayağım takılıyor ve LAAN diye yere
düşüyorum. Bu sırada etrafımdaki insanlar birşey olup
olmadığını anlamak için üzerime doğru eğiliyorlar" .
/1
ELA BORATE-" ELABOREYT" özenle hazırlamak

anlamına gelen bu kelime isim ve fiil olarak kulla
nılmaktadır. Burda kelimenin asıl yazılışında" ela"
ve"bora" hecelerine baktığımızda türkçe de kullanılan
iki insan ismi karşımıza çıkıyor. Eğer varsa bu isimde
tanıdığınız iki kişi onları kafanızda canlandırabilirsiniz.
Hatta ikisini sevgili yapın şimdi hayalinizde. Buluşmak
için sözleşen bu iki sevgili kendilerini ve kıyafetlerini
özenle bu buluşma için hazırlıyorlar.
Örnekler kimi yerlerde sizin için anlamsız gelmiş
olabilir. Zaten sizin çıkış noktanız kelimenin ses ve fo
netik olarak siz de yaptığı çağrışım. Ondan soma kura
cağınız ilişki sizin bilinçaltınızla alakalı. Daha önce de
vurguladığımız gibi eğer zihin kütüphanelerimiz birbi
rinin aynı olsaydı, o zaman her insana tek bir yöntemle
eğitim verilebilirdi.
1 87
ilk Hart Birleştirme Teknili
�
K niği kullanabilirsiniz. Belki de birçoğunuz sınav

ısa süreli hafızanızda bilgileri tutmak için bu tek
lardan önce hahrlatma amaçlı bu yöntemi uygulamış

sınızdır. Cevabı maddeler halinde yazılacak olan soru
larda bu maddelerin ilk harfinden bir kelime oluşturup
sadece bu kelimeyi aklınızda tutarak soruyu cevapla
yabilmek için uygulanabilen çok kolay bir tekniktir.
Yukarıda değindiğimiz gibi liste halinde olan bil
gileri hızlıca ezberlemek için ilk olarak kelimelerin ilk
harflerini çıkarın. Oluşan sesli ve sessiz harf durumuna
göre bir kelime oluşuyorsa karışıkda olsa size en man
tıklı ve en hatıratıcı olan kelime öbeğini oluşturun. Bu
yöntemi matematik ve fizik formüllerini ezberlemek
için de kullanabilirsiniz.
1 89
A. WI LLIAM DECKARD
Coğrafyadan bir örnek verebiliriz. Doğu Anadolu

Bölgesi'nde yer alan volkanik dağları aklınızda tutmak
istiyorsunuz. Büyük Ağrı, Küçük Ağrı, Süphan, Nem
rut, Tendürek dağlarını sıralamanız gerekiyor öncelik
le. Baş harflerini yazarsak "BKSNT" şeklinde oluşuyor.
Hiç sessiz harf yok. Ama bunu biz doldurabiliriz. Ben
kendi örneğimde şöyle akılda tutardım; volkanik dağ
lardan çıkan lavların resminin çekilmiş olduğunu. Bu
resme bakarken bunun çok sanatsal bir çekim olduğu
nu hayal ederim. Aklımdan bu resim için " BaK SaNa
Ta", Ne kadar da güzel çekilmiş bir resim diye düşünü
rüm. Bundan sonra bana Doğu Anadolu' da ki volkanik
dağlar sorulduğunda aklıma ilk gelecek olan şey dağ
isimleri değil, kendi akıl gözümle gördüğüm lavlar içe
risinde kalmış dağların kızıl resmi olacaktır.
'
190
Snapshot
(Anlık Görüntü Tekniüil Teknlli
�
ir şeyi hatrrlamanıza yardımcı olmanın bir başka

B harika yolu da resim yapmaktır. Görsel hafızamı
zı, bilgiyi öğrenmek ve hatırlamak için güçlü bir yol
olsa da, çoğu zaman yetersiz kılıyoruz. Anlık Görüntü

Tekniği, görsel potansiyelimizden yararlanmamızı sağ
layacaktır.
En basit tanımıyla hatırlamaya çalıştığınız bilgiler
için görsel bir resim oluşturuyorsunuz. Karmaşık bir
hikaye akışı kurmanıza gerek yok, sadece hatırlamak
istediğiniz nesneleri, konuları bir fotoğrafını çekiyor
muş gibi hatırlamanız gerekiyot. Bu tekniği aşağıdaki
kelime listesinde deneyelim:
191
A. WllllAM OECKARO
- Yürümek
- Toprak
- Palyaço
- Tilki
- Adil
Bu listeyi, aklımdaki gözlerden her birini resmede

rek hahrlıyorum. "Yürümek" için " toprak bir yol" gö
rebilirim. "palyaço", yürüdüğüm yolda yanımdan geç
mektedir. Toprak yolun kenarında yatan bir " tilki" su
suzluktan bayılmış gibi yatmaktadır. Hayvanın susuz
kalması hiç de adil değildir. Anlık Görüntü tekniğini
kullanarak, öğrenmeye çalıştığım malzemeye daha çok
dikkat ediyorum. Ayrıca bilgiyi görsel bir imaja bağla
yarak daha anlamlı hale getiriyorum.
Anlık Görüntü Tekniği, en kolay dahili bellek tek
niklerinden biridir. Birçok insan, öğrenmeye çalışhkları
bilgileri resmetmenin beyin gücünü arttırmanın basit
ve hızlı bir yolu olduğunu fark eder.
192
Çivileıe Sisteıi
�
Ç ivileme sistemi, belirli bir sırayla hatırlanması

gereken bilgiler için idealdir. Tüm hafıza sistem
lerinde olduğu gibi, çivileme sistemi de zihninizde bir
dosya dolabı oluşturarak hafızanızı güçlendirir.
Çivi, üzerine bilgi astığınız bir kancadır. Bu kanca
zihinsel olarak bilgileri geri çağırabilmeniz için bir ha
tırlatıcı görevi görür.
Bu sistem, hatırlamak istediklerinizi zaten çok iyi
biliyor olduğunuz bilgilerle ilişkilendirerek çalışır. Mi
sal olarak; l'den 10'a kadar sayılar, ya da alfabe. Yeni
başladığımız için, şimdilik 1 ile 10 arasındaki sayıları '
kullanacağız.
Eğer her hangi bir bilgiyi "5" rakamı ile ilişkilendi
rirseniz, basitçe "5" rakamını düşünmek size o bilgiyi
hatırlatacaktır.
1 93
A. WI LLIAM DECKARD
Başka bir değişle, 1'den lO'a kadar saymayı asla

unutmayacağınız için, bu rakamları kullanarak ilişki
lendirmeler yapmak zihninizde bir dosyalama sistemi
oluşturmanızı sağlar.
Çivileme sistemini kullanmadan önce bir kaç püf
noktaya değinmek istiyorum:
• Çivilime sistemi yalnızca hatırlamanız gere
kenleri hatırlahr. Loci (Hafıza Sarayı) sistemi
gibi çivileme sistemi de serbest hahrlama konu
sunda büyük avantaj sağlar. Çiviler size hatırla
mak istediklerinizi sürekli hatırlatacaktır.
• Çivileme sistemleri hatırlanmak istenenlere di
rek ulaşım sağlar. Link ve Loci sistemleri bilgiler
arasında sağlam bağlar kurabilir, ancak belirli
bir bilgiyi direk hatırlama konusunda pek iş gör
mezler. Bu sistemlerde hatırlamak istediğinize
ulaşmak için kurduğunuz bütün bağlanhlardan
geçmeniz gerekir. Sayısal çivileme ile, hahrla
mak istediğinizi anında hatırlayabilirsiniz. Misa
len; "5 rakamı, küpeştedir" ya da " Küpeşte, beş
tir" dediniz. Küpeşte kelimesini hatırlamak için
" Beş" rakamını aklınıza getirmeniz yeterlidir.
• Çiviler tekrar tekrar kullanılabilir. Beynimiz
aynı sayısal listeyi farklı bilgiler ile ilişkilendir
me konusunda ayrım yapabilecek güçtedir. Bu
da beynimiz hakkında şaşırhcı bir gerçektir. Yani
194
çivilerinizi defalarca, üzerlerine farklı bilgiler
asarak kullanabilirsiniz. Örneğin; hafıza sistem
leri üzerine yapılan bir araştırma, insanların aynı
hafıza çivilerini kullanarak aynı anda altı farklı
listeyi hafızalarına alabildiklerini göstermiştir.
• Esneklik sağlamak için farklı türden hafıza çi
vileri kullanabilirsiniz. Sayı-kafiye, sayı-şekil
ve alfabe gibi farklı türden materyaller kullanan
çivileme sistemleri mevcuttur. Hatırlamak iste
diğiniz bilgiler arasındaki çakışmayı önlemek
için değişik çivileme sistemleri kullanabilirsiniz.
• Çivileme sistemlerini Hafıza Sarayı ya da Link
sistemleri ile kombine edebilirsiniz. Çivileme
sistemlerini diğer hafıza sistemleri ile birlikte
kullanmak devasa miktarlarda bilgiyi hafızanı
za almanızı sağlar. Bir örnek vermek gerekirse;
alfabe çivisi sistemi ile Link sistemlerini birlikte
kullanarak 260' a yakın materyali zihninizde tu
tabilirsiniz.
Çivileme sistemi nasll çahşır?

l'den 20'ye kadar nasıl sayacağınızı ya da ABC'ye
nasıl devam edeceğinizi asla unutmazsınız. Fakat bu kav
ramlar soyut olduğundan, yani görselleştirmesi güç oldu
ğundan, hatırlamak istediklerinizi zihinsel olarak numa
ralara ya da alfabeye asmak biraz problem yaratabilir.
1 95
A. WI LLIAM OECKARO
Çivileme si stemi bu problemi şöyle çözüyor: Sayıla

rı ve harfleri somutlaştırarak.
Örneğin, sayı-kafiye çivileri sisteminde öncelikle
her hangi bir sayıyla kafiyeli bir kelime bulursunuz, ne
kadar kolay olduğunu şimdi anlayacaksınız. Mesela,
bir-lir, iki-bitki, üç-lıörgüç gibi.
Sonrasında listeyi hafızanıza almak için her bilgiyi
sayıların görsel imajlarıyla birleştirirsiniz. Listeyi hatır
lamak için basitçe sayıları aklınızdan geçirmeniz yeter
lidir.
Şimdi size üç ana çivileme sisteminden bahsedece
ğiz.
SaJ1-Kaf!Ye Çivileri
Sayı-Kafiye sistemi öğrenmek isteyebileceğiniz en
kolay çivileme sistemidir. 1' den 10' a kadar (hatta kafi
yeleri bulabilirseniz 20'ye kadar) tüm sayılan o sayıyla
kafiyeli bir kelimeyle ilişkilendiriyorsunuz. Bu kadar
basit, çoğu insan bunu yapması çok kolay bulur.
İ şte size geniş çapta kullanılan sayı-kafiyelerin bir
listesi. Devam edin ve bu listeli şimdi ezberleyin, sayıla
rı bu kafiyelerle ilişkilendirin. Bakmadan pratik yapın,
ne kadar kolay olduğunu göreceksiniz. Unutmayın,
zihninize yerleşmesi için olabildiğince ilginç görseller
üretmeniz gerekecek. Yarahcılığınızı konuşturmanın
tam zamanı.
196
Bir Lir
iki Bitki
Üç Hörgüç
Dört Flört
Beş Güneş
Alh Kahvalh
Yedi Kedi
Sekiz Kereviz
Dokuz Domuz
On Don
Şimdi görsel hafızanıza geçin, ve sayı-kafiyeleri

zihninizde canlandırın. Mesela nasıl bir lir? Canlı bir şe
kilde hayal edin. Ya da ne çeşit bir bitki? Göklere kadar
uzanan türden mi?
Listeki kafiyeler zihninizde canlı bir şekilde belire

ne kadar üzerinden geçin. Zihinsel görüntüleri berrak
ve detaylı kılmak sonrasında hatırlamanız için büyük
katkı sağlayacaktır.
197
A. WILLIAM DECKARD
Sayı-Kaf!Ye Çivilerini Kullanmak

Sayı-Kafiye çivilerini kullanmanın en temel yolu, on
nesneden oluşan bir listeyi ezberlemek olacaktır. Ancak
bu sistem deyimlerden, konseptlere, teknik terimlere,
anlamlara, kelimelere, her hangi bir işlemdeki adımlara
kadar bir çok şeyi ezberlemek için kullanılabilir.
İşte size daha iyi anlamanız için basit bir örnek.

Düşünün ki bir gün büyük annenizi ziyarete gitmiş
siniz ve büyük anneniz de size o çok sevdiğiniz yaban
mersinli turtanın gizli tarifini vermeye karar vermiş.
Problem, yanınızda ne kağıdınız ne de kalemininiz var.
Malzemeleri hatırlamak için hafızanızdan başka hiç bir
dayanağınız yok.
Malzemelerin şunlar olduğunu söylüyor:
• Yaban mersini
• Limon suyu
• Un
• Şeker
• Tarçın
• Tereyağı
• Yumurta
• Süt
198
Toplamda sekiz malzeme. Kalem kağıt bulup yaza

na kadar aklınızda tutabilmek için sayı-kafiye çivilerini
kullanmaya karar veriyorsunuz.
Aklınızda bulunsun, birazdan anlatacağımız ilişki
lendirmeler siz pratik kazandıktan sonra çok daha ça
buk oluşacaktır.
1. Öncelikle listedeki ilk maddeyi (yaban mersini),

birinci sayı-kafiye çivimiz olan Lir ile ilişkilendirin. ör
neğin; devasa bir lir düşünün ki tellerine yaban mersin
leri takılı olsun. Gördünüz mü ne kadar basit.
Çocukça ya da saçma hissettirecek hayaller kur
maktan çekinmeyin, aksine bu tarz hayaller beynimizin
evrimleştiği yönleriyle uyum sağlar. Daha önce de be
lirttiğimiz gibi beynimiz ilginç olanları daha kolay ha
tırlayabilmek üzerine evrilmiştir.
2. İkinci malzemeyi (limon suyu), ikinci kafiye çivi

miz olan Bitki ile ilişkilendirin. Bakın ne kadar kolay. Bir
bitki olan limon ağacını düşünün, ancak bu limon ağacı
meyve yerine bardak bardak limon suyu veriyor olsun
dallarından. Böyle bir şeyi görseniz unutabilir misiniz?
3. Üçüncü malzememiz olan unu, üçüncü kafiye çi

vimiz Hörgüç ile ilişkilendirin. Hörgücünden oluk oluk
un akan bir deve düşünebilir hatta bununla kalmayıp
o deveyi hörgücünden akıttığı undan oluşan bir çölde
yürütebilirsiniz.
1 99
A. WI LLIAM DECKARD
4. Gelelim dördüncü malzememiz şekeri, dördüncü

kafiye çivimiz Flört ile ilişkilendirmeye. Küp şekerden
dörtlerin flört etmesi ve bu flörtün çok fırtınalı olması
sonucu toz şekere dönüştüklerini düşünebilirsiniz.
5. Beşinci malzememiz tarçını, beşinci kafiye çivimiz

olan Güneş ile ilişkilendirin. Bunu da şöyle yapabilirsi
niz. Düşünün ki güneş dünyaya çok yaklaşıyor, her şey
alev alıyor siz dahil, yangın sonucunda yanan her şeyin
kül yerine tarçına dönüştüğünü düşünebilirsiniz. Biraz
kıyamet senaryosu gibi ancak oldukça akılda kalıcı.
Geri kalan malzemeleri ilişkilendirmek tamamen
kendi vahşi hayal gücünüze ve yaratıcılığınıza kalmış.
Sa_y1-Şekil Çivileri
Sayı-Şekil sistemi, Sayı-Kafiye sistemine çok ben
zer. Sayılarla kafiyeli kelimeler yerine, sayılara benze
yen şekilleri çivi olarak kullanırsınız.
Biraz sonra paylaşacağınuz görsel 1' den 10' a kadar
sayıların şekil karşılıklarını göstermektedir. Kendi şe
killerinizi bulup kullanabilirsiniz tabiki, ancak öncelik
le bunları kullanıp sisteme alışmanızı öneririz.
200
1=
Kalem
6=
Golf Sopası
L
2= 7=
KuQunun Boynu
3= 8=
Kalp
Kum Saati
4= 9=
Yelken li Çubukta Balon
s=
Kan ca
\5
Çatal ve Tabak
201
A. WILLIAM D ECKARD
Her hangi bir bilgiyi sayı-şekil sistmiyle ilişkilen

dirmek istiyorsanız, basitçe bilgiyi şekil ile ilişkilendi
rin. Misalen; " domates" kelimesini listede iki numara
ile ilişkilendirmek istiyorsunuz. Yani kuğu ile domatesi
ilişkilendireceksiniz.
Hayal edin ki, kuğu domatesi ortasından delip boy
nuna geçirmiş olsun, kolye gibi. İ lişkilendirmeyi canlı bir
şekild.e kafanızda tasarlarsanız ne zaman ikiyi düşünse
niz aklınıza kuğu gelecektir, kuğuyla birlikte boynunda
ki domatesle. Uzun bir işlem gibi görünebilir ancak "iki"
dediğiniz an bu saniyeler içerisinde gerçekleşir.
Bu sistemleri kull anarak karışık terimleri hatta so
yut kavramları bile ilişkilendirebilirsiniz.
Alfabe ÇMleri Somut ve Benzer Sesler

-
Alfabe çivileri sistemi, Sayı-Kafiye ve Sayı-Şekil sis

temlerinden biraz farklıdır ancak öğrenmesi bir o ka
dar kolaydır. Az önce belirttiğimiz gibi alfabeyi zaten
biliyorsunuz, birazcık modifikasyonla alfabeyi de bir
dosyalama sistemi olarak kullanabilirsiniz.
Bu sistemi kullanmanın iki yolu vardır:
1) Somut kavramlar kullanarak
2) Benzer sesler ile.
Kafiye çivilerinde olduğu gibi, aynı çivileri tekrar
tekrar çekinmeden kullanabilirsiniz.
202
Somut Kavramlar ile Kullanım

Bu Jistede alfabe ile somut kavramları çivilemek
için örnekler sunacağız:
• A - Aslan
• B - Bal
• C - Cila
• D - Dalga
• E - Elma
• F - Fare
• G - Gemi
• H - Hasır
• 1 - Işık
• i - is
• J - Jöle
• K - Kas
• L - Lale
• M - Mamut
• N - Nar
• O - Olta
• ô - ôrgü
• P - Pizza
• R - Raptiye
203
A. WI LUAM DECKARD
• S - Silah
• Ş - Şafak
• T - Tay
• U - Urgan
• Ü - Üzüm
• V - Vazo
• Y - Yakı
• Z - Zar
Benzer Ses Çivileri

Benzer sesler ile ilişkilendireceğiniz harfler Sayı
Kafiye sisteminde olduğu gibi, harflerle kafiyeli keli
melerden oluşmalıdır. Bu sistemde somutluk ve ya so
yutluk aranmaz.
• A - Aya
• B - Belge
• C - Cephe
• Ç - Çile
• D - Dede
• E - Efe
• F - Fes
• G - Gele
• H - Hela
204
• 1 - Isı
• i - ilinti
• J - Jale
• K - Kelle
• L - Levye
• M - Meme
• N - Nine
• O - Koro
• P - Peçe
• R - Röle
• 5 - Sele
• Ş - Şase
• T - Tepe
• U - Uyku
• Ü - Ülkü
• V - Ve
• Y - Yele
• Z - Zelzele
Başka bir deyişle, 29 maddelik bir listeyi benzer ses
ler kullanarak ezberlemek istiyorsanız, öncelikle " Aya"
ile ilk maddeyi ilişkilendirin, sonra " Belge" ile ikinci
maddeyi belgeleyin, üçüncü maddeyi " Cephe" ye dü
şürün . . . Bu şekilde basit ilişkilendirmelerde bulunarak
205
A. WI LLIAM DECKARD
kolayca üstesinden gelebilirsiniz. Somut kavram alfa

besi de benzer şekilde işler.
Tüm hafıza sistemlerinde olduğu gibi, çivileme sis
temleri de geliştirilebilir birer yetenektir. Tıpkı bisiklet
sürmek gibi. İ lk bisiklet sürüşünüzü hatırlayın muh
temel düşmüşsünüzdür ve bu normal karşılanmıştır.
Şimdiyse bisiklet sürmek sizin için doğuştan gelen bir
yetenek gibi olmalı. Aynı durum burada da geçerli, ne
kadar pratik yaparsanız o kadar doğal bir hale gelir si
zin için. Eşsiz bir hafıza için ilk adımınızı atmış bulun
maktasınız. Hadi hayırlı olsun!
206
Link (Bağlantl) Tekniği
�
B
u tekniğe " Link" denmesinin sebebi cisimleri tam
anlamıyla birbirine bağlayarak çalışıyor olduğun
dandır. Tıpkı zincirlerdeki bağlantılar gibi.
En güçlü hafıza tekniklerinde bazıları, link tekniği
dahil, hafıza bölümünün başından beri bahsettiğimiz
Görselleştirme ve İ lişkilendirme tekniklerini kullanır.
Görselleştirme ve İ lişkilendirme soyut kavramları zi
hinsel resimlere dönüştürerek hatırlamayı kolaylaşhrır
Link Tekniğini kullanabilmeniz için ilk

adımlar:
•
öncelikle, en başından beri söylediğimiz gibi,
hahrlamak istediğiniz listeyi ele alarak saçma ve
akılda kalıcı bir görsel üretin. Ayrıca bu görsele
207
A. WILLIAM DECKARD
listenizde ki ilk maddeyi de eklemeyi unumayın.

Bu görüntü listeniz için de başlığınız olacaktır.
Az sonra açıklayacağımız örnekte bunu çok daha
iyi anlayacaksınız.
• Devamında, yine aynı şekilde, ilk maddenizi
ikinci maddeye bağlayan başka bir akılda kalıcı
görsel hayal edin.
•
İ kinci maddeyi üçüncü maddeye bağlayan bir
görsel üretin . . .
•
Ü çüncü maddeyi dördüncüye bağlayan bir gör
sel hayal edin . . .
Bu şekilde tıpkı merdiven basamaklarını iner gibi,
birinciyi ikinciye, ikinciyi üçüncüye bağlayarak devam
edin.
Eğer daha önce Link tekniğini hiç kull anmamışsa
nız size biraz tuhaf görünebilir. Ancak inanın, görün
düğünden daha kolay. Şimdi sizinle alışveriş listesi ez
berleme üzerine küçük bir hafıza oyunu oynayacağız.
Devam ettikçe ne kadar işe yarar olduğunu siz de gö
receksiniz.
Link Tekniği ile Alışveriş Listesi

Ezberleme
Aşağıda görmüş olduğunuz örnek alışveriş liste
mize bir göz atın. Varsayın ki listedeki bu maddeleri
208
almak istiyorsunuz fakat ne kağıdınız ne de kaleminiz
var ya da sadece hafızanızı güçlendirmek için bir oyun
oynuyorsunuz:
• 6 Adet Kırmızı Elma
• Bir Somun Ekmek
• Kutu Süt
• Sabun
• Bir Çift Çorap
• Bir Paket Çikolatalı
Bisküvi
öncelikle listemizin tü
rüne göre bir görsel bulalım
ve listemizde ilk maddeyi bu görsele bağlayalım. (6
adet kırmızı elma)
Elimizdeki liste bir alışveriş listesi olduğundan,
öncelikle her markette bulunan bir şey düşünmemiz
gerekiyor. Bu durumda bir alışveriş arabası işimizi gö
recektir. Şimdi bu görüntüyü akılda kalıcı bir hale ge
tirmek için altı adet kırmızı elmanın alışveriş arabasının
demirlerine saplandığını hayal edin.
Beynimiz normal olmayanı hatırlar, sıradan olanı
değil. Ayrıca canlı görüntüleri donuk olanlara nazaran
daha iyi hatırlar. Bu yüzden hayallerinizi olabildiğince
canlı ve berrak yapın.
209
A. WI LLIAM OECKARO
Düşünün ki; demirlere saplanan elmanın sulan ara

badan aşağı doğru akıyor. Elmaların parlak kırmızı
renklerini eklemeyi de unutmayın. Her şeyi zihninizde
" görün" .
Listemizdeki ikinci mad
de Bir Somun Ekmek. Şimdi
ilk malzeme (6 kırmızı elma)
ile ikinci malzememizi bir
birine bağlayan, sıradışı bir
hayal kuralım.
İ çerisinde hareket barın
dıran zihinsel görseller de
akılda kalıcıdır. Bu yüzden
bir kırmızı elma yağmurunun, büyükçe bir somun ek
meği ezdiğini düşünün.
Cisimleri devasa boyutlarda tasarlamak da aynı za
manda akılda kalıcılığı artırır. Somun ekmeğinizi gemi
boyutlarında düşünmeniz oldukça yardımcı olacaktır.
Devam etmeden önce bir bakalım neler olmuş. Ha
tırlamamız gerekenlerin alışveriş listesindeki malze
meler olduğunu ve ilk malzememizin 6 kırmızı elma
olduğunu biliyoruz. Bu yüzden alışveriş listesi konsep
timizle uyumlu olarak, ilk maddemizi bu konsepte bağ
layan akılda kalıcı bir görsel ürettik.
Sonrasında listemizdeki ikinci malzemeyi (bir so
mun ekmek), birinci malzememize bağlayan ikinci bir
210
görsel ürettik. Şimdi tüm yapmamız gereken bu şekilde
geri kalan malzemeleri birbirine bağlamak.
İ lerledikçe bu tekniğin aslında ne kadar güçlü oldu
ğunu göreceksiniz.
Listedeki üçüncü malzememiz, bir kutu süt. En
başta yaptığımız gibi üçüncü
malzeme ile ikinciyi bağla
yan ilginç bir görsel oluştu-
racağız. ';-
Düşünün ki kocaman
kollu bacaklı bir süt kutusu,
büyük bir somun ekmeği
top gibi tekmeliyor. Hatta
işi biraz daha abartıp süt ku
tularından oluşan iki futbol
takımının top niyetine ekmek kullanıp maç yaptığını
düşünebilirsiniz. Bu görüntüleri zihninizde iyice can
landırın.
Bu arada zihinsel görüntüleriniz sizinle paylaştı
ğımız örneklerle aynı olmak zorunda değil. Önemli
olan bu görüntülerin sizin için yeterince hatırlanabilir
olmasıdır. O yü zden bu örnek listeye çalışırken görün
tüleri istediğiniz gibi değiştirebilirsiniz. İstediğiniz gibi
büyütebilir, daha renkli ve detaylı kılabilirsiniz. Tama
men sizin yaratıcılığınıza kalmış, nasıl rahat hatırlaya
biliyorsanız öyle yapın.
21 1
A. WI LLIAM OECKARD
Listede bir sonraki malzememiz, bir kalıp sabun.

Yine bir öncekiyle bir sonrakini bağlayarak işlemimizi
gerçekleştirelim.
Bir kutu sütün kutusun
dan aktığını düşünün, ancak
süt yerine köpüklü sabun
o
akıyor! Bunu gerçekten iç
mek istemezsiniz.
Dikkat ettiyseniz oluş
turduğumuz görüntülerdeki
nesneler tamamen normal.
Sıradışı olan ise bu nesneler
arasındaki etkileşimler. Tekrar belirtelim, beynimiz sı
radışı olayları kolay kolay unutmaz.
Buradaki mantık, tam anlamıyla nesneler arası link
ler / bağlantılar oluşturmak. Yukarıda olduğu gibi, ikin
ci nesneyi üçüncüye, üçüncüyü kullanarak dördüncü
nesneye bağlantı oluşturuyoruz. Böylece nesnelerden
birini hatırladığınızda domi
no taşı misali hepsi arka ar
kaya gelecektir.
Listedeki beşinci nesne
miz bir çift çoraptı. İhtiyacı
nuz olan ise dördüncü nes
nemiz olan bir kalığ sabun

ile beşinci arasında bir bağ
lantı olurşturmak.
212
Diyelim ki köpürmüş sabun ile çoraplarımızı yıkı
yoruz. Hayır, bu işe yaramaz. Çünkü bu oldukça sıra
dan bir iş. Bize lazım olan alışılmışın dışında bir şeyler
düşünmek.
Bu yüzden kollu bacaklı bir "Sabun Adam" ın bir
çift çorap giydiğini düşünebilirsiniz. Neden mi? Belki
de ayaklarının kirlenmesini istemiyordur.
Her yetenekte olduğu gibi bu teknikte de bir kaç
pratik sonrasında oldukça hızlandığıruzı farkedecek
siniz. Klasik yöntemlerle bir listeyi defalarca okuyarak
ne kadar zaman harcadığınızı hatırlayın. Link Tekniği
ile her listeyi yalnızca bir kez okuyacak ve unutmaya
caksınız!
Listemizdeki son nesne
bir paket çikolatalı bisküvi
idi. Şu ana kadar çikolatalı
bisküvi ile bir çift çorabımızı
birbirinize bağlayacak hatır
da kalır bir görüntü oluştur
manız gerektiğini farketmiş
olmalısınız. Hatta zihniniz
de bir şeyler canlanmıştır
bile.
Hatırda kalıcı görüntü örneğimize gelirsek; varsa
yalım ki çoraplarınıza bir paket bisküviyi koymuş olun,
bununla da yetinmeyip o çorapları giymiş olun. Bu ço-
213
A. WI LLIAM DECKARD
raplarla ortalıkta gezinirken kırılan bisküvi parçaları

ayaklarınıza bahyor olsun. Bakın ne kadar kolay!
Bisküviler listemizdeki son nesneydi. Şimdi sıra bu
oluşturduğumuz bağlantılar ile listemizi hatırlamaya .
Listeyi Hatırlama
Evet, hafızamıza yardımcı olması için zihinsel gö
rüntülerimizi oluştuk. Daha önce de söylediğimiz gibi
metod Link Tekniği olarak bilinmektedir. Bilinen en
güçle ve öğrenmesi en kolay tekniklerden biridir.
Şimdi markete vardığınızı hayal edin. Listemizdeki
nesneler hangileriydi?
Öncelikle bu listenin size bir alışveriş arabasını
anımsatan bir alışveriş listesi olduğunu biliyorsunuz.
Alışveriş arabasını düşünmek size ilk görüntüyü ha
tırlatmalı. İlk görüntümüz neydi? Demirlerine altı adet
kırmızı elma saplanmış bir alışveirş arabası.
Eğer görüntüleri canlı ve belirgin bir şekilde oluş
turdurabildiyseniz bir sonraki bağlanhnın hemen zih
ninizde canlanması lazım. Demirlerine elma saplanmış
alışveriş arabası size gökten yağan elmaları hatrrlata
caktır. Peki elmalar neyin üzerine yağıyordu? Yağan
elmalar tarafından ezilen bir somun ekmeğin üzerine.
Böylece şimdiye kadar listedeki iki malzemeyi kolayca
hatırlayıp sepetinize yerleştirmiş bulunuyorsunuz.
214
Hafıza teknikleri ancak sizde bir alışkanlık haline
gelene kadar pratik yaparsanız tam anlamıyla işe yarar
lar. Link tekniği ve diğer tekniklerle doğal hissettirene
kadar pratik yapın. Bu şekilde devam ederseniz yakın
bir zamanda çevrenizdeki herkesi üstün hafıza yete
neklerinizle etkilemeye başlarsınız.
Link tekniğini kelimelerle anlatmak biraz zaman
alabiliyor. Yeterince pratikle zihinsel imajların kendi
liğinden çok hızlı bir şekilde oluştuğunu göreceksiniz.
Link methodunun eğlenceli olduğunu bile düşünebilir
siniz.
Bu teknik ile klasik tekrar tekrar okumayla ezber
yaptığınız zamanları karşılaştırın. Ne kadar da eğlence
yoksunu ve sıkıcı bir yol, değil mi?
Link tekniğine bir şans verin. Bu teknikle hafızanıza
aldığınız şeyler görselleştirmenin yardımıyla çok daha
uzun süre akılda kalır. Klasik ezberleme tekniklerine
kıyasla çok daha eğlenceli ve güçlüdür.
215
Gardrop Tekniği
�
Ş u ana dek size oldukça güçlü tekniklerden bahset

tik. Şimdiyse bu anlattığımız tekniklerin bir karışı
mıyla gücüne güç katan başka bir teknikten bahsede
ceğiz.
Mnemonik Gardrobunun Tanımı

Gardrobunun hafıza çivilerinin sıral anmasıyla olu-
şur.
(1)-(2)-(3) ...
Bu çivilere sırayı takip ederek ya da direkt olarak

ulaşılabilir.
217
A. WI LLIAM DECKARD
Örnek:
Bir A-B-C listesi aşağıdaki gibi bir gardrop ile ilişki
lendirilecektir.
(1)-A, (2)-B, (3)-C. ••
Gardrop Tekniğinin Tarihi

Bu tekniğin geçmişi antik Yunanlara kadar uzanır.
İ lk mnemonik teknisyenlerinden biri olan Simonides,
tekniğin basitleştirilmiş bir versiyonunu kullanmıştır.
Tekniği asıl mucidi Aristo ya ilham veren Phaselis'li
Theodektis'tir. Ü nlü filozofun yazdığı parşomenlerde
alfabenin bir gardrop gibi kullanıldığı görülmüştür.
Modern zamanlarda ise bu teknikten, mnemonikler
için bir referans teşkil eden " Esels Welt" (Eşeğin Dün
yası) kitabının yazarı Alman tarihçi Ulrich Voigt bah
setmiştir.
Dikkate Almanız Gereken 8 Madde

Tekniği kullanabilmeniz için birden fazla farklı
gardrop oluşturmanız gerekmetedir. Oluşturduğunuz
gardropların büyüklüğü işe yaraması için önem teşkil
etmez. Ancak ilk gardrobunuzu yaratmadan önce dik
kate almanız gereken bir kaç şeyden bahsedeceğiz:
218
1. Büyük düşünün. Gardrobunuz çok küçük olur

sa uzun listeler karşısında zayıf kalacaktır. On madde
lik bir gardrop yeni başlayacak olanlar için harika bir
sayı ancak kısa sürede sınırlarına ulaşacaktır.
2. Aynı zamanda küçük de düşünün. Eğer gard
robunuz çok büyük olursa yeterli sayıda çivi oluştur
mak için çok fazla efor sarfetmeniz gerekir. Diğer bir ta
raftan da kullanmaya başlamadan önce gardrobu hafı
zanıza almaksa daha fazla efor isteyecektir. 1 .000 sayısı
uzun süreli kullanım için yüksek potansiyele sahiptir.
Kullanan kişi sayısı yalnızca istekli hafıza atletleriyle
sınırlıdır.
3. En uygun boyutu bulun. Belirli miktarda çivi
kullanmak gardrobunuzu daha stabil bir hale getire
cektir. Bu sayılar 25, 50 ya da 100 gibi yuvarlak sayılar
olabilir. Başka sistemlerle uyum sağlayacak sayılar da
kullanabilirsiniz. Alfabe, A' dan Z'ye düzinelerce fark
lı gardrop yaratmanıza yadımcı olabilecek harika bir
kaynaktır.
4. Hafıza sistemleri kullanın. Eğer b unu yapmaz
sanız gardrobunuzu ezberlemek konusunda büyük so
runlarla karşılaşırsınız. Kullanılması olası olan bir çok
farklı sistem mevcuttur. Devam ettikçe bunları da açık
layacağız.
5. Tanıdık çiviler kullanın. Çivilerinizden bazıla
rını imajinize etmekte sıkıntı yaşadığınız vakit bu çivi-
219
A. WI LLIAM OECKARD
leri daha akılda kalıcı bir şeyle değiştirmeyi aklınızda

bulundurun. Kullanabileceğiniz, tam anlamıyla, mil
yonlarca çivi hayalinize düşmeyi bekliyor. Birini seçin,
kullanın ama yalnıza en çok hoşunuza gidenleri.
6. Kuralları eğip bükün. Sistemlerinin getirdiği
kurallara harfi hafine uymak gerekli değildir. Size uy
gun olana kadar kurallarla oynayabilirsiniz. Sonunda
önemli olan çivilerinizle hiç bir sorununuzun olmaması
ve gardrobunuzu rahatlıkla hatırlıyabiliyor olmanızdır.
7. Sayısal sıralama kullanın. Düzgün bir gard
roptaki en önemli nokta, içerisinde barındırdığı çivilere
istediğiniz zaman ulaşabiliyor olmanızdır. Bazı teknik
lerde olduğu gibi istediğiniz maddeyi hahrlamak için
tüm sırayı saymadan.
8. Tekniği ne için ve nasıl kullanabileceğinizi
bilerek başlayın. Bir şeyi hatırlamak için başka bir nes
ne kullanmak bir çok insana inanılmaz derecede hıhaf
gelir. Bu tekniğin hafızanıza geliştireceğine emin olarak
başlamanız ve neyle neyi hatırlayacağınıza karar ver
meniz sizi motive edecektir.
220
Havvan Alt abesi Gibi
Basit Kodlamalar Kullamn
�
"Qaylaşacak olduğumuz alfabe 29 çivilik bir gardrop

ı.- için harika bir kaynaktır. Yalnızca kategoriyi değiş
tirerek A' dan başlayıp yeni bir liste oluşturabilirsiniz.
Müzisyenler, aktörler, yazarlar, politikacılar hatta çizgi
film karakterlerinden bile gardroplar oluşturabilirsiniz.
• A = Aslan • M = Manda
• B = Balina • N = Narval
• C = Ceylan • O = Orkinos
• Ç = Çakal • Ö = Örümcek
• D = Deve • P = Panda
• E = Eşek • R = Rakun
• F = Fare • S = Sardalya
• G = Goril • Ş = Şahin
• H = Hindi • T = Tavşan
• 1 = Istakoz • U = Uskumru
• İ = İnek • Ü = Üveyik
• J = Jaguar • V = Vaşak
• K = Keçi • Y = Yılan
• L = Leylek • Z = Zebra
221
Gezint!)'e Çıkın
Hazırladığınız gardropta Hafıza Sarayı tekniği
ni kullanarak bir gezintiye çıkabilirsiniz. İyi bildiği
niz mekanların sıraya konulmasıyla oluşturulmuş bir
gardroptur bu. Ancak bildiğiniz yerleri sırayla hatırla
mak yerine, her mekanı bir sayı ile ilişkilendirip direkt
olarak hatırlarsınız. Bu işlem biraz zaman alacağından
mekanları kancalar olarak aklınıza yerleştirebilirsiniz.
Zamanla, öğrenmeye odaklanarak, hepsinin tam yerle
rini hafızanıza kazınuş olacaksınız.
Ezberlediğiniz Her Liste Birer

Gardropttir
Örneğin; Amerika' nın başkanlarını kronolojik bir
sırayla ezberlerseniz artık sizin için birer sayı temsil
ediyor olacaklardır ve birer sayıya karşılık geldikleri
için tek başlarına gardrop olarak kullanılabilirler. Geor
ge Washington' dan, Donald Trump'a kadar olan 45'lik
gardrobunuz hazır.
Ancak bu liste size küsüratlı bir sayı verecektir, yu
varlak sayıların hatırlanması daha kolay olduğundan
50'ye hatta 100 kadar uzatabilirsiniz.
Temel olarak beyninizin siz farkında olmadan yap
tığını siz bilinçli olarak yapıyorsunuz. Bilgileri başka
bilgiler ile ilişkilendiriyorsunuz. Aradaki en büyük
fark, istediğimiz zaman istediğimiz bilgiyi geri çağıra
biliyor olmamızdır. Çünkü beyin denen devasa kütüp-
hanede nereye bakmanuz gerektiğini biliyoruz.
222
Mnemonikler
�
M recall larger pieces of information, especially in

nemonics are memory devices that help learners
the form of lists like characteristics, steps, stages, parts,

phases, ete. We knew back in 1967 from a study by
Gerald R. Miller that mnemonics increased recall. He
found that students who regularly used mnemonic de
vices increased test scores up to 77%!
Many types of mnemonics exist and which type
works best is limited only by the imagination of each
individual learner. The 9 basic types of mnemonics pre
sented in this handout include Music, Name, Expres
sion/Word, Model, OdefRhyme, Note Organization,
Image, Connection, and Spelling Mnemonics.
Mnemonikler listeler, adımlar, bölümler, birbiri
ardına gelişmesi gereken olaylar gibi büyük miktarda
bilginin kolayca ezberlenmesine yardımcı olan hafıza
araçlarıdır. 1967' deki bir araşhrmada Gerald R. Miller,
mnemoniklerin hatırlamaya büyük ölçüde yardımcı ol
duğunu ortaya koymuştur. Mnemonikleri düzenli bir
223
A. WI LLIAM DECKARD
şekilde kullanan öğrencilerin sınavlarda % 77 daha ba

şarılı olduklarını görmüştür.
Bir çok mnemonik türü vardır, bunladan hangileri
nin daha işe yarar olduğu ise kişinin kendi hayal etme
gücüne bağlıdır. Mnemoniklerin 9 temel türü olan, Mü
zik, İ sim, Kelime, Model, Kafiye, Not Organizasyonu,
İ maj, Bağlantı ve Hece Mnemonikleri.
1 . Müzik Mnemonikleri
Kaç şarkının sözlerini hatırlıyorsunuz? Nasıl oluyor
da ezberliyorsunuz bu sözleri? Şarkı sözlerini hatırla
mak için farkında olmadan kullandığınız metodlar, pek
ala eğitim için de kullanılabilmektedir. Müzik, öğrenci
lere önemli bilgileri hatırlatmak için kullanılmış ve bir
çok öğrenme sevdalısı öğrenmek istediklerini zihinle
rine iyice yerleştirmek için listelerden müzikler ortaya
çıkarmışlardır. Radyo ve televizyonlarda karşımıza çı
kan reklamlar ürünlerini akıllarımıza yerleştirebilmek
için dilimize dolanan şarkılar kullanırlar. Reklamcılar,
reklamların yeterli tekrarından sonra insanların mar
ketlerde ürünlerini gördüklerinde reklamda kullanılan
müzikleri hatırladıklarını keşfetmişlerdir. Bu sayede de
satışlarda yükselme görülmüştür.
Size uygun tarzda müzik kullanarak hatırlamak
istediğiniz listeleri bu müzikler ile ezberleyebilirsiniz.
Müzik mnemonikleri en iyi uzun listelerde sonuç ve
rirler. Örneğin; öğrenciler alfebeyi "ABC" şarkısı ile
ezberlerler. Siz de öğrenmek istediğiniz listeleri müzi
kalleştirerek ya da tekerleme haline getirerek rahatça
ezberleyebilirsiniz.
224
2. İsim Mnemonikleri
İ sim mnemoniklerinde, listedeki her kelimenin ilk
harfi b�r isim ya da nesne ismi oluşturmak için kullanı
lır. Bazen, harfler daha akılda kalıcı isim mnemonikleri
oluşturmak için kullanılabilir. örneğin:
Gökkuşağındaki Renkler
Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, lacivert, mor.
Ku Tu SaYMaLıM
Temel Aminoasitler
Phenylanine, Valine, Threonine, Tryptophan, Iso
lucine, Histidine, Arginine, Leucine, Lysine.
P VT. Tim HALL
İ simleri ve ya nesneleri hangi dilden oluşturduğu

nuz önemli değildir. Önemli olan işlemin sonunda aklı
nızda kalıyor olmasıdır.
3. Kelime Mnemonikleri
En çok kullanılan mnemonik türlerinden biridir. Bir
kelime mnemoniği, isim mnemoniklerine benzer olarak
listedeki nesnelerin ilk harflerinden yararlanarak keli
me ya da cümle oluşturma yoluyla çalışır. Şimdi bir
çoğumuzun edebiyat derslerinden hatırlayacak olduğu
üzere yaygın kullanılan, fakat mnemonik olduğunun
225
A. WI LLIAM DECKARD
farkında olmadığımız kelime mnemoniklerinden ör

nekler vereceğiz.
Türkçe' deki Sert Sessizleri Hatırlamak İçin
ç, f, h, k, p, s, ş, t
Fı STıKÇı ŞaHaP
Sıfat Fiiller Öğrenmek İçin
-an, en, ası, esi, maz, mez, ar, dik, ecek, acak, miş
Anası mezar dikecekmiş
Bir de kimyadan örnek verelim:
Kimya derslerindeki önemli asitlerden biri olan sül
fürik asit (H2S04)
Hasan 2 Salak Osman 4
Sizde hatırlamak istediklerini kendinize uygun hale
getirip değişik nınemonikler ortaya çıkarabilirsiniz.
Alışhrma örneği:
Güneş Sistemindeki Gezegenler:
- Merkür
- Venüs
- Dünya
- Mars
- Jüpiter
- Satürn
- Uranüs
- Neptün
- Plüton
226
4. Model Mnemonikleri
Model mnemoniklerinde, önemli bilgilerin zihni
nizde yer etmesi için bir çeşit sunum hazırlanır.
Dairesel sıralama modeli, piramit modeli gibi mo
deller kullanabilirsiniz. Modeller hahrlanmak istenen
listenin içeriği dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Böyle
likle hatırlama işlemi çok daha kolay bir hal alır.
S. Kaf!Ye Mnemonikleri
Kafiye mnemonikleri bilgileri şiir formunda ezber
lemenizi sağlar.
Örneğin hangi ayın kaç gün olduğunu ezberlemek
için bir şiir yazalım:
Nisan, Eylül, Kasım, Haziran

30 günde biter her biri
31 de biter geri kalan
Şubat hariç 28'dir kendileri
4 yılda bir 29 olan
6. Not Organizasyonu
Ders kitaplarının hazırlanış şekilleri öğrenmeyi
zorlaşhrabilir, ya da kolaylaşhrabilir. Notların organize
edilmesi öğrenmeyi kolaylaştırabilir, bu şekilde öğren
meye çalışmak aslında kendinize bir mnemonik sistemi
oluşturabilir. Not sistemini bir kaç örnekle açıklayalım.
227
A. WILLIAM OECKARO
Herhangi bir not kağıdının ön yüzüne hatırlamak

istediğiniz konuyla alakalı anahtar bir kelime, arka yü
züne ise bu kelimenin açıklamasını yazarak hahrlamayı
ve öğrenmeyi kolaylaşhrabilirsiniz. Bu şekilde yabancı
kelimeleri bile kolaylıkla ezberleyerek yeni diller öğre
nebilirsiniz.
İngilizce
-+ ôn Yüz
Appreciate
1. Minnettar Olmak
-+ Arka Yüz
2. Taktir Etmek
7. Görüntü Mnemonikleri
Görüntü mnemoniğindeki manhk daha önce anlat
tığımız tekniklerdeki gibi hatırlamak istediğiniz bilgi
leri bir görüntü ile ilişkilendirirsiniz. Anlattığımız tek
nikleden farklı olarak her hangi bir sıra ya da bağlanh
zorunluluğu yoktur. Yine anlattığımız gibi hayal ettiği
niz görüntü ne kadar gerçek dışı olursa o kadar akılda
kalıcı olur. En sonunda önemli olan aklınızda kalmış
olmasıdır.
228
8. Bağlantı Mnemonikleri
Bu mnemonik türünde hahrlanmak istenen bilgi
zaten bilinen başka bir bilgiyle birbirine bağlanır. Ör
nek vermek gerekirse:
Enlem ve boylamların yönlerini öğrenmek istiyor
sunuz. Boylamların Kuzey' den Güney' e doğru bir boy
gittiklerini ve cevabın aslında kelimenin içinde gizli ol
duğunu farkettiğiniz zaman işiniz çok kolaylaşacakhr.
BOYiam kelimesinin içindeki BOY dan, küre üzeirnde
ki çizgilerin kutuplar arasında bir boy gittiklerini dü
şünebilirsiniz. Aynı şekilde ENiem kelimesinde olduğu
gibi Doğu' dan Bah'ya giden ENine çizgiler olarak aklı
nıza yerleştirebilirsiniz.
9. Hece Mnemonikleri
Yazırm zor kelimelerin aklımızda kalması için kul
lanılırlar. Örneğin:
Doğru yazılış şekli "Yalnız" olan bu kelime çoğun
lukla " Yanlız" olarak karışhrılır. Şimdi gelin bu kelime
nin doğru yazırmru aklırmza kazımak için bir mnemo
nik yaratalım.
Yalnız yalansınız.
Gördünüz mü ne kadar basit. Yalnızca ilk heceden

yola çıkıp benzer başka bir kelimeyle birleştirdiniz.
229
Kapamş
�
B
aşlangıçtan itibaren beynimizin ne kadar büyülü,
ne kadar mucizevi bir yapı olduğunu defalarca
dile getirdik. Ancak büyülü oluşu hakkında hala nere
deyse pek çok şeyi bilmiyor oluşumuzdandır.
Bu kitabı okurken harfleri birleştirip kelime haline
getiren, kelimelerden cümleleri, cümlelerden anlamla
rı çıkarırken de sayfaları çevirmek için ellerimize ko
mutları gönderen beynimiz hakkında bilgimiz oldukça
sınırlı. Yüzeysel ve ya derin bir çok bilgi paylaştık, ne
kadarı aklınızda? Teknikleri iyice kavramışsanız belki
de tamamı. Kavradığınıza inanıyoruz. Çünkü oldukça
basit, işin temelinde hayal gücünüzü serbest bırakmak
yatıyor. " Ben çocuk muyum ki böyle hayaller kurayım"
demeyin, kendinize en büyük kötülüğü yaparsınız. Gü
nümüzün karanlık dünyasındaki en saf ve parıltılı ışık
kaynağı olan çocukluğu göz ardı etmeyin. Hayal kurun,
kurarken eğlenin, kurdukça zihninizin açıldığını hisse-
230
deceksiniz. Belki de bir gün, bu teknikleri kullanarak ne

kadar çok şeyi hafızanıza alabildiğinizi görüp kendini
ze şaşıracaksınız. Kitabı bitirdikten sonra yapacağınız
ilk şey kendinize bir Hafıza Sarayı ya da bir Gardrop,
ya da çivilerle dolu bir hafıza sandığı yaratmak olsun.
Hatırlanacak şey çok. . .
Unutmayın ne kadar çılgın hayaller kurarsanız o
kadar akılda kalıcı olur. Artık yepyeni bir hafızanız var,
güle güle kullanın.
Yararıamıan Kaynaklar
https: / / en.Owikipedia.org/ index.php?q=aHROcHM6Ly9lbi53a W tpcG
VkaWEub31nl.3dpa2kvOnlhaW4
https: / / tr.Owikipedia.org/ index.php?q=aHROcHM6Ly90ci53aWtpcGV
kaWEub3Jnl.3dpa2ky0mV5aW4
Dr. Daniel Amen
http: / / www .amenclinics.com/ cylx;yb/1 2-prescriptions-for-creating-a-
brain-healthy-life/
htt.ps: / / steptohea)th.com/ 11-daily-habits-damage-the-brain I
https:/ /sagligabiradim.com/beyni-saglikli-ve-a!stif-tutan-5-besin/
http:/ / www.haberturk.com/ saglik/ haber I 11 30167-beyni-genc-tutına
nin-6-puf-noktasi
https:// www .mentalup.net/ blog/sag-beyin-sol-beyin-testi
https:// www .men@lup.net/blog/sag-beyin-sol-beyin-gelistirme-yon
temleri
https: // www .cevapsepeti.com/noron-nedirI
http: / / www.kisabilgiler.org/ saglik/bruksel-lahanasinin-faydalari .
htm!
http:/ /doktorumnedio.com/genel-saglik/beynin-loblari-ve-fonksiyon-
lari/
http: / / brajrunadeşimple.com I frontal-lobe.html
http://www.spinalcord.com/ temporal-lobe
http: / /psycheducation.org/ brain-tours I memoı:y-leaming-and-emoti-
on-the-hippocampus /
http: // www .medicalnewstoday.com/ articles/31 3295.php
htt:ps: / / www .unlearninganxiety.com/amygdala/
http: / / www .healthline.com/human-body-ınaps/ cerebellum
htt:ps: // www.cevapsepeti.com I hafiza-ne<lir-ve-naşil-calisirI
https: // www .livescience.com/ 45731 -can-peo_ple-remember-birth.html
htqıs: / / www .mentalup.net/ blogI hafiza-gelistirme-ve-guclendirme-
teknikleri
https : / / www.mindtools.com/memoı:y.html
https: //zapier.com I blog/better-memoı:yI
https: // litemind.com/ memoı:y-palaceI
232

A William Deckard Güçlü Hafıza Teknikleri Eftalya Yayınları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

A William Deckard Güçlü Hafıza Teknikleri Eftalya Yayınları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

�EfTALYA

GÜÇLÜ HAFIZA TEKNİKLERİ

© 2018, Eftalya Kitap

Eftalya Kitap ISBN

Yayın Yönetmeni Baskı

Yediveren Yayınlan Elfdm Hiz. Tlc. Ltd. Şti.

Uzun yıllar reklamcılık sektöründe çalışan yazar, ticari ve siyasi

Evli ve iki çocuk babasıdır.

- Güçlü Hajiza Teknikleri

- Beyin Gücünü Etkin Kullan

Sağ ve Sol Lob ...... ............................. ......... ............. ....... .. ............................. 27

Sol Lob ... ..................................................... ................. ............................. 29

Sol Lobu Baskın İnsanların Özellikleri ................. ........ .... ........ . ..

Sağ Beyin Geliştirme Egzersizleri .... .................................... .......... .

Beyne Dair Kısa Bilgiler ................................................................... ... . 42

Frontal Lob .............................................................................................. 48

Motor Korteks ......................................................................................... 49

Frontal Lobun Zarar Görmesi Aşağıdaki Durumlara

İlginç Bilgi ..................... ..................................... . ... .............. . ......... . ... ...... 50

Beden Duyu Korteksi...................... ........... ............. ................. . ............ 51

Parietal Lobun Zarar Görmesi Aşağıdaki Durumlara

Oksipital Lob...... ................ . ................................................... ................. 53

Cerebellum ................................................... ............ .. ............................. 54

Temporal Lob ..................................... ....... . .................... ............ . ............ 54

Hafıza ....... . .. . ................. ................. ........... . ............................................... 55

Duyusal Girdileri İşleme .................. .................................................... 55

Dili Taıum a .............................................................................................. 57

Temporal Lobun Zarar Görmesi Aşağıdaki Durumlara

Beyne Zarar Veren Etmenler .................................................. ........ ..... ...... 65

Kahvalh Etmemek ................................................................................. 66

Yüksek Şeker Tüketimi...... ............................................. ................ . . . ... 68

Uyurken Başınızı örtmek .................................................................... 69

Aşın Yemek ............................................................................................. 69

Hastayken Beyni Zorlamak......... ....... ............. ................................. . . . 70

Zihinsel Uyarım ların Azlığı ve Egzersiz Yapmamak ................... 70

Magnezyum . . ........ . ........... ...

Karbonhidratlar .......................... ............... .. .. . ..

Çinko ....... ...............

Fazla Kilolarınızdan Kurtulun............................ ................................ 83

Spor, Yaşam Tarzınız Olsun . ............. .......................................... ......

Hafıza Nedir? .............................................................................................. 101

Kodlama Nedir? ................... .... ........................................................ .

Kısa Sürede Hafıza Geliştirme ................... .. . . . .. .. . .. ... ....... .. ... . ...

Ağlaruuzı Kurun . .. ...... . .............................

Sayı-Şekil Çivileri ................................................................................. 200

Link (Bağlantı) Tekniği ....... ................................................ . ........... .. ..

Link Tekniği ile Alışveriş Listesi Ezberleme .... .

Ezberlediğiniz Her Liste Birer Gardroptur . . . ......................... ...... . 222

Mnemonikler ....... ...

Kapanış ......................................................................................................... 230

Referans Siteler ..................... ... . .. ........... ..... ..... ..........

Buluşlarla büyülenmek için ışık yılları katetmeye

Bu kitapta size beynin işleyişinden, hangi parçalardan

sastır. Kalp atışları, sıvı ve hormon dengesi, kan basıncı

gün gördüğümüz bir buçuk litrelik su şişeleri var ya,

Duyusal nöronlar, duyu alıcıları yoluyla vücuttaki

rar programlar. Kimi hücrelerde de aynı şey aksonlar

Beyniniz anyı kovmak için "ayağı salla" komutu gön­

nöronlarımız yeni bağlantılar kuruyor, aksonlar bilgi

meraklıdır. Bilgiyi, şekiller ve sembolleri kullanarak

Sağ Lobu Baskın İnsanlann Özellikleri

Sol Lobu Baskın İnsanların Özellikleri

• Jest ve mimikleri çok fazla kullanmazlar.

Beyniniz anyı kovmak için "ayağı salla" komutu gön

"Sayg ı d eğer ö k ü z l e r " d e m i ş , "As l ı n d a a s l a n l a r u y

Otların arasında tir tir titreyen, tek tük kalmış öküz

8. Yü z y ü z e i l eti ş i m h a l i n d eyke n jest ve m i m i k l e ri

A z so n ra e l i n d e b i r d efte r l e te k ra r geri ge l d i ve oğ

Bugün telafi edebilirsin, kaybettikten sonra vicda

içerisinde ise başka amaçlara hizmet daha küçük bö

hazımsızlık olduğunu size bildiren işte bu propriore

farklı işlevsel bölgelere ayrılmıştır. Bu alanlar" deri al

tından kasların iç dokusuna ve organların reseptörleri

" R ü z ga r ı n se n i e m m es i n e i z i n vererek . . ." d e d i , fı

" R ü zga r b u i ş i ya p a r." d e d i . "Suyu a l ı r, çöl ü n ü ze r i n