ARALIN 7: Indus Sinasamba ng mga Paring-hari –

mamamayan ang kabilang sa B. MGA PAMAYANAN AT ESTADO

Mga Sinaunang Kabihasnan sa Asia maraming diyos na pinakamataas na
sumisimbolo sa antas ng
mga puwersa ng kerekiya Sumer Indus Shang
● Ebolusyong kultural – nagbigay-daan sa pagbuo ng kalikasan.
kabihasnan sa Asia Datapwa’t walang Karaniwang Planado at Karaniwang
● Tatlong pinakamatandang kabihasnan sa daigdig katibayan ng templo, hugis parihaba organisado ang nakaayos ng
ay matatagpuan sa Asya: may natagpuan ang mga mga lungsod pabilog ang mga
namang mga lungsod bahay, natatakpan
○ Kabihasnang Sumer sa Western Asia ng pader, at may
estatwa ng hayop at
○ Kabihasnang Indus sa South Asia tao. bubungang pawid
○ Kabihasnang Shang o China sa East Asia Maaring sinasamba
nila ang mga diyos May malalapad May malaking Napapalibutan ng
na daan bulwagan at mataas na pader
A. RELIHIYON ng tubig, puno, at
pampublikong ang buong
hayop.
paliguan lungsod
Hal. ng mga hayop
ay ang toro.
Kabihasnan Paniniwala Tawag at
Isang babae ang Nagtatanim sila Pagsasaka ang Pagbubungkal ng
Tungkulin ng Pari ng trigo, mais, pangunahing lupa at
kanilang
pinakamataas na at mga prutas hanapbuhay sa pagtatanim ang
Sumer Para sa kanila, ang Paring-hari – mga pamayanan. pangunahing
diyos na
mga kabundukan siya ang Ilan sa kanilang gawain ng mga
pinagmumulan ng
ang sentro ng nakikipag-usap mga pananim ang mamamayan.
lahat ng bagay na
kapangyarihang sa mga diyos/a trigo, melon, barley, Palay ang
tumutubo.
supernatural sa at siya rin ang at dates karaniwang tanim
mundo. nagpaparating sa ng mga
Dito nila ibinatay mga Shang/China Shangdi ang tawag Paring-hari – magsasaka.
ang estruktura ng mamamayan ng nila sa diyos na isinusualt ng hari
kanilang templo na mga mensahe ng lumikha ng mundo ang kanyang mga Ang Upang maiwasan Nasa gitna ng
ang tawag ay mga ito tanong sa buto ng pinakamalaking ang pag-apaw ng lungsod ang
at hari ng langit.
hayop o bahay ng gusali at ang tubig sa ilog ng palasyo at ang
ziggurat na hugis Naniniwala sila na
pagong. pinakasentro ng Tigris at Euphrates, templo.
pyramid. maaring makausap Pagkatapos ay
Maraming baitang ang mga diyos ng lungsod ay gumawa sila ng Nakapalibot dito
ilalagay ang mga
ang ziggurat bago kalikasan. ziggurat at irigasyon, dike, at ang mga bahay
ito sa init
makarating sa batay sa mga kanal. ng mga opisyal.
Naniniwala rin sila hanggang sa
lokasyon nito May nakatakdang
tuktok. na ang mga magkaroon ng
lamat ang mga nakaplano ang lugar para sa mga
Sa tuktok namatay nilang
buto (oracle bone). pagtatayo ng iba pagawaan ng
matatagpuan ang ninuno ang
Babasahinat pang gusali mga artisano.
dambana na na alay tagapamagitan sa
ipaliliwanag ng hari
sa diyos na mga nabubuhay at Mayroon silang May mga artisan na Gumawa rin sila
ang kahulugan ng
pinananampalataya kay Shangi. hugis ng lamat. imbakan ng mga gumagawa ng ng mga kutsilyo,
an ng mamamayan butil na malapit palayok at alahas palakol, at gamit
ng bawat lungsod. sa templo na gawa sa ginto, pang-karpintero
 tanso, pilak, at mga gawa sa buto at irigasyon dahil KONTRIBUSYONkoss
kabibe. bato. limitado lamang
ang tubig at Sumer Indus Shang
lupang sakahan
Malapit din sa Ang mga Natuto ang mga sa rehiyon. Ang mga Ang mga Ang mga
templo ang Dravidians ay magsasaka ng mamamayan ng mangangalakal na mamamamayan
palasyo at naglalakbay sa teknolohiya sa Ang mga May herarkiya ng Ang mga artisan Sumer ang Indus ay gumamit ng kabihasnang
bahay ng mga dagat gamit ang pagtatanim at mamamayan ng uring panlipunan ay bihasa sa nagpasimula na ng sistema ng Shang ang unang
opisyal ng mga barko upang pagkontrol sa Sumer ay may ang kabihasnang paglilok ng ang bawat pictograph dala bumuo ng
lungsod makipagkalakalan baha. mga Hindu. Mataas na estatwa at pigurin mamamayan ay ang mga panindang malakas na hukbo
sa baybayin ng hanapbuhay. uri ang mga na gawa sa jade may produkto. upang mapanatili
Western Asia. Ang uri ng paring-hari, mga at ivory. natatanging ang
hanapbuhay ang opisyal, at mga Kapansin-pansin kaalaman at kapangyarihan ng
May lugar din Ang mga bahay ay Ang kabahayan ay naging dahilan eksperto. Nasa din ang paghahari kakayahan hari.
para sa umaabot hanggang karaniwang may ng pagkakaroon ilalim naman ang ng mga lalaki sa upang
pamilihan at dalawa o tatlong dalawang silid. Sa ng herarkiya o mga artisan, sistemang gampanan ang
pagawaan ng palapag at may harap ang silid- uring lipunan. mangangalakal, at panlipunan. isang trabaho.
mga artisan o balkonahe na gawa tanggapan at sa Kasama sa mga magsasaka. Naniniwala sila na Ito ang
iyong may mga sa kahoy. May likod naman ang pinakamataas ang mga nagbigay-daan
kasanayan sa banyo rin ang silid-tulugan. na uri ang mga bagay-bagay ay sa pagkakaroon
paghahabi at bawat bahay na opisyal ng mas kayang ng uring lipunan.
pagkakarpintero naka- ugnay sa lungsod. gampanan ng
sistema ng tubo at Pangalawa mga lalaki kaysa Ang Ang mga Ang mga
kanal. naman ang mga mga babae. kabihasnang mangangalakal at taga-Shang ang
mangangalakal, Sumer ang inhinyerong unang gumamit
Papalayo naman Mapayapa ang Gumawa na rin artisan, nagpamana sa Dravidian ang ng pagsusulat na
sa sentro ang kanilang sila ng tapayan na taga-sulat, at Asia at maging unang gumamit ng gamit ang iba't
bahay ng mga pamumuhay at may disenyong mabababang sa buong sistema ng ibang karakter.
pangkaraniwang mahilig sila na geometrical. opisyales. daigdig ng pagsukat at Ginawa pa nila
mamamayan maglibang at Marunong din Sumusunod sistema ng pagtimbang. itong isang sining
maglaro silang maghabi naman ang mga pagsulat na Ginamit nila ito sa na tinatawag na
ng tela mula sa magsasaka at tinawag na paggawa ng bahay calligraphy.
seda at abaka. pinakailalim ang cuneiform. at kalsada
mga alipin. Naitala sa clay
Ang paring-hari May sistema ng Maunlad ang tablet ang mga
ang pagsukat at paggawa ng batas, dasal,
tagapagpatupad pagtimbang na tapayan at mga epiko, at mga
ng mga batas ginagamit ang mga goblet. Nagsimula kontrata para sa
upang mangangalakal na na rin silang negosyo. Sa
mapanatili ang Dravidian. Patunay gumamit ng katunayan, ang
kapayapaan at dito ang lutuan gawa sa pinakaunang
kaayusan sa pantay-pantay na bakal o kilala epiko sa mundo
mga lungsod. sukat ng bloke ng natin sa tawag na C. KAUNLARAN AT KONTRIBUSYON NG MGA ay nagmula sa
Ang paring-hari mga kabahayan. "kaldero." SINAUNANG KABIHASNANG ASYANO Sumer. Ito ay
din ang ang Epiko ni
namamahala sa Gilgamesh.
 sibilisado – ang sinumang yumakap sa
Ang mga Sinasabing ang Sila ang isa sa larangan ng
taga-Sumer ang mga Dravidian ang pinakaunang kalakalan. kanilang impluwensiya
nakaimbento ng pinakaunang gumamit ng tanso ● Sa kabilang banda, barbaro – yaong mga
araro para sa pangkat sa Asia na o bronze bilang tumatangging yumakap sa
pagtatanim, nakipagkalakalan sandata at baluti. impluwensiyang Tsino
kariton na sa ibang Isipang Pinagbatayan ng Sinocentrism, Divine
de-gulong, kabihasnan gamit
● Ang katagang "Sino" ay ginagamit upang
metalurhiya ng ang mga
Origin, at Devaraja tukuyin ang mga Tsino. Ito ang
tanso, at sasakyang nagbigay-daan sa terminong Sinocentrism
paggamit ng pandagat ➢ SINOCENTRISM na tumutukoy sa pananaw na ang Tsino
perang pilak. ang pinaka-superyor na lahi.
● Naniniwala ang mga historyador na ang
Sa larangan ng Ang mga Sila rin ang isa sa Asia ang sentro ng kaganapan sa daigdig ● Dahil sa kaisipang Sinocentrism,
Matematika, mamamayan ng pinakaunang mula sa pagsibol ng mga kabihasnan naniniwala ang mga Tsino na ang kanilang
pinasimulan nila Indus ang gumamit at hanggang sa ika-16 na siglo emperador ay "Anak ng Langit." Nag-iisa
ang pagbilang nagpasimuno ng sumakay sa lang siyang anak ng langit kaya isa lang
● Ayon sa mga historyador, nabuo ang mga
na batay sa sentralisadong kabayo para sa
imperyo dahil sa natatanging kaisipang ang emperador sa buong kalupaan,
sampu o ang pamahalaan. pakikidigma.
tinatawag na Mahusay sila sa Aysano na naging batayan ng pagkakabuo ● Naniniwala sila na ang emperador ay
decimal system. pagsakay sa ng mga imperyo. itinakda ng langit (Mandate of Heaven) na
Sila rin ang kabayo. ● Ganito ang kasaysayan ng Kabihasnang mamuno kaya pinuspos siya ng birtud o
nag-imbento na kabutihan.
Shang ng China. Mula sa isang kabihasnan
hatiin ang hugis
ay nagtuloy-tuloy ito sa pagiging matatag ● Namumuno siya sa basbas ng langit
bilog sa 360
digri. at malawak na imperyo. hanggang sa siya ay nananatiling mabuti at
● Naniniwala ang mga Tsino na ang kanilang puno ng bertud.
Ang mga Ang mga Dravidian Ang paggawa ng kabihasnan ang pinakauna at ● Subalit kung ang emperador sa
mamamayan ng ang unang gumawa produktong gawa di-inaasahang pangyayari ay maging
pinakamatanda sa lahat kaya mataas ang
Sumer ang ng sistema ng sa porselana ay
nagpasimuno irigasyon at isang pagtingin nila sa kanilang sarili. Dagdag pa masama, mapang-abuso, at hindi
ng paggamit ng gumawa ng dike at mahalagang riyan ang kanilang mga mahahalagang mapag-aruga sa kaniyang mga
kalendayong imburnal na kontribusyon ng kontribusyon sa mundo sa larangan ng nasasakupan, ang kapahintulutan ng langit
lunar o batay sa daluyan ng tubig. kabihasnang pilosopiya, kaisipan, at teknolohiya ay babawiin at ipagkakaloob sa susunod
buwan. Shang.
● Sa larangan ng pilosopiya, nagmula sa na taong puno ng bertud.
Mahalagang Sa kabihasnang ito Mahalagang China ang pilosopiyang Confucianism. Ito ● Ang pagpapalit ng emperador ay
kontribusyon din nagsimula ang kontribusyon nila ay batay sa mga turo ni Confucius. Ito ang karaniwang nangyayari kapag may
ng mga konsepto ng ang konsepto at dahilan kung bakit lalong tumatag at palatandaan sa kalikasan tulad ng
Sumerian ang paglilibang at pagsasagawa ng paglindol, pagbagyo, tagtuyot, peste, o
lumawak ang kanilang imperyo. Tinawag
pagkakaroon at paglalaro. pakikipagkalakalan.
Ang kalakalan sa nilang Zhongguo ang kanilang imperyo na kaguluhan.
pagsusulat ng
mga batas na pamamagitan ng ang ibig sabihin ay "Gitnang Kaharian."
susundin ng Silk Road ang Pinaniniwalaan nila ang pagiging superior ➢ DIVINE ORIGIN
mga nagbukas ng ng kanilang kultura at kabihasnan. ● Ang Japan ay may sariling kultura at
mamamayan maraming
● Sa katunayan, itinuturing nila na paniniwala kung sino sila at kung ano ang
nito. oportunidad sa
kanilang katayuan sa mundo
● Nakabatay ang kanilang paniniwala sa
relihiyong Shinto. Sa Shinto, ang
pinakamahalagang diyos ay si
Amaterasu-Omi-kami
● Sa paniniwala ng mga Hapones, ang mga
pulo nila ay lupain ng mga diyos
● Pinaniniwalaan nila na ang mga pulo ay
isinilang bunga ng pagtatalik ng kanilang
diyos na si Izanagi at ng diyosang si
Izanami.
● Maliban sa mga pulo, anak din nina Izanagi
at Izanami si Amaterasu-Omi-kami na
itinuring ng mga Hapones na diyosa ng
araw (sun goddess).
● Ayon sa kuwento, ipinadala ni
Amaterasu-Omi-kami ang kaniyang apo na
si Ninigi-no-Mikoto upang pamunuan ang
kalupaan
● Pinabaon ni Amaterasu kay Ninigi ang mga
alahas, espada, at salamin. Nanahan si
Ninigi sa isla ng Kyushu sa Japan
● Naniniwala ang mga Hapones na ang
kanilang kauna-unahang emperador na si
Jimmu Tenno ay kaapu-apuhan ni Ninigi.
● Samakatwid, banal o divine ang
pinagmulan ng, emperador sa Japan. Ito
ang tinutukoy ng divine origin.
● Maaaring ikinalat ang kuwentong ito ng
mga sinaunang emperador upang
mapalakas ang kanilang kapangyarihan at
upang makuha ang saloobin ng mga tao
● Ito ay naging epektibo, sa katunayan,
hanggang sa pagtatapos ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig, naniwala ang mga
Hapones na diyos ang kanilang emperador
● Taliwas sa paniniwala ng mga Tsino, hindi
pinaniniwalaan ng mga Hapones ang
pagtatakda ng langit (Mandate of Heaven)
kaya hindi maaaring palitan o tanggalin
ang emperador sa puwesto
● Sagrado para sa kanila ang emperador at
tanging sa lahi lamang ni Amaterasu
maaari siyang magmula
● Mapapalitan lamang ang emperador kapag
siya ay pumanaw at ang kaniyang
panganay na anak na lalaki ang maaaring
magmana. Simbolo ng pagkakaisa ng
Japan ang kanilang emperador
● Ang mga Koreano ay naniniwala rin sa
divine origin ng kanilang emperador.
Kinikilala ng mga Koreano na diyos ng
kalangitan si Hwanin. Si Hwanin ay may
anak na nagngangalang Prinsipe Hwanung
● Bumaba si Prinsipe Hwanung sa kalupaan
at nagtatag ng lungsod ng mga diyos.
Tinalaga niya ang bawat diyos na maging
tagapangalaga ng hangin at ulap. Tinuruan
din ni Prinsipe Hwanung ang mga tao ng
iba't ibang kaalaman at teknolohiya sa
agrikultura, pangingisda, pagkakarpintero,
paghahabi ng tela, at marami pang iba.
Pinagkalooban din niya ang mga tao sa
Korea ng mga pamantayan at batas na
nagtuturo ng kabutihan at ng tama at mali.
● Ayon sa kuwento, nakapag-asawa si
Prinsipe Hwanung ng oso na naging
magandang dalaga
● Nagkaanak sila at pinangalanan nila itong
Dangun Wanggeom o Tangun
● Si Tangun ang nagtatag ng unang kaharian
sa Korea na tinawag na Gojoseon o
Lumang Joseon
➢ DEVARAJA
● Sa Western Asia, ang relihiyong Hinduism
at Buddhism ang batayang kaisipan at
pilosopiya
● Parehong naniniwala ang Hinduism at
Buddhism na ang Mt Meru – tahanan ng
mga diyos
● Ayon sa alamat ng India, ang
kauna-unahang hari ay si Manu
● Si Manu ay ang pinagsama-samang diyos
ng araw, buwan, tubig, hangin, apoy,
kamatayan, at kayamanan
● Tinatawag siyang devaraja kung saan ang
deva – diyos at ang raja – hari
● Sinisimbolo niya ang lahat ng mga diyos
● Dahil naniniwala ang mga mamamayan sa
angking kapangyarihan ng devaraja,
nangangako sila ng katapatan sa kaniya
● Bilang kabayaran sa kanilang katapatan,
ang devaraja ay namumuno nang
makatuwiran at nagiging mapagkalinga sa
kaniyang mga nasasakupan
● Namumuno ang hari sa pagsasagawa ng
ritwal para sa mga diyos
● Simbolo ng kapangyarihan ng hari ang
puting payong at ang royal elephant
● Ang hari rin ang nangunguna sa
pagdiriwang ng Spring Festival at Rain
Festival
● Ang impluwensiya ng Buddhism at
Hinduism ay nakarating sa Southeast Asia.
Kasama sa impluwensiyang ito ang
pananaw ng devaraja
● Sa sinaunang kaharian ng Champa na
ngayon ay nasa Vietnam, kinilala nila na
ang hari bilang buhay na imahen ng diyos.
ARALIN 8: kanila ni Yahweh. Subalit sinuway nina pitong mapapayat na baka. Naniwala sa
Adan at Eba si Yahweh dahil kumain sila ng kaniya ang pharaoh at binigyan siya ng
Sinaunang Pamumuhay ng mga Asyano: Relihiyon, ipinagbabawal na bunga. Nasira ang mataas na katungkulan.
Pilosopiya, at Paniniwala kanilang pakikipag-ugnayan kay Yahweh at ● Naganap na nga ang pitong taong sagana
sila ay pinaalis sa paraiso. Kina Adan at kaya nag-imbak ng maraming pagkain ang
Eba nagsimula ang pagdami ng tao sa mga taga-Egypt bilang paghahanda sa
● Relihiyon – tumutukoy sa pagkilala ng tao sa
mundo na nagmana ng kasalanan ng pitong taon ng tagtuyot. At dumating na
kapangyarihang nakapaghahari sa lahat ng bagay
kanilang magulang. nga ang panahon ng tag gutom. Si Jacob
● Hindi na nagkaroon ng ugnayan ang tao at at ang kaniyang mga anak na nasa lupain
RELIHIYON SA WESTERN ASIA ang Diyos hanggang sa dumating si ng Israel ay nakaranas ng gutom kaya
Abraham, ang unang patriyarka ng Israel. naglakbay sila papuntang Egypt para doon
Kay Abraham muling nakipag-ugnayan si makakuha ng pagkain. Doon na nga muling
➢ JUDAISM
Yahweh pagkatapos nina Adan at Eba. Si nagkita sina Jacob at Joseph. Pinatawad
● Relihiyon ng mga Israelita o mga tao sa
Abraham ang naging ama ng Judaism. Sa ni Joseph ang kaniyang mga kapatid at
bansang Israel
kaniya nagsimula ang lahing hinirang ng doon na sila nanirahan sa lupain ng Egypt.
● Ang tawag sa mga sumusunod sa
Diyos. Pagkaraan ng maraming taon, ang lipi ni
relihiyong ito ay ang Jew o Hudyo
● Sumunod na patriyarka ang anak ni Jacob o mga Jew ay ginawang alipin ng
● Relihiyong unang-unang naniwala sa iisang
Abraham na si Isaac na sinundan naman ni mga taga-Egypt.
Diyos na makapangyarihan sa lahat at ang
Jacob na anak ni Isaac. Naging anak ● Sa mahabang panahon ay inalipin at
taga-likha ng lahat ng bagay. Tinawag nila
naman ni Jacob si Joseph na ipinagbili ng pinahirapan ang mga Jew sa Egypt
siyang Yahweh
kaniyang mga kapatid dahil sa inggit at hanggang sa isilang si Moses, ang
● Ang mga kautusan ni Yahweh ay nakasaad
napadpad sa Egypt. Naging maganda ang tagapagligtas ng mga Israelita.
sa Torah ang pinakasentro ng Judaism
kapalaran ni Joseph dahil sa kaniyang ● Sa pamamagitan ni Moses ay muling
Judaism
kakayahang magbigay-pakahulugan ng nakipag-usap si Yahweh sa kaniyang
● Torah – ibig sabihin ay "batas o aral ay
panaginip. Pinagkatiwalaan siya ng piniling lipi, ang mga Jew. Sa pangunguna
naglalaman ng limang aklat ni Moses. Ito
pharaoh ng Egypt dahil nabigyan niya nang ni Moses ay itinakas niya ang mga ito mula
ay ang Genesis, Exodus, Leviticus,
tamang pakahulugan ang panaginip ng Egypt papuntang Canaan, ang pangakong
Numbers, at Deuteronomy.
pharaoh. Nanaginip kasi ang pharaoh ng lupain ng Diyos para sa mga Jew. Naniwala
● Sa aklat ng Genesis nakasaad kung paano
pitong malulusog na baka na biglang sila kay Yahweh dahil sa maraming
nilikha ni Yahweh ang sandaigdigan.
napalitan ng mapapayat na baka. Nabalisa himalang ginawa para sa kanila. Isa na rito
Ginawa niya ito sa loob ng 6 na araw. Huli
ang pharaoh sa panaginip na ito kaya ang paghahati sa Red Sea upang
niyang nilikha ang tao sa katauhan ni Adan
humanap siya ng taong makadaan ang mga Israelita at upang hindi
na sinundan naman ni Eba. Nanirahan sina
makapagbibigay-kahulugan sa kaniyang maabutan ng mga sundalo ng pharaoh. Sa
Adan at Eba sa Hardin ng Eden na isang
panaginip. Pinatawag si Joseph at sinabi pamamagitan ni Moses ay ibinigay ni
paraiso. Naging matiwasay at payapa ang
niya na ang pitong malulusog na baka ay Yahweh ang kaniyang Sampung Utos na
kanilang buhay pati ang pakikipag-ugnayan
kumakatawan sa pitong taon na sagana nakasulat sa bato o tablet.
kay Yahweh. Maaari nilang kainin ang lahat
ang kaharian ng Egypt. Samantalang
ng bunga sa paraiso maliban sa bunga ng
susundan naman ito ng pitong laoning
isang puno. Ito lamang ang pinag-utos sa
tagtuyot o tag gutom na kumakatawan sa

10 UTOS NI YAHWEH
I. Ibigin mo ang Diyos nang higit sa lahat.
II. Huwag sasamba sa mga diyos-diyosan.
III. Ipangilin mo ang araw ng Sabbath.
IV. Igalang mo ang iyong ama at ina.
V. Huwag kang papatay.
VI. Huwag kang makikiapid sa hindi mo asawa.
VII. Huwag kang magnanakaw.
VIII. Huwag kang magbibintang at magsisinungaling.
IX. Huwag kang magnanasa sa hindi mo pag-aari.
X. Huwag kang magnanasa sa hindi mo asawa.
Naging mahigpit ang mga Jew sa pagsunod at pagtupad sa
mga utos ni Yahweh. Ang kanilang pagsuway ay may
katumbas na kaparusahan Nakarating na nga ang mga
Israelita sa lupang pangako ni Yahweh. Sumibo sa kanilang
lipi ang mga hukom, hari, at propeta. Hinulaan ng mga
propeta na magmumula sa lipi ni Haring David ang
magiging tagapaglitas ng mga Jew mula sa minanang
kasalanan. Dumaan ang daang taon na hindi na
nakipag-usap si Yahweh sa mga Israelita hanggang sa
isinilang si Hesus. Si Hesus na namuhay bilang guro at
nagbigay ng mga aral ukol sa kaligtasan ay ipinapako sa
krus ni Pontio Pilato, ang Romanong gobernador. Ang hatol
na ito ay bunsod ng pamimilit ng mga pinuno ng Judaism.
Hindi tinanggap ng mga Jew si Hesus bilang kanilang
tagapagligtas. Hanggang ngayon ay hinihintay pa rin nila
ang tagapagligtas ng lahing Israelita.
➢ CHRISTIANITY O KRISTIYANISMO
● Ang kasaysayan ng relihiyong ito ay batay
sa Bibliya
● Ito ay itinatag ni Hesus na isang Jew
● Nagmula sa Judaism dahil si Hesus at ang
kaniyang mga alagad ay Jew
● Ang Bibliya ang banal na aklat ng mga
Kristiyano. Nahahati ito sa dalawa ang
Lumang Tipan at ang Bagong Tipan
● Ang Lumang Tipan ay kapareho lamang ng
mga kasulatan ng Judaism. Ito ay
tumatalakay sa kasaysayan ng mga Jew
bilang paghahanda sa pagdating ng
kanilang tagapagligtas
● Ang Bagong Tipan naman ay tumatalakay
sa buhay at aral ni Hesukristo at ng
kaniyang mga alagad na nagpahayag at
nagtatag ng Simbahang Kristiyano.
● Si Hesus ay ipinanganak noong unang
siglo. Siya ay ipinagbuntis sa pamamagitan
ng Espiritu Santo at ipinanganak ni Birheng
Maria na walang bahid ng kasalanang
orihinal na minana mula kay Eba
● Si Hesukristo ay nangaral tungkol sa
bagong kautusan ni Yahweh. Dalawa
lamang ang binubuod ng kaniyang aral at
utos. Ang una ay mahalin ang Diyos nang
buong puso, lakas, at kaluluwa. Pangalawa
ay mahalin ang kapwa tulad ng
pagmamahal sa sarili
● Kinukuwestiyon niya ang maling paraan ng
pagsunod ng mga Jew sa mga batas ni
Yahweh. Ang pagsunod sa batas ay naging
ritwal at pakitang-tao na lamang ayon kay
Hesus. Nawala na ang kabuluhan ng mga
utos dahil sinusunod ang mga ito nang
walang pagmamahal
● Ang pinakatampok sa aral ni Hesus ay ang
pagsasabi Niya na Siya ang Bugtong na
Anak ng Diyos. Siya ang Tagapagligtas na
inihayag ng mga propeta na maglalapit
muli sa Diyos at sa tao at tutubos sa
kanilang mga kasalanan. Gumawa si
Hesus ng mga himala tulad ng
pagpapagaling sa mga maysakit,
pagpapalayas ng demonyo, pagpapadami
ng tinapay at isda, at paglakad sa ibabaw
ng tubig
● Ipinako sa krus si Hesus at namatay.
Ngunit katulad ng kaniyang ipinangako sa
kaniyang mga alagad, siya ay muling
nabuhay sa ikatlong araw
● Ayon sa mga saksi, tunay na muling
nabuhay si Hesukristo. Unang saksi ang
kaniyang mga alagad na babae na
kinabibilangan ni Maria Magdalena. Nang
dadalawin nila si Hesus sa kaniyang
libingan ay nadatnan nilang naka-usog na
ang malaking bato na nakatakip sa
libingan. Pagpasok nila ay wala na ang
bangkay ni Hesus. Natira na lamang doon
ang tela na ipinambalot sa kaniyang
katawan. Nagpakita si Hesus kay Maria
Magdalena at inutusan siya nito na ibalita
sa kaniyang mga alagad na Siya ay muling
nabuhay. Nagpakita rin si Hesukristo sa
kaniyang labing- isang alagad sa
Herusalem maging sa dalawang taga
sunod sa Emaus bago umakyat sa langit
● Ang patotoo at pananampalataya ng mga
alagad ang naging susi sa paglaganap ng
Kristiyanismo
● Ipinadala ng Diyos ang Espiritu Santo sa
mga alagad upang ipakalat ang Mabuting
Balita na si Hesus ang Tagapagligtas. Dahil
sa mga himalang ginawa ng mga alagad at
dahil sa kanilang pananampalataya ay
lumaganap ang Kristiyanismo sa kabila ng
pagpapahirap sa kanila
● Naniniwala ang tagasunod ni Hesukristo
na Siya ay muling babalik sa araw ng
paghuhukom at sa pamamagitan Niya ay
magkakaroon ng buhay na walang
hanggan sa langit
➢ ISLAM
● Ang nagtatag, nagturo, at nagpalaganap ng
relihiyong ito ay si Muhammad na isinilang
noong 571 CE, sa Mecca na ngayon ay
nasa bansang Saudi Arabia
● Ang ibig sabihin ng Islam ay kapayapaan.
Ang tawag sa mga taga sunod ng Islam ay
Moslem o Muslim. Ang tawag ng mga
Muslim sa Diyos ay Allah. Ang banal na
aklat ng relihiyong ito ay ang Qur'an o
Koran.
● Dahil maagang naulila, lumaki sa kahirapan
si Muhammad at hindi nakapag-aral. Sa
kabila nito ay namuhay siya nang
mapagkumbaba, matulungin, matapat, at
masipag. Nakapag-asawa siya ng isang
negosyante at naging mangangalakal. Sa
kaniyang paglalakbay ay namulat siya sa
Judaism at Christianity. Ang dalawang
relihiyong ito ang may malaking
impluwensiya sa kaniya
● Naging ugali ni Muhammad na
magmuni-muni at magnilay-nilay loob sa
ng kuweba. At sa panahong naroon siya ay
natanto niya na si Allah ang lumikha ng
daigdig at sanlibutan. Isang mensahe ang
ipinahiwatig sa kaniya na si Allah lamang
ang dapat kilalanin bilang Diyos. Si Allah
ang dapat sambahin, bigyang-dangal, at
pasalamatan dahil Siya ay mabuti at
kaibig-ibig. Kasama sa mensahe sa kanya
na ang mga tao ay nilalang ni Allah bilang
mabuti at mapagmahal
● Unang nangaral si Muhammad sa kaniyang
tribo sa Mecca subalit hindi nila tinanggap
ang kaniyang turo at aral. Sa kadahilanang
ito nagtungo siya sa Medina at doon
tinanggap ang Islam bilang relihiyon. Ang
kaganapang ito ay tinatawag na Hegira
(the flight). Naging madalas ang hidwaan
sa pagitan ng Medina at Mecca dahil sa
relihiyon. Sa huli ay nagwagi ang Medina
kaya bumalik si Muhammad sa Mecca at
niyakap doon ang Islam. Mula noon ay
naging sentro na ng Islam ang Mecca.
Bumalik na muli sa Medina si Muhammad
at doon na siya namatay noong 632 CE.
Ang turo at doktrina ng Islam ay batay sa Limang Haligi o
Five Pillars.
FIVE PILLARS
1. Shahada – Si Allah lamang ang tanging Diyos at
si Muhammad ang kaniyang propeta.
2. Salat – Pagdarasal paggising sa umaga, sa
tanghali, sa hapon, paglubog ng araw, at bago
matulog sa gabi (limang beses sa isang araw).
3. Zakat – Itinakda na ang nananampalataya ay
palaging bukas-palad sa mga nangangailangan.
4. Sawm – Ang paggunita sa banal na Ramadan.
Ito ay isang buwan ng pag-aayuno mula
madaling araw hanggang sa paglubog ng araw.
5. Hajj – Ito ang paglalakbay sa Mecca minsan sa
buong buhay ng isang Muslim.
6. Simbolo ng
RELIHIYON SA SOUTH ASIA
➢ HINDUISM
● Naitatag noong unang milenyo BCE nang
maging interesado ang mga sinaunang
Asyano sa kabilang buhay.
● Tatlo ang pangunahing diyos na
sinasamba ng mga Hindu:
○ Brahma – tagapaglikha
○ Vishnu – tagapangalaga
○ Shiva – taga-wasak
● Naniniwala sila na ang tatlong diyos ang
kumakatawan kay Brahma, ang
pandaigdigang kaluluwa. Naniniwala rin
sila na ang tunay na realidad ay ang
kabilang buhay
● Naniniwala ang mga Hindu sa
reengkarnasyon o ang pag-ikot ng
kapanganakan at kamatayan
● Sa kanila nagsimula ang konsepto ng
"karma." Kapag namatay ang isang tao na
nabuhay nang matuwid at mabuti, ang
kaniyang kaluluwa ay muling mabubuhay
sa mas mataas na anyo. Kung ang
namatay naman ay nabuhay nang
masama, ang kaniyang kaluluwa ay
mabubuhay sa mas mababang anyo.
Kaugnay rito ang sistemang caste.
SISTEMANG CASTE
● Pinakamataas: Brahmin - sila ang mga pari at
iskolar sa lipunang Hindu
● Pangalawa: Kshatriyas - sila ang mga
namumuno at mga mandirigma
● Pangatlo: Vaishya - sila ang mga magsasaka,
artisan, at mangangalakal
● Pang-apat: Sudra - sila ang mga manggagawa at
alipin

Sa labas ng sistemang caste ay ang mga untouchable o
ang mga mabababang uri sa lipunan at yaong mga
gumagawa ng taliwas sa kabutihan at kaayusan.
Ang hangad ng bawat Hindu ay makamit ang magandang
karma at nang maging malinis ang kanyang kaluluwa at
maging malaya mula sa reengkarnasyon. Ito ang estado
kung saan ang kaluluwa ay makikiisa kay Brahman at
makakamit ang moksha o ang paglaya mula sa siklo ng
kapanganakan at kamatayan. At sa puntong ito ay
mararating na niya ang nirvana o tunay na kaligayahan at
lubos na katahimikan.
➢ BUDDHISM
● Dahil sa pagtutol sa ilang paniniwala ng
Hinduism ay itinatag ni Siddharta Gautama
Buddha ang isang bagong relihiyon, ang
Buddhism
● Si Buddha ay isang mayamang anak ng
pinuno ng kaharian ng Kapilavastu sa
Nepal na nabuhay noong ikaanim na siglo
BCE. Nagkaroon siya ng pamilya kung saan
may isa silang anak ng kaniyang asawa.
Mahalaga kay Buddha ang pagkakamit ng
katiwasayan ng isipan at kaluluwa. Iniwan
niya ang marangyang buhay at ang
kaniyang pamilya bilang isang asetiko
➢ CONFUCIANISM
isang tao na namumuhay ng payak na
mistulang pulubi. Sa pamamagitan ng
pagmemeditasyon sa loob ng maraming
araw, natamo niya ang kaliwanagan
(enlightenment).
● May pagkakatulad ang Hinduism at
Buddhism. Parehong naniniwala sa karma
at reengkarnasyon ang dalawang relihiyon.
Ang pagkakaiba lamang ay ang paraan
kung paano matatamo ang kaliwanagan at
katiwasayan Sa Buddhism, ito ay
makakamit sa pamamagitan ng pagsunod
sa Four Noble Truths and Eight Fold Path
Apat na Katotohanan (Four Noble Truths)
1. Ang buhay at paghihirap ay hindi
mapaghihiwalay.
2. Ang sanhi ng paghihirap ay ang pagnanasa sa
kapangyarihan, kasiyahan, at patuloy na
pamumuhay.
3. Maaaring maalis ang paghihirap kung aalisin ang
pagnanasa.
4. Maaalis ang pagnanasa kung susundin ang
Walong Landasin
Walong Landaisn (Eight Fold Path)
1. Tamang pag-iisip
2. Tamang pananaw
3. Tamang intensiyon
4. Tamang pagsasalita
5. Tamang pagkilos
6. Tamang paghahanapbuhay
7. Tamang pag-unawa
8. Tamang konsentrasyon
RELIHIYON SA EAST ASIA
● Sa panahon ng mahabang kaguluhan sa
China, isinilang ang Confucianism
● Naganap ito sa panahon ng dinastiyang
Zhou na tinawag ding "Panahon ng mga
Dakilang Pilosopo"
● Pinakatanyag na pilosopo si Confucius.
Ipinanganak siya noong 551 BCE. Nagmula
siya sa mahirap na pamilya subalit
nakapag-aral. Naging guro si Confucius at
nagkaroon ng maraming mag-aaral at
disipulo. Sila ang nagpakalat ng pilosopiya
niya sa maraming bahagi ng Asia.
● Ang mga turo ni Confucius ay nakasaad sa
mga aklat ng Five Classics. Nakapaloob sa
mga ito ang mga pilosopiya ni Confucius
ukol sa paghahanap ng solusyon sa
kaguluhan ng lipunan. Para kay Confucius,
makakamit ang kaayusan kung
bibigyang-importansiya ang pagpapabuti
ng sarili at pagpapahalaga sa ugnayan ng
bawat isa sa lipunan. Kailangan na
mapayabong ang mga bertud tulad ng
kagandahang-loob, pagkamakatuwiran, at
pagkamagalang. Dahil sa mga
pagpapahalagang ito, ipinangaral ang
"Gintong Aral" na "Huwag mong gagawin
sa iba ang ayaw mong gawin sa iyo."
➢ TAOISM
● Naniniwala ang Taoism na ang kalikasan
ay may sariling landas na tinatahak
● Naniniwala ang relihiyong ito na hindi
dapat ginagalaw ng tao ang kalikasan
● Ang tao ay dapat na nagninilay-nilay,
nakiki-ayon, at nakikiisa sa kalikasan
● Ang aral nito sa tao ay huwag maghangad
ng kayamanan, kapangyarihan, at
kaalaman sapagkat pagsasayang lang ito
ng lakas. Ang nararapat ay ang pagsabay
sa agos ng kalikasan at pagdama sa diwa
nito.
➢ LEGALISM
● Ang pangatlo sa paniniwala na naging
matagumpay sa China ay ang Legalism
● Ito ay kakaiba sa Confucianism at Taoism
dahil naniniwala ito na ang tao ay likhang
masama
 ● Ito ay maitutuwid lamang sa pamamagitan
ng mahihigpit na batas na may katumbas
na kaparusahan sa bawat paglabag. Sa
pamamagitan lamang ng
makapangyarihang tagapamuno maaaring
magkaroon ng kaayusan at kaunlaran ang
isang imperyo o bansa.
RELIHIYON SA SOUTHEAST ASIA
➢ ANIMISM
● Ito ang katutubong relihiyon ng Southeast
Asian
● Ang mga tagasunod nito ay naniniwala na
ang daigdig ay pinananahanan ng mga
makapangyarihang puwersa o mga
espiritu
● Nananahan sila sa mga bato, puno, ilog,
bundok, talon, at ibang anyo ng kalikasan
● May mga mabubuting espiritu at mayroon
din namang masasama
● Pag-aalay ang paraan ng pagsamba upang
bigyan ng masaganang ani at upang ilayo
sa mga kalamidad. Ang kalamidad gaya ng
bagyo, lindol, at pagputok ng bulkan ay
bunga ng galit ng mga espiritu
ARALIN 9:
Sinaunang Pamumuhay ng mga Asyano:
Mahahalagang Pangyayari
● Western Asia
- ang tahanan ng mga pinakaunang
pamayanan at kabihasnan partikular na sa
Mesopotamia
➢ Imperyong Akkadian (2700 hanggang 2230 BCE)
○ Si Haring Sargon ang nagtatag ng lungsod
ng Akkad
○ Pinalawak niya ang kaniyang teritoryo sa
pamamagitan ng pananalakay at
pananakop. Pinaunlad niya ang sistema ng
pagsusulat na nagbigay-daan sa
mayamang literatura ng mga Akkadian.
○ Sa lawak ng kanilang nasasakupan ay
humina ang sistema ng kanilang
pagtatanggol sa kanilang teritoryo
○ Naging madali sa mga kaaway ang
pagsalakay kaya unti-unting lumiit ang
imperyo
○ Nawalan na rin ng tiwala ang mga
mamamayan sa mga namumuno kaya
nagpasya sila na lisanin ang Akkad at
namuhay sa ibang kaharian
➢ Imperyong Babylonian (1790 hanggang 1595 BCE)
○ Si Hammurabi ang pinakadakilang hari ng
Babylonia
○ Pinalawak niya ang kaniyang sakop sa
malaking bahagi ng Western Asia
○ Pinakamalaking ambag ng kaniyang
imperyo ang Batas o Kodigo ni Hammurabi
○ Ang kodigong ito ay binubuo ng 282 na
batas na nagsilbing pamantayan ng
pamumuhay sa kabihasnan
○ Nakapaloob sa batas na ito ang mga
parusa sa paglabag sa karapatan ng mga
mamamayan
○ Nang pumanaw si Hammurabi, unti-unti na
ring humina at rumupok ang depensa ng
Babylonia laban sa mga gustong sumakop
sa imperyo
○ Nakalimutan din nila ang kahalagahan ng
pandirigma sa pagyao ni Hammurabi. Ang
naalala na lamang nila ay ang kaniyang
mga naiwang batas
○ Di naglaon ay napalitan na ito ng mga
bagong-silang na imperyo sa Western Asia.
➢ Imperyong Assyrian (745 hanggang 612 BCE)
○ Namayagpag ang imperyong Assyrian
dahil sa kanilang mga kagamitan na yari sa
bakal
○ Napakahusay rin ng kanilang estratehiya
sa pakikidigma
○ Sila ang pinakaunang imperyo na nakabuo
ng mahusay at epektibong pamumuno sa
isang kabihasnan
○ Sila rin ang pinakaunang nagkaroon ng
serbisyong pangkoreo (postal service) o
ang pagpapadala ng liham at sulat sa
malalayong pook
○ Kahanga-hanga rin ang maayos at
maganda nilang mga kalsada.
○ Dahil sa lakas ng kanilang puwersa, naging
malupit ang mga pinuno ng Assyria.
○ Nagkaisa ang mga kalapit nilang imperyo
na itaboy sila. Ito ang naging sanhi ng
pagpanaw ng isang makapangyarihang
kaharian.
➢ Imperyong Hittite (1600 hanggang 12 BCE)
○ Naging napakalawak ng imperyo ng Hittite.
○ Sila ay kilala bilang unang gumamit ng
bakal at yero
○ Naglingkod bilang pari ang hari
○ Mayroon din silang isang sistemang legal.
○ Nahati ang imperyo noong 1180 BCE na
naging dahilan upang malupig sila ng ibang
hukbo
 ○ Ngayon ay mga kagamitan na lamang nila
ang naiwang bakas na matatagpuan sa
bansang Turkey
➢ Imperyong Phoenician (1200 hanggang 800 BCE)
○ Tuyo ang lupain at maburol ang lupain ng
mga Phoenician kaya hindi ito kaaya-ayang
taniman
○ Itinuon na lamang nila ang kanilang lakas
na maging mahusay na manlalayag at
taga-gawa ng mga sasakyang pandagat
○ Ang kaalaman nila sa paglalayag sa
karagatan ang nagbunsod upang
makipagkalakalan sila sa iba't ibang lugar.
○ Sa larangan ng wika, gumamit sila ng
alpabetong may 22 katinig
➢ Imperyong Hebreo (1000 hanggang 722 BCE)
○ Ito ang imperyo na nagsimula sa
patriyarka nilang si Abraham
○ Sila ang kauna-unahang pangkat na
sumamba sa iisang Diyos o tinatawag na
monotheism
○ Pinagbawal nila ang pagsamba at
pag-aalay sa mga diyos- diyosan.
○ Ayon sa Lumang Tipan ng Bibliya,
bumagsak ang kaharian dahil sa
pagrerebelde ng mga anak ni Haring
Solomon
○ Nagkaroon kasi ng maraming anak si
Haring Solomon mula sa iba't ibang asawa.
➢ Imperyong Chaldean (612 hanggang 539 BCE)
○ Ang mga mamamayan ng Imperyong
Chaldean ang lumikha ng Hanging
Gardens of Babylon
○ Isa ito sa itinuturing na Wonders of the
Ancient World. Umabot sa 75 na
talampakan ang taas nito. Pinagawa ito ni
Haring Nebuchadnezzar para sa kaniyang ○
asawang si Amytis
○ Naging bahagi ng pamumuhay ng mga
Chaldeans ang konsepto ng zodiac at
horoscope
○ Naniniwala ang mga historyador na ang
mga mamamayan ng Imperyong Chaldean
ang gumawa ng Tore ng Babel na binanggit
sa Lumang Tipan ng Bibliya
➢ Imperyong Lydian (680 hanggang 547 BCE)
○ Ang mga Lydian ang nagpasimula ng
paggamit ng barya para sa kalakalan ng
mga produkto
○ Ginto at pilak ang ginamit na materyales
para sa paggawa ng barya
○ Nakatatak sa barya ang halaga nito pati na
rin ang simbolo na kumakatawan sa
pamahalaan
➢ Imperyong Persian (550 hanggang 350 BCE)
○ Naging tanyag ang imperyong Persian
dahil gumawa ito ng mahahabang kalsada
na umabot sa 2,400 kilometro
○ Kilala rin sila na gumamit ng pilak at
gintong barya sa pakikipagkalakalan.
○ Nagpagawa rin sila ng magagarang
palasyo at gusali
○ Naglagay ng tagapamahala sa bawat
lalawigan na siyang naglinang sa konsepto
ng sentralisadong pamahalaan
○ Malaki ang pagpapahalaga ng mga Persian
sa karapatang pantao
○ Nagsimula ang pagbagsak ng mga Persian
nang nakipagdigma sila laban sa mga
Griyego (Greek)
○ Ginupo sila ng hukbo na pinamunuan ni
Alexander the Great ng Macedonia