Nazizm (skrót od niem.

Nationalsozialismus, również narodowy socjalizm, hitleryzm[a]

[2], nacyzm[3]) – ideologia Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (niem. NSDAP)[4]
[5] założonej po I wojnie światowej. Jest to niemiecka i skrajna odmiana faszyzmu[6][7][8][9][10],
zaliczana do skrajnej prawicy[11], którą cechują:
•antydemokratyzm w wersji totalitarnej i dyktatorskiej; postulat
bezwzględnego posłuszeństwa rozkazom, nazywany zasadą wodzostwa[1];
•niemiecki nacjonalizm w wersji skrajnie szowinistycznej[12], znanej jako volkizm,
nazywającej Niemców „rasą panów”,
głoszącej nienawistny antysemityzm[13], antycyganizm, antyslawizm, rasizm[14] w wersji
pseudobiologicznej[15][16], darwinizm społeczny[15] i postulującej eugenikę;
•niemiecki imperializm:
•wskrzeszenie idei Wielkich Niemiec – postulat zjednoczenia Niemiec z Austrią, niem. Anschluss[17][2]
[18];
•ekspansjonizm – postulat kolonizacji nowych terenów, mających zapewnić Niemcom przestrzeń
życiową, niem. Lebensraum[19];
•antykomunizm;
•homofobia[b][c][20];
•ambiwalentny stosunek do religii – zwalczanie judaizmu i świadków Jehowy, tolerancja dla głównych
odłamów chrześcijaństwa jak katolicyzm i protestantyzm, współpraca z nimi, jednak połączona z ich
kontrolą, regulacją[21][22] i konkurencją przez promowanie własnych, nowych form
religijności[2] jak chrześcijaństwo pozytywne oraz Niemiecki Ruch Wiary.
Nazizm wyrósł m.in. na gruncie pruskiego militaryzmu[23]; w 1920 roku partia
zorganizowała bojówkę nazwaną Sturmabteilung (SA)[24]. W 1921 roku szefem partii NSDAP
został Adolf Hitler, który wyłożył ideologię nazistowską w książce Moja walka (niem. Mein Kampf)
wydanej po raz pierwszy latach 1925–1927[25]. Pod jego przywództwem NSDAP:
•upowszechniło pozdrowienie hitlerowskie – salut rzymski połączony z zawołaniami[26];
•utworzyło paramilitarną młodzieżówkę nazwaną potem Hitlerjugend[27] i oddziały Schutzstaffel (SS)
[28];
•przeprowadziło pucz monachijski – nieudany zamach stanu w Republice Weimarskiej,
skutkujący delegalizacją partii nazistowskiej;
•zaczęło odczłowieczać wrogów, nazywając ich podludźmi, niem. Untermensch[29][30][31];
•inspirowało ruchy narodowosocjalistyczne i faszystowskie w innych krajach Europy i Ameryce
Północnej, m.in.
w Danii (DNSAP), Holandii (NSB), Belgii (reksizm), Polsce (RRU, NSPR, PPNS), Bułgarii (NRS), Węgrz
ech (Strzałokrzyżowcy) i USA (AV);
•w 1933 roku przejęło władzę w Niemczech[1], tworząc III Rzeszę i czyniąc z nazizmu ideologię państ