El Filibusterismo

KABANATA 5: Ang Noche Buena ng Isang

Kutsero
 MGA TAUHAN
Isang magaaral na umuwi
ng San Diego upang makita
Kutserong ang ama-amahang si Kapitan
si KapitanTiyago at ang
Guwardiya Isang Basilio, Kura
Sinong Sibil at Alperes
kasintahang si Huli. magaalahas

Lalaking piloto ng kalesang Natanaw ni Basilio na

Humuli at bumugbog
sinakyan ni Basilio pauwi ng naguusap tungkol sa
San Diego Basilio sa kaawa-awang Simoun bibilihing alahas kay
kutsero. Simoun.
BUOD
Lumilibot na ang prusisyong pang-Noche Buena nang dumating si Basilio sa San
Diego. Naantala siya nang maraming oras dahil pinigil ng mga gwardya sibil ang
kutsero na walang dalang sedula, kinulata pa ito at iniharap sa komandante sa
kwartel.

Huminto na naman ang karomata, nag-alis ng sumbrero ang kutsero bilang

paggalang, saka nagdasal ng isang Ama Namin sa harap ng dumaraang santo isang
napakatandang lalaking may mahabang balbas na ang ngala’ y Matusalem at
tinatawag sa Europa na Noel.

“Sa panahon ng mga santo, tiyak na walang gwardya sibil,” bulong ng kutsero.
“Hindi mabubuhay nang matagal ang mga ito dahil sa palo ng kulata ng baril.”
Pinuna pa ng kutsero ang dumaraang Tatlong Haring Mago na nangakasakay sa mga
kabayo. Wala nga raw sigurong gwardya sibil noon dahil tiyak na ikukulong ng mga ito
ang negrong si Melchor na nangahas pumagitan sa dalawang puting sina Gaspar at
Baltasar. Ibinalita pa ng kutsero kay Basilio na umano y malapit nang makawala ang
kanang paa ng Hari ng mga Indio na si Bernardo Carpio sa pagkakaipit nito sa pagitan
ng dalawang bundok ng Montalban.

“Kapag tuluyan na siyang nakalaya, ibibigay ko sa kanya ang aking kabayo, magiging
tagasunod niya ako, papatay ako at palalayain tayo sa mga gwardya sibil!” pigil ang
hiningang napausal ang kutsero.

Nawili ang kutsero sa panonood ng prusisyon at hindi nito napansing patay ang ilawan
ng karomata. Napansin iyon ng isang gwardya sibil kaya inulan ng katakut-takot na
mura ang kutsero. Dahil alam ni Basilio na pipigilin na naman ito, mahinahon siyang
bumaba ng sasakyan at naglakad na lamang, bitbit ang kanyang maleta.
 Malungkot at di-gaanong mailaw ang mga bahay na kangina’y naraanan ng
karomata.
Nagpatingkad iyon ng pakiramdam niyang wala na siyang kamag-anak sa bayan ng San
Diego. At tila ang bahay na lamang ni Kapitan Basilio ang natatanging masaya.
Nakita ni Basilio si Sinang ang sa entreswelo ng bahay, pandak pa rin, ngunit tumaba
at bumilog sapul nang mag-asawa.

Namangha rin siya nang makitang kausap ni Kapitan Basilio, ang kura, at ng alperes
si Simoun na nakasalaming asul at tila walang inaalala.

Naririnig ni Basilio ang pinag-uusapan ng apat-ang pagpunta ng mga ito sa Tiani

upang tingnan ang mga alahas ni Simoun, ang di pagtanggap ng kapitan sa bayad ng
alperes para sa bilin nitong kadena ng relo dahil regalo niya na raw iyon sa militar; sa
totoo, ayaw na nitong ligaligin pa ng mga gwardya sibil ang kanyang mga manggagawa.
“Isang pares na hikaw ang gusto,” sabi ng kura. “Ang gusto ko’y ‘yung mahusay… at
saka na tayo magkwenta.”
 Si Kapitan Basilio ang pinagbilinan ng kura; gaano na lang ang halaga ng hikaw
gayong sa isang masamang ulat lamang nito’ y maaaring ibayo ang maaaring magasta
ng may-ari ng bahay. Puring-puri naman ni Simoun ang mga inilalako nitong alahas.

Naisip ni Basilio na kahanga-hanga si Simoun dahil nakapagnenegosyo ito kahit saan.

Binibili nito sa kalahating halaga ang mga alahas at ipinagbibili naman nito bilang
panregalo. “Nagkakapera ang lahat sa bayang ito, liban lang sa amin!”

Nagtungo na si Basilio sa bahay ni Kapitan Tiago na tinitirhan ng isang katiwalang

malaki ang paggalang sa kanya. Nakita nito ang pag-oopera niya nang mahinahon,
parang pagtistis lamang sa isang manok. Ibinalita nitong dalawang manggagawa ng
kapitan ang nakabilanggo at ang isa pa’y nakatakdang ipatapon. May namatay pang
isang kalabaw.
Ikinainis ni Basilio ang mga lumang balitang iyon. At pilit nag-isip ng kung ano ang
bagong sasabihin ng katiwala.
 “Namatay ang ating isang kasamá na nag-aalaga ng
gubat at ayaw itong ipalibing ng kura bilang isang
mahirap dahil mayaman naman daw ang amo nito.”

Sa katandan namatay ang bantay gubat at hindi lyon

nakasiya kay Basilio. Itinanong niya kung ano ang balita
mula sa Sagpang. Isinalaysay ng matanda ang
pagkakadukot kay Kabesang Tales. Hindi kumibo si Basilio,
lungkot na lungkot.