als ‘auteur’ ………

BEGINSELEN
AUTEURSRECHT

……. als ‘gebruiker’

“Citizens increasingly hear the
word copyright ... and hate what is
behind it.”

 Neelie Kroes
Speech gehouden op het Forum d'Avignon, 19 november 2011, Avignon).

Prof. M-C Janssens 2

Copyrighted
 Toepassingsgebied =
‘werken van letterkunde en kunst’

Prof. M-C Janssens 4

 Computer Technische
Naburige Databanken
programma's systemen
rechten (1960) (1996)
(1991) (DRM – 2001)

Prof. M-C Janssens 5

 Hoe ontstaat auteursrecht ?
 AUTOMATISCH op ogenblik van een creatie
met originele vormgeving

 Geen registratieprocedure zoals bij octrooien en merken

 Er bestaat geen ‘auteursrechtenbureau’ in België

 Geen verplichting om ‘Copyright notice’ aan te brengen

 Is wel nuttig als (bewijs houderschap,
waarschuwing van gebruiker)
 Werken zonder © genieten evenveel auteursrecht
 Misverstand 1

 DUUR : 70 jaar na overlijden

6

Prof. M-C Janssens 6

Beschermingsvoorwaarden

Vereiste Vereiste
van van
uitdrukking originaliteit
Ideeën worden niet beschermd

idee vorm
Prof. M-C Janssens 8
Voorwaarde 1:
een waarneembare concrete vorm
 DUS : Auteursrecht beschermt geen ideeën, methodes,
werkwijzen, stijlen, genres, …
 Misverstand 2

 Bv. creatie = ingepakt gebouw



= waarneembare vorm = beschermd

 dus ook geen foto nemen!
 Iedereen mag zelfde idee – maar niet zelfde
uitwerking - overnemen

Prof. M-C Janssens 9

Voorwaarde 2: een originele vorm

• Een intellectuele inspanning • Stempel van de persoonlijkheid

• NIET van de auteur
• reeds in natuur aanwezig • Eigen keuze bij vormgeving
• Creatie door een dier • Kan eigen schikking zijn van
bestaande elementen
• NIET
• Gedicteerd door technische
regels/noodwendigheden
• Banale uitwerking (banaal
idee is geen probleem)

Objectieve Subjectieve
component component
10

Prof. M-C Janssens 10

Origineel ? – Niet origineel ?
Let dubbel op met foto’s
- © fotograaf
- © gefotografeerde
 Morele Exploitatie
Inhoud rechten rechten

Exclusieve rechten
van Openbaarmaking
(open normen)
• Reproductierecht
(divulgatie) • Recht tot mededeling aan
het publiek

het
Vaderschapsrecht Uitzonderingen
auteurs (paterniteit) (gesloten lijst)

recht Integriteitsrecht
(wijziging &
verminking)

Prof. M-C Janssens 13

Reproductierecht :
Tastbare reproducties “op welke wijze of in welke vorm
ook, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk”

• Overschrijven, fotokopiëren, scannen

• Filmen, fotograferen,
Letterlijk
• Downloaden, digitaal kopiëren, copy-
pasten

Niet-letterlijk • Adapteren en vertalen

Andere vormen
• Verhuren, uitlenen
van gebruik
• Verkoop & distributie (o.v.v. vrij verkeer van
van fysieke goederen in EU)
exemplaren
Prof. M-C Janssens 14
Inbreukbeslissing
(Aldi = zeeppomp)
Publiek mededelingsrecht:
gebruik op niet-tastbare wijze
op welke wijze of in welke vorm ook

Publiek • Tentoonstellen
fysiek • Uitvoeringen, voordrachten
aanwezig

• Omroep en muziekinstallaties
Via
• Kabel en satelliet
technische
• Digitale doorgifte of online
middelen terbeschikkingstelling

Prof. M-C Janssens 16

 Auteursrecht & internet

Uploading = een handeling van publieke mededeling

 toestemming nodig
Privé-mededelingen vallen niet onder
het auteursrecht (bijv.)

TV/radio in familiekring

Socio-familiale context

Prof. M-C Janssens 18

 Principe = Toestemming
(Materiële eigendom omvat geen toestemming!)

Auteur(s)

Beheersvennootschap Auteursrechthebbende
- contractueel
- wettelijk vermoeden
* werkgever (software, databanken
* audiovisuele werken

Prof. M-C Janssens 19

Toestemming bekomen

 Contracteren met auteur

 Strenge regels voor geldigheid
 Schriftelijk, restrictieve interpretatie in het voordeel
van de auteur,
 Gedetailleerde omschrijving
o Niet “ik draag hierbij al mijn rechten aan U over”
o Details i.v.m. omvang, rijkwijdte, vergoeding, ...

 Minder strenge voorwaarden

o Creaties van werknemers
o Creaties gemaakt op bestelling

 Tenzij …

Prof. M-C Janssens 20

Geen expliciete toestemming nodig

1. Werk maakt deel uit van publiek domein

• Duur van auteursrecht verstreken
• Wet laat geen auteursrecht toe
• Naakte feiten en ideeën
• Officiële akten van de overheid (wetten, beslissingen van
rechtbanken)

2. De auteur heeft zijn werk onder een ‘open licentie’ ter

beschikking gesteld
• Lees ‘terms of use’ !
• Open source software systemen
• Platforms die vrij (vaak niet-commercieel) gebruik opleggen (bijv.
ssrn.com)
• Creative Commons

Prof. M-C Janssens 21

 Gewone licentie
 Voorwaarden
 Naamsvermelding
 Geen afgeleide werken
 Gelijk delen
 Niet-commercieel

 Bv. Wikipedia
 De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons
Naamsvermelding/Gelijk delen,
22

Prof. M-C Janssens 22

Geen expliciete toestemming nodig
3. Toestemming staat in auteurswet:
de wettelijke uitzonderingen (wettelijke licenties)

Auteurs- Gebruikers
&
recht- Algemeen
hebbende belang

Prof. M-C Janssens 23

Greep uit uitzonderingen (o.v.v. legale
bron!)

Actualiteitsverslaggeving

Citaatrecht

Gebruik voor onderwijs en

wetenschappelijk onderzoek

Reprografisch (professioneel)
gebruik

Reproducties voor privégebruik

Citaatrecht

Reproductie- en mededelingshandelingen
toegestaan

Alle genres van werken (literair, beeldende

kunst, audio, AV, …)

Toepassingsvoorwaarden (cumulatief)
• Kort fragment
• Doelstelling van kritiek, polemiek, onderwijs of wetenschap
• In overeenstemming met de gebruiken van de sector
• Bronvermelding (incl. naam van auteur)
26

Prof. M-C Janssens 26

Prive-kopie uitzondering

 Reproductiehandelingen (analoog & digitaal)

 Alle werken (literair, audio, AV, …) met uitzondering
van bladmuziek (onbeperkt)
 Voor privégebruik zonder enig commercieel doel
 Let op:

Prof. M-C Janssens 27

Andere uitzonderingen
Karikatuur en pastiche

Gebruik ten behoeve van personen

met een handicap

Reproducties voor behoud

patrimonium

Leenrecht (erkende instellingen)

Reproducties van uitzendingen door

ziekenhuizen, gevangenissen, …

Prof. M-C Janssens 29

 Computer Technische
Naburige Databanken
programma's systemen
rechten (1960) (1996)
(1991) (DRM – 2001)

Prof. M-C Janssens 30

Naburige rechten
Producenten
Uitvoerende van geluid en Omroeorganisatie Uitgevers van
kunstenaars bewegend s perspublicatie
beeld s

interpretatie op de eerste Eigen online

van een vastlegging uitzondingen gebruik van
literair/artistiek hun
werk (50/70j) publicaties
door ISPs
50 jaar
(bijv. Google
(algemeen) –
50 jaar news)
70 j (sector
muziek)

2 jaar

Prof. M-C Janssens 31

 Bescherming van computerprogramma’s

Auteursrecht Octrooirecht

GEEN ALTERNATIEVEN

COMPLEMENTAIR

Prof. M-C Janssens 32

Auteursrecht versus Octrooirecht
Computer-
Computerprogram
taal
‘as such’
(codes)
 auteursrecht
Auteursrecht versus Octrooirecht

Computer-
Computerprogram
taal
‘as such’
(codes)
 auteursrecht

Onderliggende technisch oplossing

voor technisch probleem  octrooirecht
 Octrooibescherming
 Strikte vereisten
 Grondig onderzoek
 Duur
 Korte beschermingsduur per land
 Meer zekerheid
 ‘Beschrijving’ = incl. broncode

Bescherming auteursrecht

 Originaliteitscriterium
 Geen formaliteiten
 Niet duur
 Lange beschermingsduur wereldwijd
 Weinig zekerheid
 Reverse engineering soms mogelijk
Bescherming databanken EU
(motor van het internet)

• ‘verzameling’
Databankstructuur
Auteurs-
• Indien ‘selectie’ of
recht ‘ordening’
origineel is

• Databankinhoud
Sui
generis • Indien bewijs van
een substantiële
recht investering

Prof. M-C Janssens 36

Onderscheid
Auteurecht op werk
in databank

Bescherming voor
databank
• Auteursrecht
• Sui generis recht

Prof. M-C Janssens 37

Bescherming van technische systemen
(DRM)

Wettelijke
bescherming
van technische
AuteursRECHT voorzieningen

Technische
voorzieningen
(DRM)

Prof. M-C Janssens 38

Nieuwe beschermingssystemen
TPM - Technische Informatie voor
beschermingssystemen rechtenbeheer

Toegang Identificatie werk

Gebruik Identificatie rechthebbende
Identificatie ...

Omzeiling Wijziging
(= inbreuk auteursrecht) (= inbreuk auteursrecht)
Overzicht Inleiding
juridisch intellectuele rechten
kader
Beginselen van
octrooirecht

Beginselen van
auteursrecht

Horizontaal : IR van
werknemers

Prof. M-C Janssens 41

Noteer : werknemers versus niet-
werknemers

 Werknemers = ambtenaren
 Bijzondere regeling in IE-wetten

 Niet-werknemers
 Bijv. Zelfstandigen, studenten, onderzoekers-bursalen
 Gewone regels die gelden bij overdracht van IE
rechten
 Noteer : zeer strikt in het auteursrecht

42

Prof. M-C Janssens 42

Wetgevende regeling
• Nihil • Regeling
(WER)

Octrooien Auteursrecht

Modellen
Merkenrecht
recht

• Regeling • Geen issue

(Beneluxwet)
43

Prof. M-C Janssens 43

 Octrooieerbare uitvindingen

Geen regeling in (octrooi)wet

• Geen controle door octrooibureau
• Revindicatievordering (art. 9 – 2 jaar na verlening)
• > 90 % van de uitvindingen worden gedaan door
werknemers
Hoofdregel octrooirecht
• “Het octrooi komt toe aan de uitvinder of aan
diens rechtverkrijgende” (uitvindersbeginsel)

Prof. M-C Janssens 44

 Octrooieerbare uitvindingen
 Geen regeling in octrooiwet
 recht komt toe aan uitvinder of rechtverkrijgende
 Uitzonderingen Vlaanderen (infra)

 Contractvrijheid
Most employers require
 Specifieke vereisten? employees to enter into
 auteursrecht agreements assigning the
Employee rights to the
 Grenzen ?
 Pre/post invention clauses? employer
 Onduidelijk (verbintenissenrecht)

Prof. M-C Janssens 45

 Octrooieerbare uitvindingen
 Geen regeling in octrooiwet
 recht komt toe aan uitvinder of rechtverkrijgende

 Contractvrijheid

 Bij gebreke aan contract:

 oplossingen rechtbanken

Prof. M-C Janssens 46

 Werknemersuitvindingen

Dienst
uitvinding

Vrije Afhankelijke
uitvinding uitvinding
47

Prof. M-C Janssens 47

Dienstuitvindingen
 Creatie in het kader van de normale
activiteiten of speciaal opgedragen
taken die onderzoeksactiviteiten
veronderstellen
 Rechten komen toe aan werkgever
 Stilzwijgende toestemming uit arbeidsverhouding
(“vruchten van de arbeid” beginsel)

 Verplichtingen
 aanmelding & medewerking & geheimhouding
 loyauteits- en solidariteitsverplichting

 Geen recht op vergoeding

Prof. M-C Janssens 48

Vrije uitvindingen

Geen rechtstreeks verband met

arbeidstaak of activiteiten van het
bedrijf en met eigen middelen en
tijd gedaan

 Alle rechten voor de werknemer

 Werknemer kan vrij exploiteren
o.v.v. concurrentieverbod

Prof. M-C Janssens 49

Afhankelijke uitvinding

Duidelijke medewerking/bijdrage
vanwege werkgever
(materieel/immaterieel)
 Vermogensrechten  WN of WG ??????
 Uiteenlopende beslissingen van rechtbanken (zeldzaam)

 Geen vergoeding voor andere partij

 landen met een wettelijke regeling (Ge, Fr)

 Beperkingen t.a.v. exploitatie

 Loyauteitsverplichting
 Anti-concurrentiebeding

Prof. M-C Janssens 50

 Uitvindingen
aan universiteiten & hogescholen
Vlaams decreet
 Van toepassing op alle onderzoekers ongeacht statuut (ZAP,
AAP/BAP, bursalen, technisch personeel)
 Niet t.a.v. studenten !

 Overdracht eigendomsrecht aan instelling

 Uitvindingen,
 Maar ook : kweekproducten, topografieën, software & databanken
 Niet : traditioneel auteursrecht

 Bijzondere regels
 Recht op vergoeding voor uitvinder (zie interne reglementen)
 Garanties academische taken
 Gebruik van uitvinding voor onderwijs en onderzoek
51

Prof. M-C Janssens 51

Intellectuele Rechten van
werknemers: to conclude

Alle andere
Octrooirecht
IE-rechten

Rechten worden
vermoed over te
Rechtbank
gaan op
werkgever

Uitzondering
auteursrecht

54

Prof. M-C Janssens 54

 Werknemers
& auteursrecht
 Gewone regel is toepasselijk: recht komt toe aan auteur

 Tenzij : andersluidende overeenkomst

 Vereiste van een geschrift voor geldigheid overdracht
 Wel minder stringente voorwaarden dan gewone
overeenkomsten
 Werkgever wordt eigenaar op voorwaarde
 Uitdrukkelijk beding in AO of andere overeenkomst
 Creatie valt binnen de normale opdrachten van WN
 Geldt niet voor nog onbekende exploitatievormen
 Regel van de restrictieve interpretatie van elke overdracht
56

Prof. M-C Janssens 56

Computerprogramma’s &
Databanken in niet-culturele sector

 Titularis van de rechten – algemene regel

 MAAR : vermoeden van overdracht t.v.v. werkgever
 Tenzij andersluidend beding

 Let op: morele rechten blijven bij auteur

 vaderschapsrecht, integriteit, …
 afstand van de uitoefening onder bepaalde
voorwaarden toegestaan (bv. ghostwriting)

Prof. M-C Janssens 57