AI ĐÃ ĐẶT 1

TÊN CHO Hoàng Phủ Ngọc Tường

DÒNG SÔNG

A. MỤC TIÊU BÀI HỌC CẦN ĐẠT

1. Kiến thức:
Ôn tập các nội dung kiến thức cơ bản của tác phẩm:
- Vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước và con người lao động Việt Nam.
- Tài năng sáng tạo của Hoàng Phủ Ngọc Tường, người nghệ sĩ uyên bác, tài hoa
.2. Kĩ năng:
- Đọc – hiểu một bút kí theo đặc trưng thể loại.
- Rèn kĩ năng tạo lập văn bản nghị luận văn học
3. Thái độ:
Có ý thức ôn thi THPTQG nghiêm túc.
4.Định hướng các NL cần phát triển cho HS
- NL đọc hiểu văn bản kí hiện đại giai sau 1975
- NL tạo lập VB nghị luận về kí hiện đại giai đoạn sau1975
- Các NL khác: NL hợp tác, NL giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo
B. THIẾT KẾ BÀI ÔN TẬP

I. ÔN TẬP CHUNG
1. Tác giả
HPNT là gương mặt nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, cũng là một
trí thức yêu nước luôn tích cực tham gia các phong trào đấu tranh chống Mĩ Ngụy
ở miền nam thời kì trước năm 1975. Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn có phong
cách độc đáo và đặc biệt sở trường về thể tùy bút. Nét sắc trong sáng tác của ông là
sự kết hợp nhuần nhuyễn chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với
được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí…
Tất cả được thể hiện trong lối hành văn hướng nội súc tích, mê đắm và tài hoa.
2. Tác phẩm
Ai đã đặt tên cho dòng sông? là bài bút kí xuất sắc nhất của Hoàng Phủ Ngọc
Tường viết tại Huế năm 1981,in trong tập bút kí cùng tên, năm 1986. Bài bút kí lấy
cảm hứng mãnh liệt từ dòng sông Hương thơ mộng của xứ Huế. Dòng sông quê
hương được nhà văn soi chiếu từ nhiều góc độ của lịch sử, địa lí, văn hóa…qua
những suy tư và liên tưởng, dòng sông đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp của
vùng đất cố đô với trang sử vẻ vang, với cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng, trở thành
biểu tượng cho văn hóa và tâm hồn con người xứ Huế.
II. LUYỆN ĐỀ
ĐỀ SỐ 1
 2

Trong bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông?, Hoàng Phủ Ngọc Tường có viết về
sông Hương:
(...) Từ ngã ba Tuần, sông Hương theo hướng nam - bắc qua điện Hòn Chén; vấp
Ngọc Trản, nó chuyển hướng sang tây - bắc, vòng qua thềm đất bãi Nguyệt Biều,
Lương Quán rồi đột ngột vẽ một hình cung thật tròn về phía đông - bắc, ôm lấy
chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế. Từ Tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư
vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản, để sắc
nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành
quách, với những điểm cao đột khởi như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lưu Bảo mà từ
đó, người ta luôn luôn nhìn thấy dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc
thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những
mảng phản quang nhiều màu sắc trên nền trời tây - nam thành phố, "sớm xanh,
trưa vàng, chiều tím" như người Huế thường miêu tả (...)
Và:
(...) Có một dòng thi ca về sông Hương, và tôi hi vọng đã nhận xét một cách công
bằng về nó khi nói rằng dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm
hứng của các nghệ sĩ. Mỗi nhà thơ đều có một khám phá riêng về nó: từ xanh biếc
thường ngày, nó bỗng thay màu thực bất ngờ, “dòng sông trắng - lá cây xanh”
trong cái nhìn tinh tế của Tản Đà, từ tha thiết mơ màng nó chợt nhiên hùng tráng
lên “như kiếm dựng trời xanh” trong khí phách của Cao Bá Quát (...)
(Ai đã đặt tên cho dòng sông?, Hoàng Phủ Ngọc Tường)
Phân tích hình tượng sông Hương qua hai đoạn văn trên, từ đó làm nổi bật cái tôi
của Hoàng Phủ Ngọc Tường qua bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông?
HƯỚNG DẪN
a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận
Mở bài giới thiệu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát
được vấn đề.
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Hình tượng sông Hương qua hai đoạn văn trên, từ đó làm nổi bật cái tôi của Hoàng
Phủ Ngọc Tường qua bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông?
c. Triển khai vấn đề nghị luận
Vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.
* Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm
Thí sinh có thể cảm nhận theo nhiều cách nhưng cần đáp ứng các yêu cầu sau:
- Vẻ đẹp của sông Hương:
+ Về đến đồng bằng, sông Hương có những thay đổi và bộc lộ nhiều vẻ đẹp đa dạng:
Thay đối hình dáng: “chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột,
uốn mình theo những đường cong thật mềm”, “mềm như tấm lụa”, “uốn một cánh
cung rất nhẹ... đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng”
không nói ra của tình yêu”.
 3

Vẻ đẹp đa dạng: cảnh đẹp sông Hương như bức tranh nhiều đường nét. Vẻ đẹp đa
màu sắc, biến ảo: “sắc nước trở nên xanh thẳm”, “những phản quang nhiều màu sắc
trên nền trời tây nam thành phố”, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”.
+ Vẻ đẹp của sông Hương từ góc nhìn thi ca: “Có một dòng thi ca về sông Hương”,
“dòng sông ấy không bao giờ tự lặp lại mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ” =>
Sông Hương là nguồn cảm hứng bất tận.
• Tản Đà: “Dòng sông trắng — lá cây xanh” => Từ xanh biếc thường ngày bỗng thay
màu rực rỡ, bất ngờ.
• Cao Bá Quát: “như kiếm dựng trời xanh” => hiên ngang hùng tráng.
• Bà Huyện Thanh Quan: nỗi quan hoài vạn cổ với bóng chiều bảng lảng.
• Tố Hữu: Sức mạnh phục sinh trong tâm hồn; trong sự đồng cảm cùng đại thi hào
Nguyễn Du.
=> Sông Hương mang đến niềm cảm hứng bất tận, mới mẻ cho các nghệ sĩ. Việc dẫn
ra thi liệu từ cổ chí kim đã cho thấy chất thơ của sông Hương, từ đó càng khắc sâu ấn
tượng về sông Hương trong lòng người đọc.
- Cái tôi của tác giả:
+ Những liên tưởng thú vị, tài hoa: Dường như những thay đổi của sông Hương
không phải do địa hình tự nhiên mà nó là bản chất, là thuộc tính của dòng Hương
giang. Từ tượng hình và cách liên tưởng táo bạo, Hoàng Phủ Ngọc Tường đang nhìn
sông Hương như một người con gái đáng yêu của xứ sở mình.
+ Tình yêu tha thiết của nhà văn dành cho dòng sông Hương: nếu không sống, hiểu và
hoài niệm về sông Hương thì tác giả không thể có cái nhìn đầy suy tư và chiêm
nghiệm như thế. Để thấu thị được vẻ đẹp đó, nhà văn phải là người am hiểu lịch sử
của dòng sông.
=> Hoàng Phủ Ngọc Tường không phải đang viết về sông Hương như một cảnh đẹp
tự nhiên của xứ Huế mà là đang viết về sông Hương như một người con của mảnh đất
quê hương, một phần cơ thể của xứ Huế thơ mộng, lãng mạn và trữ tình.
+ Lối hành văn hướng nội, mê đắm và tài hoa: thủ pháp so sánh, liên tưởng tự do,
phóng khoáng rất đặc trưng của kí đã được Hoàng Phủ Ngọc Tường sử dụng tối đa đã
mang lại hiệu quả nghệ thuật cao.
d. Chính tả, dùng từ, đặt câu
Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ nghĩa, ngữ pháp tiếng Việt.
e. Sáng tạo
Có cách diễn đạt mới mẻ, thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận

ĐẾ SỐ 02
Trong bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông?, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã
miêu tả vẻ đẹp của sông Hương bằng hình ảnh so sánh độc đáo:
 4

Khi ở thượng nguồn:

Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng
già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy
như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say
đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.
Khi chảy trong lòng thành phố Huế:
Hình như trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước ấy, sông Hương đã trở
thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Đã nhiều lần tôi thất vọng khi
nghe nhạc Huế giữa ban ngày, hoặc trên sân khấu nhà hát. Quả đúng như vậy,
toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của dòng
sông này, trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi bán âm của
những mái chèo khuya.
Phân tích vẻ đẹp của sông Hương qua hai lần miêu tả trên. Từ đó nhận xét cái
nhìn độc đáo của tác giả đối với sông Hương và xứ Huế?
ĐÁP ÁN
a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận: Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở
bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.
b. Xác định đúng vấn đề nghị luận
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; thể hiện sự cảm nhận sâu sắc
và vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.
1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, vấn đề nghị luận.
2. Phân tích các chi tiết
a. Chi tiết thứ nhất:
- Vị trí: đoạn văn miêu tả sông Hương ở thượng nguồn
- Nội dung:
+ Sông Hương là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn,
mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn,
và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu
đỏ của hoa đỗ quyên rừng.
+ Hấp dẫn người đọc bởi những cảm nhận hết sức tinh tế, thú vị của tác giả về vẻ
đẹp của dòng sông: vẻ đẹp vừa hùng vĩ, thơ mộng, hoang sơ, bí ẩn.
- Nghệ thuật:
+ Để khắc họa vẻ đẹp của dòng sông Hương, nhà văn đã viết những câu văn dài,
 5

giàu nhạc điệu, ngôn từ phong phú, giàu tính tạo hình (động từ, tính từ mạnh...);
đồng thời vận dụng thành công các biện pháp nghệ thuật nhân hóa, sosánh…
+ Thể hiện ở văn phong tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
b. Chi tiết thứ hai:
- Vị trí: miêu tả sông Hương chảy trong lòng thành phố Huế
- Nội dung:
+ Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya.
+ Toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của dòng
sông này.
→ tác giả ghi công sông Hương: làm nên văn hóa của Huế, âm nhạc Huế.
- Nghệ thuật:
+ Biện pháp nghệ thuật được sử dụng: so sánh.
+ Cách so sánh của tác giả rất lạ, rất độc đáo. Sông Hương là một thực thể hữu
hình được so sánh với tài nữ gợi trong lòng người đọc những rung cảm thẩm mĩ
đẹp đẽ.
3. Nhận xét, đánh giá về cái nhìn độc đáo của tác giả đối với sông Hương và
xứ Huế
- Thể hiện tài năng nghệ thuật, tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, tài hoa; trí tuệ uyên bác;
trí tưởng tượng, lãng mạn, bay bổng của tác giả.
- Con người gắn bó máu thịt, nồng nàn, sâu đậm và yêu thiết tha cảnh vật, con
người xứ Huế, sông Hương: khám phá sông Hương không chỉ mang vẻ đẹp thiên
tính nữ mà còn là dòng sông âm nhạc, khởi nguồn của âm nhạc cổ điển Huế.

ĐỀ SỐ 3
Trong bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu tả
hành trình của sông Hương:
Ở thượng nguồn: “Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản
trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh
thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu
dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.
Khi về đến thành phố Huế: “sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biển bãi
xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long”; “sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ
 6

sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng
“vâng” không nói ra của tình yêu”; “Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”;
“Sông Hương trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”.
(Hoàng Phủ Ngọc Tường – Ngữ văn 12)
Hãy phân tích các chi tiết trên để làm nổi bật nét đặc sắc trong hành trình của
Sông Hương. Từ đó nhận xét về nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
HƯỚNG DẪN
Xác định đúng vấn đề nghị luận:
- Phân tích các chi tiết để làm nổi bật nét đặc sắc trong hành trình của Sông Hương, từ
đó nhận xét về nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
1. Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, vấn đề nghị luận
2. Phân tích các chi tiết:
a. Chi tiết thứ nhất:
- Vị trí: đoạn văn miêu tả sông Hương ở thượng nguồn
- Nội dung:
+ Những chi tiết trên miêu tả sông Hương từ góc nhìn địa lí, trong không gian núi rừng
Trường Sơn
+ “Trước khi …bí ẩn”: Ở nơi khởi nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn Trường
Sơn hùng vĩ, con sông toát lên vẻ đẹp vừa hùng vừa trữ tình, mang một sức sống mãnh
liệt.
+ “Có lúc nó trở nên dịu dàng … hoa đỗ quyên rừng”: Vẻ đẹp hoang dại nhưng quyến
rũ, tình tứ của sông Hương
-Nghệ thuật:
+ Để khắc họa vẻ đẹp của dòng sông Hương, nhà văn đã viết những câu văn dài, giàu
nhạc điệu, ngôn từ phong phú, giàu tính tạo hình (động từ, tính từ mạnh...); đồng thời
vận dụng thành công các biện pháp nghệ thuật nhân hóa, sosánh…
+ Thể hiện ở văn phong tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
b. Chi tiết thứ hai:
- Vị trí: miêu tả sông Hương chảy trong lòng thành phố Huế
- Nội dung:
+ “Sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biển bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim
Long”: bắt đầu đi vào thành phố, sông Hương như nhận ra mình đã tìm đúng đường về,
dòng sông như vui tươi hẳn lên
+ “Sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho
dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu”: người gái
đẹp sông Hương làm dáng lần cuối cùng trước khi chảy vào giữa lòng thành phố thân
yêu, trước khi đến với người tình nhân đích thực
=> Sông Hương như một người tình vui tươi và duyên dáng
 7

+ “Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế”: Nhà văn đã rất tinh tế khi nhận ra
đặc điểm riêng của sông Hương là lưu tốc rất chậm, nhà văn đã lí giải từ nhiều góc nhìn
khác nhau:
- Từ đặc điểm địa lí tự nhiên: những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ trên sông đã
làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước
- Từ lí lẽ của trái tim thì “điệu chảy lặng lờ”, “ngập ngừng muốn đi muốn ở” của sông
Hương là do tình cảm dành riêng cho Huế, do quá yêu thành phố của mình, do muốn
được nhìn ngắm nhiều hơn nữa thành phố thân thương trước khi phải rời xa.
+ “Sông Hương trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”:
- Tác giả nhìn sông Hương dưới góc nhìn văn hóa
- Dòng sông âm nhạc, đây cũng là nét riêng không thể lẫn của sông Hương với các
dòng sông khác của đất nước.
- Nghệ thuật:
+ Biện pháp nghệ thuật được sử dụng: sosánh.
+ Cách so sánh của tác giả rất lạ, rất độc đáo. Sông Hương là một thực thể hữu hình
được so sánh với tài nữ gợi trong lòng người đọc những rung cảm thẩm mĩ đẹp đẽ
3. Nhận xét nghệ thuật miêu tả của tác giả:
- Nhà văn đã kết hợp linh hoạt giữa kể và tả, sử dụng tài hoa các biện pháp tu từ nghê ̣
thuật: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ ...
- Hình ảnh đa dạng, phong phú, giàu giá trị gợi hình, biểu cảm
- Ngôn ngữ trong thiên tùy bút trong sáng, tinh tế, giàu hình ảnh, nhạc điệu, đậm chất
trữ tình. Ngôn ngữ văn xuôi đẹp mà truyền cảm.
- Giọng điệu biến hóa linh hoạt, uyển chuyển, giàu nhịp điệp
Lưu ý: Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải đảm bảo các ý
cơ bản. Khuyến khích những bài làm sáng tạo của học sinh.

ĐỀ 4
Trong tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã
miêu tả vẻ đẹp của sông Hương khi ở thượng nguồn: “Trước khi về đến vùng châu
thổ êm đềm nó đã là một bản trường ca của rừng già…” và sông Hương khi ở
ngoại vi thành phố Huế như “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng
Châu Hóa đầy hoa dại…”.
Phân tích hình ảnh sông Hương qua hai lần miêu tả trên. từ đó nhận xét cái
nhìn độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường về vẻ đẹp của dòng sông.
 8

HƯỚNG DẪN

a, Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận: mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được
vấn đề, kết bài khái quát được vấn đề.
b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Vẻ đẹp của sông Hương qua hai lần miêu tả
khi ở thượng nguồn và khi ở ngoại vi thành phố Huế; cái nhìn độc đáo của Hoàng Phủ
Ngọc Tường về vẻ đẹp của dòng sông.
Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm, thể hiện sự cảm nhận sâu sắc và vận
dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí luận và dẫn chứng
1. Giới thiệu khái quát về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường và tác phẩm “Ai đã đặt
tên cho dòng sông?”

2. Phân tích Vẻ đẹp của sông Hương qua hai lần miêu tả
- Vẻ đẹp của sông Hương qua lần miêu tả thứ nhất “sông Hương như một bản trường ca
của rừng già…”:
+ Cơ sở để nhà văn cảm nhận vẻ đẹp: Sông Hương được khám phá trong mối quan hệ
gắn bó với cội nguồn Trường Sơn  Địa hình rừng núi hiểm trở đã tạo nên nét độc đáo
này của dòng sông.
+ Sông Hương toát lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, hùng vĩ, hoang sơ, dữ dội 
Liên hệ tới các hình ảnh: Sông Hương rầm rộ, cuộn xoáy, mãnh liệt; giống như cô gái
Di-gan phóng khoáng, man dại để làm rõ đặc điểm dòng sông ở thượng nguồn Trường
Sơn.
+ Nghệ thuật: so sánh; trí tưởng tưởng độc đáo, thú vị; sử dụng thành công hệ thống
động từ, tính từ giàu giá trị biểu cảm.
- Vẻ đẹp của sông Hương qua lần miêu tả thứ hai sông Hương như “người gái đẹp nằm
ngủ mơ màng…”
+ Cơ sở để nhà văn cảm nhận vẻ đẹp: Sông Hương chảy về ngoại vi thành phố Huế -
một vùng đồng bằng châu thổ êm đềm.
+ Vẻ đẹp sông Hương tự nhiên, bí ẩn giống như câu chuyện về nàng công chúa ngủ
trong rừng.
+ Vẻ đẹp lãng mạn, thơ mộng khi sông Hương chảy qua ngoại vi thành phố Huế.
+ Vẻ đẹp của sự khao khát mãnh liệt về tình yêu hạnh phúc: Sông Hương giống như một
người con gái đang đợi chờ người tình của mình tới đánh thức.
+ Vẻ đẹp trữ tình của sông Hương khi chảy qua ngoại vi thành phố Huế: dáng hình mềm
mại, vẻ đẹp trầm mặc như triết lý, như cổ thi.
+ Nghệ thuật : Thủ pháp nghệ thuật nhân hóa, so sánh , liên tưởng độc đáo, những động
từ giàu sức gợi…
 9

3. Nhận xét Cái nhìn độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường về vẻ đẹp của sông
Hương:
- Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu tả sông Hương trong mối quan hệ với cội nguồn
Trường Sơn.
- Sông Hương hiện lên như một sinh thể với cá tính đa dạng: vừa mạnh mẽ vừa dịu dàng
 Qua đó, thấy được vẻ đẹp con người Huế vừa bản lĩnh, kiên cường vừa duyên dáng,
đằm thắm.
- Tình yêu đến độ mê đắm và ngòi bút tài hoa, uyên bác của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã
làm nên nét độc đáo khi cảm nhận vẻ đẹp sông Hương
Sáng tạo: Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị
luận
Chính tả, dùng từ, đặt câu

ĐỀ SỐ 5
Trong bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu
tả hành trình của sông Hương:
Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của
rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn
xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và
say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng.
Từ tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt
qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và
từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao
đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó, người ta luôn nhìn thấy
dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng
con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc trên
nền trời tây nam thành phố, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím " như người Huế
thường miêu tả.
(Hoàng Phủ Ngọc Tường – Ai đã đặt tên cho dòng sông?)
Hãy phân tích các chi tiết trên để làm nổi bật nét đặc sắc trong hành trình
của Sông Hương. Từ đó nhận xét về nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc
Tường.

HƯỚNG DẪN
Yêu cầu về hình thức:
- Bài viết có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, đảm bảo
tính liên kết; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp
 10

- Thí sinh biết kết hợp kiến thức, kĩ năng làm văn NLVH
Xác định đúng vấn đề nghị luận:
- Phân tích các chi tiết để làm nổi bật nét đặc sắc trong hành trình của Sông Hương,
từ đó nhận xét về nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
1. Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận.
2. Phân tích các chi tiết
a. Chi tiết thứ nhất:
- Vị trí: đoạn văn miêu tả sông Hương ở thượng nguồn
- Nội dung:
+ Những chi tiết trên miêu tả sông Hương từ góc nhìn địa lí, trong không gian núi
rừng Trường Sơn
+ “Trước khi …bí ẩn”: Ở nơi khởi nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn Trường
Sơn hùng vĩ, con sông toát lên vẻ đẹp vừa hùng vừa trữ tình, mang một sức sống
mãnh liệt.
+ “Có lúc nó trở nên dịu dàng … hoa đỗ quyên rừng”: Vẻ đẹp hoang dại nhưng quyến
rũ, tình tứ của sông Hương
- Nghệ thuật:
+ Để khắc họa vẻ đẹp của dòng sông Hương, nhà văn đã viết những câu văn dài, giàu
nhạc điệu, ngôn từ phong phú, giàu tính tạo hình (động từ, tính từ mạnh...); đồng
thời vận dụng thành công các biện pháp nghệ thuật nhân hóa, sosánh…
+ Thể hiện ở văn phong tài hoa của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
b. Chi tiết thứ hai: Sông Hương ở đồng bằng và ngoại vi thành phố.
- Dòng chảy như một người thiếu nữ với đường cong mềm mại:
Khi ra khỏi vùng núi: “chuyển dòng liên tục, vòng những khúc quanh đột ngột”,
“mềm như tấm lụa”
- Màu nước thay đổi theo mùa: “ sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”
- Qua lăng tẩm đền đài: “vẻ đẹp trầm mặc nhất” “như triết lí, như cổ thi”
- So sánh độc đáo, giàu sức gợi, thấp thoáng hình ảnh một “cái tôi” giàu suy tư.
* Nhận xét nghệ thuật miêu tả của tác giả:
- Nhà văn đã kết hợp linh hoạt giữa kể và tả, sử dụng tài hoa các biện pháp tu từ nghê ̣
thuật: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ ...
- Hình ảnh đa dạng, phong phú, giàu giá trị gợi hình, biểu cảm
- Ngôn ngữ trong thiên tùy bút trong sáng, tinh tế, giàu hình ảnh, nhạc điệu, đậm chất
trữ tình. Ngôn ngữ văn xuôi đẹp mà truyền cảm.
- Giọng điệu biến hóa linh hoạt, uyển chuyển, giàu nhịp điệp

Lưu ý: Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng phải đảm bảo các
ý cơ bản. Khuyến khích những bài làm sáng tạo của học sinh.
ĐỀ 6
 11

Trong bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? Hoàng Phủ Ngọc Tường đã miêu tả
hành trình của sông Hương:
Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của
rừng già…………. Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang
nhiều màu sắc trên nền trời tây nam thành phố, “sớm xanh, trưa vàng, chiều
tím " như người Huế thường miêu tả.

Hãy phân tích vẻ đẹp của sông Hương trong đoạn văn trên. Từ đó nhận xét về
nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
HƯỚNG DẪN
I. Mở bài
1. Giới thiệu về tác giả, tác phẩm
2. Vấn đề cần nghị luận
Vẻ đẹp trong hành trình của sông Hương, nghệ thuật miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc
Tường.
II. Thân bài
1. Hoàn cảnh sáng tác (ôn tập chung)
2. Phân tích
a. Chi tiết thứ nhất:
 Vị trí: đoạn văn miêu tả sông Hương ở thượng nguồn
 Nội dung:
 Những chi tiết trên miêu tả sông Hương từ góc nhìn địa lí, trong không gian
núi rừng Trường Sơn
 “Trước khi …bí ẩn”: Ở nơi khởi nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn
Trường Sơn hùng vĩ, con sông toát lên vẻ đẹp vừa hùng vừa trữ tình, mang
một sức sống mãnh liệt.
 “Có lúc nó trở nên dịu dàng … hoa đỗ quyên rừng”: Vẻ đẹp hoang dại
nhưng quyến rũ, tình tứ của sông Hương

b. Chi tiết thứ hai: Sông Hương ở đồng bằng và ngoại vi thành phố.
 Dòng chảy như một người thiếu nữ với đường cong mềm mại:
 Khi ra khỏi vùng núi: “chuyển dòng liên tục, vòng những khúc quanh đột
ngột”, “mềm như tấm lụa”
 Màu nước thay đổi theo mùa: “ sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”
 Qua lăng tẩm đền đài: “vẻ đẹp trầm mặc nhất” “như triết lí, như cổ thi”
 So sánh độc đáo, giàu sức gợi, thấp thoáng hình ảnh một “cái tôi” giàu suy
tư.
 12

* Nhận xét nghệ thuật miêu tả của tác giả:

 Nhà văn đã kết hợp linh hoạt giữa kể và tả, sử dụng tài hoa các biện pháp tu
từ nghê ̣ thuật: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ ...
 Hình ảnh đa dạng, phong phú, giàu giá trị gợi hình, biểu cảm
 Ngôn ngữ trong thiên tùy bút trong sáng, tinh tế, giàu hình ảnh, nhạc điệu,
đậm chất trữ tình. Ngôn ngữ văn xuôi đẹp mà truyền cảm.
 Giọng điệu biến hóa linh hoạt, uyển chuyển, giàu nhịp điệu
ĐỀ 7
Trong bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhiều lần
miêu tả vẻ đẹp sông Hương ở cảnh sắc thiên nhiên trong đó có đoạn văn:
“Phải nhiều thế kỷ qua, người tình mong đợi mới đến đánh thức người con gái đẹp
nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại. Nhưng ngay từ đầu vừa ra
khỏi vùng núi, sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng những khúc quanh
đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm, như một cuộc tìm kiếm có ý thức
để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của nó”
và
“Và rồi,như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt
sang hướng đông - tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ.
Đối với Huế,nơi đây chính là chỗ chia tay dõi xa ngoài mười dặm trường đình. Riêng
với sông Hương, vốn đang xuôi chảy giữa cánh đồng phù sa êm ái của nó, khúc quanh
này thực bất ngờ biết bao. Có một cái gì rất lạ với tự nhiên và rất giống con người ở
đây;và để nhân cách hóa nó lên, tôi gọi đấy là nỗi vương vấn, cả một chút lẳng lơ kín
đáo của tình yêu”
(SGK Ngữ văn 12, tập 1, NXBGD)
Anh (chị) hãy phân tích vẻ đẹp sông Hương qua hai lần miêu tả trên. Từ đó làm nổi
bật vẻ đẹp đầy nữ tính và rất mực đa tình của sông Hương?

ĐÁP ÁN

a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: những vẻ đẹp khác nhau của hình tượng sông Hương
trong sự miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường qua hai đoạn văn ở đề bài.
c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm, vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết
hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.
* Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm và vấn đề cần nghị luận
- Hoàng Phủ Ngọc Tường là gương mặt tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, cũng là
 13

một trí thức giàu lòng yêu nước. Ông có phong cách độc đáo và đặc biệt sở trường về thể
bút kí, tuỳ bút. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn chất trí tuệ
và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến
thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí...
- Ai đã đặt tên cho dòng sông? là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách bút kí của Hoàng
Phủ Ngọc Tường. Đến với tác phẩm người đọc sẽ gặp ở đó dòng sông Hương với vẻ đẹp
đầy nữ tính và rất mực đa tình
* Phân tích vẻ đẹp sông Hương ở 2 đoạn văn:
Đoạn 1: Vẻ đẹp sông Hương ở ngoại vi thành phố
+ Là một người con gái đẹp ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại: hình
ảnh thực đẹp của dòng sông nhuốm màu của những câu chuyện cổ tích
+ Trên hành trình đến với thp tình yêu của mình sông Hương đã có cơ hội phô diễn tất cả
vẻ diễm kiều, mềm mại đầy nữ tính của mình:....
Đoạn 2: Vẻ đẹp sông Hương khi tạm biệt Huế để ra đi
+ Cuộc hành trình của sông Hương là cuộc hành trình tìm kiếm người tình mong đợi.
Trong cuộc hành trình ấy, sông Hương có lúc trầm mặc, có lúc dịu dàng, cũng có lúc
mãnh liệt mạnh mẽ...
+ Sông Hương đã rời khỏi kinh thành lại đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng Đông -
Tây để gặp lại thành phố một lần cuối. Nó là nỗi vương vấn, chút lẳng lơ kín đáo của tình
yêu. Như nàng Kiều trong đêm tình tự, sông Hương chí tình trở lại tìm Kim Trọng của
nó...
Vài nét về nghệ thuật:
- Phối hợp kể và tả; biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, so sánh; ngôn ngữ giàu chất trữ tình, chất
triết luận.
- Thể hiện phong cách viết kí tài hoa, giàu vốn kiến thức về văn hóa lịch sử, địa lý.
* Nhận xét:
- Sông Hương mang vẻ đẹp nữ tính: Có những vẻ đẹp, phẩm chất của giới nữ (như: xinh
đẹp,dàng, mềm mại, kín đáo...)
- Sông Hương rất mực đa tình: Rất giàu tình cảm.
=> Ý kiến đề cập đến những vẻ đẹp khác nhau của hình tượng sông Hương trong sự
miêu tả của Hoàng Phủ Ngọc Tường.
- Với hai đặc điểm đó sông hương xứng đáng là danh lam mỹ lệ của xứ Huế với vẻ đẹp
riêng rất riêng.
- Miêu tả sông Hương, Hoàng Phủ Ngọc Tường bộc lộ một vốn hiểu biết phong phú, một
trí tưởng tưởng bay bổng.
- Đằng sau những dòng văn tài hoa, đậm chất trữ tình là một tấm lòng tha thiết với quê
hương, đất nước.
d. Sáng tạo:
Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc mới mẻ về vấn đề nghị luận
 14

Chính tả, dùng từ, đặt câu

Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu