LOTNICZA AKADEMIA WOJSKOWA

WYTRZYMAŁOŚĆ MATERIAŁÓW
KONSTRUKCYJNYCH
Laboratorium

Sprawozdanie z tematu nr: 2

Temat: Statyczna próba rozciągania

Data realizacji tematu: 20.06.2023r.

Prowadzący: dr inż. Paweł Przybyłek
Grupa/podgrupa lab. CL4 L8
Wykonawcy sprawozdania:

Wypełnia prowadzący

Data oddania sprawozdania:

Ocena ze sprawozdania: Podpis:

 CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest dokładne zrozumienie procedury przeprowadzania statycznej próby
rozciągającej w celu badania wybranego materiału konstrukcyjnego. W trakcie ćwiczenia
będziemy analizować różne właściwości wytrzymałościowe i plastyczne tego materiału.
Parametry potrzebne do wykonania sprawozdania:

 Wytrzymałość na rozciąganie Rm, czyli największe naprężenie, jakie materiał może

wytrzymać przed zerwaniem.
 Naprężenie rozrywające Ru, czyli naprężenie, przy którym materiał pęka.
 Naprężenie rozrywające rzeczywiste Ruśr
 R0,2 – umowna granica plastyczności
 R0,5 – umowna granica sprężystości
 Wydłużenie jednostkowe Ap, czyli względna zmiana długości materiału wzdłuż osi
rozciągania po zerwaniu.
 Przewężenie względne Z, czyli względna zmiana przekroju poprzecznego materiału po
zerwaniu.
 Moduł sprężystości wzdłużnej (moduł Younga) - E

W ćwiczeniu skoncentrujemy się na szczegółowej analizie tych właściwości w celu lepszego

zrozumienia materiału konstrukcyjnego.

OPIS ĆWICZENIA
BADANIE STATYCZNEJ PRÓBY ROZCIĄGANIA

Próba statyczna rozciągania jest metodą badawczą, która służy do analizy wytrzymałości materiałów.
Polega ona na zastosowaniu dwóch sił działających w przeciwnych kierunkach w jednej płaszczyźnie.
Próbki o ustalonym kształcie i wymiarach są poddawane osiowemu rozciąganiu.

Celem tej próby jest ocena jakości materiałów konstrukcyjnych w warunkach obciążeń oraz
obserwacja zachowania się materiału pod wpływem tych sił. Kluczowym narzędziem do analizy jest
wykres rozciągania, który opisuje zależność między naprężeniem a odkształceniem.

POMIARY
 n=5
MATERIAŁ STAL ALUMINIUM MOSIĄDZ
Numer pomiaru 1 2 3
Długość początkowa
99,95 99,95 99,95
próbki L0 [mm]
Średnica początkowa
9,95 8,95 11,95
próbki D0 [mm]
Długość próbki po
108,95 112,95 123,95
zerwaniu Lu [mm]
Średnica próbki po
8,7 6,7 5,7
zerwaniu Du [mm]
Tabela 1. Wymiary próbek

MATERIAŁ STAL ALUMINIUM MOSIĄDZ

Siła
maksymalna 35,66 37,66 33,66 38,46 37,53 35,5 18,54 17,42 15,53
FM [kN]
Siła przy
zerwaniu Fu 24,1 28,1 23,1 33,3 32,1 36,1 12,1 13,6 15,5
[kN]
Siła przy
wydłużeniu
trwałym
równym 0,05% 26,56 28,48 26,66 30,3 30,3 30,3 13,33 13,6 14,77
długości
próbki F0,05
[kN]
Siła przy
wydłużeniu
trwałym
27,4 29,5 27,3 32 33 33,3 16,3 14,9 13,8
równym 0,2%
długości
próbki F0,2 [kN]
Odkształcenie
23,1 25,1 22,1 21,1 26,1 23,1 15,1 16,1 19,1
dla siły FM [%]
Odkształcenie
6,1 7,1 9,1 8,1 8,1 8,1 5,1 9,1 7,1
dla siły F0,02 [%]
Odkształcenie
33,1 38,1 36,1 24,1 24,1 24,1 21,1 20,1 24,1
dla siły Fu [%]
Tabela 2. Wartości zmierzone
 OBLICZENIA
Lśr – Wartość średnia długości próbki przed i po zerwaniu

99 , 95+ 99 , 95+99 , 95+108 , 95+112 ,95+ 123 ,95

Lśr = =107 , 62mm
6

Lśr – Wartość średnia długości próbki przed i po zerwaniu

9 ,95 +8 , 95+11, 95+8 , 7+ 6 ,7+ 5 ,7

Dśr = =8 , 66 mm
6

So - Pole przekroju próbki początkowej:

2
d0
S0 =π ( )
2
2
9 , 95 2
S01=π ( ) =77 ,72 m m
2
2
8 , 95 2
S02=π ( ) =62, 88 m m
2
2
11, 95 2
S03=π ( ) =112,10 m m
2

Su – Pole przekroju próbki po zerwaniu:

2
du
Su=π ( )
2
2
8,7 2
Su 1=π ( ) =59 , 42m m
2
2
6,7 2
Su 2=π ( ) =35 ,24 mm
2
2
5,7 2
Su 3=π ( ) =25 ,5 m m
2
Rm - Wytrzymałość na rozciąganie:

Odpowiada największemu naprężeniu osiągniętemu przed zerwaniem próbki. Wyraża się je jako
stosunek siły Fm do początkowego przekroju próbki S0.

Fm
Rm = [ GPa ]
S0

Obliczono parametr Rm dla wartości badanych próbek:

STAL

35 , 66 kN
Rm = =0,459GPa
1
77 , 72
37 , 66 kN
Rm = =0,484 GPa
2
77 , 72
33 , 66 kN
Rm = =0,433 GPa
3
77 , 72
Rmśr =0,459 GPa

ALUMINIUM

38 , 46 kN
Rm = =0,612 GPa
4
62, 88
37 , 53 kN
Rm = =0,597 GPa
5
62 , 88
35 , 5 kN
Rm = =0,565GPa
6
62 , 88
Rmśr =0,591GPa

MOSIĄDZ

18 , 54 kN
Rm = =0,165 GPa
7
112 ,10
17 , 42kN
Rm = =0,155 GPa
8
112 ,10
15 , 53 kN
Rm = =0,139GPa
9
112 ,10
 Rmśr =0,153 GPa

Ruśr - Naprężenie rozrywające rzeczywiste:

Fu
Ruśr = [ GPa ]
Su
Obliczono parametr Ruśr dla wartości badanych próbek:

STAL

24 , 1 kN
Ruśr = =0,406 GPa
1
59 , 42
28 , 1 kN
Ruśr = =0,473 GPa
2
59 , 42
23 , 1 kN
Ruśr = =0,389 GPa
3
59 , 42
Ruśrśr =0,423 GPa

ALUMINIUM

33 , 3 kN
Ruśr = =0,945 GPa
4
35 ,24
32 ,1 kN
Ruśr = =0,911GPa
5
35 , 24
36 , 1 kN
Ruśr = =1,024 GPa
6
35 , 24
Ruśrśr =0 , 96 GPa

MOSIĄDZ

12 ,1 kN
Ruśr = =0,475 GPa
7
25 , 5
13 , 6 kN
Ruśr = =0,533 GPa
8
25 ,5
15 , 5 kN
Ruśr = =0,608 GPa
9
25 ,5
Ruśrśr =0,539 GPa
Ru - Naprężenie rozrywające :

Jest to iloraz siły Fu w chwili rozerwania próbki i najmniejszego przekroju próbki Su po rozerwaniu.

Fu
R u= [ GPa ]
S0
Obliczono parametr Ru dla wartości badanych próbek:

STAL

24 ,1 kN
Ru = 2
=0,310 GPa
77 , 72 mm
1

28 , 1 kN
Ru = 2
=0,362GPa
77 , 72 mm
2

23 ,1 kN
Ru = 2
=0,297 GPa
77 , 72 mm
3

Ruu=0,323 GPa

ALUMINIUM

33 ,3 kN
Ru = 2
=0,530 GPa
62 , 88 m m
4

32, 1 kN
Ru = 2
=0,510 GPa
62 , 88 mm
5

36 ,1 kN
Ru = 2
=0,574 GPa
62 , 88 mm
6

Ruu=0,538 GPa

MOSIĄDZ

12 , 1 kN
Ru = 2
=0,108 GPa
112 , 10 mm
7

13 , 6 kN
Ru = 2
=0,121 GPa
112 , 10 mm
8

15 , 5 kN
Ru = 2
=0,138 GPa
112 , 10 mm
9

Ruu=0,122 GPa
Ap - Wydłużenie jednostkowe po zerwaniu:

Wyraża się jako procentowy stosunek przyrostu długości mierzonej próbki po zerwaniu (Lu - L0) do
pierwotnej długości próbki (L0)

Lu−L 0
Ap= ∙100 %
L0
Obliczono parametr AP dla wartości badanych próbek:

108 , 95 mm−99 , 95 mm
A p 1= ∙ 100 %=0,090
99 ,95 mm
112 , 95 mm−99 , 95 mm
A p 2= ∙ 100 %=0,130
99 , 95 mm
123 , 95 mm−99 , 95 mm
A p 3= ∙ 100 %=0,240
99 , 95 mm

Z - Przewężenie względne:

Jest to procentowy stosunek największego zmniejszenia powierzchni przekroju poprzecznego próbki

w miejscu zerwania (S0 - Su) do pierwotnego przekroju próbki (S0)

S 0−Su
Z= ∙ 100 %
S0

Obliczono parametr Z dla wartości badanych próbek:

77 , 72 mm−59 , 42mm
Z1 = ∙100 %=23 , 5 %
77 ,72 mm

62 , 88 mm−35 ,24 mm
Z 2= ∙ 100 %=43 , 9 %
62 ,88 mm

112 ,10 mm−25 , 5 mm

Z3 = ∙ 100 %=77 ,3 %
112 ,10 mm

R0,2 – umowna granica plastyczności:

Jest to naprężenie wywołujące w próbce wydłużenie trwałe równe 0,2% długości pomiarowej.

F0,2
R 0 , 2= [ GPa ]
S0
Obliczono parametr R0,2 dla wartości badanych próbek:

STAL

27 , 4 kN
R 0 , 2= =0,356 GPa
77 ,72
29 ,5 kN
R 0 , 2= =0,379GPa
77 , 72
27 ,3 kN
R 0 , 2= =0,351 GPa
77 , 72
R0 , 2 śr =0,362 GPa

ALUMINIUM

32 kN
R 0 , 2= =0,509GPa
62, 88
33 kN
R 0 , 2= =0,525GPa
62, 88
33 ,3 kN
R 0 , 2= =0,529 GPa
62 , 88
R0 , 2 śr =0,521 GPa

MOSIĄDZ

16 ,3 kN
R 0 , 2= =0,145 GPa
112 ,10
14 , 9 kN
R 0 , 2= =0,133 GPa
112 , 10
13 ,8 kN
R 0 , 2= =0,123 GPa
112 ,10
R0 , 2 śr =0,134 GPa

R0,5 – umowna granica sprężystości:

Jest to naprężenie wywołujące w próbce wydłużenie trwałe równe 0,05% długości pomiarowej.
 F 0 , 05
R0 , 05= [ GPa ]
S0

Obliczono parametr R0,2 dla wartości badanych próbek:

STAL

26 ,56 kN
R0 , 05= =0,342 GPa
77 , 72
28 , 48 kN
R0 , 05= =0,366 GPa
77 ,72
26 ,66 kN
R0 , 05= =0,343 GPa
77 ,72
R0 , 05 śr =0,350 GPa

ALUMINIUM

30 , 3 kN
R0 , 05= =0,482GPa
62 , 88
30 , 3 kN
R0 , 05= =0,482GPa
62 , 88
30 , 3 kN
R0 , 05= =0,482GPa
62 , 88
R0 , 05 śr =0,482 GPa

MOSIĄDZ

13 , 33 kN
R0 , 05= =0,119GPa
112 ,10
13 , 6 kN
R0 , 05= =0,121 GPa
112 ,10
14 ,77 kN
R0 , 05= =0,132 GPa
112 , 10
R0 , 05 śr =0,124 GPa

E - moduł sprężystości wzdłużnej (moduł Young’a):

Jest to stosunek naprężenia σ do odpowiadającego mu wydłużenia jednostkowego ε w zakresie, w

którym krzywa rozciągania jest linią prostą.
 ∆ σ R0 ,05
E= = [GPa ]
∆ε Ap

Obliczono parametr E dla wartości badanych próbek:

STAL

0,342 GPa
E 1= =3 , 8 [GPa ]
0,090
0,366 GPa
E 2= =4,067 [GPa ]
0,090
0,343 GPa
E3 = =3,811[GPa]
0,090
ALUMINIUM

0,482GPa
E 4= =3,708[GPa ]
0,130
0,482 GPa
E5 = =3,708 [GPa ]
0,130
0,482 GPa
E6 = =3,708[GPa]
0,130
MOSIĄDZ

0,119 GPa
E7 = =0,496 [GPa ]
0,240
0,121 GPa
E8 = =0,504 [GPa ]
0,240
0,132 GPa
E9 = =0 ,55 [GPa ]
0,240

EŚR – średni moduł sprężystości wzdłużnej (moduł Young’a):

E1 + E2 + E3
E śr =
3

STAL

3 ,8+ 4,067+3,811
E śr = =3,892GPa
3
 ALUMINIUM

3,708+3,708+3,708
E śr = =3,708 GPa
3

MOSIĄDZ

0,496+0,504 +0 , 55
E śr = =0,517 GPa
3

Obliczanie odchylenia standardowego i przedziału ufności - Dla

modułu Younga

STAL

E1−E śr =3 ,8 Gpa−3,892 GPa=−0,092 GPa

2 2 2
( E1 −Eśr ) =(−0,092 ) =0,008464 GPa

E2− Eśr =4,067 Gpa−3,892 GPa=0,175 GPa

2 2 2
( E 2−Eśr ) =( 0,175 Gpa ) =0,030625 G Pa

E3 −Eśr =3,811Gpa−3,892GPa=−0,081GPa
2 2 2
( E3 −Eśr ) =(−0,081 Gpa ) =0,006561G Pa

√ √
2 2 2
( E 1−E śr ) + ( E2−E śr ) + ( E3 −Eśr ) 2 2 2
0,008464 Gpa + 0,030625G pa +0,006561 G pa
σ= = =¿
3 3
0,123357 GPa

ALUMINIUM

E 4−E śr =3,708 Gpa−3,708 Gpa=0

2 2
( E 4−E śr ) =( 0 ) =0
 E5 −Eśr =3,708Gpa−3,708Gpa=0
2 2
( E5 −Eśr ) =( 0 ) =0

E6 −Eśr =3,708 Gpa−3,708Gpa=0

2 2
( E 6−E śr ) =( 0 ) =0

√ √
2 2 2
( E 4−E śr ) + ( E 5−E śr ) + ( E6−E śr ) 2 2
0 + 0 +0
2
σ= = =0
3 3
MOSIĄDZ

E7 −Eśr =0,496 Gpa−0,517 Gpa=−0,021 Gpa

2 2 2
( E7 −E śr ) =(−0,021 Gpa ) =0,000441 G pa

E8 −Eśr =0,504 Gpa−0,517 Gpa=−0,013 Gpa

2 2 2
( E 8−E śr ) =(−0,013 Gpa ) =0,000169 G pa

E9 −Eśr =0 , 55Gpa−0,517 Gpa=0,033 Gpa

2 2 2
( E 9−E śr ) =( 0,033 Gpa ) =0,001089 G pa

√ √
2 2 2
( E 7−E śr ) + ( E8 −Eśr ) + ( E 9−E śr ) 2
0,000441 G pa +0,000169 G pa + 0,001089 G pa
2 2
σ= = =0,023798 GPa
3 3

x−Średnia dla próby

S ( x )=σ −Odchylenie standardowe
m=?
σ =?
n=3
α =0 , 05−poziom istotności
t α =4 ,3

STAL

S ( x )=¿0,123357 GPa

E śr =x=3,892 GPa

S(x) S ( x)
∙ P { x−t α <m< x +t α }=1−α
n−1
√ n−1 n−1
√n−1
4.3∗0,123357 GPa 3∗0,123357 GPa
∙ P {3,892GPa− <m<3,892 GPa+ 4 , }=1−α
√2 √2
∙ P {3,517 GPa<m< 4,267 Gpa}=95 %

ALUMINIUM

S ( x )=¿0 GPa

E śr =x=3,708 GPa

S(x) S ( x)
∙ P { x−t α <m< x +t α }=1−α
n−1
√ n−1 n−1
√n−1
4.3∗0 3∗0
∙ P {3,708GPa− <m<3,708 GPa+ 4 , }=1−α
√2 √2
∙ P {3,708GPa <m<3,708 GPa }=95 %

MOSIĄDZ

S ( x )=0,023798 GPa

E śr =x=0,517 GPa
 S(x) S ( x)
∙ P { x−t α <m< x +t α }=1−α
n−1
√ n−1 n−1
√n−1
4.3∗0,023798GPa 3∗0,023798 GPa
∙ P {0,517 GPa− < m< 0,517 GPa+ 4 , }=1−α
√2 √2
∙ P {0,445 GPa<m<0,589 Gpa }=95 %

Obliczanie odchylenia standardowego i przedziału ufności - Dla

wytrzymałości na rozciąganie Rm

STAL

Rm1−Rm śr =0,459GPa−0,459GPa=0 GPa

2 2
( Rm1 −Rmśr ) =( 0 ) =0 GPa

Rm2−Rm śr =0,484 GPa−0,459 GPa=0,025 GPa

2 2 2
( Rm 2−Rmśr ) =( 0,025 Gpa ) =0,000625 G Pa

Rm3 −Rm śr =0,433 GPa−0,459GPa=−0,026 GPa

2 2 2
( Rm3 −Rmśr ) =(−0,026 GPa ) =0,000676 G Pa

√ √
2 2 2
( Rm 1−Rm śr ) + ( Rm−Rm śr ) + ( Rm 3−Rmśr ) 2 2
0 GPa+0,000625 G Pa + 0,000676 G Pa
σ= = =¿
3 3
0,02082 GPa

ALUMINIUM

Rm 4−Rm śr =0,612 GPa−0,591 GPa=0,021

2 2
( E 4−E śr ) =( 0,021 ) =0,000441

Rm5 −Rm śr =0,597 GPa−0,591GPa=0,006GPa

2 2
( E5 −Eśr ) =( 0,006 ) =0,000036 GPa
 Rm6 −Rmśr =0,565 GPa−0,591GPa=−0,026 GPa
2 2
( E 6−E śr ) =(−0,026 GPa ) =0,000676 GPa

√ √
2 2 2
( Rm 4−Rm śr ) + ( Rm 5−Rm śr ) + ( Rm6−Rm śr ) 0,000441GPa+ 0,000036 GPa+0,000676 GPa
σ= = =0,01960
3 3
GPa

MOSIĄDZ

Rm7 −Rmśr =0,165 GPa−0,153 GPa=0,012Gpa

2 2 ❑
( Rm7 −Rm śr ) =( 0,012 Gpa ) =0,000144 G pa

Rm8 −Rmśr =0,155 GPa−0,153 GPa=0,002Gpa

2 2 ❑
( Rm 8−Rm śr ) =( 0,002 Gpa ) =0,000004 G pa

Rm9 −Rmśr =0,139 GPa−0,153 GPa=−0,014 Gpa

2 2 ❑
( Rm 9−Rm śr ) =(−0,014 Gpa ) =0,000196G pa

√ √
2 2 2
( Rm 7−Rm śr ) + ( Rm8 −Rm śr ) + ( Rm 9−Rm śr ) ❑ ❑
0,000144 G pa +0,000004 G pa + 0,000196 G pa
❑
σ= = =0,01
3 3

x−Średnia dla próby

S ( x )=σ −Odchylenie standardowe
m=?
σ =?
n=3
α =0 , 05−poziom istotności
t α =4 ,3
 STAL

S ( x )=¿0,02082 GPa

R śr =x=0,459 GPa

S(x) S ( x)
∙ P { x−t α <m< x +t α }=1−α
n−1
√ n−1 n−1
√n−1
4.3∗0,02082 GPa 3∗0,02082GPa
∙ P {0,459 GPa− <m<0,459 GPa+ 4 , }=1−α
√2 √2
∙ P {0,395 GPa<m<0,522 Gpa}=95 %

ALUMINIUM

S ( x )=0,01960 GPa
E śr =x=0,591 GPa

S(x) S ( x)
∙ P { x−t α <m< x +t α }=1−α
n−1
√ n−1 n−1
√n−1
4.3∗0,01960 GPa 3∗0,01960GPa
∙ P {0,591GPa− < m<0,591 GPa+ 4 , }=1−α
√2 √2
∙ P {0,5314 GPa< m< 0,6506 GPa }=95 %

MOSIĄDZ

S ( x )=0,0107 GPa

E śr =x=0,153 GPa

S(x) S ( x)
∙ P { x−t α <m< x +t α }=1−α
n−1
√ n−1 n−1
√n−1
 4.3∗0,0107 GPa 3∗0,0107 GPa
∙ P {0,153 GPa− < m< 0,153 GPa+ 4 , }=1−α
√2 √2
∙ P {0,1205 GPa<m<0,1856 Gpa }=95 %

WYKRESY
Wykres 1 Zależność naprężenia σ od odkształcenia ε
 PARAMETRY

moduł sprężystości wzdłużnej (moduł

Young’a)
umowna granica sprężystości

umowna granica plastyczności

Przewężenie względne

Wydłużenie jednostkowe po zerwaniu

Naprężenie rozrywające

Naprężenie rozrywające rzeczywiste

Wytrzymałość na rozciąganie
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4 4.5

MOSIĄDZ ALUMINIUM STAL

Wykres 2 wykres podstawowych parametrów dla trzech rodzajów materiałów

WNIOSKI
Aby przeprowadzić pełną statyczną próbę rozciągania, potrzebujemy wymiarów danego materiału
oraz kolejnych danych uzyskiwanych podczas próby, takich jak: siła maksymalna (Fm), siła przy
zerwaniu (Fu), siła przy wydłużeniu trwałym równym 0,05% (F0,05%), siła przy wydłużeniu trwałym
równym 0,2% (F0,2%), oraz odpowiadające im odkształcenia.

Podczas obliczeń możemy zauważyć, że aluminium posiada największą wytrzymałość na rozciąganie

(Rm = 0,591 GPa) w porównaniu do stali i mosiądzu. Dla aluminium przyjmuje się umowną granicę
sprężystości (R0,05 = 0,482 GPa) i umowną granicę plastyczności (R0,2 = 0,521 GPa). Dla stali te
parametry są nieznacznie niższe, a dla mosiądzu widoczna jest większa różnica w tych wartościach.

Kluczowym parametrem w próbie rozciągania jest moduł sprężystości wzdłużnej, zwany modułem
Younga. Dla stali ma on największą wartość (E = 3,892 GPa), dla aluminium jest nieco niższy (E = 3,708
GPa), a dla mosiądzu jest najniższy (E = 0,517 GPa).

Dodatkowo, podczas przeprowadzania próby rozciągania obliczamy również przedział ufności. Dla
każdej próbki ten przedział może się różnić. Przy większości obliczanych parametrów przedział ufności
mieści się w przyzwoitych granicach.
Statyczna próba rozciągania odgrywa istotną rolę w doborze materiałów konstrukcyjnych. Obliczony
przedział ufności wskazuje, w jakich granicach dany materiał może być rozciągany bez trwałego
uszkodzenia.