Araling Panlipunan (3rd Quarter)

Paikot na Daloy ng Ekonomiya – nagpapakita ng interdependence ng lahat ng sektor ng

ekonomiya.

PAMILIHAN NG HILAW
NA MATERYALES

Sambahayan – kumukunsumo ng kalakal at paglilingkod.

Bahay-kalakal – nagpoprodyus at nagbibili ng kalakal at paglilingkod.
Pamilihan ng Salik ng Produksiyon – nagbebenta ang sambahayn, bumibili ang bahay-kalakal.
Pamilihan ng Kalakal at Paglilingkod – kung saan nagbebenta ang bahay-kalakal ng mga tapos na
produkto at serbisyo na siyang binibili sambahayan
Pamahalaan – nangongolekta ng buwis at taripa upang gamitin at makapgbigay ng serbisyong
pampubliko.
Pamilihang Pinansyal – nag-iimpok ang sambahayan, nagpapautang sa bahay-kalakal
Panlabas na Sektor – nagbebenta sa ibang bansa (export), bumibili sa ibang bansa (import)
Unang Modelo (SIMPLENG EKONPOMIYA) – ang sambahayan at bahay-kalakal ay iisa
Ikalawang Modelo – Bahay-kalakal, sambahayan, at pamilihan ng tapos na produkto
Ikatlong Modelo – Sambahayan, bahay-kalakal, at pamilihang pinansyal
Ikaapat na Modelo – sambahayn, bahay-kalakal, pamilihang pinansyal at pamahalaan
Ikalimang Modelo – sambahay, bahay-kalakal, pamilihang pinansyal, pamahalaan, at panlabas na
sektor
Pambansang Kita – kabuuang kitang pinansyal ng lahat ng sektor na nasasakupan ng isang bansa
o estado
Gross Domestic Product (GDP) – sukatang pang-ekonomiya na tumutukoy sa produkto at
serbisyong ginagawa sa loob ng bansa, kasama ang produksyon ng dayuhan
Gross National Income / Gross Domestic Product (GNI/GNP) - sukatang pang-ekonomiya na
tumutukoy sa produkto at serbisyong ginagawa ng mga mamayan ng isang bansa, kasama ang
produksyon ng mga mamayang nasa ibang bansa
Mga Paraan na ginagamit sa pagsukat ng GNI:
• Expenditure Approach
• Industrial Origin Approach
• Income Approach
Monopolyo - isang uri ng kalakalan na kung saan mayroon lamang iisang tao o negosyo na siyang
namamahala sa mga produkto
Aralin 3: Implasyon
Implasyon – pagtaas ng pangkalahatang presyo ng mga bilihin sa halos lahat ng pamilihan sa bansa
Deplasyon – pagbaba ng pangkalahatng presyo ng mga bilihin
Hyperinflation – ang presyo ay patuloy na tumataas bawat oras, araw at linggo
Demand Pull Inflation – nagaganap kapag ang demand sa isang produkto o serbisyo ay mas
madami kaysa sa kayang isuplay o o iprodyus sa pamilihan
Cost-push Inflation – nagaganap kapag ang sanhi ng implasyon ay ang pagtaas ng gastusin sa
produksiyon
𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑤𝑒𝑖𝑔ℎ𝑡𝑒𝑑 𝑝𝑟𝑖𝑐𝑒 𝑛𝑔 𝑘𝑎𝑠𝑎𝑙𝑢𝑘𝑢𝑦𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑎𝑜𝑛
CPI – CPI = 𝑥 100
𝑡𝑜𝑡𝑎𝑙 𝑤𝑒𝑖𝑔ℎ𝑡𝑒𝑑 𝑝𝑟𝑜𝑐𝑒 𝑛𝑔 𝑏𝑎𝑡𝑎𝑦𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑎𝑜𝑛

𝐶𝑃𝐼 𝑛𝑔 𝑘𝑎𝑠𝑎𝑙𝑢𝑘𝑢𝑦𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑎𝑜𝑛−𝐶𝑃𝐼 𝑛𝑔 𝑛𝑎𝑘𝑎𝑟𝑎𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑎𝑜𝑛

Inflation Rate - IR = 𝑥 100
𝐶𝑃𝐼 𝑛𝑔 𝑛𝑎𝑘𝑎𝑟𝑎𝑎𝑛𝑔 𝑡𝑎𝑜𝑛

100
PPP - PPP = 𝐶𝑃𝐼

Aralin 3: Patakarang Piskal

Patakarang Piskal – tumutukoy sa gawi o behavior ng pamahalaan pagdating sa pagbabadyet at
pagbubuwis
Public Revenue – pondo ng pamahalaan upang makalikha ng pampublikong paglilingkod
Budget Balance – kapag ang revenue o kita ay kapantay ng paggasta ng pamahalaan
Budget Surplus – ang revenue o kita ay mas mataas kaysa sa paggasta ng pamahalaan
Budget Deficit – ang paggasta ng pamahalaan ay mas mataas kaysa sa kita nito
Checks and Balances – isinasagawa ng pamahalaan upang masigurong hindi inaabuso ng
anumang sangay ng pamahalaan ang kanilang kapangyarihan pagdating sa usaping pagbabadyet
RVAT – 12%
Expansionary Fiscal Policy – isinasagawa kapag ang kabuuang outpus ay higit na mababa sa
inaasahan dahil hindi nagagamit ang lahat ng resources
Contractionary Fiscal Policy – isinasagawa kapag ang presyp ng mga bilihin ay nasa bingit ng
pagtaas
Patakarang Pananalapi – tumutukoy sa gawi ng pamahalaan patungkol sa pagsasaayos ng
pamahalaan sa suplay ng pambansang salapi
Expansionary Monetary Policy – ipinatutupad upang mahikayat ang mga negosyanteng palakihin o
palawakin ang kanilang negosyo dulot ng matamlay na ekonomiya
Contractionary Monetary Policy – naglalayong mapabagal ang ekonomiya
Philippine Depositors Insurance Company – ahensya ng pamahalaan na nagbibigat ng deposit
insurance sa depositor