Tenebrystyczny barokowy obraz Federiga Barocciego przedstawia męczeństwo świętego Erazma

oraz torturujących go oprawców. Jest to dzieło o tematyce religijnej i martyrologicznej, powstałe na

przełomie XVI i XVII wieku . Zostało namalowane w technice malarstwa olejnego na płótnie o

wymiarach 133,5 cm x 114,5 cm. Obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w

Poznaniu.

Na pierwszym planie w centrum pola obrazowego namalowany został półnagi, z przywiązanymi

, splątanymi rękoma do belki i torturowany święty Erazm z Formii ukazany w ¾. Po prawej stronie

znajduje się ukazany z profilu półnagi, odwrócony do widza plecami mężczyzna torturujący

Erazma ostrymi narzędziami. Na dalszym planie z mroku wyłaniają się trzy wizerunki będących

świadkami zdarzenia mężczyzn z których dwóch ma na głowie hełmy.

Dzieło o proporcjach pola 5:6 ma kompozycję otwartą i asymetryczną. W obrazie dominują

kierunki diagonalne wyrażane przez postaci ukazane na pierwszym planie. Św. Erazm ukazany w

nienaturalnie wyginającej się pozie namalowany został po linii diagonalnej od prawego dolnego

rogu pola obrazowego i tworzy przekątną do prawego górnego rogu pola obrazowego. Jego

niestabilna sylwetka spoczywa na belkowaniu przykrytym draperią, której zgięcie tworzy linię

horyzontalną, która wprowadza równowagę i dociąża lewą stronę obrazu. Oprawca, który torturuje

męczennika napiera na niego i przewraca go swoim ciałem poprowadzonym po linii diagonalnej,

która przebiega równolegle z linią ciała świętego. Rozmawiający ze sobą dwaj żołnierze spoglądają

na siebie i ukazani zostali wertykalnie, natomiast trzeci oprawca spogląda na tortury i namalowany

został po diagonali przeciwnej do Erazma i torturującego go mężczyzny.

Obraz namalowany został w technice tenebryzmu, w której postacie wydobyte są z ciemnego tła

za pomocą mocnego światłocienia. Obraz ma wąską gamę barwną, w której występują wyłącznie

barwy ciepłe w postaci odcieni brązów, czerwieni, pomarańczy i żółci. Pojawiają się kontrasty

walorowe np. między ciałem Erazma a tłem. Reżyseria światłem w obrazie eksponuje kluczowe

fragmenty w obrazie, czyli górne części ciała Erazma na które pada intensywne światło. Drastyczne

sceny wyrywania wnętrzności męczennika zostały namalowane w cieniu. Ciało stojącego obraz
mężczyzny namalowane zostało w ciemniejszej tonacji, co nadaje mroku w porównaniu do

oświeconego Erazma. Wizerunki trzech oprawców na ciemnym tle delikatnie się z niego

wydobywają. Na hełmach dwóch oprawców pojawiają się refleksy świetlne. Dzieło ma

zróżnicowaną fakturę w której występują fragmenty potraktowane z dużą precyzją np. szaty i

draperie, metalowe hełmy itd., które przeplatają się z fragmentami ze swobodną pracą pędzla z dużą

dozą malarskości np. wizerunki mężczyzn na dalszym planie.

W obrazie panuje nastrój bardzo dramatyczny, który spowodowany jest nienaturalnie wygiętym

ciałem męczennika oraz drastycznymi ranami na jego ciele. Wyeksponowanie torsu podkreśla

heroizm postawy świętego. Spojrzenie Erazma skierowane w stronę nieba oraz światło padającego

z góry na jego ciało świadczy o tym, że nawet pomimo cierpienia i odnoszonych ran, święty nie

odwraca się od Boga i czeka na zbawienie.

Dzieło Federigo Barocciego jest typowe dla swojej epoki. Dynamika, maniera tenebrosa,

swobodne pociągnięcia pędzlem i malarskość jest typowa dla malarzy doby baroku, natomiast

tenebryzm, który stosuje malarz jest typowy dla artystów z kręgu Caravaggionistów.

Franciszek Skolimowski (Student historii sztuki, 1 rok)