Khoa Kỹ thuật công trình

Bộ môn Cơ sở kỹ thuật xây dựng

SỨC BỀN VẬT LIỆU 1

Chương 7
Uốn phẳng thanh thẳng

1
 Nội dung chính
7.1 Biểu đồ mômen và lực cắt
7.2 Phương pháp đồ thị
7.3 Uốn thuần túy
7.4 Uốn ngang
7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 2

 7.1 Biểu đồ mômen và lực cắt
• Members that are slender and support
loadings that are applied perpendicular to
their longitudinal axis are called beams

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 3

 7.1 Biểu đồ mômen và lực cắt
7.1.1 Quy ước dấu
• The positive directions are as follows:
– The distributed load acts upward on the
beam;
– the internal shear force causes a clockwise
rotation of the beam segment on which it acts;
– the internal moment causes compression in
the top fibers of the segment such that it
bends the segment so that it holds water

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 4

 7.1 Biểu đồ mômen và lực cắt

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 5

 7.1 Biểu đồ mômen và lực cắt
7.1.2 Phương pháp giải tích
– coordinates x1, x2 and x3 will have to be used
to describe the variation of V and M
throughout the length of the beam

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 6

 7.2 Phương pháp đồ thị
• 7.2.1 Miền có tải trọng phân bố

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 7

 7.2 Phương pháp đồ thị
• Dividing by ∆x and taking the limit as
∆x→0 the above two equations become

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 8

 7.2 Phương pháp đồ thị

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 9

 7.2 Phương pháp đồ thị
• 7.2.2 Miền có lực tập trung và mômen tập
trung

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 10

 7.3 Uốn thuần túy
• Có 2 loại uốn phẳng
– Uốn thuần túy: Mx=const, Qy=0
– Uốn ngang: Qy≠0

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 11

 7.3 Uốn thuần túy
• Vạch lên mặt ngoài
thanh lưới ô vuông
– Đường song song
trục thanh tượng
trưng cho thớ dọc
– Đường vuông trục
thanh tượng trưng
cho mặt cắt ngang

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 12

 7.3 Uốn thuần túy
Sau biến dạng
• Các đường thẳng song song thành những
đường cong song song với trục thanh
• Các đường vuông góc trục thanh vẫn còn
vuông góc
• Lưới ô vuông thành lưới ô chữ nhật
• Thớ dưới giãn ra, thớ trên co lại

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 13

 7.3 Uốn thuần túy
• Thớ trung hòa: chiều dài không đổi trong
quá trình biến dạng
• Các thớ trung hòa tạo thành lớp trung hòa
• Giao tuyến của lớp trung hòa với MCN là
đường trung hòa

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 14

 7.3 Uốn thuần túy
Dựa trên quan sát, có các giả thiết
• Trước và sau biến dạng, mặt cắt ngang
thanh luôn phẳng
• Trong quá trình biến dạng, các thớ dọc
không ép và đẩy lên nhau
• Vật liệu vẫn làm việc trong giai đoạn đàn
hồi

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 15

 7.3 Uốn thuần túy
7.3.1 Biến dạng
• Độ giãn dài tương đối của một thớ cách
thớ trung hòa 1 khoảng cách y là

ρ θ y
εz = =κy
dθ

Mx
ρ
Mx
01 02
A y
B

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 16

 7.3 Uốn thuần túy
7.3.2 Ứng suất pháp
• Xét một MCN bất kỳ có nội lực là Mx
• Ứng suất pháp tại điểm trên MCN cách
đường trung hòa 1 khoảng y là
Mx
σz = y
Ix
Mx
• Mx>0: khi có khuynh o
x
x
hướng làm căng y K

thớ y dương z
σz
y dA
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 17
 7.3 Uốn thuần túy
• Để đơn giản, ta dùng công thức kỹ thuật

Mx
σz = ± y
Ix
– Dấu (+): nếu Mx gây kéo tại điểm cần tính ƯS
– Dấu (-): nếu gây nén

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 18

 7.3 Uốn thuần túy
Mx
• Từ công thức σz = y
Ix

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 19

 7.3 Uốn thuần túy
• Ứng suất pháp khi kéo và khi nén lớn nhất
ở trên dầm ở những điểm xa đường trung
hòa nhất
Mx Mx
σ k
max = y k
max =
Ix Wxk
Mx Mx
σ n
max = y n
max =
Ix Wxn
Ix Ix
W = k ;Wx = n
x
k n

ymax ymax
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 20
 7.3 Uốn thuần túy
• Wxk và Wxn gọi là mômen chống uốn của
mặt cắt ngang
• Với MCN hình chữ nhật có chiều rộng b
và chiều cao h
bh3 bh 2
Ix = ;Wx =
12 6
• Với MCN hình tròn
πd4 π d 3
Ix = ≈ 0.05d 4 ;Wx = ≈ 0.1d 3
64 32
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 21
 7.3 Uốn thuần túy
• ƯS cực đại không vượt quá ƯS cho phép
Mx
σ k
max = k
≤ [σ k ]
W x

Mx
σ n
max = n
≤ [σ n ]
W x

– Vật liệu dẻo: [σk]=[σn]=[σ]

– Vật liệu giòn: [σk]≠[σn]
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 22
 7.4 Uốn ngang
• MCN của dầm không còn phẳng và vuông
góc với trục của thanh
⇒ trên MCN vừa có ƯS pháp và ƯS tiếp.

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 23

 7.4 Uốn ngang

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 24

 7.4 Uốn ngang
7.4.1 Ứng suất pháp
• Mặc dù có sự hiện diện của lực cắt, vẫn
có thể áp dụng công thức tính ứng suất
pháp của trường hợp uốn thuần túy phẳng

Mx
σz = y
Ix

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 25

 7.4 Uốn ngang
7.4.2 Ứng suất tiếp
• Giả thiết của D.I.
Zhuravskii b

– Các ứng suất tiếp τzy

hướng theo phương
lực cắt Qy V 0

h
x

– Sự phân bố ứng suất M B

A
tiếp đều theo bề rộng
của mặt cắt τ zy
z
y
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 26
 7.4 Uốn ngang
• Công thức tính ứng suất tiếp
VQ
τ zy = τ yz =
I xt

V: lực cắt tại mặt đang xét

Ix: mômen quán tính của mặt cắt với đường
trung hòa

t: bề rộng mặt cắt tại vị trí tính ứng suất tiếp

Q: mômen tĩnh của phần diện tích “bị cắt” đối
với đường trung hòa
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 27
 7.4 Uốn ngang
MCN dạng chữ nhật
• Ứng suất tiếp b

V h 2
2
τ zy =  −y 
2I x  4  Qy
τ
x 0 max

– Khi y=±h/2: τzy=0 K

h
YC τ
y
– Khi y=0: τzy=τmax
AC

3V
τ max = y
2A
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 28
 7.4 Uốn ngang
MCN dạng chữ I
• Ứng suất tiếp trong phần thân dầm I

τ zy =
V 
8I xt 
b h(2
− h1
2
+ t h1
2
−) (
4 y 2

 )
b

Qy τ
τ max
– Khi y=±h/2: τzy= τmin t
x 0
h

– Khi y=0: τzy=τmax

h1/2
y
K

1 τ

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng y 29

 7.4 Uốn ngang
MCN dạng hình tròn
• Ứng suất tiếp
4V  y 
2
τ zy = 1 − 2 
3 A R  x
Qy τmax
0

y
– Khi y=±R: τzy=0 B

ξ
A

dA τ
– Khi y=0: τzy=τmax dξ bξ

4V 4 V y

τ max = =
3 A 3 πR 2

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 30

 7.4 Uốn ngang
MCN dạng hình vành khăn
c
VS x
τ zy = τ yz = c
I xb
π 4
S x = ( R2 − R1 ) ; I x = ( R2 − R1 ) ; b = 2 ( R2 − R1 )
c 2 3 3 4 c

3 4
• Ứng suất tiếp cực đại
4 V R22 + R2 R1 + R12
τ max =
3A R2 + R1
2 2
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 31
 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
7.5.1 Các loại phân tố
Có 3 loại phân tố
• Phân tố ở biên trên và biên dưới mặt cắt
ngang: TTƯS đơn
• Phân tố nằm trên trục trung hòa: trạng thái
trượt thuần túy
• Phân tố tại các điểm khác: TTƯS phẳng

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 32

 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
7.5.2 Ba bài toán cơ bản
• Bài toán 1: Kiểm tra bền
• Bài toán 2: chọn kích thước MCN
• Bài toán 3: định tải trọng cho phép

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 33

 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
Bài toán 1
• Phân tố ở TTƯS đơn
• Phân tố ở TT trượt thuần túy
• Phân tố ở TTƯS phẳng

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 34

 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
a. Phân tố ở TTƯS đơn
• Xét tại mặt cắt có mômen dương và âm
lớn nhất
σ max ≤ [σ ]k
k

σ n
max ≤ [σ ]n

– Vật liệu dẻo: [σ]k=[σ]n=[σ]

– Vật liệu giòn: [σ]k ≠ [σ]n
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 35
 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
b. Phân tố ở TT trượt thuần túy
Xét tại mặt cắt có |Qy|max
• Vật liệu dẻo
[σ ]
– Thuyết bền ƯS tiếp cực đại τ max ≤ [τ ] =
2
– Thuyết bền thế năng biến đổi [σ ]
τ max ≤ [τ ] =
hình dáng cực đại 3
• Vật liệu giòn: thuyết bền Mohr
[σ ]k [σ ]k
τ max ≤ [τ ] = ;α =
5/29/2016
1+ α [σ ]n
800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 36
 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
c. Phân tố ở TTƯS phẳng
• Xét tại mặt cắt có Mx và Qy cùng lớn
• Kiểm tra tại những nơi nguy hiểm (tiếp
giáo giữa lòng và đế của mặt cắt I, C…
Mx Qy S xc
σz = y;τ zy = c
Ix I xb
• Các thành phần ứng suất chính
σ 1
σ 1,3 = ± σ 2 + 4τ 2 ; σ2 = 0
2 2
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 37
 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
• Vật liệu dẻo
– Thuyết bền ƯS tiếp cực đại

σ t 3 = σ + 4τ ≤ [σ ]
2
z
2
zy

– Thuyết bền thế năng biến đổi hình dáng cực đại

σ t 4 = σ + 3τ ≤ [σ ]
2
z
2
zy

• Vật liệu giòn: thuyết bền Mohr

1−α 1+ α
σ t5 = σz + σ z + 4τ zy ≤ [σ ]k
2 2

5/29/2016 2 2
800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 38
 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
Bài toán 2: Chọn kích thước MCN
• Dựa vào điều kiện bền của phân tố ở
TTƯS đơn để chọn sơ bộ kích thước
MCN
• Kiểm tra bền ở các TTƯS khác
• Nếu không đạt thì thay đổi kích thước
MCN

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 39

 7.5 Kiểm tra bền dầm chịu uốn
Bài toán 3 : Định tải trọng cho phép
• Dựa vào điều kiện bền của phân tố ở
TTƯS đơn để xác định sơ bộ tải trọng cho
phép
• Kiểm tra bền ở các phân tố còn lại

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 40

 Ví dụ 1
• Kiểm tra bền dầm I36 chịu lực như hình vẽ
– Chiều dài của dầm là L=2m, q=10kN/m, lực
tập trung P=200kN, a= 0,2m. Ứng suất cho
phép là [σ]=15 kN/cm2.

5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 41

 Ví dụ 2
1. Vẽ Qy, Mx
2. Tính [q] biết gỗ có [σ]=1.5 kN/cm2, keo
dán có [τ]=0.1 kN/cm2
y cm
4

q qL
Keo cm
dán 32

A B C cm
4
4L=8m L
5 6 5cm
5/29/2016 800047 - Uốn phẳng thanh thẳng 42