Η θεωρία της ανθρώπινης επικοινωνίας του Paul Watzlawick

Η θεωρία της ανθρώπινης επικοινωνίας του Paul Watzlawick

Συγγραφέας: Joan Hall

Ημερομηνία Δημιουργίας: 28 Φεβρουάριος 2021

Ημερομηνία Ενημέρωσης: 25 Φεβρουάριος 2024

Πηγή: WARBLETONCOUNCIL

Περιεχόμενο

Η ζωή και το έργο του Paul Watzlawick

Το Ινστιτούτο Ψυχικής Έρευνας του Πάλο Άλτο

Αξιώματα θεωρητικής επικοινωνίας

1. Είναι αδύνατο να μην επικοινωνήσετε

2. Το περιεχόμενο και η σχέση

3. Οι αναλογικές και ψηφιακές λειτουργίες

4. Η στίξη δίνει νόημα

5. Συμμετρική και συμπληρωματική επικοινωνία

Βιβλιογραφικές αναφορές:

“Είναι αδύνατο να μην επικοινωνήσετε”

Η θεωρία της ανθρώπινης επικοινωνίας του Watzlawick δηλώνει ότι τα προβλήματα

επικοινωνίας μεταξύ ανθρώπων οφείλονται στο γεγονός ότι δεν έχουμε πάντα την ίδια
άποψη με τους συνομιλητές μας. Η έλλειψη συμμόρφωσης με ορισμένους κανόνες
επικοινωνίας προκαλεί αποτυχίες στην αμοιβαία κατανόηση και παθολογικά πρότυπα
αλληλεπίδρασης.

Οι συνεισφορές του Watzlawick εντάσσονται στην αλληλεπιδραστική προσέγγιση της

ψυχοθεραπείας, η οποία έχει τον μεγαλύτερο εκθέτη της στο Mental Research Institute
στο Palo Alto. Εκεί, ο Watzlawick ανέπτυξε και συστηματοποίησε το έργο που
πραγματοποιήθηκε από αναφορές όπως ο Don Jackson και ο Gregory Bateson. Οι
προσπάθειές του ήταν αποφασιστικές στην εμφάνιση συστημικών και οικογενειακών
θεραπειών.
Η ζωή και το έργο του Paul Watzlawick

Ο Paul Watzlawick (1921-2007) ήταν Αυστριακός ψυχοθεραπευτής που Ήταν μέρος της
Διαλογικής Σχολής του Πάλο Άλτο. Αυτός και άλλοι θεωρητικοί στο Ινστιτούτο Ψυχικής
Έρευνας ανέπτυξαν μια θεωρία επικοινωνίας που ήταν θεμελιώδης συμβολή στο μέλλον
αυτού του τομέα και της οικογενειακής θεραπείας

Ο Watzlawick έλαβε διδακτορικό στη φιλοσοφία και πτυχίο στην αναλυτική ψυχολογία
από το Carl Jung Institute στη Ζυρίχη. Εργάστηκε ως ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Ελ
Σαλβαδόρ προτού ενταχθεί στο Ινστιτούτο Ψυχικής Έρευνας. Εργάστηκε επίσης ως
καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.

Από την έρευνά του με οικογένειες, ο Watzlawick περιέγραψε μια θεωρία συστημάτων
που επικεντρώθηκε στην επικοινωνία που αργότερα θα ήταν γνωστή ως
«αλληλεπιδραστική προσέγγιση». Αυτό το μοντέλο αντιλαμβάνεται την επικοινωνία ως
ένα ανοιχτό σύστημα στο οποίο τα μηνύματα ανταλλάσσονται μέσω αλληλεπίδρασης.

Το έργο του Watzlawick βασίστηκε στη θεωρία διπλής δέσμευσης, που αναπτύχθηκε από
τους συναδέλφους του Bateson, Jackson, Haley και Weakland για να εξηγήσει τη
σχιζοφρένεια. Ωστόσο, η επιρροή του Watzlawick στον τομέα της επικοινωνίας ήταν
πιθανώς μεγαλύτερη από εκείνη των άλλων μελών της Σχολής Palo Alto.

Το Ινστιτούτο Ψυχικής Έρευνας του Πάλο Άλτο

Το Ινστιτούτο Ψυχικής Έρευνας, Συντομογραφείται συνήθως ως “MRI”ιδρύθηκε από τον

Don Jackson το 1958 στην πόλη Palo Alto της Καλιφόρνια. Σε πολλές περιπτώσεις, η
θεραπευτική παράδοση της μαγνητικής τομογραφίας αναφέρεται ως “Palo Alto
Interactional School.”

Κατά τις επόμενες δεκαετίες, η MRI έγινε ένα πολύ αναγνωρισμένο ίδρυμα. Εκεί
συνεργάστηκε ένας μεγάλος αριθμός συγγραφέων σε συστημικές, οικογενειακές και
υπαρξιακές θεραπείες, όπως οι Richard Fisch, John Weakland, Salvador Minuchin, Irvin
Yalom, Chloé Madanes, R. D. Laing και ο ίδιος ο Watzlawick.

Το Palo Alto Interactional School προώθησε την ανάπτυξη του σύντομες θεραπείες
βασισμένες σε επιστημονική έρευνα που εστιάζουν στην αλληλεπίδραση μεταξύ
ανθρώπων, ειδικά σε οικογενειακό επίπεδο. Με τα χρόνια, ο προσανατολισμός της
μαγνητικής τομογραφίας έχει εξελιχθεί σε προσεγγίσεις κοντά στον κονστρουκτιβισμό.
Αξιώματα θεωρητικής επικοινωνίας

Σύμφωνα με τους Watzlawick, Jackson, Beavin και Bavelas, Η σωστή επικοινωνία

εξαρτάται από την εκπλήρωση ορισμένων αξιώσεων. Σε περίπτωση αποτυχίας ενός από
αυτά, μπορεί να προκύψουν παρανοήσεις στην επικοινωνία.

1. Είναι αδύνατο να μην επικοινωνήσετε

Οποιαδήποτε ανθρώπινη συμπεριφορά έχει επικοινωνιακή λειτουργία, ακόμα κι αν

προσπαθεί να αποφευχθεί. Δεν επικοινωνούμε μόνο με λόγια, αλλά και με τις εκφράσεις
του προσώπου, τις χειρονομίες μας και ακόμη και όταν είμαστε σιωπηλοί, καθώς και
όταν χρησιμοποιούμε το τεχνικές αποκλεισμού, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει η
στρατηγική συμπτωμάτων.

Ο Watzlawick αποκαλεί “τεχνικές αποκλεισμού” τους ανώμαλους τρόπους επικοινωνίας

με τους οποίους μερικοί άνθρωποι ακυρώνουν τα δικά τους μηνύματα ή αυτά άλλων, για
παράδειγμα αφήνοντας ημιτελείς προτάσεις. Η στρατηγική των συμπτωμάτων είναι να
αποδοθεί η έλλειψη επικοινωνίας σε φυσικές και ψυχικές καταστάσεις, όπως όταν
κάποιος είναι μεθυσμένος, έχει υπνηλία ή πονοκέφαλο.

2. Το περιεχόμενο και η σχέση

Αυτή η θεωρία δηλώνει ότι η ανθρώπινη επικοινωνία εμφανίζεται σε δύο επίπεδα: το

ένα από το περιεχόμενο και το άλλο της σχέσης. Η πτυχή του περιεχομένου είναι αυτό
που μεταδίδουμε προφορικά, δηλαδή, το ρητό μέρος των μηνυμάτων. Αυτό το επίπεδο
επικοινωνίας υπόκειται σε μη λεκτική επικοινωνία, δηλαδή στην πλευρά της σχέσης.

Οι σχεσιακές πτυχές των μηνυμάτων τροποποιούν την ερμηνεία που κάνει ο παραλήπτης
του περιεχομένου τους, όπως συμβαίνει με τον τόνο της ειρωνείας. Η μετα-επικοινωνία,
η οποία συνίσταται στην παροχή πληροφοριών για τα δικά της λεκτικά μηνύματα,
εξαρτάται από το σχεσιακό επίπεδο και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την
επιτυχή επικοινωνία μεταξύ αποστολέα και παραλήπτη.

3. Οι αναλογικές και ψηφιακές λειτουργίες

Αυτή η βασική αρχή της θεωρίας του Watzlawick σχετίζεται στενά με την προηγούμενη.
Με συνθετικό τρόπο, ο συγγραφέας δηλώνει ότι η επικοινωνία έχει αναλογική και
ψηφιακή λειτουργία. Η πρώτη έννοια δείχνει μια ποσοτική μετάδοση πληροφοριών, ενώ
σε ψηφιακό επίπεδο το μήνυμα είναι ποιοτικό και δυαδικό.

Έτσι, ενώ στην πτυχή του περιεχομένου της επικοινωνίας η αποστολή πληροφοριών είναι
ψηφιακή (είτε ένα μήνυμα μεταδίδεται είτε δεν μεταδίδεται), η σχετική πτυχή δίνεται με
αναλογικό τρόπο. Αυτό συνεπάγεται ότι η ερμηνεία της είναι πολύ λιγότερο ακριβής
αλλά δυνητικά πλουσιότερη από επικοινωνιακή άποψη.
4. Η στίξη δίνει νόημα

Ο Watzlawick πίστευε ότι η λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία έχουν δομικό στοιχείο
που είναι ανάλογο με τη στίξη της γραπτής γλώσσας. Με την αλληλουχία του
περιεχομένου του μηνύματος μπορούν να ερμηνεύουν αιτιώδεις σχέσεις μεταξύ
γεγονότων, καθώς και να μοιραστούν πληροφορίες με τον συνομιλητή ικανοποιητικά.

Οι άνθρωποι συχνά επικεντρώνονται μόνο στην άποψή μας, αγνοώντας εκείνους με τους
οποίους μιλάμε και κατανοούν τη συμπεριφορά μας ως αντίδραση σε αυτήν του
συνομιλητή. Αυτό οδηγεί στην εσφαλμένη πεποίθηση ότι υπάρχει μια ενιαία σωστή και
γραμμική ερμηνεία των γεγονότων, όταν στην πραγματικότητα οι αλληλεπιδράσεις είναι
κυκλικές.

5. Συμμετρική και συμπληρωματική επικοινωνία

Ο διαχωρισμός μεταξύ συμμετρικής και συμπληρωματικής επικοινωνίας αναφέρεται στη

σχέση που υπάρχει μεταξύ δύο συνομιλητών. Όταν και οι δύο έχουν ισοδύναμη ισχύ
στην ανταλλαγή (π.χ. γνωρίζουν τις ίδιες πληροφορίες) λέμε ότι η επικοινωνία μεταξύ
τους είναι συμμετρική.

Αντίθετα, η συμπληρωματική επικοινωνία συμβαίνει όταν οι συνομιλητές έχουν

διαφορετική πληροφοριακή ισχύ. Υπάρχουν διάφοροι τύποι συμπληρωματικών
ανταλλαγών: ένας από τους συνομιλητές μπορεί να προσπαθήσει να εξουδετερώσει την
ανταλλαγή, να κυριαρχήσει στην αλληλεπίδραση ή να διευκολύνει το άλλο άτομο να το
κάνει.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Mahoney, Michael (2005) Κατασκευαστική ψυχοθεραπεία: Ένας πρακτικός οδηγός.

Εκδόσεις Paidos Ibérica. Ισπανία.

Raskin, Jonathan D. (2002) Κονστρουκτιβισμός στην ψυχολογία: Προσωπική δομική

ψυχολογία, ριζοσπαστικός κονστρουκτιβισμός και κοινωνικός κονστρουκτιβισμός,
American Communication Journal. Τόμος 5, Τεύχος 3.