‫دانشکده دندانپزشکی مشهد‬

‫تهیه حفره دسترسی‬

‫در‬
‫اندودانتیکس‬

‫گروه درمان ریشه دندان‬

‫‪3131‬‬
 ‫اهداف و قوانين تهيه حفره دسترسي و عوامل موثر بر تغييرات تهيه حفره‬ ‫‪‬‬

‫تهيه حفره دسترسي با طراحي صحيح يك اقدام ضروري جهت انجام موفقيت آميز درمان كانال ريشه مي باشد‪ .‬اهداف مهم تهيه‬

‫حفره دسترسي شامل موارد زير مي باشند ‪:‬‬

‫‪ -‬برداشت پوسيدگي ها‬

‫‪ -‬برداشت سقف اتاقك پالپ به صورت كامل‬

‫‪ -‬برداشت تمام بافت تاجي پالپ‬

‫‪ -‬مشخص كردن محل مدخل تمامي كانال ها‬

‫‪-‬ايجاد يك مسير با دسترسي مستقيم به آپيكال كانال يا اولين انحناي آن‬

‫‪ -‬حفظ ساختمان سالم دندان‬

‫‪ -‬تثبيت مارجين هاي حفره دسترسي براي به حداقل رساندن نشت مارجين دندان ترميم شده‬

‫در واقع شكل اتاقك پالپ هر دندان ديكته كننده شكل حفره دسترسي است‪ .‬لذا اولين قدم در تهيه حفره دسترسي بدست آوردن‬

‫يك تجسم از آناتومي داخلي دندان مي باشد‪ .‬از راهكارهاي رسيدن به اين هدف مهم مي توان به معاينه كلينيكي تاج و قسمت‬

‫سرويكال دندان ‪ ،‬تهيه راديوگرافي هاي پري آپيكال با زواياي مختلف ‪ ،‬معاينه لثه چسبنده براي اطالع از جهت گيري ريشه ها و‬

‫مطالعه خصوصيات آناتوميك معمول و تغييرات بيان شده در گزارش موردها اشاره كرد‪.‬‬

‫ابزارهاي مورد استفاده در تهيه حفره دسترسي‬ ‫‪‬‬

‫انتخاب نوع فرز جهت تهيه حفره دسترسي براساس مهارت باليني ‪ ،‬تجربه فردي ‪ ،‬شكل و آناتومي كانال متفاوت و فردي است‪.‬‬

‫فرزهاي روند كاربايد جهت برداشت پوسيدگي ‪ ،‬ايجاد شكل حدود خارجي اوليه ‪ ،‬نفوذ به سقف اتاقك پالپ و حذف آن استفاده مي‬

‫شوند‪ .‬البته اين مراحل را مي توان با فرزهاي فيشور كاربايد و فيشور الماسي با انتهاي برنده هم انجام داد كه عالوه بر كاربردهاي‬

‫ذكر شده براي فرزهاي روند گسترش ديواره هاي اگزيال نيز با اين فرزهاي فيشور قابل انجام است ‪ .‬ولي بايد در نظر داشت كه‬
‫احتمال ايجاد گودال در ديواره ها وجود دارد‪ .‬بنابراين براي دندانپزشكان كم تجربه استفاده از فرزهاي فيشور كاربايد و الماسي با‬

‫انتهاي غير برنده پيشنهاد مي شود ‪.‬‬

‫فرزهاي روند الماسي به اين دليل كه نسبت به فرز كاربايد آسيب كمتري به چيني وارد مي كنند و احتمال ايجاد ترك با آن ها‬

‫كمتر است‪ ،‬براي تهيه حفره دسترسي از ميان چيني در پروتز هاي چيني متصل به فلز (‪ )PFM1‬استفاده مي شوند ‪ .‬در اين‬

‫رستورشين ها براي نفوذ به فلز و عاج از فرز كاربايد استفاده مي شود كه قدرت برش بيشتري دارد ‪.‬‬

‫فرز ‪ Transmetal‬كه يك نوع فرز فيشور كاربايد مي باشد براي تهيه حفره دسترسي در دندان هايي كه ترميم فلزي دارند بسيار‬

‫مناسب است ‪ .‬براي كنترل گرما و افزايش كارايي برش همواره استفاده از اسپري آب بايد هنگام تهيه حفره دسترسي با اين فرزها‬

‫مدنظر باشد ‪.‬‬

‫زماني كه اتاقك پالپ عقب نشين ي كرده و مدخل كانال ها كلسيفيه باشد فرزهاي زير جهت تهيه حفره دسترسي توصيه شده اند ‪:‬‬

‫‪Mueller -1‬‬

‫‪LN -2‬‬

‫شكل ‪ : 1‬از راست به چپ فرز ‪ LN‬و ‪Mueller‬‬

‫‪1‬‬
‫‪PFM : porcelain fused to metal‬‬
‫اين فرزها سر گرد برنده و دسته بلند دارند البته دسته بلند براي نفوذ بيشتر دريل داخل ريشه نيست بلكه براي دور كردن سر‬

‫هندپيس از دندان و افزايش ديد است ‪..‬‬

‫مراحل تهيه حفره دسترسي‬ ‫‪‬‬

‫كليات مراحل تهيه حفره دسترسي در دندان هاي قدامي و خلفي يكسان است‪ .‬البته با توجه به تفاوت آناتومي داخلي دندان ها‬

‫باهم يكسري تفاوت ها وجود دارد كه حين بيان مراحل به صورت جزئي تر به آنها پرداخته خواهد شد‪.‬‬

‫مراحل مختلف تهيه حفره دسترسي عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ -1‬حذف پوسيدگي ها و ترميم ها‬

‫يكي از مهمترين مراحل تهيه حفره دسترسي حذف پوسيدگي ها و ترميم هاي معيوب است ‪ .‬ساختمان هاي بدون پشتيبان نيز‬

‫بايد حذف شوند ‪.‬‬

‫مهمترين داليل برداشت پوسيدگي ها عبارتند از ‪:‬‬

‫الف‪ -‬فراهم كردن محيط عاري از آلودگي قبل از ورود به داخل كانال‬

‫ب‪ -‬ارزيابي قابل ترميم بودم دندان و احتمال نياز به جراحي افزايش طول تاج كلينيكي‬

‫پ ‪ -‬فراهم كردن نسج سالم دنداني جهت قراردادن ترميم موقت ‪ .‬چرا كه ترميم موقت بايد با ساختمان سالم دنداني در‬

‫تماس باشد تا سيل مناسبي فراهم كند ‪.‬‬

‫ترميم هاي معيوب حين تهيه حفره دسترسي به منظور پيشگيري از نشت تاج و آلودگي سيستم كانال ريشه بايد حذف شوند‪.‬‬

‫همچنين حذف اين ترميم ها باعث افزايش ديد و دسترسي و فراهم كردن دسترسي در امتداد خط مستقيم شده و احتمال افتادن‬

‫قطعاتي از اين ترميم ها كه حين كار با ابزارها جدا شده اند در كانال ريشه را كم مي كند‪.‬‬

‫اما ترميم هاي سالم نياز به داوري كلينيكي دارند‪ .‬به صورت معمول گفته مي شود ترميم هاي آمالگام و كامپوزيت برداشته شود‪.‬‬

‫البته احتمال دارد در برخي موارد مثالً يك ترميم كالس دو كه بخش پروگزيمال گسترش زير لثه اي دارد ولي در عين حال سالم‬

‫است‪ ،‬براي كمك به نگهداري رابردم حين درمان ريشه نگهداشته شود و بعد از اتمام درمان حذف شود‪ .‬با وجود ترميم مي توان‬

‫حفره دسترسي را با برداشتن از ماده ترميمي بزرگتر تهيه كرد ‪.‬‬

‫در مورد روكش هاي سالم بايد گفت كه تهيه حفره دسترسي از بين اين ها ديد و دسترسي را كاهش خواهد داد و اين نكته بايد مد‬

‫نظر دندانپزشك باشد و به بيمار نيز مشكالت احتمالي ناشي از حفظ روكش را بيان نمايد ‪.‬مثل به وجود آمدن مشكالتي حين‬

‫درمان اندودانتيكس يا تخريب روكش و نياز به تعويض آن ‪ .‬در هر حال يك مطالعه مشخص كرده است كه وقتي ترميم ها كامل‬

‫حذف نشوند چهل درصد بيشتر احتمال دارد كه پوسيدگي يا شكستگي تشخيص داده نشود‪.‬‬

‫دسترسي‪2‬‬ ‫‪ -2‬ايجاد شكل اوليه حدود خارجي حفره‬

‫امتداد خط مركزي مدخل كانال ها به سطح اكلوزال محل زواياي خطي را نشان مي دهد اتصال زواياي خطي شكل حدود خارجي‬

‫حفره را تشكيل خواهد داد ‪.‬‬

‫دندان هاي قدامي‬ ‫‪‬‬

‫در يك دندان دست نخورده شروع تهيه حفره دسترسي در دندان هاي قدامي باال و پائين از مركز سطح لينگوال دندان ها خواهد‬

‫بود ‪ .‬ورود اوليه فرز جهت ايجاد شكل حدود خارجي به ميزان ‪ 1‬ميلي متر داخل عاج و عمود بر سطح لينگوال مي باشد ‪.‬‬

‫شكل هندسي حدود خارجي حفره در دندان هاي سانترال و لترال باال به صورت مثلث با قاعده آن در انسيزال و در بقيه دندان هاي‬

‫قدامي به صورت بيضي خواهد بود كه قطر عمودي آن بزرگتر است؛ به عبارتي ديگر گسترش انسيزوسرويكالي آن بيشتر از‬

‫مزيوديستالي است‪ .‬بايد ذكر شود در دندان هاي انسيزور باال با افزايش سن و عقب نشيني شاخك هاي پالپي شكل حفره دسترسي‬

‫به صورت بيضي تغيير شكل خواهد داد (شكل‪. )2‬‬

‫اينكه حفره دسترسي در دندان هاي قدامي از سمت لينگوال تهيه مي شود به خاطر حفظ زيبايي و تامين دسترسي در امتداد خط‬

‫مستقيم است ‪ .‬در برخي موارد بهتر است تغييرات در اين محل داده شود مثالً در مورد انسيزور هاي فك پايين گاهي موارد بهتر‬

‫است حفره دسترسي از انسيزال تهيه شود كه به خاطر دسترسي بهتر به كانال لينگوال و دبريدمان بهتر است ‪.‬حتي در برخي موارد‬

‫مثالً وجود شلوغي دنداني يا عقب نشيني كانال تا زير محل اتصال عاج و مينا تهيه حفره دسترسي از سمت فاشيال توصيه شده‬

‫است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪outline form‬‬
 ‫شكل ‪ :2‬شكل حفره دسترسي در دندان هاي قدامي‬

‫باال‪3‬‬ ‫دندان پيش مياني فک‬ ‫‪‬‬

‫درصورت وجود شاخك هاي پالپي حفره دسترسي مثلثي شكل بوده و در موارد با عقب نشيني فضاي پالپي مانند افزايش سن ‪ ،‬موارد‬
‫تروماي اكلوژن يا پوسيدگيهاي گسترده ‪ ،‬به دليل نبود شاخك هاي پالپي‪ ،‬اين مثلث با زواياي گرد شده وكمي متمايل به بيضي مي شود‪.‬‬
‫محل شروع حفره درست باالي سينگلوم در قسمت مياني و عمود بر سطح پاالتال دندان مي باشد ‪ .‬تهيه حفره دسترسي تا برداشت كامل‬
‫شاخك هاي پالپي و تاقچه لينگوالي كه در زير سينگلوم قرار دارد‪ ،‬ادامه مي يابد به گونه اي كه با سوند سر كج از داخل به خارج اثري از‬
‫شاخك پالپي و يا سقف پالپ نباشد وسوند مستقيم نيز بدون برخورد به مانع‪ ،‬از ديواره هاي حفره بصورت مخروطي به سمت مدخل‬
‫كانال هدايت شود‪.‬حفره دسترسي و ديواره اتاقك پالپ الزمست در يك امتداد باشند تا دبري ها و بقاياي پالپي و مواد پركردگي در‬
‫حدفاصل انها نماند كه باعث تغيير رنگ دندان گردد ‪ .‬براي دسترسي به ديواره لينگوالي كانال برداشت تاقچه لينگوالي ضروري است‪.‬‬
‫چنانچه اين شرايط بدست نيايد امكان آماده سازي تمام ديواره هاي كانال وجود نخواهد داشت‪( .‬شكل‪.)3‬‬

‫‪3‬‬
‫‪Maxillary Central Incisors‬‬
 ‫شكل‪ :3‬نماي حفره دسترسي دندان پيشين مياني فك باال‬

‫باال‪4‬‬ ‫دندان پيش کناري فک‬

‫حفره دسترسي مشابه دندان پيشين مياني مثلثي شكل ولي در اندازه كوچكتر مي باشد‪ .‬در صورت عقب نشيني پالپ (بيماران‬
‫مسن ‪ ،‬موارد تروماي اكلوژن و ‪ )...‬و نبود شاخك هاي پالپي شكل آن متمايل به بيضي مي گردد‪ . .‬محل شروع حفره درست باالي‬
‫سينگلوم در قسمت مياني و عمود بر سطح پاالتال دندان است و همه اصولي كه براي تهيه حفره دسترسي در دندان هاي پيش‬
‫مي اني بيان شد براي اين دندان نيز مطرح است‪ .‬همانند دندانهاي ييش مياني‪ ،‬ريشه اين دندان ها نيز به سمت پاالتال قرار دارند‪.‬‬
‫بنابراين ضروري است كه زمان تهيه حفره دسترسي به اين ويژگي توجه شود و فرز در ناحيه ورودي باالي سينگلوم كمي متمايل‬
‫به پاالتال قرار گيرد تا از ايجاد پله در سطح باكال و يا سوراخ شدگي در ناحيه لبيوسرويكال پيشگيري شود (شكل‪.)4‬‬

‫شكل‪ :4‬نماي حفره دسترسي دندان پيشين كناري فك باال‬

‫باال‪5‬‬ ‫دندان نيش فک‬ ‫‪‬‬

‫حفره دسترسي بيضي و يا شياري شكل است كه درست ازباالي سينگلوم شروع شده و به سمت نقطه مركزي در ناحيه سرويكالي‬
‫پيش مي رود‪ .‬پهناي مزيوديستالي حفره متناسب با پهناي مزيوديستالي اتاقك پالپ مي باشد‪.‬با سوند سر كج قسمت هاي باقيمانده‬
‫سقف مشخص شده و برداشته مي شود‪ .‬برداشت تاقچه لينگوالي جهت آماده سازي و پاكسازي ديواره لينگوالي ريشه ضروري است‪. .‬‬
‫گسترش باكو لينگوالي حفره از برداشت اين تاقچه و دسترسي مستقيم به كانال پيروي مي كند به گونه اي كه فايل بتواند در مرحله اماده‬
‫سازي بدون كج شدن و تداخل با ديواره هاي تاجي به كانال وارد شود‪ .‬تمام ديواره ها به سمت مدخل كانال به صورت مخروطي شيب‬
‫دارند‪( .‬شكل‪.)5‬‬

‫‪4‬‬
‫‪Maxillary Lateral Incisor‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Maxillary Canine‬‬
 ‫شكل ‪ :5‬نماي حفره دسترسي دندان نيش فك باال‬

‫پایين‪6‬‬ ‫دندان پيش مياني و کناري فک‬

‫به دليل تشابه زياد آناتومي تاج و ريشه و شكل اتاقك پالپ اين دو دندان‪ ،‬حفره دسترسي اين دندان نيز مشابه هم مي باشند‪.‬‬

‫نقطه شروع تهيه حفره دسترسي در يك سوم مياني و دقيقأ باالي سينگلوم در حالي است كه فرز عمود بر نقطه ورود گرفته‬

‫ميشود‪ .‬به دليل اينكه عرض مزيوديستالي اين دندان ها خيلي كم است بهتر است فرز مورد استفاده بزرگتر از فرز روند شماره ‪1/2‬‬

‫نباشد و يا فرز الماسي ا ستوانه اي باريك باشد‪ .‬گسترش اوليه حفره فقط در جهت باكولينگوالي به صورت يك شيار است و از‬

‫گسترش در جهت مزيوديستالي بايد پرهيز شود‪ .‬حتي با ظريفترين فرز نيز عرض مزيوديستالي به اندازه كافي است‪ .‬با وجوديكه‬

‫در حدود ‪ 33‬درصد ازدندانهاي پيشين فك پايين داراي دو كانال هستند‪ ،‬تنها ‪ 2‬تا ‪ 3‬درصد داراي دو سوراخ اپيكالي جداگانه‬

‫ميباشند‪ .‬به دليل زاويه اين دندانها به سمت لبيال‪ ،‬بطور طبيعي جهت فرز به سمت لبيال گرفته ميشود و بنابراين يافتن كانال‬

‫لينگوالي معموأل مشكل تر است( به همين علت نيز معموأل خطر ايجاد گودال‪ 7‬در ديواره لبيالي زياد است)‪ .‬كانال لينگوالي ‪ 1‬تا ‪3‬‬

‫ميلي متر از كانال باكالي فاصله دارد و دقيقأ زير سينگلوم است‪ .‬اگر چه دو كانال بندرت داراي دو سوراخ اپيكالي مجزا هستند‪ ،‬در‬

‫صورتيكه يك كانال تميز و پر نگردد‪ ،‬محصوالت جانبي باكتريهاي بافت نكروزه ميتوانند از طريق كانالهاي فرعي يا از طريق كانال‬

‫اصلي كه خوب مهر و موم نشده باشد به بافت پريودنشيوم راه يابند‪ .‬جهت دستيابي به مسير مستقيم تر و همچنين يافتن مدخل‬

‫كانال لينگوالي‪ ،‬پله لينگوال بايد برداشته شود‪ .‬در ناحيه ‪ CEJ‬مقطع عرضي كانال بيضي شكل است‪ .‬بيشتر اين دندانها داراي يك‬

‫كانال هستند كه در راديوگرافي به صورت يك كانال باريك ديده مي شود ولي بايد در نظر داشت كه كانال در جهت باكولينگوالي‬

‫وسيع است‪ .‬فرم حدود خارجي حفره دسترسي بر اساس محل شاخكهاي پالپي مزيال و ديستال به صورت مثلث يا بيضي است‪ .‬اگر‬

‫حفره دسترسي به شكل مثلث باشد‪ ،‬به صور ت يك مثلث دراز در جهت انسيزوجينجيوالي است و قاعده مثلث كوچك و در سمت‬

‫انسيزال قرار دارد‪( .‬شكل ‪.)6‬‬

‫‪6‬‬
‫‪Mandibular Central Incisor‬‬
‫‪7‬‬
‫‪gouging‬‬
 ‫شكل ‪ :6‬نماي حفره دسترسي دندان پيشين فك پايين‬

‫پایين‪8‬‬ ‫دندان نيش فک‬

‫حفره دسترسي دندان نيش فك پايين به صورت بيضي ( بيضي متمايل به گرد تا بيضي كشيده) است‪ .‬عرض مزيوديستالي آن‬

‫بستگي به عرض مزيوديستالي اتاقك پالپ دارد‪ .‬در سطح لينگوال و باالي سينگلوم تراش حفره دسترسي شروع ميشود‪ .‬گاهي‬

‫جهت دسترسي مستقيم به كانال ممكن است حفره دسترسي به لبه انسيزال هم گسترش يابد‪ .‬گسترش لينگوالي به سينگلوم هم‬

‫جهت يافتن كانال دوم ( در لينگوال) الزم است‪ .‬در ضمن پله لينگوال نيز جهت دسترسي مستقيم به كانال و دستيابي به كانال‬

‫دوم بايد برداشته شود‪ .‬لبه مزيالي تقريبأ مستقيم است و بنابراين حفره دسترسي كمي به سمت مزيال سطح لينگوال متمايل است‪.‬‬

‫همچنين مشابه دندانهاي پيشين نوك كاسپ بيشتر به سمت لينگوال متمايل است‪ .‬تاج نيش قرينه نيست و نيمه ديستالي بزرگتر‬

‫است‪ .‬بنابراين شروع تهيه حفره دسترسي از مزيال نقطه مياني شروع ميشود (شكل ‪. )7‬‬

‫شكل ‪ :7‬نماي حفره دسترسي دندان نيش فك پايين‬

‫دندان هاي خلفي‬ ‫‪‬‬

‫‪8‬‬
‫‪Mandibular Canine‬‬
‫هم واره به عنوان يك قانون كلي بايد در نظر داشت كه جهت تهيه حفره دسترسي‪ ،‬تنها اتكا به آناتومي اكلوزال دندان مي تواند‬

‫خطرناك باشد ؛ چرا كه اين آناتومي به علت پوسيدگي ‪ ،‬ترميم و قرار دادن روكش دستخوش تغيير مي شود‪ .‬بجاي آناتومي اكلوزال‬

‫محل اتصال سمنتوم و مينا (‪ )CEJ9‬شاخص معتبري جهت تهيه حفره است كه اين موضوع يكي از قوانين تهيه حفره به شمار مي‬

‫رود ‪ .‬در زير به ‪ 9‬قانون جهت كمك به تهيه حفره دسترسي اشاره مي شود‪:‬‬

‫مركزيت‪13‬‬ ‫‪ -1‬قانون‬

‫كف اتاقك پالپ هميشه در مركز دندان در سطح ‪ CEJ‬قرار دارد( شكل ‪. .)8‬‬

‫مركزي‪11‬‬ ‫‪ -2‬هم‬

‫ديواره هاي اتاقك پالپ هميشه به طرف سطوح خارجي در سطح ‪ CEJ‬هم مركزند (شكل ‪.)8‬‬

‫شكل‪ : 8‬قوانين هم مركزي و مركزيت (نقاشي از دكتر شيال قاسمي)‬

‫‪ -3‬قانون ‪CEJ‬‬

‫در تاج كلينيكي فاصله سطوح خارجي دندان از ديواره هاي اتاقك پالپ در دور تا دور دندان در سطح ‪ CEJ‬يكسان است (شكل ‪. )9‬‬

‫‪9‬‬
‫‪CEJ: cementoenamel junction‬‬

‫**‬
‫‪10‬‬
‫‪Centerality‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Concentricity‬‬
 ‫شكل‪ : 9‬قانون ‪CEJ‬‬

‫تقارن‪12‬‬ ‫‪ -4‬قانون اول‬

‫بجز در مولرهاي باال مدخل كانال ها از خطي كه در جهت مزيوديستالي در كف اتاقك پالپ كشيده ميشود در يك فاصله قرار‬

‫دارند (شكل‪.)13‬‬

‫شكل‪ : 13‬قانون اول تقارن‬

‫‪ -5‬قانون دوم تقارن‬

‫بجز در مولرهاي باال مدخل كانال ها روي خطي عمود بر خطي قرار دارند كه در جهت مزيوديستالي در كف اتاقك پالپ كشيده مي‬

‫شود ‪.‬‬

‫‪ -6‬قانون تغيير رنگ‬

‫رنگ كف اتاقك پالپ تيره تر از ديواره هاست (شكل ‪.)11‬‬

‫‪12‬‬
‫‪Symmetry‬‬
 ‫شكل‪ : 11‬قانون تغيير رنگ به كف تيره اتقك پالپ و خطوط رشدي تكاملي آن توجه گردد‬

‫‪ -7‬قانون اول مدخل كانال‬

‫مدخل كانال ها همواره در محل اتصال كف اتاقك پالپ و ديواره هاي حفره دسترسي است (شكل‪.)11‬‬

‫‪ -8‬قانون دوم مدخل كانال‬

‫مدخل كانال ها همواره در زاويه محل اتصال كف اتاقك پالپ و ديواره هاي حفره دسترسي است (شكل‪.)11‬‬

‫‪ -9‬قانون سوم مدخل كانال‬

‫مدخل كانال ها هميشه در محل انتهاي خطوط تكاملي ريشه قرار دارد (شكل ‪.)11‬‬

‫پري مولرهاي باال‬ ‫‪o‬‬

‫در اين دندان ها شكل اوليه حدود خارجي به صورت بيضي با گسترش بيشتر باكو لينگوال است و نقطه اوليه ورود فرز روي شيار‬

‫مركزي در حد فاصل نوك دو كاسپ باكال و لينگوال و جهت ورود فرز عمود بر سطح اكلوزال مي باشد ‪.‬شكل نهايي حفره دسترسي‬

‫در پري مولرهاي دو كاناله به صورت بيضي ودر سه كاناله به صورت مثلث با قاعده در باكال است (شكل‪. )12‬‬
 ‫شكل ‪ :12‬شكل حفره دسترسي در دندان هاي پري مولر باال‬

‫باال‪13‬‬ ‫دندان هاي آسياب کوچک اول فک‬ ‫‪‬‬

‫حفره دسترسي به شكل بيضي در جهت باكولينگوال مي باشد گسترش باكولينگوالي در حدود دو سوم تا سه چهارم شيب كاسپ‬
‫باكال و نيمي از شيب كاسپ پاالتال مي باشد‪ .‬ديواره هاي باكال و پاالتال به صورت مخروطي به سمت مدخل كانال ها قرار مي گيرند‪ .‬با‬
‫توجه به وجود فرورفتگي ناحيه مزيو سرويكال و كمي ضخامت ريشه در اين ناحيه‪ ،‬الزم است حين تهيه حفره دسترسي به جهت قرار‬
‫گيري فرز براي پيشگيري ازسوراخ شدگي توجه داشت و فرز متمايل به ديستال قرار گيرد‪.‬‬

‫زمانيكه دندان سه كاناله باشد شكل حفره به صورت مثلثي مي شود كه پايه آن در باكال قرار داشته و زواياي آن نيز در امتداد كانال‬
‫ها قرار دارد (شكل‪.)13‬‬

‫شكل‪ :13‬نماي حفره دسترسي دندان آسياب كوچك اول فك باال‬

‫‪13‬‬
‫‪Maxillary First Premolar‬‬
 ‫باال‪14‬‬ ‫دندان هاي آسياب کوچک دوم فک‬ ‫‪‬‬

‫مشابه آسياب كوچك اول حفره دسترسي بيضي شكل و در جهت باكولينگوال مي باشد‪ .‬در موارد دو كاناله‪ ،‬كانال ها به موازات‬
‫يكديگرقرار دارند و جهت ايجاد دسترسي مستقيم‪ ،‬اندازه حفره دسترسي در مقايسه با آسيابهاي كوچك دو ريشه اي با ريشه هاي بهم‬
‫پيوسته بزرگتر مي باشد زمانيكه دندان سه كاناله باشد شكل حفره به صورت مثلثي مي شود كه پايه آن در باكال قرار دارد و زواياي آن‬
‫در امتداد كانال ها قرار دارد ‪ .‬شايع ترين خميدگي هاي ريشه به ترتيب به سمت ديستال‪ ،‬خميدگي هاي دو گانه يا ‪ S‬شكل ‪ ،‬باكال و بعد‬
‫مستقيم مي باشد (شكل ‪.)14‬‬

‫شكل‪ :14‬نماي حفره دسترسي دندان آسياب كوچك دوم فك باال‬

‫‪ o‬پري مولرهاي پائين‬

‫در اين دندان ها بايد به زاويه لينگوالي تاج نسبت به ريشه توجه داشت كه محل شروع دسترسي به صورت عمود بر سطح اكلوزال‬

‫در پري مولر اول فك پائين در وسط شيب لينگوال كاسپ باكال خواهد بود ‪ .‬همين جهت ورود فرز در پري مولر دوم فك پائين نيز‬

‫حفظ مي شود با اين تفاوت كه به علت تمايل كمتر لينگوالي تاج نسبت به پري مولر اول‪ ،‬ورود اوليه فرز در ‪ 1/3‬شيب لينگوال‬

‫كاسپ باكال (نزديك تر به شيار مركزي) روي خطي است كه راس كاسپ باكال و شيار لينگوال را متصل مي كند (شكل‪ .)15‬شكل‬

‫اوليه و نهايي حفره دسترسي شبيه پري مولرهاي باالست‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫‪Maxillary Second Premolars‬‬
 ‫شكل ‪ :15‬شكل حفره دسترسي در دندان هاي پري مولر پايين‬

‫پایين‪15‬‬ ‫آسياب کوچک اول فک‬ ‫‪‬‬

‫فرم حفره دسترسي اين دندان به صورت بيضي است‪ .‬شروع تراش حفره از شيار مركزي بوده و به طرف نوك كاسپ باكال امتداد مييابد‬

‫كه اغلب ريج كاسپ را در بر مي گيرد‪ .‬بايد دقت نمود كه فرز‪ ،‬موازي محور طولي ريشه حركت كند زيرا احتمال سوراخ شدگي سطح‬

‫باكال شايع مي باشد‪ .‬اگر دندان دو كاناله باشد‪ ،‬معموالً دسترسي مستقم به كانال باكال ممكن است‪ ،‬در حاليكه پيدا كردن كانال لينگوال‬

‫مشكل است‪ .‬كانال لينگوال از كانال باكال با يك زاويه تند از تنه جدا مي گردد كه اين امر احتمال پيدا نشدن كانال لينگوال را زياد‬

‫ميكند‪ .‬به عالوه شيب لينگوالي تاج‪ ،‬باعث هدايت فايلها به سمت باكال مي گردد و در نتيجه پيدا كردن مدخل كانال لينگوال را مشكلتر‬

‫ميسازد‪ .‬براي مقابله با اين مشكل‪ ،‬دندانپزشك بايد گسترش لينگوالي ديواره لينگوالي حفره دسترسي را بيشتر كند كه مشخص كردن‬

‫كانال لينگوالي را راحت تر كند‪ .‬اين دندان از نظر مزيوديستالي عريض تر از آسياب كوچك اول فك باال است كه باعث ميشود فرم آن‬

‫بيشتر به صورت بيضي باشد و كمتر به صورت شياري درآيد‪ .‬به دليل تمايل لينگوالي تاج‪ ،‬براي دسترسي مستقيم‪ ،‬گسترش باكالي حفره‬

‫دسترسي نزديك به رأس كاسپ باكال ميشود ‪ .‬گسترش لينگوالي حفره دسترسي بندرت به كاسپ لينگوالي تجاوز ميكند‪ .‬از نظر‬

‫مزيوديستالي حفره دسترسي بين دو رأس كاسپ و در مركز واقع مي شود‪ .‬گاهي جهت دستيابي يه آناتومي پيچيده كانال اصالحاتي در‬

‫حفره دسترسي داده ميشود (شكل ‪)16‬‬

‫شكل ‪ :16‬نماي حفره دسترسي دندان آسياب كوچك اول فك پايين‬

‫‪15‬‬
‫‪Mandibular First Premolar‬‬
 ‫پایين‪16‬‬ ‫دندان آسياب کوچک دوم فک‬ ‫‪‬‬

‫حفره دسترسي مشابه آسياب كوچك اول فك پايين است‪ .‬طرح كلي بيضي شكل است كه از شيار مركزي به طرف نوك كاسپ باكال‬

‫امتداد يافته و ريج كاسپ را در بر مي گيرد‪ .‬حفره دسترسي در اين دندان از دو نظر با آسياب كوچك اول متفاوت است‪ .‬اول به دليل آنكه‬

‫شيب لينگوالي تاج كمتر است براي دستيابي به يك دسترسي مستقيم نياز به گسترش كمتري به شيب كاسپ باكال است‪ .‬ثانيأ‪ ،‬كاسپ‬

‫لينگوالي دندان بيش از آسياب كوچك اول تكامل يافته‪ ،‬بنابراين گسترش لينگوالي حفره دسترسي معموالً تا نيمه شيب كاسپ لينگوال‬

‫ادامه مييابد‪ .‬اين دندان گاهي داراي دو كاسپ لينگوالي است كه كامأل هم اندازه هستند‪ .‬در اين صورت حفره دسترسي از نظر مزيو‬

‫ديستالي در مركز خطي است كه كاسپ باكال و شيار لينگوالي بين دو رأس كاسپهاي لينگوال را به هم وصل ميكند‪ .‬وقتي كاسپ مزيو‬

‫لينگوال بزرگتر از كاسپ ديستو لينگوال است‪ ،‬گسترش لينگوالي حفره دسترسي در ديستال نوك كاسپ مزيو لينگوال است (شكل ‪.)17‬‬

‫شكل ‪ :17‬نماي حفره دسترسي دندان آسياب كوچك دوم فك پايين‬

‫‪ o‬مولرها‬

‫قدم اول در دندان هاي مولر براي تعيين شكل اوليه حدود خارجي تعيين مرز مزيالي و ديستالي حفره دسترسي است ‪.‬‬

‫در مولرهاي باال مرز مزيالي خط واصل راس كاسپ هاي مزيالي و مرز ديستالي ريج مايل مي باشد ‪.‬‬

‫مرز مزيالي مولرهاي پائين شبيه باالست و مرز ديستالي عبارت است از خط واصل شيارهاي لينگوالي و باكالي ‪ .‬محل اوليه ورود فرز‬

‫در وسط مرز مزيالي و ديستالي و عمود بر سطح اكلوزال مي باشد ‪.‬‬

‫شكل اوليه كه بايد براي حفره دسترسي مد نظر باشد به اندازه ‪ 1/2-3/4‬اندازه نهايي و در مولرهاي فك باال به صورت بيضي با‬

‫گسترش باكو لينگوال (شكل‪ )18‬و در مولرهاي پائين با گسترش مزيو ديستالي است(شكل ‪ . )19‬شكل نهايي به صورت مثلث براي‬

‫مولرهاي سه كاناله و لوزي براي مولرهاي چهار كاناله مي باشد‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫‪Mandibular Second Premolar‬‬
 ‫شكل‪ :18‬شكل حفره دسترسي در مولر هاي باال‬

‫شكل‪ :19‬شكل حفره دسترسي در مولر هاي پايين‬

‫‪ -3‬نفوذ به سقف اتاقك پالپ‬

‫در اين مرحله در دندان هاي قدامي فرز از حالت عمود بر سطح لينگوال به حالت موازي محور طولي ريشه تغيير جهت خواهد داد‬

‫(شكل‪ . )19‬در دندان هاي پري مولر نيز فرز از حالت عمود بر سطح اكلوزال به حالت موازي ريشه در بعد مزيوديستالي و‬

‫باكولينگوالي تغيير جهت مي دهد در مولرها اين تغيير جهت به سمت مدخل بزرگترين كانال است به عبارت ديگر جهت ديستالي‬
‫در مولرهاي پائين و پاالتالي در مولرهاي باال ‪ .‬عدم انجام صحيح اين تغيير جهت ها باعث ايجاد گودال تاج يا پرفوراسيون جانبي‬

‫تاج خواهد شد‪ .‬در اين مرحله با ورود فرز به اتاقك پالپ حالت افتادن در يك فضاي خالي اتفاق مي افتد البته در مواردي كه اتاقك‬

‫پالپ كلسيفيه مي باشد و فاصله سقف و كف اتاقك پالپ كم است (حالت ديسك شكل) اين حالت به صورت محسوس اتفاق نمي‬

‫افتد ‪ .‬براي نفوذ به اتاقك پالپ مهم است كه يك عمق تخميني با استفاده از راديوگرافي قبل كار براي ورود فرز به دست آوريم اگر‬

‫با رسيدن به عمق مورد نظر اتاقك پالپ باز نشد‪ ،‬قبل از ادامه كار تهيه راديوگرافي ديگر الزامي است تا از پرفوراسيون تاج جلوگيري‬

‫شود‪.‬‬

‫‪ -4‬حذف كامل سقف اتاقك پالپ و تعيين محل مدخل تمام كانال ها‬

‫با انجام اين مرحله شكل نهايي حفره دسترسي به دست خواهد آمد‪ .‬برداشت كامل سقف اتاقك پالپ را مي توان به بهترين نحو با‬

‫وارد كردن يك فرز روند در زير ناحيه اي از سقف اتاقك كه در مرحله قبلي سوراخ شده و حركت رو به عقب برشي فرز انجام داد‬

‫(حركت برشي فرز از داخل به خارج) ‪.‬‬

‫برداشت كامل سقف اتاقك پالپ با يك سوند شماره ‪ 17‬تاييد مي شود كه نبايد در هيچ نقطه اي به ديواره اگزيال گير كند ‪.‬‬

‫مشكلي كه در اين مرحله براي دندانپزشك ممكن است پيش آيد خونريزي فراوان اتاقك پالپ است كه ديد را مختل مي كند براي‬

‫رفع اين مشكل مي توان اين مراحل را طي كرد ‪:‬‬

‫تا آنجا كه ممكن است سقف اتاقك پالپ برداشته شود‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫با يك فرز با انتهاي گرد يا قاشقك اندو تا حد امكان بافت پالپ تاج را قطع شده و اتاقك پالپ با هيپوكلريت سديم‬ ‫‪-‬‬

‫شستشو داده شود ‪.‬‬

‫در صورت ادامه يافتن خونريزي با كمك راديوگرافي تشخيصي كه قبل از كار تهيه شده يك طول كاركرد تقريبي تعيين‬ ‫‪-‬‬

‫ميشود و با يك بروچ پالپ ريشه اي خارج شده و شستشو با هيپوكلريت سديم انجام ميشود‪.‬‬

‫بايد به خاطر داشت كه جهت تعيين محل مدخل كانال ها سوند اندودانتيك نسبت به فرز ابزار مناسبي است‪ .‬جستجوي كانال ها‬

‫با فرز احتمال پرفوراسيون را به صورت قابل توجه زياد مي كند ‪.‬‬

‫‪ -5‬حذف موانع قسمت كرونال كانال و ايجاد دسترسي مستقيم‬

‫دسترسي در امتداد خط مستقيم (‪ ) SLA17‬توضيح دهنده يك آماده سازي از حفره دسترسي است كه يك مسير بدون مانع قيفي‬

‫شكل از سطح اكلوزال به اپيكال يا اولين انحناي كانال فراهم مي كند و اجازه مي دهد فايل با كمترين انحناي ممكن در كانال قرار‬

‫گيرد ‪.‬‬

‫دندان هاي قدامي‬ ‫‪‬‬

‫مي باشد كه يك برجستگي عاج در دندان هاي قدامي است كه از‬ ‫لينگوالي‪18‬‬ ‫در اين دندان ها مانعي كه بايد حذف شود پله‬

‫سينگولوم تا ‪ 2‬ميلي متر آپيكال تر از مدخل كانال ادامه دارد(شكل‪ .)23‬در صورت عدم حذف اين پله فايل به سمت باكال خم مي‬

‫شود و احتمال تماس آن با همه ديواره هاي كانال كاهش مي يابد و پاكسازي به صورت موثر انجام نخواهد شد ‪ .‬حس المسه‬

‫دندانپزشك نيز كاهش خواهد يافت ‪ .‬ا ز طرفي فايل خم شده تحت استرس قرار گرفته و احتمال شكستن آن باال مي رود و خطر‬

‫ايجاد حوادثي مثل لج و ترانسپورت نيز افزايش خواهد يافت ‪.‬ابزارهايي كه براي برداشتن اين مانع عاجي به كار مي روند فرزهاي‬

‫كاربايد يا الماسي با انتهاي غير برنده و گيتس گليدن هستند ‪.‬كاربرد گيتس با بزرگترين شماره اي از آن شروع مي شود كه مي‬

‫تواند به صورت غير فعال در ‪ 2‬ميلي متري آپيكال مدخل كانال قرار گيرد ‪ .‬حركت اين ابزارها جهت حذف مانع به صورت حركت‬

‫برشي به سمت خارج خواهد بود ‪.‬‬

‫شكل ‪ : 23‬پله لينگوالي‬

‫‪17‬‬
‫‪SLA: Straight line access‬‬
‫‪18‬‬
‫‪lingual shoulder‬‬
 ‫دندان هاي خلفي‬ ‫‪‬‬

‫در دندان هاي خلفي موانعي كه بايد حذف شوند برآمدگي عاجي سرويكال و تنگي كرونال كانال است‪ .‬اين موانع با فرز هاي الماسي‬

‫و كاربايد با انتهاي غيربرنده يا گيتس گليدن برداشته مي شوند ‪ .‬كه حركت اين ابزارها به صورت جاروئي روي به عقب و با فشار‬

‫كناري دور از ناحيه فوركا خواهد بود ‪.‬‬

‫بعد از حذف موانع براي تعيين اين كه آيا دسترسي مستقيم ايجاد شده يا نه‪ ،‬بزرگترين فايلي را كه به صورت غير فعال تا آپيكال‬

‫كانال يا اولين انحناي كانال را طي مي كند در كانال قرار داده و گير كردن آن به ديواره ها بررسي مي شود ‪.‬تمام موانع بايد حذف‬

‫شوند ‪.‬‬

‫در دندان هاي قدامي اگر بعد از حذف پله لينگوال هنوز فايل به لبه انسيزال گير مي كند‪ ،‬بايد لبه انسيزال را بيشتر گسترش داد‪.‬‬

‫در واقع تعيين كننده هاي موقعيت لبه انسيزال حذف كامل شاخك پالپ و ايجاد دسترسي در امتداد خط مستقيم هستند ‪.‬‬

‫در دندان هاي قدامي باال ايجاد بول روي لبه انسيزال براي دسترسي در امتداد خط مستقيم جايز نيست و حتماً اين قسمت از‬

‫ديواره حفره دسترسي بايد با زوايه قائمه‪ 19‬باقي بماند ‪ .‬ايجاد بول ترميم كامپوزيت اين ناحيه را نازك مي كند و با توجه به اين كه‬

‫در اكلوژن نرمال لبه انسيزال دندان هاي قدامي پائين از سطح لينگوال دندان هاي قدامي باال به عنوان راهنماي قدامي استفاده مي‬

‫كنند‪ ،‬وارد شدن استرس به ترميم كامپوزيت نازك شده آن را در معرض شكستن و نشت قرار مي دهد ‪ .‬البته در دندان هاي قدامي‬

‫باال كه طرح درمان قرار دادن روكش است و در دندان هاي قدامي پائين اين مالحظات الزم نيست ‪.‬‬

‫‪ -6‬صاف كردن لبه هاي حفره دسترسي‬

‫فراهم كردن لبه هاي مشخص و صاف براي حفره دسترسي مرحله نهايي تهيه حفره است‪ .‬بايد توجه داشت كه لبه هاي نامنظم اگر‬

‫با ترميم موقت تماس داشته باشند باعث نشت تاجي مي شوند كه از عوامل مهم شكست درمان ريشه است ‪.‬‬

‫باال‪20‬‬ ‫دندان هاي آسياب بزرگ اول فک‬ ‫‪‬‬

‫‪19‬‬
‫‪butt joint‬‬
‫‪20‬‬
‫‪Maxillary First Molars‬‬
‫‪ .‬زماني كه اين دندان ها چهار كانال دارند شكل حفره دسترسي مثلث متمايل به ذوزنقه كه قاعده آن در باكال مي باشد و هر يك از‬
‫زوايا كنار كانال ها قرار مي گيرند‪ .‬گسترش زياد به ديواره مزيال و يا به ديواره برجسته مايل يا به كاسپ ديستوباكال و مزيوپاالتال نبايد‬
‫صورت گيرد‪ .‬ديواره باكالي به موازات خطي كه كانال مزيوباكال اصلي را به ديستوباكال وصل مي كند مي باشد‪ .‬از انجا كه اتاقك پالپ در‬
‫موقعيت مركزي كمي متمايل به مزيال قرار دارد‪ ،‬تهيه شكل اوليه حفره دسترسي از فرورفتگي مركزي شروع شده و در عمق به سمت‬
‫پاالتال جايي كه بيشترين حجم اتاقك پالپ وجود دارد پيش مي رود‪.‬‬

‫مدخل كانال پاالتال در ميانه سطح پاالتال در كف اتاقك پالپ‪ ،‬مدخل كانال ديستوباكال نزديك به زير زاويه باز سطح تاجي و‬
‫مدخل كانال مزيوباكال اصلي زير زاويه تند تاجي مزيوباكال در موقعيت مزيالي و باكالي نسبت به مدخل ديستوباكال قرار دارد‪ .‬خطوط‬
‫فرضي كه مدخل كانال هاي ريشه ها را بهم وصل مي كند يك شكل مثلثي ايجاد مي نمايد ‪ .‬مدخل كانال پاالتال در جهت مزيوديستالي‬
‫وسيع است‪..‬زاويه مزيوباكال يك زاويه تند بوده در حاليكه زاويه ديستوباكال باز و زاويه پاالتال تقريبا راست يا ‪ 93‬درجه مي باشد‪.‬‬
‫(شكل‪.)21‬‬

‫شكل ‪ :21‬نماي حفره دسترسي دندان آسياب بزرگ اول فك باال‬

‫باال‪21‬‬ ‫دندان هاي آسياب بزرگ دوم فک‬

‫شكل حفره دسترسي از مثلث با زواياي مشخص تا زواياي گرد شده در دندان هاي سه كاناله و ذوزنقه اي شكل در نمونه هاي‬
‫‪ 4‬كاناله تا بيضي در نمونه هاي يك و دو كاناله‪ ،‬در نمونه هاي با ريشه هاي بهم پيوسته وداراي مدخل هاي نزديك بهم متفاوت مي‬
‫باشد‪ .‬گاه كانالها روي يك خط مستقيم به دنبال هم در حدفاصل نقطه مركزي و خط برجسته مايل قرار دارند‪ .‬مدخل كانال‬
‫مزيوباكال در موقعيت مزيالي تر و باكالي تر از دندان اسياب بزرگ اول مي باشد و در كل مدخل كانالها نسبت به آسياب اول مزيالي‬
‫تر قرار دارند(شكل ‪.)22‬‬

‫‪ .‬در صورت دوكاناله بودن دندان‪ ،‬كانال ها در راديوگرافي روي هم قرار ميگيرند و براي جدا نمودن كانال ها ضروري است كه‬
‫راديوگرافي از زاويه ديستال تهيه شود‪ .‬به ويژه وقتي زائده گونه اي با انتهاي ريشه ها تداخل مي يابد تهيه راديوگرافي با زاويه‬
‫عمودي بيشتر و دي ستالي تر‪ ،‬در جداسازي كانال ها مفيد مي باشد‪ .‬اين دندانها گاه دو ريشه اي مي باشند و ريشه باكال ممكنست‬
‫يك يا دوكاناله با دو مدخل كامال بهم چسبيده و يا با يك مدخل و يك ‪ ،‬دو يا سه سوراخ اپيكال باشد‪ .‬در اين صورت پيداكردن‬
‫كانال ديستوباكال سخت بوده و احتمال پيدا نشدن و عدم آماده سازي آن و عدم موفقيت دراز مدت وجود دارد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫‪Maxillary Second Molars‬‬
 ‫شكل‪ :22‬نماي حفره دسترسي دندان آسياب بزرگ دوم فك باال‬

‫پایين‪22‬‬ ‫دندان آسياب بزرگ اول فک‬

‫حفره دسترسي براي آسياب بزرگ اول فك پايين معموالً ذوزنقه اي ميباشد (بدون توجه به تعداد كانالهاي موجود)‪ .‬وقتي چهار‬

‫كانال يا بيشتر وجود داشته باشد‪ ،‬گوشههاي حفره دسترسي بايد منطبق با مدخل كانالهاي اصلي باشند‪ .‬در هنگام تهيه حفره‬

‫دسترسي‪ ،‬لزومي به گسترش به مارجينال ريج مزيالي وجود ندارد‪ .‬گسترش ديستال بايد اجازه دسترسي مستقيم به كانالهاي‬

‫ديستال را بدهد‪ .‬نكته فابل توجه در هنگام تهيه حفره دسترسي در اين دندانها تمايل لينگوالي و مزيالي اين دندانها است‪ .‬براي‬

‫جلوگيري از ايجاد گودال‪ 23‬در ديواره اگزيال حفره دسترسي بايد به جهت فرز توجه كرد‪ .‬حفره دسترسي دقيقأ از سمت مزيالي‬

‫پيت مركزي شروع مي شود‪.‬در ابتدا گسترش ديستالي حفره دسترسي لزومي ندارد‪ .‬زمانيكه با فايل جهت زاويه كانالها مشخص شد‬

‫تصميم در مورد گسترش ديستالي حفره دسترسي گرفته ميشود‪ .‬در هر حال حفره دسترسي عمدتأ در نيمه مزيالي تاج قراردارد‪.‬‬

‫گاهي براي دستيابي به دسترسي مستقيم حفره دسترسي رأس كاسپ مزيوباكال را در بر ميگيرد‪.‬‬

‫مدخل كانال مزيوباكال معموآل زير نوك كاسپ مزيوباكال قرار گرفته است و كانال مزيولينگوال كمي باكالي تر از نوك كاسپ‬

‫مزيولينگوال قرار دارد‪ .‬كانالهاي مزيال معموأل به سمت ديستال خميدگي دارند‪ .‬اين امر ورود به كانالهاي مزيال را كمي مشكل‬

‫ميكند زيرا كانال ها ابتدا به سمت مزيال خميدگي دارند و در اواسط كانال يا دو سوم اپيكالي به سمت ديستال خميدگي پيدا‬

‫ميكنند‪ .‬اگر ريشه مزيال كانال سومي هم داشته باشد‪ ،‬اين كانال بين كانالهاي ‪ MB‬و ‪ ML‬واقع شده است‪ .‬كانالهاي ديستال در‬

‫ديستال شيار تكاملي باكال واقع شده اند‪ .‬اگر يك كانال در ريشه ديستال وجود داشته باشد‪ ،‬مدخل ان معموأل بيضي است‪ .‬اگر‬

‫ريشه ديستال دو كاناله باشد مدخل كانالها گرد هستند و با يك ايسموس به هم ارتباط دارند‪ .‬مدخل كانالهاي ديستال نسبت به‬

‫كانال هاي مزيال به هم نزديكتر هستند‪ .‬در موارد كمي دندان داراي ريشه سوم ( ريشه ديستولينگوال) است كه در راديوگرافي قبل‬

‫از كار و حين تهيه حفره دسترسي بايد مد نظر قرار گيرد (شكل‪.)23‬‬

‫‪22‬‬
‫‪Mandibular First Molar‬‬
‫‪23‬‬
‫‪gouging‬‬
 ‫شكل‪ :23‬نماي حفره دسترسي آسياب بزرگ اول فك پايين‬

‫پایين‪24‬‬ ‫دندان آسياب بزرگ دوم فک‬ ‫‪‬‬

‫در دندان هاي سه كاناله‪ ،‬فرم حفره دسترسي خيلي شبيه به آسياب بزرگ اول است‪ ،‬اگر چه ممكن است بيشتر مثلثي باشد تا‬
‫ذوزنقه اي‪ .‬مدخل كانال ديستال در جهت باكو لينگوالي نسبت به آسياب بزرگ اول‪ ،‬كمتر نواري شكل است‪ .‬بنابراين‬
‫ديواره هاي با كال و لينگوال به سمت ديستال نزديك به هم ميشوند و تشكيل يك مثلث را ميدهند‪ .‬به هر حال حفره‬
‫دسترسي براي آسياب بزرگ دوم چهار ضلعي است كه ضلع بزرگ آن در جهت مزيو ديستال و ضلع كوچك آن در جهت باكو‬
‫لينگوالي است‪ .‬تهيه حفره دسترسي مشابه آسياب بزرگ اول از مزيال پيت م ركزي شروع مي شود‪ .‬به دليل تمايل ديستالي‬
‫ريشه ها ‪ ،‬حفره دسترسي نسبت به آسياب بزرگ اول بيشتر به سمت مارجين مزيالي گسترش مي يابد‪.‬‬

‫‪24‬‬
‫‪Mandibular Second Molar‬‬