Płetwy mogą pełnić różne funkcje w lokomocji ryb. Niektóre więcej niż jedną.

Przyporządkuj niżej podane rodzaje płetw (A-D) do pełnionych funkcji.

A. płetwa ogonowa 1. funkcja napędowa
B. płetwa grzbietowa 2. funkcja stateczników poziomych
C. płetwa odbytowa 3. funkcja stateczników pionowych
D. płetwy parzyste (piersiowe i brzuszne) 4. funkcja hamulców

Na rysunku przedstawiono łuskę z pierścieniami przyrostowymi.

Wskaż ryby (chrzęstne czy kostne), których wiek można określić na

podstawie budowy łusek. Podaj uzasadnienie wyboru.

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………..

Ryby charakteryzuje duża różnorodność kształtów, związanych głównie z zajmowanym środowiskiem oraz trybem życia, jaki dany
gatunek prowadzi. Na rysunku przedstawiono pokrój
ciała trzech ryb.
Określ środowisko życia wskazanych ryb. Podaj
wyjaśnienie wyboru.
A.

B.

C.

Komórki barwnikowe zawierają m.in. brunatną melaninę, której stężenie umożliwia rybom zmianę barwy ciała, upodobniając je do
otoczenia. Rozproszenie barwnika w komórce powoduje ciemnienie skory ryby, a jego skupienie w jednym miejscu wywołuje jaśnienie
skóry.
Określ, która strona ciała ryb bytujących w naszych rzekach: grzbietowa czy brzuszna, jest bogatsza w komórki barwnikowe
zawierające rozproszone cząsteczki barwnika. Podaj wyjaśnienie udzielonej odpowiedzi.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Wyjaśnij, dlaczego linia naboczna jest narządem zmysłu zaliczanym do mechanoreceptorów.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Przeczytaj poniższy tekst.

Charakterystyczną cechą oka ryb jest kulisty kształt soczewki, która nie ma zdolności zmiany swojego kształtu. Oczy ryb
kostnoszkieletowych nie posiadają powiek i gruczołów łzowych.
Korzystając z informacji podanych w tekście, wykaż związek budowy oka ryb ze środowiskiem ich życia.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Rozwój poszczególnych części mózgowia ryb (patrz rys.) jest zróżnicowany i zależy od
ich aktywności życiowej. Płaty węchowe kresomózgowia są szczególnie dobrze
rozwinięte u ryb odbywających wędrówki na tarło. Rozwój śródmózgowia wiąże się ze
wzrokiem, a sprawność ruchowa ryb jest skorelowana z rozwojem móżdżku.
a) Określ, która z wymienionych części mózgowia jest dobrze rozwinięta u podanych
niżej rodzajów ryb. Podaj uzasadnienie wyboru.
A. szczupak,

B. tuńczyk,

C. węgorz,

b) Ustal na podstawie rysunków, który zmysł jest bardziej rozwinięty u ryb kostno a,
który u chrzęstnoszkieletowych.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Na rysunku przedstawiono przewody pokarmowe u dwóch ryb.

Ustal, który rysunek (A czy B) odzwierciedla przewód pokarmowy ryby planktonożernej, a który ryby drapieżnej.
Podaj uzasadnienie swojego wyboru.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ryby kostnoszkieletowe, w zależności od połączenia pęcherza pławnego ze światłem przewodu pokarmowego, dzielone są na ryby
zamkniętopęcherzowe (A) i otwartopęcherzowe (B).

Stwierdzono, że skład gazów w pęcherzu pławnym jest różny. U ryb otwartopęcherzowych głównym składnikiem jest azot, natomiast
u ryb zamkniętopęcherzowych pęcherz pławny jest wypełniony głównie tlenem.
Wyjaśnij przyczynę różnicy w składzie gazów wypełniających pęcherze pławne wskazanych ryb.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Spośród niżej podanych funkcji wybierz dwie, które zostały błędnie przypisane pęcherzowi pławnemu ryb.
A. Jest narządem hydrostatycznym ryb kostnoszkieletowych. B. Zapewnia ochronę skrzelom oraz skuteczny przepływ wody.
C. Służy do przekazywania fal dźwiękowych. D. Usprawnia pływanie, zmieniając ciężar właściwy ryby.
E. Pulsując, pompuje krew tylko w jednym kierunku. F. Stanowi dodatkowy narząd wymiany gazowej.

Wyjaśnij, dlaczego ryby spodouste, np. rekiny, należące do ryb chrzęstnoszkieletowych, tracą więcej energii na utrzymanie się
na pewnym poziomie wody niż ryby kostnoszkieletowe, np. dorsze.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Na rysunku przedstawiono schematycznie budowę skrzeli minoga (A) i ryby (B).

Korzystając z informacji zawartych na rysunku, wyjaśnij, dlaczego skrzela ryb
zapewniają bardziej skuteczną wymianę gazową niż skrzela minoga.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
W powietrzu zawartość tlenu jest blisko 30 razy większa niż w wodzie.
Wyjaśnij, dlaczego ryba wyjęta z wody dusi się z powodu niedostatecznej wymiany
gazowej.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………

Na schemacie przedstawiono rybę kostnoszkieletową (I) i rybę chrzęstno-szkieletową (II).

Podaj nazwę elementu budowy zewnętrznej oznaczonego na rysunku literą A.
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………..

Stwierdzono, że ryby drapieżne atakują swoją ofiarę z zamkniętym pyskiem, z niewielkiej odległości, płynąc z małą prędkością,
Wyjaśnij, dlaczego ryby drapieżne atakują z małą prędkością.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
 Na schematycznym rysunku skrzeli ryb zaznaczono wyrostki filtracyjne.

Określ funkcję wyrostków filtracyjnych znajdujących się na łukach skrzelowych

ryb.

Wyjaśnij, dlaczego serca krągłoustych i ryb określa się często nazwą ,,serc żylnych".
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

W sercu ryb chrzęstnoszkieletowych występuje — wyposażony w zastawki — stożek tętniczy. Odpowiednikiem stożka tętniczego u ryb
kostnoszkieletowych jest zbudowany z mięśni gładkich początkowy odcinek aorty zwany opuszką tętniczą.
Ustal, czy stożek tętniczy i opuszkę tętniczą można nazwać narządami homologicznymi. Podaj wyjaśnienie udzielonej
odpowiedzi.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Na rysunku przedstawiono schemat budowy nefronu przednerki (A) i pranerki (B).

Wyjaśnij, dlaczego pranerka jest lepiej przystosowana do usuwania

z organizmu zbędnych produktów przemiany azotowej niż przednerka.

……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………

Łososie żyją w morzu, ale rozmnażać się muszą w górskich potokach, ponieważ ikra łososia rozwinie się tylko w wodzie słodkiej, i to
koniecznie chłodnej i natlenionej.
Przedstaw, w jaki sposób łososie dostosowują funkcjonalnie swój aparat osmoregulacji z życia w morzu do życia w rzece.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Węgorze żyją w wodach słodkich, tam rosną i dojrzewają płciowo. Na tarło wędrują tysiące kilometrów do głębszych warstw Morza
Sargassowego u brzegu Ameryki.
Wskaż, w którym środowisku (w rzekach czy w Morzu Sargassowym) węgorze w celu wyrównania bilansu jonów muszą je
aktywnie pobierać z wody. Podaj wyjaśnienie udzielonej odpowiedzi.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ryby spodouste (rekin i płaszczki), a także latimeria (ryba trzonopłetwa) pozostają w równowadze osmotycznej z wodą morską. Obrana
strategia jest korzystna, gdyż pozwala na zaoszczędzenie energii koniecznej do usuwania nadmiaru soli.
Wyjaśnij, w jaki sposób wymienione ryby utrzymują izoosmotyczność w stosunku do wody morskiej.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Rekiny (ryby chrzęstnoszkieletowe) wyróżniają się ogromną wątrobą, w której gromadzą duże ilości tłuszczów.
Wyjaśnij zależność między brakiem u tych ryb pęcherza pławnego a gromadzeniem tłuszczu w wątrobie.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

W zimnych wodach otaczających Antarktydę żyją ryby zupełnie nieposiadające we krwi czerwonego barwnika - hemoglobiny. Ryby te
mają niewielkie skrzela. Charakteryzują się ogromną głową i wielkimi płetwami, zaś naczynia włosowate w ich skórze są liczne
i bardzo szerokie. Ogólna objętość krwi jest bardzo duża, wynosi ok. 9% objętości ciała. Ryby te żyją w bardzo zimnej wodzie, giną,
gdy temperatura wody przekroczy 4°C. Metabolizm jest u nich bardzo niski.
Na podstawie analizy powyższego tekstu wskaż cechy, które pozwalają tym rybom bytować bez obecności hemoglobiny
w osoczu krwi. Wyjaśnij, dlaczego opisane w tekście ryby giną w temperaturze 4°C.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Żaby należące do płazów bezogonowych zarówno na lądzie, jak i w wodzie poruszają się skokami.
Wskaż trzy cechy budowy świadczące o przystosowaniu tych płazów do tego sposobu poruszania.
1. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
2. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
3. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Płazy, mimo że posiadają wiele cech progresywnych, są stosunkowo słabo przystosowane do życia na lądzie.
Podaj cechy budowy zewnętrznej i wewnętrznej, które zadecydowały o słabej adaptacji tych zwierząt do warunków lądowych.
1
2
3

Płazy są pierwszymi kręgowcami żyjącymi na lądzie. Przebywanie na lądzie doprowadziło do szeregu zmian.
Podaj najważniejsze zmiany, które zaszły:
a. w budowie szkieletu,
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

b. w budowie i funkcji układów wewnętrznych.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Wyjaśnij na przykładzie żaby znaczenie obecności dwóch kłykci potylicznych dla trybu życia prowadzonego przez płazy.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zaznacz, które z poniższych zdań zawiera błędną informację dotyczącą szkieletu żaby.
a. Kości podudzia zrośnięte, dwa kłykcie potyliczne, urostyl, jeden kręg krzyżowy.
b. Obecność wyrostków żebrowych, kości podudzia zrośnięte, pojedyncza kość ogonowa.
c. Czaszka ażurowa, jedna kostka słuchowa, kości przedramienia zrośnięte.
d. Brak żeber i mostka, kości przedramienia niezrośnięte, jeden kłykieć potyliczny.

Płazy są jedynymi kręgowcami, u których przepływ

powietrza w płucach zachodzi na zasadzie pompy
tłoczącej.
Korzystając z informacji zawartych na rys., wskaż,
które z elementów biorących udział w wentylacji
płuc płaza pełnią funkcję:

a. pompy,

b. zaworów pompy,

c. tłoka pompy.

Żaba wodna jest przykładem płaza bytującego na pograniczu wody i lądu, z łatwością przenoszącym się z jednego środowiska do
drugiego.
Wyjaśnij, dlaczego wymiana gazowa przez skórę jest u tego płaza bardziej korzystna niż wymiana gazowa w płucach.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Przedstawiciele jednej z rodzin płazów ogoniastych występujących w górskich potokach, w których woda jest zimna i rwąca,
całkowicie utraciły płuca.
Wyjaśnij, dlaczego utratę płuc u tych płazów można interpretować jako cechę adaptacyjną do środowiska życia.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Osobliwością wszystkich płazów jest powolna przemiana materii. Cecha ta wiąże się z budową układu krwionośnego i narządów
wymiany gazowej.
Wyjaśnij zależność niskiego tempa metabolizmu płazów od budowy układu krwionośnego i sposobu wymiany gazowej.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
Odbieranie wrażeń dźwiękowych w środowisku lądowym jest znacznie trudniejsze niż w wodzie. Drgania wody łatwo wzbudzają
drgania w przesyconym wodą ciele ryb i w ten sposób osiągają receptor słuchu - błędnik błoniasty -w uchu wewnętrznym. Drgania
powietrza z zetknięciu z ciałem kręgowców ulegają wytłumieniu.
Wyjaśnij, w jaki sposób płazy - pierwsze kręgowce lądowe - rozwiązały problem wzmacniania fal dźwiękowych, które jest
konieczne dla odbioru wrażeń dźwiękowych. ………………………………………………………………………………………
Oceń prawdziwość poniższych zdań zamieszczonych w tabeli, wstawiając znak „+" w odpowiedniej rubryce tabeli
(P — prawda, F — fałsz).

Zdanie P F
1. Tętnicami płynie wyłącznie krew utlenowana.
2. Tętnicami nazywamy naczynia krwionośne, którymi krew wypływa z serca.
3. Żyłami płynie wyłącznie krew nieutlenowana.
4. Żyłami nazywamy naczynia krwionośne, którymi krew wpływa do serca.

Na rysunku przedstawiono udział skóry i płuc

w wymianie gazowej u żab w cyklu rocznym.
Wyjaśnij, dlaczego u żab wymiana gazowa za
pomocą płuc zachodzi głównie w miesiącach letnich.

Rysunek odzwierciedla schematycznie budowę układu krwionośnego płazów.

a) Podaj nazwy naczyń oznaczonych na rysunku literami A, B, C, D.

Szybkość przepływu krwi w układzie krwionośnym płazów jest znacznie większa niż u ryb.

b) Wskaż cechy budowy układu krwionośnego płazów warunkujące szybszy niż u ryb
przepływ krwi w układzie krwionośnym.

lewy przedsionek serca

komora serca
naczynia włosowate płuc
Uporządkuj niżej podane nazw naczyń krwionośnych i części serca zgodnie stożek tętniczy
z kierunkiem przepływu krwi w obiegu płucnym płaza, wpisując w odpowiednie żyła płucna
rubryki tabeli cyfry od 1.-6. tętnica płucna

Płazy nigdy nie piją wody, ponieważ pobierają ją przez skórę. Brzuszna strona tułowia i ud jest obficie unaczyniona, jej funkcją jest
absorpcja wody. Do pobrania wody płaz nie musi mieć dostępu do zbiornika wodnego, wystarczy wilgotna gleba. Gatunki żyjące
w okolicach suchych, przy braku wody, zatrzymują mocznik, podnosząc jego stężenie w płynach ustrojowych.
Wyjaśnij znaczenie zatrzymywania mocznika w płynach ustrojowych dla gospodarki wodnej płazów bytujących
w środowiskach suchych.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Płazy podobnie jak rekiny należące do ryb spodoustych wydalają mocznik.

W odróżnieniu jednak od ryb spodoustych nie tolerują zbyt wysokiego stężenia mocznika w osoczu krwi.
Korzystając z podanej informacji, wyjaśnij, dlaczego płazy nie są mieszkańcami mórz i oceanów. Jedyny rodzaj płaza
występujący w morzach to żaba krabożerna (Rana cancrifora), która, jeżeli może, to wybiera wodę morską mniej zasoloną.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Płazy są zwierzętami, które wymagają ciągłego kontaktu z wodą.

Wskaż trzy procesy fizjologiczne zachodzące u płazów, których prawidłowy przebieg jest uzależniony od obecności wody.
1 2 3
 Na rysunku przedstawiono schematyczne rysunki mózgowia ryby i płaza.
Podaj części mózgowia oznaczone na rysunku kolejno cyframi 1,2,3, 4, 5.

Wskaż część mózgu płazów charakteryzującą się słabym rozwojem

i wyjaśnij, z czego to wynika.

Oczy płazów w związku z wodno-lądowym trybem życia: Podaj cechy, dzięki którym oczy płazów spełniają powyższe warunki.

są dalekowzroczne,- ……………………………………………………………………………………………………………………….
ich rogówka jest chroniona przed wysychaniem, -…………………………………………………………………………………………
odbierają bodźce wzrokowe znad powierzchni wody, kiedy płaz przebywa w wodzie -………………………………………………….

Niektóre płazy, np. salamandra meksykańska, nie przechodzą metamorfozy. Jej larwa zwana aksolotlem osiąga dojrzałość płciową,
żyjąc w naturalnym środowisku, którym są górskie jeziora o bardzo niskiej temperaturze. Natomiast hodując je w warunkach
laboratoryjnych (temperatura pokojowa), udało się otrzymać jednak dorosłe postacie oddychające płucami.
Na podstawie podanego tekstu sformułuj wniosek dotyczący zależności tempa metamorfozy od temperatury.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Wśród płazów spotyka się jajorodność i jajożyworodność.

Wskaż, który z niżej podanych tekstów (A czy B) opisuje jajożyworodność.
A. Rozwój komórki jajowej zachodzi w drogach rodnych samicy aż do uformowania się zarodka, który najczęściej wykluwa się z osłon
jajowych tuż po złożeniu jaja.
B. Rozwój zapłodnionej komórki jajowej przebiega w środowisku zewnętrznym poza narządami rozrodczymi samicy.

Wypełnij poniższą tabelę, w której zestawiono główne cechy różniące dwie grupy płazów obecne w naszej faunie.
Cechy Płazy ogoniaste Płazy bezogonowe
długość kończyn
kości przedramienia i podudzia zrośnięte/niezrośnięte)
narządy wymiany gazowej
rodzaj zapłodnienia

Kijanka żaby ma wiele cech budowy wspólnych z rybami, ponieważ jest przystosowana do życia wyłącznie w wodzie.
Wypełnij poniższą tabelę, wpisując cechy różniące kijankę od żaby.
Cechy Kijanka Żaba
narząd lokomocji
budowa serca/ liczba przedsionków/ rodzaj krwi przepływającej przez serce

układ krwionośny liczba obiegów krwi

obecność/brak powiek i gruczołów łzowych
budowa ucha
rodzaj pobieranego pokarmu i długość jelita w układzie pokarmowym
rodzaj nerki i końcowego produktu przemiany azotowej

Przeobrażenie płazów zależy od poziomu tyroksyny — hormonu wytwarzanego przez tarczycę. W celu określenia wpływu tyroksyny
przeprowadzono doświadczenie, w którym założono trzy hodowle kijanek. Każda z hodowli składała się z 10 kijanek w jednakowym
wieku, trzymanych w wodzie o takiej samej temperaturze.
Kijankom w hodowli I do pokarmu dodawano sproszkowaną tarczycę.
Kijankom w hodowli II podawano pokarm z dodatkiem tiomocznika — substancji hamującej rozwój tarczycy.
Kijanki w hodowli III stanowiły grupę kontrolną, którą karmiono pokarmem bez żadnych dodatków.
Otrzymane wyniki doświadczenia przedstawiono w postaci diagramów.
Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Na podstawie analizy wyników przedstaw dwa wnioski.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………

Na rysunku przedstawiono budowę serca płaza.

Korzystając z informacji zawartych na rysunku, wyjaśnij:

a) związek między budową ścian komory a stopniem mieszania się krwi
w komorze,

b) znaczenie obecności zastawki spiralnej w stożku tętniczym, przez

który przepływa krew wypływająca z komory serca płazów.

c) Określ rodzaj krwi (utlenowana, nieutlenowana, mieszana)

płynącej
w: tętnicy płucnej, tętnicy głowowej, aorcie.
…………………. …………………… ………………..

Obecnie występowanie płazów w Polsce jest zagrożone z uwagi na niekorzystne zmiany środowiska przyrodniczego.
Podaj trzy przykłady zagrożeń ograniczających liczebność płazów w Polsce.
-
-
-

Wymień 3 czynniki ograniczające występowanie płazów na Ziemi.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………