HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa

CLB HÈ TrÒ HÂc T™p

Câu h‰i ôn t™p - Kinh t∏ chính tr‡ Mac Lenin

HÂc k˝ 2023.1
L˜u ˛: Khi làm bài thi, trình bày các ˛ thành o§n v´n nh‰, không g§ch ¶u dòng. Tài liªu chø s˚ dˆng
vÓi mˆc ích ôn t™p, s˚ dˆng vào mˆc ích khác, CLB không ch‡u trách nhiªm.

Câu 1

N∑n s£n xußt hàng hóa

Khái niªm n∑n s£n xußt hàng hóa

N∑n s£n xußt hàng hóa là ki∫u tÍ ch˘c ho§t Îng kinh t∏ mà  ó, nh˙ng ng˜Ìi s£n xußt ra s£n ph©m
nh¨m mˆc ích trao Íi, mua bán. S£n xußt hàng hóa có vai trò quan trÂng, phù hÒp vÓi n∑n s£n xußt lÓn
và phá vÔ s¸ b£o thı, trì trª, khép kín cıa các ho§t Îng kinh t∏.

Phân tích hai i∑u kiªn tÁn t§i và phát tri∫n n∑n s£n xußt hàng hóa

S£n xußt hàng hóa không xußt hiªn Áng thÌi vÓi s¸ xußt hiªn cıa xã hÎi loài ng˜Ìi. N∑n kinh t∏ hàng
hóa có th∫ hình thành và phát tri∫n khi có các i∑u kiªn sau:

– MÎt là, phân công lao Îng xã hÎi. Phân công lao Îng xã hÎi là s¸ phân chia lao Îng trong xã
hÎi thành các ngành, các lænh v¸c s£n xußt khác nhau, t§o nên s¸ chuyên môn hóa cıa nh˙ng ng˜Ìi
s£n xußt thành nh˙ng ngành, ngh∑ khác nhau. ∫ th‰a mãn nhu c¶u cıa mình, tßt y∏u nh˙ng ng˜Ìi
s£n xußt ph£i trao Íi s£n ph©m vÓi nhau.
Khi phân công lao Îng xã hÎi §t trình Î cao, tính chuyên môn hóa trong s£n xußt ngày càng
cao, d®n ∏n 2 hª qu£. ¶u tiên, phân công lao Îng d¸a trên nguyên t≠c chuyên môn hóa. i∑u
này thúc ©y s£n xußt phát tri∫n, n´ng sußt lao Îng t´ng lên, s£n ph©m làm ra d˜ th¯a so vÓi nhu
c¶u tiêu dùng cıa con ng˜Ìi. Nhà s£n xußt tiêu dùng không h∏t. Và s£n ph©m d˜ th¯a lúc ó ˜Òc
em ra trao Íi, mua bán. Th˘ hai, phân công lao Îng xã hÎi khi∏n cho mÈi ng˜Ìi s£n xußt chø
làm ra ˜Òc 1 ho∞c mÎt vài lo§i s£n ph©m, trong khi ó nhu c¶u thì l§i c¶n nhi∑u s£n ph©m. Vì v™y,
h không th∫ tÁn t§i Îc l™p vÓi nhau nh˜ tr˜Óc ˜Òc n˙a mà ph£i phˆ thuÎc vào nhau. Chính i∑u
ó làm con ng˜Ìi ph£i trao Íi, mua bán vÓi nhau.

– Hai là, s¸ tách biªt t˜Ïng Ëi v∑ m∞t kinh t∏ cıa các chı th∫ s£n xußt. S¸ tách biªt t˜Ïng Ëi
v∑ m∞t kinh t∏ cıa các chı th∫ s£n xußt là s¸ Îc l™p v∑ s h˙u, t¸ chı, t¸ ch‡u trách nhiªm cıa
ng˜Ìi s£n xußt kinh doanh. S¸ tách biªt này làm cho gi˙a nh˙ng ng˜Ìi s£n xußt Îc l™p vÓi nhau
có s¸ tách biªt v∑ lÒi ích. Trong i∑u kiªn ó, ng˜Ìi này muËn tiêu dùng s£n ph©m cıa ng˜Ìi khác
ph£i thông qua trao Íi, mua bán, t˘c là ph£i trao Íi d˜Ói hình th˘c hàng hóa. i∑u này t§o nên
s¸ sòng phØng, minh b§ch trong ho§t Îng kinh t∏.

Chø ra mâu thu®n cıa n∑n s£n xußt hàng hóa

– Mâu thu®n cÏ b£n cıa n∑n s£n xußt hàng hóa là s£n xußt hàng hóa v¯a có tính chßt xã hÎi, v¯a có

1
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
tính chßt t˜ nhân hay còn gÂi là mâu thu®n gi˙a lao Îng xã hÎi và lao Îng cá biªt.

– Tr˜Óc h∏t, s£n xußt hàng hóa có tính chßt xã hÎi bi vì s£n ph©m s£n xußt ra ∫ áp ˘ng nhu c¶u
tiêu dùng cıa xã hÎi. HÏn n˙a, quá trình s£n xußt ra 1 s£n ph©m luôn là s¸ liên k∏t cıa nhi∑u nhà
s£n xußt.

– Ti∏p theo, s£n xußt hàng hóa có tính chßt t˜ nhân, cá biªt bi vì mÈi chı th∫ s£n xußt là Îc l™p, t¸
chı. Do ó, ˛ chí chı quan cıa các nhà ¶u t˜, các chı doanh nghiªp, . . . s≥ chi phËi các quá trình
kinh t∏, chi phËi th‡ tr˜Ìng.

– S¸ Ëi l™p này t§o nên Îng l¸c thúc ©y n∑n kinh t∏ hàng hóa phát tri∫n, vì mÈi nhà ¶u t˜, chı
doanh nghiªp ∑u ph£i cË g≠ng t§o ra các s£n ph©m phù hÒp vÓi nhu c¶u cıa xã hÎi.

Nêu các ˜u th∏ cıa s£n xußt hàng hóa

– ◊u th∏ th˘ nhßt: SXHH (s£n xußt hàng hóa) thúc ©y phân công lao Îng xã hÎi, d®n tÓi SX
chuyên môn hóa sâu, khi∏n cho n´ng sußt lao Îng ngày càng cao và LLSX (l¸c l˜Òng s£n xußt)
phát tri∫n.

Ví dˆ: MÈi ‡a ph˜Ïng t™p trung vào th∏ m§nh cıa mình rÁi s£n xußt ra các s£n ph©m liên quan
∏n th∏ m§nh ó, . . .

– ◊u th∏ th˘ hai: n∑n s£n xußt hàng hóa d¸a trên tính c§nh tranh, t§o Îng l¸c thúc ©y mÂi doanh
nghiªp. T¯ ó gây nên áp l¸c Íi mÓi công nghª và ph˜Ïng pháp qu£n l˛, d®n tÓi phát huy s¸ n´ng
Îng, sáng t§o cıa nguÁn nhân l¸c.

– ◊u th∏ th˘ ba: Thúc ©y các quËc gia hÎi nh™p th‡ tr˜Ìng th∏ giÓi, t§o nên xu th∏ toàn c¶u hóa. T¯
ó t§o i∑u kiªn phát huy các lÒi th∏ so sánh cıa mÈi quËc gia.

– ◊u th∏ th˘ t˜: Thúc ©y hÒp tác kinh t∏ gi˙a các quËc gia, t§o nên s¸ giao l˜u gi˙a các n∑n v´n
hóa. i∑u này t§o i∑u kiªn ti∏p thu các giá tr‡ v´n minh nhân lo§i, xây d¸ng n∑n v´n hóa tiên ti∏n.

Câu 2

Hai thuÎc tính hàng hóa và các nhân tË £nh h˜ng ∏n l˜Òng giá tr‡ cıa hàng hóa

Khái niªm hàng hóa

Hàng hóa là s£n ph©m cıa lao Îng, có th∫ th‰a mãn nhu c¶u nào ó cıa con ng˜Ìi thông qua trao
Íi, mua bán.

Trình bày thuÎc tính giá tr‡ s˚ dˆng cıa hàng hóa

– Hàng hóa có hai thuÎc tính là giá tr‡ s˚ dˆng và giá tr‡.

– Giá tr‡ s˚ dˆng cıa hàng hóa là toàn bÎ công n´ng, ích lÒi cıa hàng hóa, ∫ áp ˘ng nhu c¶u tiêu
dùng cıa con ng˜Ìi trên c£ 2 m∞t : V™t chßt và tinh th¶n. L˜u ˛ r¨ng, xã hÎi càng phát tri∫n thì nhu

2
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
c¶u v∑ tinh th¶n ngày càng quan trÂng hÏn và giá tr‡ s˚ dˆng v∑ tinh th¶n là y∏u tË khi∏n cho hàng
hóa có s˘c c§nh tranh.

– Giá tr‡ s˚ dˆng là ph§m trù vænh viπn, luôn tÁn t§i cùng vÓi xã hÎi loài ng˜Ìi. Bên c§nh ó, giá
tr‡ s˚ dˆng chø th∫ hiªn trong lænh v¸c tiêu dùng, chø khi nào con ng˜Ìi s˚ dˆng hàng hóa cho tiêu
dùng thì giá tr‡ ó mÓi phát huy tác dˆng. HÏn n˙a, giá tr‡ s˚ dˆng mang trên mình mÎt giá tr‡ trao
Íi. – ây, giá tr‡ trao Íi là quan hª v∑ t lª v∑ l˜Òng khi trao Íi hàng hóa cho nhau.
Ví dˆ, khi 1 xe máy có th∫ Íi ˜Òc 20 tßn thóc thì t lª 20/1 là giá tr‡ trao Íi cıa xe máy lßy tßn
thóc.

Phân tích cÏ s t§o nên giá tr‡ hàng hóa là t¯ lao Îng cıa nhà s£n xußt k∏t tinh trong hàng hóa,
giá tr‡ ph£n ánh quan hª gi˙a các nhà s£n xußt

– T¯ ví dˆ trên, s dæ có t lª trao Íi là 20/1 là vì giá tr‡ kinh t∏ cıa xe máy gßp 20 l¶n tßn thóc. Nh˜
v™y, ph§m trù giá tr‡ ˜Òc hình thành t¯ viªc trao Íi hàng hóa. Trong quá trình trao Íi hàng hóa,
con ng˜Ìi c¶n xác ‡nh giá tr‡ cıa mÈi hàng hóa, ∫ xác l™p t lª trao Íi phù hÒp.

– ∫ có th∫ so sánh giá tr‡ cıa các hàng hóa, ta c¶n có cÏ s. ây ph£i là mÎt cÏ s chung, mÎt n∑n
t£ng chung, tÁn t§i trong mÂi hàng hóa. Vì cÏ s chung duy nhßt cıa mÂi hàng hóa ∑u là k∏t tinh
lao Îng xã hÎi nên lao Îng là y∏u tË duy nhßt t§o nên giá tr‡ hàng hóa.

– Giá tr‡ cıa hàng hóa là hao phí lao Îng xã hÎi cıa ng˜Ìi s£n xußt hàng hóa k∏t tinh trong hàng
hóa. – ây, ph§m trù giá tr‡ cıa hàng hóa là 1 ph§m trù l‡ch s˚. Ph§m trù giá tr‡ ˜Òc th∫ hiªn
trong lænh v¸c l˜u thông, trao Íi, mua bán. Giá tr‡ là nÎi dung, giá c£ là hình th˘c bi∫u diπn b¨ng
ti∑n cıa giá tr‡.

– Giá tr‡ hàng hóa ph£n ánh quan hª gi˙a nh˙ng nhà s£n xußt vÓi nhau, cˆ th∫ là quan hª trao Íi.
N∏u nh˜ không n£y sinh quan hª trao Íi gi˙a nhà s£n xußt này vÓi nhà s£n xußt khác thì ng˜Ìi ta
cÙng không ∞t vßn ∑ v∑ giá tr‡. Chính s¸ trao Íi hàng hóa, buÎc các nhà s£n xußt ph£i xác ‡nh
giá tr‡ cıa hàng hóa, ∫ t¯ ó xác l™p t lª trao Íi cho phù hÒp.

Trình bày khái niªm l˜Òng giá tr‡ hàng hóa và các nhân tË £nh h˜ng ∏n l˜Òng giá tr‡

L˜Òng giá tr‡ hàng hóa là l˜Òng hao phí lao Îng xã hÎi ∫ s£n xußt ra hàng hóa ó. Do ó, l˜Òng
giá tr‡ hàng hóa ˜Òc o b¨ng thÌi gian lao Îng xã hÎi c¶n thi∏t. – ây, thÌi gian lao Îng xã hÎi c¶n
thi∏t là thÌi gian c¶n thi∏t ∫ s£n xußt ra hàng hóa trong các i∑u kiªn trung bình cıa xã hÎi, bao gÁm
m˘c Î thành th§o cıa ng˜Ìi lao Îng là trung bình, trình Î kæ thu™t, công nghª, thi∏t b‡ là trung bình
và mÂi i∑u kiªn khác là trung bình, không thu™n lÒi, không bßt lÒi.

Có 3 nhân tË £nh h˜ng ∏n l˜Òng giá tr‡ cıa hàng hóa là n´ng sußt lao Îng, c˜Ìng Î lao Îng
và m˘c Î ph˘c t§p cıa lao Îng.

– N´ng sußt lao Îng là ph§m trù ph£n ánh kh£ n´ng, hiªu sußt cıa quá trình lao Îng, nó ˜Òc tính
b¨ng sË l˜Òng s£n ph©m s£n xußt ra trong mÎt Ïn v‡ thÌi gian ho∞c sË l˜Òng thÌi gian c¶n thi∏t
∫ s£n xußt ra mÎt Ïn v‡ s£n ph©m. Do ó, n´ng sußt lao Îng t lª ngh‡ch vÓi giá tr‡ 1 Ïn v‡ s£n

3
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
ph©m và không £nh h˜ng ∏n giá tr‡ tÍng s£n ph©m.

– C˜Ìng Î lao Îng là ph§m trù ph£n ánh m™t Î làm viªc trong mÎt kho£ng thÌi gian. C˜Ìng Î
lao Îng không £nh h˜ng ∏n giá tr‡ cıa mÎt Ïn v‡ s£n ph©m và t lª thu™n vÓi tÍng s£n ph©m.

Lao Îng gÁm có 2 lo§i là lao Îng gi£n Ïn và lao Îng ph˘c t§p. Lao Îng gi£n Ïn là lao
Îng không c¶n tr£i qua ào t§o chuyên sâu, ví dˆ nh˜ lao công, bán hàng rong, . . . Lao Îng ph˘c
t§p là lao Îng ph£i tr£i qua ào t§o và tích lÙy kinh nghiªm. Nh˜ v™y,  cùng mÎt thÌi gian làm
viªc, lao Îng ph˘c t§p t§o nên l˜Òng giá tr‡ gßp bÎi l¶n lao Îng gi£n Ïn, ví dˆ nh˜ kˇ s˜, gi£ng
viên, . . . .

Câu 3

NguÁn gËc, b£n chßt và ch˘c n´ng cıa ti∑n

Chø ra nguÁn gËc cıa ti∑n là do s¸ trao Íi hàng hóa, nên c¶n mÎt hình thái o l˜Ìng giá tr‡

Trong l‡ch s˚ con ng˜Ìi phát minh ra mÎt th˘ gÂi là ti∑n vì c¶n ph£i có mÎt hình thái làm Ïn v‡ o
l˜Ìng giá tr‡ cıa các hàng hóa khi trao Íi trên th‡ tr˜Ìng. Trong l‡ch s˚, nhân lo§i phát ki∏n ra các hình
thái o l˜Ìng giá tr‡ khác nhau, i t¯ hình thái gi£n Ïn hóa cıa giá tr‡ ∏n hình thái ti∏n bÎ nhßt là hình
thái ti∑n tª.
Tóm l˜Òc 4 hình thái o l˜Ìng giá tr‡ ã có trong l‡ch s˚, t¯ hình thái gi£n Ïn ∏n hình thái ti∑n tª

– Hình thái gi£n Ïn (ng®u nhiên) cıa giá tr‡

Hình thái gi£n Ïn cıa giá tr‡ là hình thái o l˜Ìng giá tr‡ d¸a trên s¸ trao Íi Ïn nhßt cıa 1 hàng
hóa này lßy 1 hàng hóa khác. Nh˜ v™y, t¸ thân mÈi hàng hóa không th∫ nói lên giá tr‡ cıa mình.
Do ó, c¶n ph£i có 1 hàng hóa khác óng vai trò làm v™t ngang giá. Ví dˆ, 1 cái rìu Íi ˜Òc 10
cân g§o. – ây, thóc là v™t ngang giá, o l˜Ìng giá tr‡ cıa cái rìu.
Hình thái gi£n Ïn cıa giá tr‡ có ∞c i∫m là d¸a trên trao Íi tr¸c ti∏p Hàng lßy Hàng (1 cái rìu
Íi 10 cân g§o). Bên c§nh ó, t lª trao Íi và hành vi trao Íi diπn ra ng®u nhiên.

– Hình thái toàn bÎ (m rÎng) cıa giá tr‡

Hình thái m rÎng cıa giá tr‡ là hình thái o l˜Ìng giá tr‡ d¸a trên s¸ trao Íi th˜Ìng xuyên 1 lo§i
hàng hóa này lßy nhi∑u lo§i hàng hóa khác. Ví dˆ, ta có th∫ Íi 1 cái rìu lßy 10kg thóc ho∞c 5 con
gà ho∞c 3 mét v£i ho∞c 1 chø vàng. – ây, v™t ngang giá cıa rìu ˜Òc m rÎng ra nhi∑u th˘ khác
nhau.
Hình thái m rÎng cıa giá tr‡ có ∞c i∫m là d¸a trên trao Íi tr¸c ti∏p hàng Íi hàng (H H’).
Cùng vÓi ó, mÈi hàng hóa l§i có nhi∑u v™t ngang giá khác nhau.

– Hình thái chung cıa giá tr‡

Hình thái chung cıa giá tr‡ là hình thái o l˜Ìng giá tr‡ d¸a trên viªc cÎng Áng ã chÂn 1 hàng
hóa làm v™t ngang giá chung cho mÂi lo§i hàng hóa khác. Ví dˆ 1 chø vàng b¨ng 10 cái rìu, b¨ng

4
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
10 kg thóc, b¨ng 2 con gà, b¨ng 3m v£i ( ây chø vàng là v™t ngang giá chung).
Hình thái chung cıa giá tr‡ d¸a trên trao Íi qua trung gian là v™t ngang giá chung (H VNG
chung H’). MÈi cÎng Áng l§i có v™t ngang giá chung khác nhau.

– Hình thái ti∑n tª

Hình thái ti∑n tª là hình thái o l˜Ìng giá tr‡ d¸a trên viªc toàn xã hÎi thËng nhßt chÂn 1 hàng hóa
∞c biªt làm v™t ngang giá duy nhßt cho mÂi hàng hóa khác.

Nêu b£n chßt ti∑n tª là hàng hóa ∞c biªt ˜Òc chÂn làm v™t ngang giá duy nhßt, nhßn m§nh ph£i
g≠n vÓi vàng

Ti∑n tª có b£n chßt là mÎt lo§i hàng hóa ∞c biªt, ˜Òc xã hÎi chÂn làm v™t ngang giá duy nhßt, ˜Òc
s˚ dˆng ∫ o l˜Ìng giá tr‡ cıa mÂi lo§i hàng hóa khác và làm ph˜Ïng tiªn trao Íi.

L‡ch s˚ nhân lo§i cho thßy, con ng˜Ìi l¸a chÂn hàng hóa ∞c biªt làm ti∑n tª là VÀNG. Chúng có giá
tr‡ kinh t∏ cao, giá tr‡ s˚ dˆng a d§ng, h˙u ích, có giá tr‡ không Íi theo thÌi gian và có th∫ l˜u tr˙ trong
mÎt thÌi gian dài mà không b‡ h‰ng hóc. Chúng cÙng dπ dàng nh™n bi∏t và khó làm gi£ ˜Òc d¸a vào
màu s≠c, Î d¥o, âm thanh khi va ch§m và khËi l˜Òng riêng cıa nó. M∞c dù vàng không ph£i là kim lo§i
hi∏m nh˜ng giá tr‡ th©m mˇ cao, ˜Òc nhi∑u ng˜Ìi yêu thích, ˜a chuÎng nên chúng tr nên qu˛ giá và có
giá tr‡ ∫ trao Íi.
Trình bày 5 ch˘c n´ng cıa ti∑n, chú ˛ nhßn m§nh mÎt sË ch˘c n´ng ph£i g≠n li∑n vÓi ti∑n vàng, b§c

– Ch˘c n´ng th˜Óc o giá tr‡

Ch˘c n´ng th˜Óc o giá tr‡ là ch˘c n´ng gËc, g≠n li∑n vÓi s¸ ra Ìi cıa ti∑n tª. Ch˘c n´ng này th∫
hiªn  viªc xã hÎi dùng ti∑n tª ∫ làm Ïn v‡ o l˜Ìng giá tr‡ cıa mÂi lo§i hàng hóa khác.
Vì mÂi lo§i ti∑n cıa Nhà n˜Óc phát hành (USD, VN ,. . . ) ∑u b‡ mßt giá do l§m phát nên không
ph£i là Ïn v‡ o l˜Ìng Ín ‡nh. Do ó, khi o l˜Ìng, so sánh giá tr‡ tài s£n gi˙a các thÌi k˝ dài
h§n, c¶n quy Íi theo Ïn v‡ là VÀNG, BÑC.

– Ch˘c n´ng ph˜Ïng tiªn cßt tr˙

Ch˘c n´ng này th∫ hiªn  viªc ˜a ti∑n ra kh‰i l˜u thông, và cho vào d¸ tr˙, nh¨m duy trì giá tr‡
tài s£n. Vì mÂi lo§i ti∑n cıa Nhà n˜Óc phát hành ∑u b‡ mßt giá do l§m phát nên ti∑n dùng ∫ cßt
tr˙ ph£i là VÀNG, BÑC.

– Ch˘c n´ng ph˜Ïng tiªn l˜u thông

Ch˘c n´ng này th∫ hiªn  viªc xã hÎi dùng ti∑n tª làm ph˜Ïng tiªn trung gian trao Íi

H Ti∑n tª H’

Vì ti∑n tª chø là ph˜Ïng tiªn trung gian trao Íi, nên viªc s˚ dˆng vàng s≥ d®n ∏n lãng phí, bßt
tiªn, nhà n˜Óc khó ki∫m soát n∑n kinh t∏. Do ó, ∫ thu™n lÒi hÏn trong trao Íi và bÓt lãng phí
khi dùng vàng, b§c trong l˜u thông và ∫ có th∫ ki∫m soát n∑n kinh t∏ thu™n tiªn hÏn, Nhà n˜Óc
phát hành mÎt lo§i ch˘ng chø ∫ dùng thay cho vàng, b§c trong l˜u thông. Ti∑n ch˘ng chø là mÎt
hình thái ch˘ng chø cıa giá tr‡ (không ph£i cıa c£i có giá tr‡ th¸c), do Nhà n˜Óc phát hành và ˜Òc

5
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
s˚ dˆng trong l˜u thông thay cho vàng, b§c.

– Ch˘c n´ng ph˜Ïng tiªn thanh toán

Ch˘c n´ng này th∫ hiªn  viªc con ng˜Ìi s˚ dˆng ti∑n ∫ chi tr£ tr¸c ti∏p cho các nghæa vˆ kinh t∏
cıa mình, thay cho viªc trao Íi hiªn v™t. Tuy nhiên, viªc s˚ dˆng ti∑n thay cho trao Íi có th∫ d®n
tÓi kh£ n´ng thanh toán ch™m, mua bán ch‡u.

– Ch˘c n´ng ti∑n tª th∏ giÓi

Ch˘c n´ng này th∫ hiªn  viªc dùng ti∑n ∫ thanh toán quËc t∏. ∏n th∏ k 19, ti∑n ∫ thanh toán
quËc t∏ v®n ph£i là vàng, b§c. Hiªn nay, trao Íi b¨ng ti∑n tª thông qua hª thËng t giá hËi oái.

Câu 4

Vì sao ti∑n là hàng hóa ∞c biªt

Nêu b£n chßt ti∑n tª

Ti∑n v∑ b£n chßt là mÎt lo§i hàng hóa ∞c biªt, là k∏t qu£ cıa quá trình phát tri∫n cıa s£n xußt và trao
Íi hàng hóa, ti∑n xußt hiªn làm y∏u tË ngang giá chung cho th∏ giÓi hàng hóa.

Con ng˜Ìi th˜Ìng dùng vàng, b§c làm v™t ngang giá trong trao Íi vì chúng có giá tr‡ cao và có giá
tr‡ s˚ dˆng a d§ng.
Ti∑n là mÎt hàng hóa do lao Îng cıa con ng˜Ìi t§o ra. Ti∑n ph£n ánh lao Îng xã hÎi và mËi quan
hª gi˙a nh˙ng ng˜Ìi s£n xußt và trao Íi hàng hóa

Bi s¸ trao Íi hàng hóa, con ng˜Ìi c¶n có mÎt hình thái làm Ïn v‡ o l˜Ìng giá tr‡. Trong l‡ch s˚
kéo dài hàng nghìn n´m, nhân lo§i phát ki∏n các hình thái o l˜Ìng giá tr‡ khác nhau, tr£i qua 4 hình
thái, cuËi cùng xác ‡nh hình thái ti∑n tª là hình thái tËi ˜u.

Th˘ nhßt, tr˜Óc khi ti∑n tª ˜Òc em ra là v™t ngang giá chung duy nhßt cho mÂi lo§i hàng hóa thì nó
cÙng là mÎt lo§i hàng hóa, cÙng có giá tr‡ s˚ dˆng và giá tr‡. Th˘ hai, khi l¸c l˜Òng s£n xußt và phân
công lao Îng xã hÎi phát tri∫n ∏n mÎt trình Î nhßt ‡nh, s£n xußt trao Íi tr nên th˜Ìng xuyên và
th‡ tr˜Ìng m rÎng thì nhu c¶u cıa xã hÎi là c¶n có mÎt v™t ngang giá chung duy nhßt ∫ thu™n tiªn cho
viªc trao Íi, mua bán hàng hóa, vì v™y mà mÎt ho∞c mÎt sË lo§i hàng hóa ˜Òc tách ra làm ti∑n tª. Do
ó, ti∑n tr¸c ti∏p th∫ hiªn lao Îng xã hÎi và bi∫u hiªn quan hª s£n xußt gi˙a nh˙ng ng˜Ìi s£n xußt hàng
hóa.
Tính chßt ∞c biªt cıa ti∑n, khác vÓi hàng hóa thông th˜Ìng

Ti∑n tª có nh˙ng ch˘c n´ng ∞c biªt mà không hàng hóa nào có ˜Òc: là th˜Óc o giá tr‡, là ph˜Ïng
tiªn l˜u thông, là ph˜Ïng tiªn cßt tr˙, là ph˜Ïng tiªn thanh toán, là ti∑n tª th∏ giÓi. Th˘ nhßt, ti∑n tª là
vàng b§c có giá tr‡ s˚ dˆng a d§ng, có giá tr‡ kinh t∏, th©m mˇ cao ˜Òc nhi∑u ng˜Ìi ˜a thích. HÏn n˙a,
vàng b§c có th∫ l˜u tr˙ trong mÎt thÌi gian dài mà không b‡ h‰ng hóc. Trong khi ó, Áng ti∑n do nhà
n˜Óc phát hành thì l§i b‡ mßt giá do l§m phát hay các lo§i hàng hóa khác thì l§i không có kh£ n´ng gi˙

6
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
nguyên giá tr‡. Do ó, vàng b§c rßt phù hÒp ∫ tr thành th˜Óc o giá tr‡ và cÙng nh˜ tr thành ph˜Ïng
tiªn l˜u tr˙. M∞c dù trong l˜u thông, ti∑n ch˘ng chø thu™n tiªn hÏn nh˜ng ti∑n cßt tr˙ thì ph£i là vàng
b§c. Không nh˙ng v™y, ti∑n cÙng có kh£ n´ng l˜u thông và làm ph˜Ïng tiªn thanh toán. CuËi cùng, vàng
b§c ˜Òc c£ th∏ giÓi coi nh˜ là v™t ngang giá chung nên có th∫ th¸c hiªn ch˘c n´ng thanh toán quËc t∏.

Câu 5

Quy lu™t giá tr‡ - Quy lu™t cÏ b£n cıa s£n xußt hàng hóa.

NÎi dung quy lu™t, th∫ hiªn trên 2 lænh v¸c: S£n xußt và l˜u thông.

– NÎi dung quy lu™t giá tr‡: S£n xußt và l˜u thông hàng hóa thì ∑u ph£i d¸a trên cÏ s hao phí lao
Îng xã hÎi ∫ s£n xußt ra hàng hóa (t˘c là d¸a trên giá tr‡)

– Trong s£n xußt, nhà s£n xußt ph£i luôn tìm cách h§ thßp hao phí lao Îng cá biªt xuËng nh‰ hÏn
ho∞c b¨ng hao phí lao Îng xã hÎi c¶n thi∏t (t˘c giá tr‡ s£n ph©m cá biªt nh‰ hÏn ho∞c b¨ng giá tr‡
th‡ tr˜Ìng)

– Trong l˜u thông, ph£i ti∏n hành theo nguyên t≠c ngang giá, lßy giá tr‡ xã hÎi làm cÏ s, không d¸a
trên giá tr‡ cá biªt (giá c£ v™n Îng xoay quanh giá tr‡, giá tr‡ quy∏t ‡nh giá c£).

Quan hª gi˙a cung - c¶u vÓi giá c£ và giá tr‡.

– Xét ngành có Cung < C¶u: Khi ó, giá c£ t´ng cao hÏn giá tr‡, lÒi nhu™n t´ng cao thu hút ¶u t˜
vào ngành. Lúc này, cung t´ng và c§nh tranh cÙng t´ng d®n ∏n giá c£ gi£m i và cân b¨ng tr l§i
vÓi giá tr‡.

– Xét ngành có Cung > C¶u: Khi ó, giá c£ s≥ gi£m xuËng nh‰ hÏn giá tr‡, lÒi nhu™n gi£m khi∏n các
doanh nghiªp rÌi b‰ ngành. Lúc này, cung s≥ gi£m và c§nh tranh cÙng gi£m nên giá c£ s≥ t´ng lên
và cân b¨ng tr l§i vÓi giá tr‡.

– Xét ngành có cung = c¶u, giá c£ Ín ‡nh, cân b¨ng vÓi giá tr‡. ây là tr˜Ìng hÒp l˛ t˜ng nh˜ng
không phÍ bi∏n.

V™y, quy lu™t Cung - C¶u xác ‡nh nên giá c£ vÓi mÈi i∑u kiªn ng≠n h§n cıa th‡ tr˜Ìng. Quy lu™t giá
tr‡ i∑u ti∏t s¸ v™n Îng giá c£ trong ti∏n trình dài h§n cıa th‡ tr˜Ìng. V∑ tÍng th∫: GIÁ TR¿ quy∏t ‡nh
GIÁ CÉ.
Tác dˆng cıa quy lu™t giá tr‡ v∑ kinh t∏ và xã hÎi.

– i∑u ti∏t phân bÍ ¶u t˜ s£n xußt vào các ngành có s¸ khan hi∏m hàng hóa: Trong tr˜Ìng hÒp
ngành thi∏u hˆt nguÁn l¸c d®n ∏n khan hi∏m hàng hóa thì lÒi nhu™n thu ˜Òc s≥ cao và l§i thu hút
˜Òc s¸ ¶u t˜ s£n xußt. Ng˜Òc l§i, ngành dôi d˜ nguÁn l¸c thì hàng hóa tÁn kho, thu lÒi nhu™n
thßp, các nhà ¶u t˜ s≥ rÌi b‰ và chuy∫n Íi sang các ngành có lÒi nhu™n cao hÏn.

– i∑u ti∏t l˜u thông hàng hóa t¯ nÏi giá thßp ∏n nÏi giá cao: T§i khu v¸c giá thßp diπn ra hiªn

7
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
t˜Òng dôi d˜ hàng hóa nên nh˙ng ng˜Ìi kinh doanh muËn luân chuy∫n hàng hóa cıa mình tÓi
nh˙ng nÏi giá cao, và ng˜Òc l§i, t§i nÏi giá cao, hàng hóa khan hi∏m nên thu hút các nguÁn hàng
tÓi vÓi khu v¸c này.

– Phân hóa nh˙ng ng˜Ìi s£n xußt kinh doanh, làm gia t´ng kho£ng cách giai t¶ng: Trong quá trình
c§nh tranh, ng˜Ìi s£n xußt nh§y bén vÓi th‡ tr˜Ìng, trình Î n´ng l¸c gi‰i, s£n xußt vÓi m˘c hao
phí cá biªt thßp hÏn m˘c hao phí chung cıa xã hÎi s≥ tr nên giàu có, thành giÓi chı. Ng˜Òc l§i,
nh˙ng ng˜Ìi có h§n ch∏ v∑ vËn, kinh nghiªm s£n xußt kém, trình Î công nghª l§c h™u,... s≥ d¶n
rÏi vào tình tr§ng thua lÈ, phá s£n và ph£i i làm thuê, b‡ giÓi chı chèn ép.

K∏t lu™n: Tóm l§i, quy lu™t giá tr‡ v¯a có tác dˆng ào th£i cái l§c h™u, lÈi thÌi, kích thích s¸ ti∏n bÎ,
làm cho l¸c l˜Òng s£n xußt phát tri∫n m§nh m≥; v¯a có tác dˆng l¸a chÂn, ánh giá ng˜Ìi s£n xußt, b£o
£m s¸ bình Øng Ëi vÓi ng˜Ìi s£n xußt; v¯a có nh˙ng tác Îng tích c¸c và tiêu c¸c diπn ra khách quan
trên th‡ tr˜Ìng. Quy lu™t giá tr‡ là quy lu™t kinh t∏ cÏ b£n cıa s£n xußt và l˜u thông hàng hóa,  âu có
s£n xußt và trao Íi hàng hóa thì  ó có s¸ ho§t Îng cıa quy lu™t giá tr‡.

Câu 6

CÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng và vai trò cıa các chı th∫ tham gia th‡ tr˜Ìng

Khái niªm

– Th‡ tr˜Ìng là tÍng hòa nh˙ng quan hª kinh t∏, trong ó nhu c¶u cıa các chı th∫ ˜Òc áp ˘ng
thông qua viªc trao Íi, mua bán vÓi s¸ xác ‡nh giá c£ và sË l˜Òng hàng hóa, d‡ch vˆ t˜Ïng ˘ng
vÓi trình Î phát tri∫n nhßt ‡nh cıa n∑n s£n xußt xã hÎi.

– CÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng là hª thËng các quan hª mang tính t¸ i∑u chønh tuân theo yêu c¶u cıa các quy
lu™t kinh t∏.

– N∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng là n∑n kinh t∏ ˜Òc v™n hành theo cÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng. ó là n∑n kinh t∏ hàng
hóa phát tri∫n cao,  ó mÂi quan hª s£n xußt và trao Íi ∑u ˜Òc thông qua th‡ tr˜Ìng, ch‡u tác
Îng, i∑u ti∏t bi các quy lu™t khách quan cıa th‡ tr˜Ìng.

Có 4 chı th∫ tham gia th‡ tr˜Ìng:

– Nhà s£n xußt là nh˙ng ng˜Ìi s£n xußt và cung cßp hàng hóa, d‡ch vˆ ra th‡ tr˜Ìng nh¨m áp ˘ng
nhu c¶u tiêu dùng cıa xã hÎi. HÂ s˚ dˆng các y∏u tË ¶u vào ∫ s£n xußt, kinh doanh và thu lÒi
nhu™n. Nh˜ng bên c§nh lÒi nhu™n, h còn có trách nghiªm cung cßp hàng hóa, d‡ch vˆ và không
làm tÍn h§i ∏n s˘c kh‰e, lÒi ích cıa con ng˜Ìi trong xã hÎi.

– Ng˜Ìi tiêu dùng là nh˙ng ng˜Ìi mua hàng hóa, d‡ch vˆ trên th‡ tr˜Ìng ∫ th‰a mãn nhu c¶u tiêu
dùng. H gi˙ vai trò ‡nh h˜Óng s£n xußt và quy∏t ‡nh s¸ phát tri∫n b∑n v˙ng cıa ng˜Ìi s£n xußt.
L˜u ˛: Th¸c t∏, mÎt doanh nghiªp luôn óng vai trò là 1 nhà s£n xußt và cÙng là 1 ng˜Ìi tiêu dùng.

8
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
– Chı th∫ trung gian là nh˙ng cá nhân, tÍ ch˘c £m nhiªm vai trò c¶u nËi gi˙a các chı th∫ s£n xußt,
tiêu dùng, hàng hóa, d‡ch vˆ trên th‡ tr˜Ìng. H có vai trò k∏t nËi, trao Íi thông tin trong các quan
hª mua bán, làm s£n xußt và tiêu dùng tr nên ´n khÓp vÓi nhau.(ví dˆ: môi giÓi ch˘ng khoán, môi
giÓi nhà ßt,...)

– Nhà n˜Óc có th∫ tham gia vào th‡ tr˜Ìng vÓi ¶y ı các vai trò: Nhà s£n xußt, tiêu dùng và c£ chı
th∫ trung gian. Tuy nhiên, nhà n˜Óc có mÎt vai trò quan trÂng hÏn c£ ó là ki∏n t§o môi tr˜Ìng væ
mô.

Vai trò ki∏n t§o môi tr˜Ìng væ mô là vai trò chính cıa nhà n˜Óc trong th‡ tr˜Ìng. Nhà n˜Óc s≥ thông
qua hª thËng pháp lu™t và các chính sách kinh t∏, an sinh xã hÎi ∫ v¯a th¸c hiªn ch˘c n´ng qu£n lí, t§o
l™p mÎt môi tr˜Ìng kinh t∏ tËt cho các chı th∫ kinh t∏ phát huy s˘c sáng t§o cıa hÂ; Áng thÌi kh≠c phˆc
nh˙ng khuy∏t t™t cıa th‡ tr˜Ìng, làm n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ho§t Îng hiªu qu£.

Câu 7

S˘c lao Îng (mÎt hàng hóa ∞c biªt) và ti∑n công trong CNTB.

Khái niªm s˘c lao Îng: là toàn bÎ nh˙ng n´ng l¸c th∫ chßt và tinh th¶n tÁn t§i trong cÏ th∫, trong mÎt
con ng˜Ìi ang sËng, và ˜Òc ng˜Ìi ó em ra v™n dˆng mÈi khi s£n xußt ra mÎt giá tr‡ s˚ dˆng nào ó.’
- C.Mác.

Hai i∑u kiªn ∫ s˘c lao Îng tr thành hàng hóa:

– Ng˜Ìi lao Îng ˜Òc t¸ do v∑ thân th∫. ( i∑u kiªn c¶n)

– Ng˜Ìi lao Îng không có ı các t˜ liªu s£n xußt c¶n thi∏t ∫ t¸ k∏t hÒp vÓi s˘c lao Îng cıa mình
t§o ra hàng hóa ∫ bán, cho nên h ph£i bán s˘c lao Îng. ( i∑u kiªn ı)

Phân tích 2 thuÎc tính giá tr‡ và giá tr‡ s˚ dˆng cıa s˘c lao Îng, khi∏n s˘c lao Îng tr thành hàng
hóa ∞c biªt

– Giá tr‡ cıa hàng hóa s˘c lao Îng cÙng do sË l˜Òng lao Îng xã hÎi c¶n thi∏t ∫ s£n xußt và tái
s£n xußt ra s˘c lao Îng quy∏t ‡nh. S˘c lao Îng chø tÁn t§i nh˜ n´ng l¸c con ng˜Ìi sËng, muËn
tái s£n xußt ra n´ng l¸c ó c¶n tiêu hao mÎt l˜Òng t˜ liªu sinh ho§t nhßt ‡nh. Giá tr‡ cıa hàng hóa
s˘c lao Îng do các bÎ ph™n sau hÒp thành:

+ MÎt là giá tr‡ t˜ liªu sinh ho§t c¶n thi∏t (c£ v™t chßt, tinh th¶n) ∫ tái s£n xußt ra s˘c lao Îng;

+ Hai là phí tÍn ào t§o ng˜Ìi lao Îng;

+ Ba là giá tr‡ nh˙ng t˜ liªu sinh ho§t c¶n thi∏t (v™t chßt và tinh th¶n) ∫ nuôi gia ình ng˜Ìi
lao Îng.

– Giá tr‡ s˚ dˆng cıa hàng hóa s˘c lao Îng cÙng nh¨m mˆc ích th‰a mãn nhu c¶u ng˜Ìi mua.
Ng˜Ìi mua hàng hóa s˘c lao Îng mong muËn th‰a mãn nhu c¶u có ˜Òc giá tr‡ lÓn hÏn, giá tr‡

9
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
t´ng thêm.
Hàng hóa s˘c lao Îng là lo§i hàng hóa ∞c biªt, mang y∏u tË tinh th¶n và l‡ch s˚. Giá tr‡ s˚ dˆng
cıa hàng hóa s˘c lao Îng có tính n´ng ∞c biªt mà không hàng hóa thông th˜Ìng nào có ˜Òc,
ó là trong khi s˚ dˆng nó, không nh˙ng giá tr‡ cıa nó ˜Òc b£o tÁn mà còn t§o ra ˜Òc l˜Òng giá
tr‡ lÓn hÏn. ây chính là chìa khóa chø rõ nguÁn gËc cıa giá tr‡ lÓn hÏn giá tr‡ th∞ng d˜ do hao phí
s˘c lao Îng mà có.

B£n chßt ti∑n công trong CNTB là giá c£ cıa hàng hóa s˘c lao Îng.

– Ti∑n công là giá c£ cıa hàng hóa s˘c lao Îng. ó là bÎ ph™n cıa giá tr‡ mÓi do chính hao phí s˘c
lao Îng cıa ng˜Ìi lao Îng làm thuê t§o ra, nh˜ng nó l§i th˜Ìng ˜Òc hi∫u là do ng˜Ìi mua s˘c
lao Îng tr£ cho ng˜Ìi lao Îng làm thuê.

– C˘ sau mÎt thÌi gian lao Îng nhßt ‡nh, ng˜Ìi lao Îng làm thuê ˜Òc tr£ mÎt kho£n ti∑n công
nhßt ‡nh. i∑u ó th™m chí làm cho ng˜Ìi lao Îng cÙng nh¶m hi∫u là ng˜Ìi mua s˘c lao Îng
ã tr£ công cho mình. Trái l§i, nguÁn gËc cıa ti∑n công chính là do hao phí s˘c lao Îng cıa ng˜Ìi
lao Îng làm thuê t¸ tr£ cho mình thông qua sÍ sách cıa ng˜Ìi mua hàng hóa s˘c lao Îng mà
thôi.

– C¶n nhßn m§nh i∫m này ∫ ng˜Ìi lao Îng cÙng nh˜ ng˜Ìi chı mua hàng hóa s˘c lao Îng ph£i
∞t ‡a v‡ cıa mÈi bên trong mÎt quan hª lÒi ích thËng nhßt. N∏u t¸ khi nghiªp, l™p doanh nghiªp
và mua hàng hóa s˘c lao Îng thì cÙng c¶n ph£i Ëi x˚ vÓi ng˜Ìi lao Îng th™t trách nhiªm vì
ng˜Ìi lao Îng ang là nguÁn gËc cho s¸ giàu có cıa mình. Trái l§i, n∏u ph£i bán hàng hóa s˘c
lao Îng thì c¶n ph£i bi∏t b£o vª lÒi ích cıa b£n thân trong quan hª lÒi ích vÓi ng˜Ìi mua hàng hóa
s˘c lao Îng.

Câu 8

NguÁn gËc và b£n chßt giá tr‡ th∞ng d˜.

Công th˘c chung cıa t˜ b£n: T - H - T’ (trong ó T’ > T)

∫ tìm ra công th˘c chung cıa t˜ b£n c¶n xem xét vai trò cıa ti∑n trong l˜u thông hàng hóa gi£n Ïn
và ti∑n trong n∑n s£n xußt t˜ b£n chı nghæa.

Ti∑n trong n∑n s£n xußt hàng hóa gi£n Ïn v™n Îng trong quan hª H-T-H.

Ti∑n trong n∑n s£n xußt t˜ b£n chı nghæa v™n Îng trong quan hª T-H-T.

i∫m khác nhau cÏ b£n gi˙a hai hình th˘c v™n Îng nêu trên th∫ hiªn  mˆc ích cıa quá trình l˜u
thông. Mˆc ích trong l˜u thông hàng hóa gi£n Ïn là giá tr‡ s˚ dˆng. Mˆc ích trong l˜u thông t˜ b£n
là giá tr‡ lÓn hÏn vì n∏u không thu ˜Òc l˜Òng giá tr‡ lÓn hÏn thì s¸ l˜u thông này không có ˛ nghæa. Do
v™y, t˜ b£n v™n Îng theo công th˘c: T-H-T ( ây là công th˘c chung cıa t˜ b£n). Các hình thái t˜ b£n
∑u v™n Îng theo công th˘c này. Trong ó, trong ó T’=T+t (t>0).

10
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
SË ti∑n trÎi ra lÓn hÏn ˜Òc gÂi là giá tr‡ th∞ng d˜; sË ti∑n ˘ng ra ban ¶u vÓi mˆc ích thu ˜Òc giá
tr‡ th∞ng d˜ tr thành t˜ b£n. Ti∑n bi∏n thành t˜ b£n khi ˜Òc dùng ∫ mang l§i giá tr‡ th∞ng d˜.

∞c i∫m cıa quá trình s£n xußt GTTD: là s¸ tách rÌi gi˙ TLSX và S˘c lao Îng. Trong ó, nhà t˜
b£n s h˙u và ki∫m soát t˜ liªu s£n xußt (bao gÁm nh˙ng y∏u tË nh˜ máy móc, công cˆ, v™t liªu, nguyên
liªu và tài s£n vô hình nh˜ b£n quy∑n, nhãn hiªu). i∑u này có nghæa là nhà t˜ b£n có quy∑n quy∏t ‡nh
v∑ viªc s˚ dˆng, phân phËi và ti∏p c™n các y∏u tË s£n xußt nh˜ máy móc, công cˆ, nguyên liªu và cÏ s
h§ t¶ng. Còn v∑ phía ng˜Ìi lao Îng, h có s˘c lao Îng nh˜ng không có t˜ liªu s£n xußt c¶n thi∏t ∫ t¸
k∏t hÒp vÓi s˘c lao Îng cıa mình t§o ra GTTD nên buÎc ph£i bán s˘c lao Îng cho các ông chı t˜ b£n.
S¸ tách rÌi này nh˜ 1 ∞c i∫m tßt y∏u khách quan trong quá trình s£n xußt GTTD và cÙng t§o ra i∑u
kiªn ı ∫ s˘c lao Îng tr thành hàng hóa, t¯ ó t§o ra GTTD.

Phân tích quá trình s£n xußt và l˜u thông T – H - H’ - T’:

– GTTD chø có th∫ ˜Òc t§o ra t¯ trong l˜u thông, nh˜ng l˜u thông thu¶n túy không t§o nên GTTD.
Theo hÂc thuy∏t giá tr‡ (ch˜Ïng 2), ã ch˘ng minh r¨ng chø Lao Îng t§o nên giá tr‡ hàng hóa )
GTTD có ˜Òc t¯ s£n xußt kinh doanh hàng hóa cÙng ph£i có nguÁn gËc t¯ LAO ÀNG.

– Hàng hóa s˘c lao Îng là mÎt lo§i hàng hóa rßt ∞c biªt. Do s˘c lao Îng ch˘a ¸ng kˇ n´ng,
chuyên môn nghiªp vˆ, s˘c sáng t§o, trí tuª, chßt xám. . . cıa ng˜Ìi lao Îng nên khi mua và s˚
dˆng hàng hóa s˘c lao Îng, giá tr‡ này không mßt i, th™m chí còn t§o nên: Giá tr‡ mÓi > Giá tr‡
cıa SL ã s˚ dˆng.

– Giá tr‡ H cıa hàng hóa ban ¶u chø bao gÁm TLSX (C) và SL (V), nh˜ng do SL có th∫ t§o ra
giá tr‡ mÓi (V+M) > Giá tr‡ cıa SL ã s˚ dˆng (V), m∞t khác TLSX v®n gi˙ nguyên giá tr‡ cÙ
(C) nên giá tr‡ cıa H’ là V+M+C, rõ ràng là lÓn hÏn giá tr‡ cıa H là C+V.

T¯ 3 ˛ trên có th∫ k∏t lu™n ˜Òc r¨ng: Công th˘c th¸c t∏ trong quá trình s£n xußt GTTD là T-H-
H’-T’, vÓi H’ > H d®n tÓi T’ lÓn hÏn T. Ph¶n chênh lªch T = M ó b‡ nhà t˜ b£n bóc lÎt và ˜Òc
gÂi là GTTD.

Ba k∏t lu™n v∑ GTTD:

(1): Giá tr‡ th∞ng d˜ (m) là mÎt ph¶n cıa giá tr‡ mÓi (v+m) do lao Îng cıa công nhân t§o ra, dôi
ra ngoài giá tr‡ SL (v), và b‡ nhà t˜ b£n chi∏m o§t.

(2): V∑ m∞t chßt, giá tr‡ th∞ng d˜ (m) là mÎt quan hª xã hÎi, ph£n ánh quan hª bóc lÎt cıa nhà t˜
b£n Ëi vÓi công nhân làm thuê.

(3): Trong chı nghæa t˜ b£n, thÌi gian lao Îng trong ngày ˜Òc chia thành hai ph¶n, bao gÁm:

+ ThÌi gian lao Îng tßt y∏u (t) là thÌi gian lao Îng ∫ t§o nên giá tr‡ (v) bù ≠p giá tr‡ SL .

+ ThÌi gian lao Îng th∞ng d˜ (t’) là thÌi gian lao Îng ∫ t§o nên GTTD (m). Trong thÌi gian
này, công nhân lao Îng không công cho ông chı t˜ b£n.

11
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p

Câu 9

Hai ph˜Ïng pháp s£n xußt giá tr‡ th∞ng d˜ tuyªt Ëi và s£n xußt giá tr‡ th∞ng d˜ t˜Ïng
Ëi.

Công th˘c xác ‡nh T sußt GTTD và khËi l˜Òng GTTD

T sußt giá tr‡ th∞ng d˜ (m’)

m
– Ta có công th˘c: m0 = (%)(1);m là GTTD; v là giá tr‡ s˘c lao Îng.
v
ThÌi gian lao Îng th∞ng d˜ (t0 ) t§o ra (m); thÌi gian lao Îng tßt y∏u(t) t§o ra(v). Vì v™y, m0 =
t0
(%).
t
– fi nghæa: T sußt GTTD(m0 ) ph£n ánh trình Î bóc lÎt cıa nhà t˜ b£n.m0 càng lÓn nghæa là nhà t˜
b£n chi∏m o§t càng nhi∑u GTTD t¯ lao Îng không công cıa công nhân làm thuê t§o ra.

KhËi l˜Òng giá tr‡ th∞ng d˜ (M)

– Công th˘c: M = m0 .V (2)

Trong ó: M lÓn là khËi l˜Òng GTTD, ˜Òc t§o ra bi tßt c£ nh˙ng ng˜Ìi lao Îng trong doanh
nghiªp, trong mÎt kho£ng thÌi gian s£n xußt nhßt ‡nh, khác m nh‰ là GTTD do 1 công nhân t§o
ra hay GTTD tính trên 1 s£n ph©m, m0 là t sußt GTTD.
V lÓn là giá tr‡ SL cıa c£ doanh nghiªp, nó ph£n ánh quˇ l˜Ïng tr£ cho t™p th∫ ng˜Ìi lao Îng,
nó khác v nh‰ là ti∑n l˜Ïng tr£ cho 1 công nhân hay ti∑n l˜Ïng tính trên giá tr‡ 1 s£n ph©m.

– fi nghæa: KhËi l˜Òng GTTD(M) ph£n ánh quy mô bóc lÎt cıa nhà t˜ b£n
) Nhìn vào công th˘c (2) có th∫ thßy r¨ng, ∫ nâng cao ˜Òc khËi l˜Òng GTTD M thì c¶n nâng
cao t sußt GTTD m0 . Vì v™y, các nhà t˜ b£n luôn tìm cách ∫ nâng cao t sußt GTTD.

Nêu nÎi dung 2 ph˜Ïng pháp s£n xußt GTTD tuyªt Ëi và s£n xußt GTTD t˜Ïng Ëi

• Ph˜Ïng pháp s£n xußt GTTD tuyªt Ëi

– Cách th˘c s£n xußt GTTD tuyªt Ëi:

+ Cách th˘c th¸c hiªn ph˜Ïng pháp này khá là Ïn gi£n. “S£n xußt GTTD tuyªt Ëi là
ph˜Ïng pháp ˜Òc th¸c hiªn trên cÏ s kéo dài tuyªt Ëi ngày lao Îng cıa công nhân
trong i∑u kiªn thÌi gian lao Îng tßt y∏u không Íi”.

+ Nh˜ v™y, ta s≥ có: thÌi gian lao Îng trong ngày (t+t’) t´ng lên, thÌi gian lao Îng tßt y∏u
(t) gi˙ nguyên, suy ra ta có (t’) thÌi gian lao Îng th∞ng d˜ s≥ t´ng. T¯ ó, áp vào công
th˘c m’=t’/t (%), ta có m®u sË gi˙ nguyên, trong khi t˚ sË t´ng. T¯ ó, m’ s≥ t´ng lên.

– V∑ ∞c i∫m:

+ Dπ g∞p ph£n kháng cıa ng˜Ìi công nhân.

12
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
+ B‡ giÓi h§n, không th∫ kéo dài mãi.

– BËi c£nh áp dˆng pp s£n xußt GTTD tuyªt Ëi:

Ph˜Ïng pháp s£n xußt GTTD tuyªt Ëi chı y∏u áp dˆng vào giai o§n ban ¶u cıa CNTB.

• Ph˜Ïng pháp s£n xußt GTTD t˜Ïng Ëi

– Cách th˘c s£n xußt GTTD t˜Ïng Ëi:

+ “S£n xußt GTTD t˜Ïng Ëi ˜Òc th¸c hiªn b¨ng cách rút ng≠n thÌi gian lao Îng tßt y∏u
∫ kéo dài mÎt cách t˜Ïng ˘ng thÌi gian lao Îng th∞ng d˜ trên cÏ s t´ng n´ng sußt
lao Îng xã hÎi trong i∑u kiªn Î dài ngày lao Îng không Íi."

+ Nh˜ v™y, ta s≥ có, thÌi gian lao Îng tßt y∏u ˜Òc rút ng≠n, nghæa là t gi£m; trong khi
ó, thÌi gian lao Îng th∞ng d˜ ˜Òc kéo dài, nghæa là t’ t´ng lên. Áp vào công th˘c tính
t sußt GTTD, ta s≥ có m’ = t’/t. T¯ ó, ta có m’ t´ng lên. Và so vÓi PPSX GTTD tuyªt
Ëi, v∑ m∞t c£m quan ta thßy r¨ng, PPSX GTTD t˜Ïng Ëi giúp cho NTB nâng cao ˜Òc
t sußt GTTD hÏn nhi∑u so vÓi PPSX GTTD tuyªt Ëi. Vì th∏, PPSX GTTD t˜Ïng Ëi
˜Òc ánh giá là hiªu qu£ hÏn.

– V∑ ∞c i∫m:

+ Xoa d‡u s¸ ph£n kháng cıa công nhân.

+ Không b‡ giÓi h§n.

– BËi c£nh áp dˆng pp s£n xußt GTTD t˜Ïng Ëi:

VÓi nh˙ng ˜u i∫m cıa nó, thì rõ ràng ta thßy nó áp dˆng rÎng rãi, phÍ bi∏n trong chı nghæa
t˜ b£n hiªn §i ngày nay vÓi các cuÎc CMKHKT bùng nÍ mÎt cách m§nh m≥ nh˜ ngày nay.

• Chø ra i∫m giËng nhau (làm t´ng trình Î bóc lÎt, t´ng quy mô bóc lÎt)

C£ 2 ph˜Ïng pháp này ∑u kéo dài thÌi gian lao Îng th∞ng d˜, t¯ ó làm t´ng t sußt GTTD m’,
t˘c là ∑u làm t´ng trình Î bóc lÎt cıa nhà t˜ b£n vÓi công nhân làm thuê, cùng vÓi ó làm t´ng
quy mô bóc lÎt.

• Chø ra i∫m khác nhau (v∑ tính chßt, v∑ quan hª giai cßp, v∑ i∑u kiªn áp dˆng)

– Biªn pháp:

+ PPSX GTTD tuyªt Ëi: kéo dài ngày lao Îng trong i∑u kiªn n´ng sußt lao Îng, giá tr‡
SL , thÌi gian lao Îng tßt y∏u không Íi.

+ PPSX GTTD t˜Ïng Ëi: rút ng≠n thÌi gian lao Îng tßt y∏u trong i∑u kiªn thÌi gian
ngày lao Îng không Íi.

– GiÓi h§n:

13
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
+ PPSX GTTD tuyªt Ëi: có giÓi h§n bi thÌi gian t¸ nhiên trong ngày và bi y∏u tË th∫
chßt, tinh th¶n cıa ng˜Ìi lao Îng.

+ PPSX GTTD t˜Ïng Ëi: không có giÓi h§n vì nó d¸a trên KHKT, mà KHKT thì không
có i∫m d¯ng.

– V∑ quan hª giai cßp:

+ PPSX GTTD tuyªt Ëi: mâu thu®n gi˙a giai cßp t˜ s£n và gccn ngày càng sâu s≠c hÏn.

+ PPSX GTTD t˜Ïng Ëi: quan hª bó lÎt cıa toàn bÎ giai cßp các nhà t˜ b£n Ëi vÓi giai
cßp công nhân.

– V∑ i∑u kiªn áp dˆng:

+ PPSX GTTD tuyªt Ëi: Ph˜Ïng pháp s£n xußt GTTD tuyªt Ëi chı y∏u áp dˆng vào giai
o§n ban ¶u cıa CNTB, n´ng sußt lao Îng còn thßp.

+ PPSX GTTT t˜Ïng Ëi: áp dˆng rÎng rãi, phÍ bi∏n trong chı nghæa t˜ b£n hiªn §i ngày
nay vÓi các cuÎc CMKHKT bùng nÍ mÎt cách m§nh m≥ nh˜ ngày nay.

Câu 10

Quy lu™t tích lÙy t˜ b£n, t™p trung t˜ b£n

Khái niªm tích tˆ t˜ b£n và t™p trung t˜ b£n:

– Tích tˆ t˜ b£n:

+ Khái niªm: Là s¸ t˜ b£n hoá giá tr‡ th∞ng d˜ (M), t˘c là lßy mÎt ph¶n ho∞c toàn bÎ GTTD
(M) ∫ tái ¶u t˜, làm cho t˜ b£n ¶u t˜ v∑ sau t´ng hÏn so vÓi tr˜Óc.

+ K˝ tr˜Óc: T˜ b£n ¶u t˜ C + V ) C + V + M; vÓi (M1 : Tái ¶u t˜) V1 + C1 );(M2 : Tái tiêu

dùng)

+ K˝ sau: T˜ b£n ¶u t˜ (C + C1 ) + (V + V1 )

– T™p trung t˜ b£n:

Khái niªm: Là s¸ liên k∏t nhi∑u t˜ b£n nh‰ thành 01 t˜ b£n lÓn, bao gÁm hai hình th˘c là “sáp
nh™p doanh nghiªp” và t™p trung TB ti∑n tª thông qua “tín dˆng”.

i∫m giËng nhau: ∑u làm t´ng quy mô t˜ b£n cá biªt.

i∫m khác nhau:

– NguÁn ∫ tích tˆ t˜ b£n là GTTD do ó, tích tˆ làm t´ng quy mô t˜ b£n cá biªt Áng thÌi làm t´ng
quy mô t˜ b£n xã hÎi. Còn nguÁn ∫ t™p trung t˜ b£n là nh˙ng t˜ b£n cá biªt có sÆn trong xã hÎi,

14
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
do ó t™p trung t˜ b£n chø làm t´ng quy mô t˜ b£n cá biªt mà không làm t´ng quy mô t˜ b£n xã
hÎi.

– NguÁn ∫ tích tˆ t˜ b£n là GTTD, vì v™y, nó ph£n ánh tr¸c ti∏p mËi quan hª gi˙a nhà t˜ b£n vÓi
công nhân làm thuê ∫ t´ng quy mô tích tˆ t˜ b£n. Còn nguÁn ∫ t™p trung t˜ b£n là nh˙ng t˜ b£n
có sÆn trong xã hÎi do c§nh tranh mà d®n ∏n s¸ liên k∏t hay sáp nh™p. Vì v™y, nó ph£n ánh quan
hª c§nh tranh trong nÎi bÎ giai cßp các NTB.

Bi∫u hiªn mÓi cıa quy lu™t GTTD:

V∑ ph§m vi: các t™p oàn t˜ b£n lÓn ã m rÎng ph§m vi, thËng tr‡ th‡ tr˜Ìng th∏ giÓi, không còn
giÓi h§n trong ph§m vi cıa các quËc gia.

V∑ tính chßt: v∑ quan hª bóc lÎt nó không chø d¯ng l§i  mËi quan hª giai cßp mà nó ã chuy∫n
thành mËi quan hª gi˙a quËc gia, dân tÎc. N˜Óc lÓn t´ng c˜Ìng bóc lÎt n˜Óc nh‰, t¯ ó t§o nên s¸
th‡nh v˜Òng, h§ t¶ng, phúc lÒi riêng cıa mình.

Hai cách th˘c bóc lÎt cıa n˜Óc lÓn Ëi vÓi n˜Óc nh‰:

– Ch∏ Î th¸c dân: Ch∏ Î th¸c dân ki∫u cÙ, ch∏ Î th¸c dân ki∫u mÓi.

– Rào c£n kinh t∏:

Hàng hóa và ¶u t˜ cıa n˜Óc lÓn vào n˜Óc nh‰: dπ dàng.

Hàng hóa và ¶u t˜ cıa n˜Óc nh‰ vào n˜Óc lÓn: b‡ c£n tr.

Ba nhóm rào c£n kinh t∏ mà n˜Óc lÓn th˜Ìng áp dˆng ∫ chèn ép n˜Óc nh‰:

+ Rào c£n kˇ thu™t: n˜Óc lÓn ˜a ra tiêu chu©n kˇ thu™t kh≠t khe tÓi m˘c n∑n s£n xußt cıa
n˜Óc nh‰ khó có th∫ áp ˘ng ˜Òc.

+ Rào c£n tiêu chu©n xã hÎi: n˜Óc lÓn không nh™p kh©u hàng hóa mà quá trình s£n xußt
gây ô nhiπm môi tr˜Ìng ho∞c s˚ dˆng lao Îng tr¥ em.

+ Rào c£n chËng phá giá: n˜Óc lÓn s˚ dˆng lu™t chËng bán phá giá ∫ ng´n c£n n˜Óc xußt
kh©u cıa n˜Óc ang phát tri∫n, khi n˜Óc ang phát tri∫n có lÒi th∏ c§nh tranh v∑ giá.

Câu 11

Quy lu™t cßu t§o t˜ b£n ngày càng t´ng và vßn ∑ thßt nghiªp trong Chı nghæa T˜ b£n

Khi ˜a ra mËi t˜Ïng quan gi˙a t˜ liªu s£n xußt(TLSX) và s˘c lao Îng, C.Mác ã ˜a ra 3 khái niªm:

• Cßu t§o kˇ thu™t cıa t˜ b£n: là t lª gi˙a sË l˜Òng TLSX vÓi sË l˜Òng SL s˚ dˆng TLSX ó
trong quá trình s£n xußt.

• Cßu t§o giá tr‡ t˜ b£n: là tø lª giá tr‡ TLSX vÓi SL (C/V). Nó ph£n ánh ˜Òc khía c§nh kinh t∏.

15
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
• Cßu t§o h˙u cÏ t˜ b£n: là cßu t§o giá tr‡, xét trong liên hª ch∞t ch≥ vÓi cßu t§o kˇ thu™t, do cßu t§o
kˇ thu™t quy∏t ‡nh.

NÎi dung cıa quy lu™t:

Do Khoa hÂc kæ thu™t ngày càng phát tri∫n ) tính t¸ Îng hóa cao ) Nhà t˜ b£n t™p trung ¶u t˜ vào
máy móc, thi∏t b‡ hiªn §i(C t´ng). Máy móc hiªn §i giúp cho NSL t´ng lên, s£n ph©m làm ra dÁi dào.
Máy móc làm thay con ng˜Ìi d®n ∏n V gi£m ) Tø lª C/V t´ng. Cßu t§o t˜ b£n C/V t´ng trong ph˜Ïng
th˘c s£n xußt TBCN vÓi ch∏ Î s h˙u t˜ nhân v∑ TLSX nên NTB sÆn sàng sa th£i nhân công. Bên c§nh
ó, g≠n vÓi ch∏ Î s h˙u t˜ nhân v∑ TLSX các cÏ s kinh t∏ thuÎc s h˙u cıa các ông chı t˜ b£n và hÂ
s≥ sa th£i bÓt công nhân khi máy móc ã làm thay cho con ng˜Ìi. Nhà t˜ b£n muËn tËi ˜u hóa lÒi nhu™n,
gi£m bÓt chi phí, nhà t˜ b£n s≥ sa th£i bÓt công nhân. T¯ ó, d®n tÓi tình tr§ng thßt nghiªp trong xã hÎi.
Nh˜ v™y, KHKT phát tri∫n, s£n xußt T¸ Îng hóa cao, NSL cao, càng mang l§i nhi∑u lÒi nhu™n, nhi∑u
GTTD cho NTB. Nh˜ng khi ó, ng˜Ìi lao Îng thì b‡ mßt viªc, b‡ b¶n cùng hóa. Vì th∏, Mác nói r¨ng
"Thßt nghiªp là b§n cùng ˜Ìng cıa CNTB".

Câu 12

Quy lu™t Giá tr‡ th∞ng d˜(GTTD) – quy lu™t tuyªt Ëi cıa CNTB

Khái niªm GTTD: Giá tr‡ th∞ng d˜ là m˘c Î dôi ra khi lßy m˘c thu cıa mÎt ¶u vào nhân tË tr¯ i
ph¶n giá cung cıa nó.
NÎi dung quy lu™t: quy lu™t GTTD là quy lu™t tuyªt Ëi cıa CNTB, vì ã chø ra 4 vßn ∑ cÏ b£n:

– Mˆc ích cıa CNTB: là chi∏m o§t GTTD (M).

– Ph˜Ïng pháp cıa CNTB là: bóc lÎt lao Îng làm thuê.

– Mâu thu®n cıa CNTB: ó là mâu thu®n gi˙a giai cßp công nhân và t˜ s£n

– Xu th∏ cıa CNTB: là s≥ b‡ xóa b‰ bÓi cuÎc CMXH do giai cßp CN lãnh §o.

Bi∫u hiªn mÓi cıa quy lu™t GTTD:

V∑ ph§m vi: các t™p oàn t˜ b£n lÓn ã m rÎng ph§m vi, thËng tr‡ th‡ tr˜Ìng th∏ giÓi, không còn
giÓi h§n trong ph§m vi cıa các quËc gia.

V∑ tính chßt: v∑ quan hª bóc lÎt nó không chø d¯ng l§i  mËi quan hª giai cßp mà nó ã chuy∫n
thành mËi quan hª gi˙a quËc gia, dân tÎc. N˜Óc lÓn t´ng c˜Ìng bóc lÎt n˜Óc nh‰, t¯ ó t§o nên s¸
th‡nh v˜Òng, h§ t¶ng, phúc lÒi riêng cıa mình.

Hai cách th˘c bóc lÎt cıa n˜Óc lÓn Ëi vÓi n˜Óc nh‰:

– Ch∏ Î th¸c dân: Ch∏ Î th¸c dân ki∫u cÙ, ch∏ Î th¸c dân ki∫u mÓi.

– Rào c£n kinh t∏:

16
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
Hàng hóa và ¶u t˜ cıa n˜Óc lÓn vào n˜Óc nh‰: dπ dàng.

Hàng hóa và ¶u t˜ cıa n˜Óc nh‰ vào n˜Óc lÓn: b‡ c£n tr.

Ba nhóm rào c£n kinh t∏ mà n˜Óc lÓn th˜Ìng áp dˆng ∫ chèn ép n˜Óc nh‰:

+ Rào c£n kˇ thu™t: n˜Óc lÓn ˜a ra tiêu chu©n kˇ thu™t kh≠t khe tÓi m˘c n∑n s£n xußt cıa
n˜Óc nh‰ khó có th∫ áp ˘ng ˜Òc.

+ Rào c£n tiêu chu©n xã hÎi: n˜Óc lÓn không nh™p kh©u hàng hóa mà quá trình s£n xußt
gây ô nhiπm môi tr˜Ìng ho∞c s˚ dˆng lao Îng tr¥ em.

+ Rào c£n chËng phá giá: n˜Óc lÓn s˚ dˆng lu™t chËng bán phá giá ∫ ng´n c£n n˜Óc xußt
kh©u cıa n˜Óc ang phát tri∫n, khi n˜Óc ang phát tri∫n có lÒi th∏ c§nh tranh v∑ giá.

Câu 13

S¸ ho§t Îng cıa quy lu™t giá tr‡ và quy lu™t GTTD trong CNTB t¸ do c§nh tranh.

Khái niªm chi phí s£n xußt, lÒi nhu™n, t sußt lÒi nhu™n

– Chi phí s£n xußt TBCN(K):

+ Chi phí s£n xußt TBCN là chi phí v∑ t˜ b£n mà nhà t˜ b£n ã b‰ ra ∫ s£n xußt hàng hóa.

+ Công th˘c: K = C + V ( Chi phí mua t˜ liªu s£n xußt và mua s˘c lao Îng)

+ Chi phí s£n xußt TBCN chø ph£n ánh hao phí v∑ t˜ b£n ph£i b‰ chi phí ∫ ˘ng ra tr˜Óc,
mà không ph£n ánh ¶y ı hao phí lao Îng xã hÎi ∫ s£n xußt ra hàng hóa (là tÍng giá tr‡
C+V+M).

+ fi nghæa: Xóa nhòa s¸ khác biªt gi˙a t˜ b£n bßt bi∏n (C) và t˜ b£n kh£ bi∏n (V). T¯ ó d®n tÓi
l¶m t˜ng r¨ng chi phí (K) t§o nên giá tr‡ th∞ng d˜ (M), và do nhà t˜ b£n ph£i ˘ng ra chi phí
(K) nên h s≥ gi˙ vai trò quy∏t ‡nh. Tßt c£ ∑u nh¨m che mÌ b£n chßt bóc lÎt cıa chı nghæa
t˜ b£n.

– LÒi nhu™n:

+ B£n chßt cıa lÒi nhu™n là hình thái chuy∫n hóa cıa giá tr‡ th∞ng d˜ (M). Trên th‡ tr˜Ìng s≥
x£y ra 3 tình huËng:
Ngành Cung < C¶u ! Giá c£ > Giá tr‡ !P>M
Ngành Cung > C¶u ! Giá c£ < Giá tr‡ !P<M
Ngành Cung = C¶u ! Giá c£ = Giá tr‡ !P=M

+ fi nghæa:
LÒi nhu™n chØng qua chø là hình thái bi∫u hiªn cıa giá tr‡ th∞ng d˜ trên b∑ m∞t n∑n kinh t∏ th‡
tr˜Ìng. Nói ∏n lÒi nhu™n (P) là hàm ˛ do chi phí (K) t§o ra, mà không nh≠c tÓi giá tr‡ th∞ng

17
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
d˜ (M).
LÒi nhu™n b‰ qua góc nhìn v∑ quan hª giai cßp, che mÌ hÏn n˙a b£n chßt bóc lÎt cıa chı
nghæa t˜ b£n.
LÒi nhu™n chính là mˆc tiêu, Îng cÏ, Îng l¸c cıa ho§t Îng s£n xußt, kinh doanh trong n∑n
kinh t∏ th‡ tr˜Ìng.

– T sußt lÒi nhu™n:

+ Khái niªm t sußt lÒi nhu™n: là t lª ph¶n tr´m gi˙a lÒi nhu™n và toàn bÎ giá tr‡ cıa t˜ b£n
˘ng tr˜Óc (P’)
P M
+ Công th˘c: P 0 = % ) P0 = %
K C +V
+ fi nghæa: Ph£n ánh hiªu qu£ ¶u t˜ s£n xußt kinh doanh cıa nhà t˜ b£n. T sußt lÒi nhu™n vÓi
t˜ cách là sË o t˜Ïng Ëi cıa lÒi nhu™n, tr thành Îng cÏ quan trÂng nhßt cıa ho§t Îng
c§nh tranh t˜ b£n chı nghæa.

C§nh tranh gi˙a các ngành và tác dˆng t§o nên t sußt lÒi nhu™n bình quân cùng vÓi lÒi nhu™n
bình quân

– Khái niªm c§nh tranh gi˙a các ngành: là s¸ di chuy∫n t˜ b£n t¯ ngành này sang ngành khác ∫
tìm nÏi ¶u t˜ có t sußt lÒi nhu™n (P’) cao hÏn.
Hª qu£: T§o nên quá trình san b¨ng t sußt lÒi nhu™n gi˙a các ngành. Bi vì:

+ Ngành có P’ cao thì thu hút ¶u t˜ lÓn => Cung t´ng, c§nh tranh t´ng => P’ gi£m

+ Ngành có P’ thßp thì nhà ¶u t˜ rÌi b‰ ngành => Cung gi£m, c§nh tranh gi£m => P’ t´ng

+ i∑u này s≥ t§o nên t sußt lÒi nhu™n chung cho mÂi ngành. K∏t qu£ hình thành nên t sußt
lÒi nhu™n bình quân.

– T sußt lÒi nhu™n bình quân:

+ Khái niªm: là m˘c t sußt lÒi nhu™n chung cıa mÂi ngành trong toàn xã hÎi, ˜Òc hình thành
t¯ s¸ c§nh tranh gi˙a các ngành.
P
Pi
+ Công th˘c: P = P
0
Ki
– LÒi nhu™n bình quân:

+ Khái niªm: là m˘c lÒi nhu™n chung cıa mÂi ngành trong toàn xã hÎi, khi có m˘c ¶u t˜ nh˜
nhau, ˜Òc hình thành t¯ s¸ c§nh tranh gi˙a các ngành.

+ Công th˘c: P = K.P 0

+ Trong n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng t˜ b£n chı nghæa, lÒi nhu™n bình quân tr thành c´n c˘ cho các
doanh nghiªp l¸a chÂn ngành, ngh∑, ph˜Ïng án kinh doanh có hiªu qu£ nhßt.

Quy lu™t GTTD bi∫u hiªn thành quy lu™t lÒi nhu™n bình quân:

18
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
– Trong t¯ng tr˜Ìng hÒp cˆ th∫:mˆc ích cıa các nhà t˜ b£n không còn tìm ki∏m GTTD (M) mà
chuy∫n thành lÒi nhu™n bình quân (P).
P P
– Trong tÍng th∫ xã hÎi: ta v®n có P = M.
TÍng lÒi nhu™n bình quân v®n b¨ng tÍng GTTD, vì v™t quy lu™t GTTD v®n phát huy tác dˆng væ
mô trong xã hÎi t˜ b£n chı nghæa.
Do quy lu™t cung – c¶u trên th‡ tr˜Ìng, nên mˆc ích gËc cıa nhà t˜ b£n là chi∏m o§t GTTD (M).
Do c§nh tranh gi˙a các ngành, nên nhà t˜ b£n có kh£ n´ng thu ˜Òc lÒi nhu™n (P). Nh˜ng mˆc tiêu
th¸c t∏ l§i chính là lÒi nhu™n bình quân ( P )

Quy lu™t giá tr‡ bi∫u hiªn thành quy lu™t giá c£ s£n xußt

– Trong t¯ng tr˜Ìng hÒp cˆ th∫: giá c£ không còn xoay quanh giá tr‡ (C+V+M), mà xoay quanh m˘c
giá c£ s£n xußt (K + P )
P P
– Trong tÍng th∫ xã hÎi: (K + P ) = (C + V + M )
TÍng giá c£ s£n xußt v®n b¨ng tÍng giá tr‡ hàng hóa => quy lu™t giá tr‡ v®n phát huy tác dˆng i∑u
ti∏t væ mô n∑n kinh t∏.
Do s¸ c§nh tranh gi˙a các ngành, giá c£ ˜Òc i∑u chønh theo m˘c phí + lÒi nhu™n.
B£n chßt gËc cıa kinh t∏ hàng hóa, giá c£ ph£i xoay quanh giá tr‡ cıa hàng hóa (C+V+M). Tuy
nhiên th¸c t∏ giá c£ xoay quanh m˘c giá c£ s£n xußt (K+ P )

Câu 14

Phân tích ∞c i∫m s¸ t™p trung s£n xußt và s¸ hình thành tÍ ch˘c Îc quy∑n

Nguyên nhân d®n tÓi s¸ hình thành các tÍ ch˘c Îc quy∑n:

– Do s¸ c§nh tranh t¸ do: t˜ b£n lÓn ngày càng phát tri∫n m§nh, trong khi ó t˜ b£n nh‰ ngày càng
làm ´n thua lÈ, phá s£n. Vì v™y chø còn l§i các nhà t˜ b£n lÓn c§nh tranh vÓi nhau. T¯ ó òi h‰i các
nhà t˜ b£n ph£i ¶u t˜ chi phí lÓn nh˜ng rıi ro cao, khó phân th≠ng b§i. Do s¸ c§nh tranh không
có lÒi, nên các t˜ b£n lÓn s≥ th‰a hiªp, liên minh vÓi nhau thao túng th‡ tr˜Ìng, t¯ ó t§o nên các
tÍ ch˘c Îc quy∑n.

– Do s¸ phát tri∫n cıa l¸c l˜Òng s£n xußt, ∞c biªt là v∑ khoa hÂc kæ thu™t: Vì nhu c¶u ˘ng dˆng
khoa hÂc kæ thu™t vào s£n xußt c¶n vËn lÓn, nh˜ng thÌi gian hoàn vËn ch™m và rıi ro cao, nên t¯ng
nhà t˜ b£n cá biªt khó áp ˘ng ˜Òc. Do ó các nhà t˜ b£n ph£i ©y nhanh quá trình tích tˆ và t™p
trung s£n xußt b¨ng viªc liên minh, liên k∏t thành nh˙ng hãng có s˘c m§nh lÓn hÏn. Và ó là ti∑n
∑ t§o nên các tÍ ch˘c Îc quy∑n.

– Do khıng ho£ng kinh t∏: khi khıng ho£ng kinh t∏ x£y ra, mÂi m∞t cıa Ìi sËng kinh t∏ ∑u b‡ £nh
h˜ng. T˜ b£n nh‰ vÓi kh£ n´ng kinh t∏ kém, dπ b‡ phá s£n. Còn các nhà t˜ b£n lÓn cÙng b‡ £nh
h˜ng, thiªt h§i n∞ng n∑. Và ∫ phˆc hÁi s£n xußt, các nhà t˜ b£n lÓn c¶n liên minh l§i vÓi nhau.

19
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
Thêm n˙a s¸ phát tri∫n cıa hª thËng tín dˆng tr thành òn b©y m§nh m≥ thúc ©y t™p trung s£n
xußt, ra Ìi các tÍ ch˘c Îc quy∑n.

Khái niªm tÍ ch˘c Îc quy∑n (TC Q):

Là liên minh các nhà t˜ b£n vÓi nhau d˜Ói nhi∑u hình th˘c khác nhau. HÂ n≠m gi˙ ph¶n lÓn viªc s£n
xußt và tiêu thˆ mÎt ho∞c mÎt sË lo§i hàng hóa. H có kh£ n´ng khËng ch∏ th‡ tr˜Ìng, ‡nh giá c£ nh¨m
thu lÒi nhu™n Îc quy∑n cao.
Các hình th˘c tÍ ch˘c Îc quy∑n:

– Cartel: tÍ ch˘c Îc quy∑n thßp nhßt, sÏ khai nhßt. Các thành viên th‰a thu™n vÓi nhau v∑ giá c£,
s£n l˜Òng hàng hóa, th‡ tr˜Ìng tiêu thˆ, k˝ h§n thanh toán,... Các nhà t˜ b£n v®n Îc l™p v∑ s£n
xußt và l˜u thông hàng hóa. Do chø d¸a trên s¸ thËng nhßt v∑ ¶u ra tiêu thˆ nên liên minh khó b∑n
v˙ng.

– Syndicate: hình th˘c Îc quy∑n cao hÏn, Ín ‡nh hÏn Cartel. TC Q d¸a trên s¸ thËng nhßt v∑ l˜u
thông (c£ ¶u vào l®n ¶u ra).T¯ng thành viên v®n gi˙ Îc l™p v∑ s£n xußt, viªc ¶u t˜, mua bán s≥
do mÎt ban qu£n tr‡ chung i∑u phËi.

– Trust: là TC Q d¸a trên s¸ thËng nhßt c£ l˜u thông và s£n xußt. Viªc ¶u t˜ các y∏u tË ¶u vào,
tiêu thˆ ¶u ra và tÍ ch˘c s£n xußt s≥ do mÎt bÎ máy ban qu£n tr‡ thËng nhßt. T¯ng thành viên tr
thành cÍ ông, thu lÒi nhu™n theo cÍ ph¶n.

– Consortium: là TC Q có trình Î và quy mô lÓn hÏn các hình th˘c Îc quy∑n trên. ây là TC Q
s£n xußt a ngành, có s˘c m§nh thao túng, chi phËi nhi∑u lænh v¸c kinh t∏.

+ V∑ kinh t∏: có s¸ k∏t hÒp gi˙a giÓi t˜ b£n công nghiªp và giÓi t˜ b£n ngân hàng.

+ V∑ hình th˘c: bao hàm c£ hình th˘c Trust và hình th˘c Syndicate.

Bi∫u hiªn mÓi cıa TC Q T¯ gi˙a th∏ kø XX, bên c§nh các mËi liên k∏t theo chi∑u dÂc và ngang, còn
phát tri∫n liên k∏t mÓi- liên k∏t a ngành, a lænh v¸c thành các Conglomerate và Concern khÍng lÁ.

– V∑ kinh t∏: TC Q thËng tr‡ các ngành hàng, nh˜ng có s¸ phát tri∫n hª thËng các doanh nghiªp
nh‰ óng vai trò vª tinh, gia công, th¶u vˆ...cho các TC Q.

– V∑ cÏ ch∏ thao túng: Xußt hiªn tr l§i hª thËng doanh nghiªp nh‰, là nhà cung cßp, gia công, §i
l˛ cho các tÍ ch˘c Îc quy∑n. Quá trình tích tˆ và t™p trung s£n xußt trên quy mô lÓn diπn ra Áng
thÌi vÓi quá trình phi t™p trung s£n xußt, và t¯ ó ngày càng xußt hiªn nhi∑u các tÍ ch˘c Îc quy∑n
v¯a và nh‰.

– V∑ hình th˘c: Xußt hiªn 2 hình th˘c mÓi là Concern và Conglomerate

+ GiËng nhau: ∑u là TC Q a ngành, thao túng th‡ tr˜Ìng quËc t∏, là hãng a quËc gia, xuyên
quËc gia.

+ Khác nhau: Concern là TC Q a ngành, mà các ngành có liên hª v∑ kˇ thu™t. Conglomerate

20
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
là TC Q a ngành, mà các ngành không c¶n có liên hª v∑ kˇ thu™t. Mˆc ích chı y∏u cıa
các Conglomerate là thu lÒi nhu™n t¯ kinh doanh ch˘ng khoán.

Câu 15

Phân tích ∞c i∫m xußt kh©u t˜ b£n

Nguyên nhân hình thành:

– T§i các n˜Óc phát tri∫n, tình tr§ng "t˜ b£n th¯a" làm n∑n kinh t∏ trong n˜Óc bão hòa, th‡ tr˜Ìng b‡
các TC Q thao túng. Vì v™y n∏u ti∏p tˆc ¶u t˜ trong n˜Óc s≥ không có hiªu qu£, khó §t ˜Òc lÒi
nhu™n. Do ó, các nhà t˜ b£n tìm ki∏m các th‡ tr˜Ìng mÓi b¨ng viªc ¶u t˜ ra n˜Óc ngoài ∫ mang
l§i t sußt lÒi nhu™n cao.

– Trong l‡ch s˚, nhi∑u n˜Óc t˜ b£n lÓn có thuÎc ‡a, vì th∏ c¶n ¶u t˜ sang các thuÎc ‡a ∫ khai thác
tài nguyên.
VD: Pháp xây d¸ng nhi∑u tuy∏n ˜Ìng s≠t, m rÎng ˜Ìng bÎ t§i VN nh¨m mˆc ích phˆc vˆ cho
viªc khai thác, v™n chuy∫n tài nguyên lâu dài t§i các Án i∑n, h¶m m‰, c£ng bi∫n,...

Khái niªm xußt kh©u t˜ b£n:

– Là viªc ¶u t˜ t˜ b£n ra n˜Óc ngoài ∫ s£n xußt giá tr‡ th∞ng d˜ (GTTD) và th¸c hiªn giá tr‡ th∞ng
d˜  n˜Óc ngoài, nh¨m làm ph˜Ïng tiªn ∫ bóc lÎt giá tr‡ th∞ng d˜  n˜Óc nh™p kh©u.

– Phân biªt vÓi xußt kh©u hàng hóa: là s£n xußt GTTD  trong n˜Óc, chø th¸c hiªn GTTD  n˜Óc
ngoài(t˘c là bán hàng ∫ thu v∑ T˜ b£n ti∑n tª).

Các hình th˘c xußt kh©u t˜ b£n (XKTB):

– Theo chı th∫ xußt kh©u:

+ Xußt kh©u t˜ b£n cıa nhà n˜Óc: nh¨m mˆc tiêu kinh t∏, chính tr‡, quân s¸

+ Xußt kh©u t˜ nhân: nh¨m mˆc ích lÒi nhu™n

– Theo cách th˘c ¶u t˜:

+ XKTB tr¸c ti∏p (FDI): Nhà t˜ b£n tr¸c ti∏p ¶u t˜ vËn và th¸c hiªn s£n xußt kinh doanh.

+ XKTB gián ti∏p: là hình th˘c ¶u t˜ thông qua viªc cho vay ∫ thu lÒi t˘c, lãi sußt, mua cÍ
ph¶n, trái phi∏u, ¶u t˜ ch˘ng khoán  n˜Óc ngoài, tài trÒ vËn ODA,...

– Theo hình th˘c ho§t Îng: Bao gÁm chi nhánh cıa các công ty xuyên quËc gia, các ho§t Îng
tài chính, tín dˆng cıa ngân hàng, chuy∫n giao công nghª,...

Bi∫u hiªn mÓi cıa xußt kh©u t˜ b£n: H˜Óng xußt kh©u t˜ b£n có s¸ thay Íi

– V∑ dòng vËn ¶u t˜:

21
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
+ Tr˜Óc kia luÁng t˜ b£n xußt kh©u chı y∏u t¯ các n˜Óc t˜ b£n phát tri∫n sang các n˜Óc kém
phát tri∫n.

+ G¶n ây, §i bÎ ph™n dòng ¶u t˜ ch£y qua l§i gi˙a các n˜Óc t˜ b£n phát tri∫n, do: các ngành
 ây có hàm l˜Òng khoa hÂc-kˇ thu™t cao và vËn lÓn, nên ¶u t˜ s≥ thu ˜Òc lÒi nhu™n cao.
Trong khi ó các n˜Óc nh‰ ch˜a ı i∑u kiªn v∑ kinh t∏, chính tr‡, xã hÎi, nên ¶u t˜, ti∏p
nh™n s£n xußt có ph¶n rıi ro và t sußt lÒi nhu™n không cao.

+ ∫ tránh rào c£n chính sách, gi˙a các n˜Óc lÓn có th∫ ¶u t˜ qua n˜Óc th˘ 3.

– V∑ chính tr‡:N˜Óc lÓn t´ng c˜Ìng s˚ dˆng XKTB cıa nhà n˜Óc và t˜ nhân ∫ chi phËi n∑n kinh t∏
cıa các n˜Óc nh‰. T¯ ó nhÌ ˜u th∏ v∑ vËn, công nghª và th‡ tr˜Ìng, các n˜Óc lÓn có kh£ n´ng chi
phËi chính tr‡, v´n hóa, xã hÎi.

+ Chı th∫ XKTB có s¸ thay Íi lÓn: Vai trò cıa các công ty xuyên quËc gia ngày càng to lÓn,
xußt hiªn thêm nhi∑u chı th∫ XKTB t¯ các n˜Óc ang phát tri∫n.

+ Hình th˘c xußt kh©u TB rßt a d§ng, s¸ an xen vÓi xußt kh©u hàng hóa ngày càng t´ng. S¸
k∏t hÒp gi˙a xußt kh©u t˜ b£n vÓi các hÒp Áng buôn bán hàng hóa, d‡ch vˆ, chßt xám,...
không ng¯ng t´ng.

+ S¸ áp ∞t mang tính th¸c dân trong xußt kh©u t˜ b£n d¶n ˜Òc lo§i b‰, thay vào ó nguyên
t≠c hÒp tác cùng có lÒi ˜Òc tôn trÂng và ∑ cao.

Câu 16

Chı nghæa t˜ b£n Îc quy∑n nhà n˜Óc

Nguyên nhân hình thành:

– Do các tÍ ch˘c Îc quy∑n (TC Q) muËn bành tr˜Ìng £nh h˜ng trên ph§m vi toàn c¶u nh˜ng
TC Q chø có s˘c m§nh v∑ kinh t∏, thi∏u s˘c m§nh v∑ chính tr‡. Do ó c¶n s¸ b£o hÎ cıa Nhà n˜Óc
t˜ s£n.

– Do mâu thu®n gi˙a TC Q vÓi giai cßp công nhân và nhân dân tr nên gay g≠t. Vì v™y c¶n mÎt
thi∏t ch∏ xã hÎi ∫ trung gian i∑u hòa mâu thu®n, và ó là Nhà n˜Óc.

– Do khıng ho£ng kinh t∏ l∞p i l∞p l§i theo chu k˝, nên c¶n s¸ i∑u ti∏t cıa nhà n˜Óc và phát tri∫n
khu v¸c kinh t∏ có s h˙u cıa Nhà n˜Óc.

Khái niªm chı nghæa t˜ b£n Îc quy∑n Nhà n˜Óc:

Là s¸ k∏t hÒp s˘c m§nh cıa TC Q vÓi s˘c m§nh cıa Nhà n˜Óc t˜ s£n, t§o thành mÎt thi∏t ch∏, th∫
ch∏ thËng nhßt. T¯ ó can thiªp vào các quá trình kinh t∏ - xã hÎi, b£o vª lÒi ích kinh t∏ cho các TC Q
và góp ph¶n i∑u hoà mâu thu®n cıa xã hÎi t˜ b£n.
Các hình th˘c k∏t hÒp gi˙a TC Q vÓi Nhà n˜Óc t˜ s£n

22
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
– K∏t hÒp v∑ s h˙u:
Nhà n˜Óc t˜ s£n ¶u t˜ vËn ngân sách vào các TC Q vÓi mˆc ích hÈ trÒ khi các TC Q g∞p
khó kh´n. Áng thÌi t§o nên các hÒp Áng và gói th¶u cho TC Q khai thác.
Nhà n˜Óc t˜ s£n bán cÍ ph¶n trong các tÍ ch˘c, doanh nghiªp nhà n˜Óc cho các nhà t˜ b£n.
T¯ ó nhà n˜Óc chia s¥ lÒi nhu™n t¯ thành qu£ ¶u t˜ cho các nhà t˜ b£n, chia s¥ thành t¸u R&D
cho nhà t˜ b£n khai thác.

– K∏t hÒp v∑ nhân s¸:

Nhà t˜ b£n tham gia các ho§t Îng chính tr‡, và tr thành chính khách Nhà n˜Óc. T¯ ó tham
m˜u, chi phËi ˜Ìng lËi kinh t∏, chính tr‡ cıa nhà n˜Óc t˜ s£n ∫ "lái" ho§t Îng cıa nhà n˜Óc theo
h˜Óng có lÒi cho t¶ng lÓp t˜ b£n Îc quy∑n.
Các chính khách rÌi vai trò quan ch˘c Nhà n˜Óc, ∫ tham gia vào công viªc i∑u hành kinh
doanh.
VD: TÍng thËng Donald Trump (Mˇ), tÍng thËng Lee Myung Bak (Hàn QuËc),... ∑u t¯ng là
chı cıa nh˙ng tÍ ch˘c t˜ b£n Îc quy∑n lÓn.

K∏t lu™n chung v∑ thành t¸u và h§n ch∏ cıa chı nghæa t˜ b£n

– Thành t¸u:

+ Thúc ©y l¸c l˜Òng s£n xußt phát tri∫n nhanh. Nguyên nhân vì chı nghæa t˜ b£n có s¸ c§nh
tranh gay g≠t, do ó t§o Îng l¸c sáng t§o nên nhi∑u thành t¸u công nghª và qu£n l˛ hiªn §i.

+ Chuy∫n n∑n s£n xußt nh‰ thành n∑n s£n xußt quy mô lÓn, hiªn §i. Do chı nghæa t˜ b£n có
quy lu™t tích tˆ, t™p trung t˜ b£n, nên t§o ra ˜Òc nguÁn l¸c ı lÓn ∫ chuy∫n Íi, m rÎng
quy mô n∑n s£n xußt.

+ Xã hÎi hóa n∑n s£n xußt, phát tri∫n n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng. Vì chı nghæa t˜ b£n có quy lu™t s£n
xußt và tËi a hóa giá tr‡ th∞ng d˜, nên luôn có xu th∏ m rÎng th‡ tr˜Ìng, phát huy nh˙ng lÒi
th∏, chuyên môn hóa, thúc ©y phân công lao Îng xã hÎi,...

– H§n ch∏:

+ N∑n kinh t∏ b‡ lÙng o§n bi giÓi t˜ b£n Îc quy∑n, nhi∑u ti∑m n´ng sáng t§o cıa xã hÎi b‡
kìm hãm n∏u không áp ˘ng lÒi ích cıa giÓi tài phiªt. Nguyên nhân vì chı nghæa t˜ b£n d¸a
trên ch∏ Î s h˙u t˜ nhân, nên giai cßp t˜ s£n chi phËi, n≠m gi˙ n∑n kinh t∏, chính tr‡, xã
hÎi.

+ Các vßn ∑ an ninh nh˜: chi∏n tranh, khıng bË, chı quy∑n quËc gia,...n£y sinh do chı nghæa
t˜ b£n có quy lu™t chi∏m o§t, nên các n˜Óc lÓn ∑u muËn chi phËi các n˜Óc nh‰, phân chia
th∏ giÓi,...

+ TÁn t§i các vßn ∑ v∑ xã hÎi: s¸ phân hóa, bßt bình Øng, mâu thu®n giai cßp, tª n§n, môi
tr˜Ìng suy thoái,... Nguyên nhân vì chı nghæa t˜ b£n có quy lu™t s£n xußt và tËi a hóa giá tr‡
th∞ng d˜ nh¨m phˆc vˆ tËi a lÒi ích cˆc bÎ cıa giai cßp t˜ s£n.

23
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p

Câu 17

Phân tích ∞c tr˜ng cıa n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN  Viªt Nam

Khái niªm n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng :

Kinh t∏ th‡ tr˜Ìng là n∑n kinh t∏ hàng hóa v™n hành theo cÏ ch∏ cıa th‡ tr˜Ìng, phát tri∫n tÓi trình Î
cao, trong ó, quan hª s£n xußt và trao Íi ∑u thông qua th‡ tr˜Ìng và ch‡u s¸ i∑u ti∏t bi các quy lu™t
khách quan cıa th‡ tr˜Ìng.

Khái niªm n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN:

Là n∑n kinh t∏ v™n hành theo các quy lu™t cıa th‡ tr˜Ìng, mang ∞c tr˜ng ‡nh h˜Óng XHCN, Áng
thÌi góp ph¶n h˜Óng tÓi t¯ng b˜Óc xác l™p mÎt xã hÎi mà  ó dân giàu, n˜Óc m§nh, dân chı, công b¨ng,
v´n minh, có s¸ i∑u ti∏t cıa Nhà n˜Óc do £ng cÎng s£n Viªt Nam lãnh §o .

CÏ s tßt y∏u cıa n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN  Viªt Nam:

• CÏ s l˛ lu™n: QHSX ph£i phù hÒp vÓi trình Î phát tri∫n cıa LLSX

– L¸c l˜Òng s£n xußt cıa Viªt Nam i t¯ n∑n s£n xußt nh‰. Vì th∏ quan hª s£n xußt c¶n d¸a
trên kinh t∏ th‡ tr˜Ìng, s£n xußt hàng hóa vÓi nhi∑u hình th˘c s h˙u,nhi∑u thành ph¶n kinh
t∏. Do ó, Viªt Nam l¸a chÂn kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ch˘ không ph£i n∑n kinh t∏ bao cßp chø huy
nh˜ tr˜Óc Íi mÓi.

– L‡ch s˚ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng cıa t˜ b£n chı nghæa còn nhi∑u mâu thu®n, h§n ch∏. Vì th∏ c¶n có
h˜Óng i khác ∫ £m b£o s¸ phát tri∫n b∑n v˙ng. Do ó, Viªt Nam l¸a chÂn n∑n kinh t∏ th‡
tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN ch˘ không ph£i TBCN.

• CÏ s th¸c tiπn: Viªt Nam c¶n hÎi nh™p, phát tri∫n kinh t∏, th¸c hiªn mˆc tiêu “dân giàu,
n˜Óc m§nh, dân chı, công b¨ng, v´n minh”

– Th¸c tiπn trên th∏ giÓi và Viªt Nam cho thßy kinh t∏ th‡ tr˜Ìng là ph˜Ïng th˘c phân bÍ nguÁn
l¸c hiªu qu£ mà loài ng˜Ìi ã §t ˜Òc so vÓi các mô hình kinh t∏ phi th‡ tr˜Ìng. Kinh t∏ th‡
tr˜Ìng luôn là Îng l¸c thúc ©y l¸c l˜Òng s£n xußt phát tri∫n nhanh và có hiªu qu£. D˜Ói
tác Îng cıa các quy lu™t th‡ tr˜Ìng n∑n kinh t∏ luôn phát tri∫n theo h˜Óng n´ng Îng, kích
thích ti∏n bÎ kˇ thu™t - công nghª, nâng cao n´ng sußt lao Îng, chßt l˜Òng s£n ph©m và giá
thành h§. Do v™y, trong phát tri∫n cıa Viªt Nam c¶n ph£i phát tri∫n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng.

– Phát tri∫n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN s≥ phá vÔ tính chßt t¸ cßp, t¸ túc, l§c h™u cıa
n∑n kinh t∏, ©y m§nh phân công lao Îng xã hÎi, phát tri∫n ngành ngh∑, t§o viªc làm cho
ng˜Ìi lao Îng, thúc ©y l¸c l˜Òng s£n xußt phát tri∫n m§nh m≥, t§o cÏ ch∏ phân bÍ và s˚
dˆng nguÁn l¸c xã hÎi mÎt cách hÒp l˛, ti∏t kiªm.

• CÏ s l‡ch s˚ Cách m§ng Viªt Nam

24
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
– £ng cÎng s£n lãnh §o thành công Cách m§ng dân tÎc dân chı. Vì v™y £ng ph£i có l˛ lu™n
d®n ˜Ìng, có ˜Ìng lËi phát tri∫n kinh t∏ - xã hÎi hiªu qu£, có uy tín và kh£ n´ng thuy∏t
phˆc dân chúng tin t˜ng th¸c hiªn ˜Ìng lËi ó, có ˜Òc s¸ ıng hÎ cıa ng˜Ìi lao Îng h™u
thu®n cho £ng

– Chính phı v®n gi˙ vai trò lãnh §o và qu£n l˛ kinh t∏, trong khi t˜ nhân và các doanh nghiªp
n˜Óc ngoài ˜Òc phép tham gia vào ho§t Îng kinh doanh. Tuy nhiên, t˜ nhân và các doanh
nghiªp n˜Óc ngoài chø ˜Òc phép ho§t Îng trong nh˙ng lænh v¸c ˜Òc phép và có s¸ ki∫m
soát cıa chính phı. Ngoài ra, chính phı cÙng có mÎt sË chính sách xã hÎi nh¨m t´ng c˜Ìng
b£o vª quy∑n lÒi cıa ng˜Ìi lao Îng, gi£m bÓt bßt bình Øng và t´ng c˜Ìng phát tri∫n các
lænh v¸c xã hÎi.

∞c tr˜ng ‡nh h˜Óng XHCN cıa n∑n KTTT t§i Viªt Nam khác biªt vÓi các n∑n KTTT TBCN

NÎi dung N∑n KTTT ‡nh h˜Óng XHCN
Mˆc ích H˜Óng tÓi phát tri∫n l¸c l˜Òng s£n xußt,
xây d¸ng cÏ s v™t chßt kˇ thu™t cıa
CNXH, ∞t lÒi ích cıa nhân dân lên trên
h∏t
Quan hª s ˜Òc phân tán hÏn, vÓi s¸ tham gia cıa
h˙u nhi∑u chı s h˙u, bao gÁm c£ t˜ nhân,
các doanh nghiªp nhà n˜Óc và các Ëi tác
n˜Óc ngoài. Trong ó kinh t∏ nhà n˜Óc
gi˙ vai trò chı §o nh¨m £m b£o r¨ng
s¸ phát tri∫n kinh t∏ ˜Òc phân phËi công
b¨ng và b£o vª môi tr˜Ìng.
Quan hª qu£n CÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng t¸ i∑u ti∏t. Chính phı
l˛ có vai trò quy∏t ‡nh v∑ các chính sách
và biªn pháp kinh t∏ nh¨m £m b£o s¸
phát tri∫n kinh t∏ b∑n v˙ng, công b¨ng
và b£o vª môi tr˜Ìng.
Quan hª phân Chính phı trong n∑n kinh t∏ này có vai
phËi trò quan trÂng trong viªc qu£n l˛ và
i∑u ti∏t phân phËi kinh t∏ ∫ £m b£o
tính công b¨ng trong viªc phân phËi tài
nguyên và s£n ph©m. Phân phËi theo lao
Îng, hiªu qu£ kinh t∏, phân phËi theo
phúc lÒi, trong ó phân phËi theo lao
Îng là chı §o.
N∑n KTTT TBCN
T§o ra s¸ phát tri∫n kinh t∏ và t´ng
tr˜ng kinh t∏ b¨ng cách t§o ra lÒi nhu™n
cho các chı s h˙u t˜ nhân và doanh
nghiªp
T™p trung chı y∏u vào tay mÎt sË nhà t˜
s£n giàu có, các công ty t˜ nhân và các
t™p oàn a quËc gia.
CÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng t¸ i∑u ti∏t. ˜Òc i∑u
ti∏t bi các doanh nghiªp t˜ nhân và s¸
chi phËi cıa giÓi tài phiªt.
Các doanh nghiªp t˜ nhân và cá nhân
có quy∑n quy∏t ‡nh v∑ viªc s£n xußt và
phân phËi s£n ph©m cıa mình, và giá c£
˜Òc xác ‡nh bi s¸ c§nh tranh gi˙a các
doanh nghiªp. Do ó, phân phËi vËn góp
là chı §o. T¯ ó, viªc phân phËi kinh t∏
th˜Ìng không £m b£o tính công b¨ng
và bình Øng trong xã hÎi.

25
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p

Ki∏n trúc Bao gÁm các cÏ quan chính phı và các tÍ Bao gÁm các cÏ quan chính phı và các
th˜Òng t¶ng ch˘c xã hÎi có trách nhiªm £m b£o tính tÍ ch˘c kinh t∏ có trách nhiªm th¸c hiªn
công b¨ng và bình Øng trong phân phËi viªc phân phËi tài nguyên và s£n ph©m.
kinh t∏. Nhà n˜Óc do CS c©m quy∑n Nhà n˜Óc do các £ng phái tranh c˚ c¶m
quy∑n.
L˜u ˛: B£ng chø mang tính chßt khái quát, khi i thi nên vi∏t d˜Ói d§ng o§n v´n.

Trong các ∞c tr˜ng trên, ∞c tr˜ng v∑ xây d¸ng cÏ s v™t chßt kˇ thu™t trình Î cao cıa CNXH và ∞t
lÒi ích cıa nhân dân lên trên là quan trÂng nhßt. Vì ó là n∑n móng ∫ phát tri∫n QHSX và Ki∏n trúc
th˜Òng t¶ng i theo ‡nh h˜Óng XHCN.

Câu 18

Khái niªm, cßu trúc th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN và s¸ phát huy vai trò lãnh
§o cıa £ng trong hoàn thiªn th∫ ch∏.

Khái niªm th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN: là hª thËng ˜Ìng lËi chi∏n l˜Òc phát tri∫n
kinh t∏ - xã hÎi cıa £ng cÎng s£n, lu™t pháp, chính sách và bÎ máy qu£n l˛ cıa Nhà n˜Óc; cùng vÓi cÏ
ch∏ v™n hành. Có tác dˆng i∑u chønh quan hª lÒi ích và ph˜Ïng th˘c ho§t Îng cıa các chı th∫ kinh t∏.
Nh¨m mˆc ích xây d¸ng cÏ s v™t chßt kˇ thu™t trình Î cao cıa CNXH, mÎt xã hÎi “Dân giàu, n˜Óc
m§nh, dân chı, công b¨ng, v´n minh”.
Các bÎ ph™n cßu thành th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN:

– ˜Ìng lËi, pháp lu™t: ˜Ìng lËi kinh t∏ - xã hÎi cıa £ng CÎng s£n; Lu™t pháp, chính sách, quy
t≠c, ch∏ ‡nh...

– Các chı th∫ tham gia vào th‡ tr˜Ìng: BÎ máy qu£n l˛ Nhà n˜Óc; doanh nghiªp và các tÍ ch˘c
xã hÎi §i diªn cho doanh nghiªp; dân c˜, các tÍ ch˘c chính tr‡ - xã hÎi.

– CÏ ch∏ v™n hành: CÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng, thông qua quy lu™t cıa th‡ tr˜Ìng nh˜: QL giá tr‡, QL cung-
c¶u, QL c§nh tranh ...CÏ ch∏ v™n hành cıa các chı th∫ trên th‡ tr˜Ìng. GÁm có: CÏ ch∏ phân cßp,
CÏ ch∏ phËi hÒp, CÏ ch∏ giám sát ánh giá, CÏ ch∏ tham gia

Phân tích s¸ c¶n thi∏t ph£i hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN

– Do yêu c¶u cıa th¸c tiπn: N∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN h˜Óng tÓi trình Î phát
tri∫n cao, hiªn §i, phát huy ˜u th∏ cıa cÏ ch∏ th‡ tr˜Ìng, Áng thÌi kh≠c phˆc nh˙ng h§n ch∏ cıa
CNTB. Th¸c tiπn ã ch˘ng minh s¸ c¶n thi∏t ph£i hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng
XHCN ∫ t´ng c˜Ìng n´ng l¸c c§nh tranh, £m b£o s¸ công b¨ng, t´ng c˜Ìng qu£n l˛ th‡ tr˜Ìng,
t§o i∑u kiªn cho s¸ phát tri∫n b∑n v˙ng và áp ˘ng yêu c¶u cıa th‡ tr˜Ìng quËc t∏.Trong khi i∑u
kiªn th¸c tiπn cıa Viªt Nam còn nhi∑u h§n ch∏. Vì th∏, c¶n hoàn thiªn Th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng
‡nh h˜Óng XHCN.

26
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
– Do s¸ d‡ch chuy∫n cÏ s h§ t¶ng kinh t∏: S¸ d‡ch chuy∫n cÏ s h§ t¶ng cıa n∑n kinh t∏ ang diπn
ra rßt m§nh m≥ trên toàn c¶u, và òi h‰i các quËc gia ph£i c™p nh™t và hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏
th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN ∫ áp ˘ng yêu c¶u cıa thÌi §i. Viªt Nam d‡ch chuy∫n t¯ n∑n kinh
t∏ k∏ ho§ch hóa t™p trung sang n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN, hÎi nh™p kinh t∏ quËc
t∏. T¯ ó òi h‰i s¸ hoàn thiªn v∑ ki∏n trúc th˜Òng t¶ng, t˘c là ph£i nâng cao n´ng l¸c qu£n l˛ cıa
Nhà n˜Óc thông qua th∫ ch∏. Viªc hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN s≥ giúp
các quËc gia phát tri∫n kinh t∏ mÎt cách b∑n v˙ng và hiªu qu£, t§o i∑u kiªn thu™n lÒi cho s¸ phát
tri∫n cıa ßt n˜Óc và các doanh nghiªp.

– Do xu th∏ phát huy vai trò cıa xã hÎi trong xây d¸ng th∫ ch∏: Xu h˜Óng phát huy vai trò cıa
xã hÎi trong xây d¸ng th∫ ch∏ kinh t∏ ang ngày càng tr nên quan trÂng trên toàn c¶u, và òi h‰i
các quËc gia ph£i hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN ∫ áp ˘ng yêu c¶u cıa
thÌi §i, òi h‰i các quËc gia ph£i hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN ∫ t´ng
c˜Ìng s¸ minh b§ch và trách nhiªm xã hÎi, t§o i∑u kiªn cho s¸ phát tri∫n b∑n v˙ng, t´ng c˜Ìng
qu£n l˛ và giám sát, và t§o i∑u kiªn cho s¸ Íi mÓi và sáng t§o. Các tÍ ch˘c chính tr‡ - xã hÎi và
TÍ ch˘c xã hÎi – ngh∑ nghiªp ang phát tri∫n m§nh m≥. ó là s¸ §i diªn cho các thành ph¶n xã
hÎi, có vai trò ph£n biªn xã hÎi, theo tinh th¶n dân chı và xây d¸ng. Vì th∏, c¶n ti∏p tˆc hoàn thiªn
Th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng xã hÎi chı nghæa.

Nhiªm vˆ phát huy vai trò lãnh §o cıa £ng trong quá trình hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng
‡nh h˜Óng XHCN:

– Vai trò phát tri∫n l˛ lu™n, ho§ch ‡nh ˜Ìng lËi:

+ £ng c¶n phát tri∫n l˛ lu™n v∑ th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh h˜Óng XHCN, £m b£o tính
khoa hÂc và phù hÒp vÓi tình hình th¸c t∏ cıa ßt n˜Óc.

+ £ng có trách nhiªm ho§ch ‡nh và ˜a ra ˜Ìng lËi phát tri∫n kinh t∏, £m b£o tính b∑n
v˙ng và úng ≠n cıa n∑n kinh t∏.

– Vai trò chønh Ën, giám sát, phòng chËng tham nhÙng:

+ £ng c¶n chønh Ën các ho§t Îng kinh t∏ ∫ £m b£o tính công b¨ng, úng ≠n và phù hÒp
vÓi quy ‡nh pháp lu™t.

+ £ng c¶n t´ng c˜Ìng giám sát các ho§t Îng kinh t∏, £m b£o tính công b¨ng và tránh các
hành vi phi pháp và gian l™n trong ho§t Îng kinh t∏.

– Vai trò lãnh §o, phát huy dân chı trong £ng và trong toàn xã hÎi:

+ £ng c¶n £m b£o tính lãnh §o trong quá trình hoàn thiªn th∫ ch∏ kinh t∏ th‡ tr˜Ìng ‡nh
h˜Óng XHCN.

+ £ng c¶n phát huy vai trò dân chı trong các quy∏t ‡nh quan trÂng liên quan ∏n ho§t Îng
kinh t∏, £m b£o tính công b¨ng và tính úng ≠n cıa các quy∏t ‡nh ó.

27
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
+ £ng c¶n t§o i∑u kiªn cho s¸ tham gia cıa các t¶ng lÓp nhân dân vào ho§t Îng kinh t∏,
£m b£o tính công b¨ng và tính úng ≠n cıa ho§t Îng kinh t∏.

Câu 19

Phân tích quan hª lÒi ích kinh t∏ và vai trò cıa Nhà n˜Óc trong viªc i∑u hòa quan hª lÒi ích
kinh t∏

Khái niªm lÒi ích kinh t∏:

– LÒi ích kinh t∏ là s¸ áp ˘ng, s¸ th‰a mãn v∑ các nhu c¶u mà con ng˜Ìi muËn §t ˜Òc khi th¸c
hiªn các ho§t Îng kinh t∏.

– Th¸c chßt, lÒi ích kinh t∏ ph£n ánh các quan hª kinh t∏ cıa xã hÎi trong mÎt giai o§n l‡ch s˚ nhßt
‡nh nào ó.

– Ví dˆ: LÒi ích kinh t∏ cıa chı doanh nghiªp là lÒi nhu™n, cıa ng˜Ìi lao Îng là ti∑n công, cıa
ng˜Ìi cho vay là lÒi t˘c.

Khái niªm quan hª lÒi ích kinh t∏: Là mËi quan hª t˜Ïng tác gi˙a các chı th∫ kinh t∏ ∫ xác l™p lÒi ích
kinh t∏ cıa mình, trong mËi liên hª vÓi L¸c l˜Òng s£n xußt và ki∏n trúc th˜Òng t¶ng t˜Ïng ˘ng cıa mÎt
giai o§n phát tri∫n xã hÎi nhßt ‡nh.

Trình bày các ki∫u quan hª lÒi ích kinh t∏

• Xét theo chi∑u ngang, vÓi các giai t¶ng trong xã hÎi thì có:

– Quan hª lÒi ích gi˙a Ng˜Ìi lao Îng và doanh nghiªp:

+ Ng˜Ìi lao Îng là ng˜Ìi có ı th∫ l¸c là trí l¸c ∫ lao Îng, t˘c là có kh£ n´ng lao Îng.
Khi h bán s˘c lao Îng s≥ nh™n ˜Òc ti∑n l˜Ïng và ch‡u s¸ qu£n l˛, i∑u hành cıa ng˜Ìi
s˚ dˆng lao Îng.

+ Ng˜Ìi s˚ dˆng lao Îng là doanh nghiªp là ng˜Ìi tr£ ti∑n mua hàng hóa s˘c lao Îng
nên ng˜Ìi s˚ dˆng lao Îng có quy∑n tÍ ch˘c, qu£n l˛ quá trình làm viªc cıa ng˜Ìi lao
Îng.

+ S¸ thËng nhßt: Doanh nghiªp th¸c hiªn các ho§t Îng kinh t∏ trong i∑u kiªn bình th˜Ìng
h s≥ thu ˜Òc lÒi nhu™n, th¸c hiªn lÒi ích kinh t∏ cıa mình, Áng thÌi h cÙng s≥ ti∏p
tˆc s˚ dˆng lao Îng nên ng˜Ìi lao Îng cÙng th∫ hiªn ˜Òc lÒi ích kinh t∏ cıa mình.
Ng˜Òc l§i, n∏u ng˜Ìi lao Îng tích c¸c làm viªc, lÒi ích kinh t∏ cıa h ˜Òc th¸c hiªn
thông qua ti∑n l˜Ïng nh™n ˜Òc, Áng thÌi góp ph¶n vào s¸ gia t´ng lÒi nhu™n cıa doanh
nghiªp.

+ S¸ mâu thu®n: Vì lÒi ích cıa mình, doanh nghiªp luôn tìm cách c≠t gi£m lÓn nhßt các
kho£n chi phí trong ó có ti∑n l˜Ïng cıa ng˜Ìi lao Îng ∫ t´ng lÒi nhu™n. Vì lÒi ích cıa

28
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
mình, ng˜Ìi lao Îng s≥ ßu tranh òi t´ng l˜Ïng, gi£m giÌ làm, bãi công,...

– Quan hª lÒi ích gi˙a doanh nghiªp vÓi nhau:

+ Là mÎt khái niªm liên quan ∏n s¸ t˜Ïng tác và phˆ thuÎc gi˙a các doanh nghiªp trong
cùng mÎt ngành ho∞c ngành khác nhau. Các doanh nghiªp có th∫ có quan hª lÒi ích c§nh
tranh ho∞c hÒp tác, tùy thuÎc vào các mˆc tiêu và lÒi ích cıa mÈi bên.

+ S¸ thËng nhßt: là mÎt quá trình c¶n thi∏t ∫ £m b£o s¸ phát tri∫n b∑n v˙ng cıa kinh t∏
và toàn xã hÎi. ∫ §t ˜Òc s¸ thËng nhßt này, các doanh nghiªp c¶n hÒp tác vÓi nhau ∫
§t ˜Òc các mˆc tiêu và lÒi ích chung, Áng thÌi gi£i quy∏t các mâu thu®n và xung Ît
gi˙a các bên.

+ S¸ mâu thu®n : là mÎt tình tr§ng khi các doanh nghiªp có lÒi ích trái ng˜Òc nhau ho∞c
không th∫ §t ˜Òc s¸ th‰a hiªp trong quá trình hÒp tác.

– Quan hª lÒi ích gi˙a ng˜Ìi lao Îng vÓi nhau: N∏u có nhi∑u ng˜Ìi bán s˘c lao Îng, ng˜Ìi
lao Îng ph£i c§nh tranh vÓi nhau. H™u qu£ là ti∑n l˜Ïng cıa ng˜Ìi lao Îng b‡ gi£m xuËng,
mÎt bÎ ph™n ng˜Ìi lao Îng b‡ sa th£i. N∏u nh˙ng ng˜Ìi lao Îng thËng nhßt ˜Òc vÓi nhau
h có th∫ th¸c hiªn ˜Òc yêu sách cıa mình ( mÎt ch¯ng m¸c nhßt ‡nh) Ëi vÓi doanh
nghiªp.

• Xét theo chi∑u dÂc, vÓi các cßp Î thì có:

– Quan hª lÒi ích cá nhân: là nh˙ng lÒi ích mà mÎt cá nhân §t ˜Òc t¯ ho§t Îng kinh doanh
ho∞c ho§t Îng s£n xußt. ây có th∫ là ti∑n l˜Ïng, lÒi nhu™n, tài s£n, ho∞c các lÒi ích khác
mà cá nhân §t ˜Òc t¯ viªc tham gia vào ho§t Îng kinh t∏.

– Quan hª lÒi ích nhóm: là nh˙ng lÒi ích mà mÎt nhóm ng˜Ìi §t ˜Òc t¯ ho§t Îng kinh
doanh ho∞c ho§t Îng s£n xußt. Ví dˆ, mÎt công ty có th∫ cung cßp lÒi ích cho các nhân viên
cıa nó b¨ng cách cung cßp m˘c l˜Ïng và phúc lÒi hÒp l˛, ho∞c b¨ng cách cung cßp mÎt môi
tr˜Ìng làm viªc tËt. LÒi ích nhóm cÙng có th∫ bao gÁm các lÒi ích cho khách hàng, cÍ ông
và cÎng Áng.

– Quan hª lÒi ích xã hÎi: là nh˙ng lÒi ích mà xã hÎi §t ˜Òc t¯ ho§t Îng kinh doanh ho∞c
ho§t Îng s£n xußt. ây có th∫ là các lÒi ích cho môi tr˜Ìng, s˘c kh‰e công cÎng, v´n hóa và
giáo dˆc, và các lÒi ích khác mà xã hÎi §t ˜Òc t¯ viªc tham gia vào ho§t Îng kinh t∏.

– C£ ng˜Ìi lao Îng và nhà t¸ b£n ∑u có cho mình nh˙ng lÒi ích cá nhân và có quan hª ch∞t
ch≥ vÓi lÒi ích xã hÎi. Khi mÈi cá nhân, trên con ˜Ìng th¸c hiªn lÒi ích kinh t∏ cıa mình,
tuân thı theo úng các quy ‡nh pháp lu™t, thì ã góp ph¶n th¸c hiªn lÒi ích kinh t∏ xã hÎi, và
khi ó xã hÎi phát tri∫n s≥ l§i t§o l™p môi tr˜Ìng tËt hÏn ∫ mÈi cá nhân th¸c hiªn lÒi ích kinh
t∏ cıa mình. Khi các cá nhân, tÍ ch˘c có chung mˆc tiêu lÒi ích kinh t∏ thì liên k∏t vÓi nhau
t§o lên “lÒi ích nhóm”. “LÒi ích nhóm” n∏u phù hÒp vÓi lÒi ích cÎng Áng thì cÙng óng góp
cho s¸ phát tri∫n xã hÎi. Ng˜Òc l§i, n∏u nh˙ng lÒi ích cá nhân hay nh˙ng lÒi ích nhóm mà

29
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
không tuân thı úng theo pháp lu™t, có nh˙ng thı o§n xßu ∫ th¸c hiªn lÒi ích kinh t∏ cıa
mình s≥ gây £nh h˜ng xßu ∏n xã hÎi và c¶n b‡ lo§i tr¯.

Chø ra ph˜Ïng th˘c gi£i quy∏t quan hª lÒi ích kinh t∏

– Ph˜Ïng th˘c c§nh tranh: Các chı th∫ ganh ua, giành gi™t lÒi ích, ˜u th∏ kinh t∏. Ph˜Ïng th˘c
c§nh tranh có th∫ giúp t§o ra nh˙ng lÒi ích cho các bên liên quan. VÓi các doanh nghiªp, ph˜Ïng
th˘c c§nh tranh có th∫ thúc ©y n´ng sußt và sáng t§o, giúp t´ng doanh sË bán hàng và lÒi nhu™n.
Ng˜Òc l§i, các doanh nghiªp cÙng có th∫ cË g≠ng ©y Ëi thı ra kh‰i th‡ tr˜Ìng b¨ng cách s˚ dˆng
các ph˜Ïng pháp c§nh tranh không minh b§ch ho∞c bßt hÒp pháp.

– Ph˜Ïng th˘c thËng nhßt: Ph˜Ïng th˘c này th˜Ìng ˜Òc s˚ dˆng trong các tình huËng khi các bên
liên quan nh™n thßy r¨ng h có th∫ §t ˜Òc lÒi ích tËt hÏn n∏u h hÒp tác vÓi nhau thay vì c§nh
tranh. Các bên liên quan có th∫ thËng nhßt v∑ các vßn ∑ nh˜ chia s¥ tài nguyên, phân chia th‡ ph¶n
ho∞c phát tri∫n s£n ph©m mÓi. i∑u này có th∫ giúp t´ng n´ng sußt, gi£m chi phí và t´ng lÒi nhu™n
cho các doanh nghiªp.

– Ph˜Ïng th˘c áp ∞t: là ph˜Ïng th˘c gi£i quy∏t mâu thu®n lÒi ích b¨ng cách mÎt bên áp ∞t quy∏t
‡nh cıa mình lên các bên khác. i∑u này th˜Ìng x£y ra khi mÎt bên có quy∑n l¸c ho∞c s˘c m§nh
hÏn mÎt bên khác, và có th∫ s˚ dˆng quy∑n l¸c ó ∫ áp ∞t i∑u kiªn ho∞c yêu c¶u cıa mình
lên bên y∏u hÏn. Ví dˆ: Nhà n˜Óc ˜a ra các quy ‡nh pháp lu™t, chính sách, i∑u lª mà buÎc các
doanh nghiªp và ng˜Ìi dân ph£i tuân theo.

Làm rõ vai trò cıa Nhà n˜Óc trong viªc i∑u hòa các quan hª lÒi ích kinh t∏

– Th˘ nhßt, xây d¸ng và b£o vª môi tr˜Ìng thu™n lÒi cho ho§t Îng tìm ki∏m lÒi ích hÒp pháp cıa
các chı th∫ kinh t∏. T§o l™p môi tr˜Ìng thu™n lÒi cho các ho§t Îng kinh t∏ tr˜Óc h∏t là gi˙ v˙ng
Ín ‡nh v∑ chính tr‡, òi h‰i ph£i xây d¸ng ˜Òc môi tr˜Ìng pháp lu™t thông thoáng, b£o vª lÒi ích
chính áng cıa các chı th∫ kinh t∏ trong và ngoài n˜Óc, ∞c biªt là lÒi ích ßt n˜Óc, tßt y∏u ph£i
¶u t˜ xây d¸ng k∏t cßu h§ t¶ng cıa n∑n kinh t∏, t§o l™p môi tr˜Ìng v´n hóa phù hÒp vÓi yêu c¶u
phát tri∫n kinh t∏ cıa th‡ tr˜Ìng.

– Th˘ hai, ki∫m soát, ng´n ch∞n các ho§t Îng tìm ki∏m lÒi ích phi pháp, gây tác Îng tiêu c¸c cho
s¸ phát tri∫n xã hÎi. Nhà n˜Óc c¶n có các quy ‡nh pháp lu™t ∫ ki∫m soát và ng´n ch∞n các ho§t
Îng tìm ki∏m lÒi ích phi pháp, Áng thÌi ˜a ra các biªn pháp x˚ l˛ các hành vi vi ph§m pháp
lu™t, t´ng c˜Ìng giám sát và ki∫m soát các ho§t Îng kinh doanh, c¶n t´ng c˜Ìng tuyên truy∑n và
giáo dˆc ng˜Ìi dân v∑ nh˙ng h™u qu£ cıa các ho§t Îng tìm ki∏m lÒi ích phi pháp. Ví dˆ: ng´n
ch∞n buôn l™u, gian l™n th˜Ïng m§i, tham nhÙng, hËi lÎ, l§m dˆng ch˘c quy∑n,...

– Th˘ ba, gi£i quy∏t các xung Ît trong quan hª lÒi ích kinh t∏, theo các chu©n m¸c pháp l˛ minh
b§ch và khách quan. Nhà n˜Óc có trách nhiªm t§o ra mÎt môi tr˜Ìng pháp l˛ minh b§ch và khách
quan ∫ gi£i quy∏t các xung Ît trong quan hª lÒi ích kinh t∏, có trách nhiªm x˚ l˛ các vi ph§m
pháp lu™t liên quan ∏n các xung Ît trong quan hª lÒi ích kinh t∏. Viªc x˚ l˛ các vi ph§m này c¶n
˜Òc th¸c hiªn úng quy trình pháp l˛ và £m b£o tính minh b§ch và khách quan, ˜a ra các gi£i

30
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
pháp gi£i quy∏t tranh chßp trong quan hª lÒi ích kinh t∏, nh˜ thông qua các cÏ ch∏ gi£i quy∏t tranh
chßp nh˜ trÂng tài, trung tâm gi£i quy∏t tranh chßp kinh t∏ ho∞c tòa án.

– Th˘ t˜, Nhà n˜Óc có vai trò i∑u hòa lÒi ích cá nhân, lÒi ích nhóm, lÒi ích xã hÎi và phân phËi
l§i thu nh™p, thông qua thu∏ và phúc lÒi. Nhà n˜Óc có th∫ áp dˆng các chính sách và biªn pháp ∫
i∑u hòa lÒi ích cıa t¯ng cá nhân và nhóm, £m b£o r¨ng các lÒi ích này không gây ra h™u qu£ tiêu
c¸c cho xã hÎi và kinh t∏, có trách nhiªm £m b£o r¨ng các lÒi ích xã hÎi ˜Òc phân bÍ úng m˘c
và công b¨ng, có th∫ s˚ dˆng thu∏ và phúc lÒi ∫ phân phËi l§i thu nh™p, £m b£o r¨ng các kho£n
thu nh™p này ˜Òc phân phËi úng m˘c và công b¨ng.

Câu 20

∞c tr˜ng cıa Cách m§ng khoa hÂc công nghª hiªn §i và nÎi dung Công nghiªp hóa cıa Viªt
Nam, thích ˘ng vÓi Cách m§ng công nghiªp 4.0

Khái quát thành t¸u các cuÎc Cách m§ng công nghiªp trong l‡ch s˚ nhân lo§i

Khái niªm cách m§ng công nghiªp:

Là nh˙ng b˜Óc nh£y vÂt v∑ chßt trình Î cıa t˜ liªu lao Îng trên cÏ s nh˙ng phát minh Ît phá v∑ kˇ
thu™t và công nghª trong quá trình phát tri∫n cıa nhân lo§i kéo theo s¸ thay Íi c´n b£n v∑ phân công
lao Îng xã hÎi cÙng nh˜ t§o b˜Óc phát tri∫n n´ng sußt lao Îng cao hÏn hØn nhÌ áp dˆng mÎt cách phÍ
bi∏n nh˙ng tính n´ng mÓi trong kˇ thu™t - công nghª ó vào Ìi sËng xã hÎi.

Tiêu chí CMCN 1.0 CMCN 2.0 CMCN 3.0 CMCN 4.0
NÏi khi N˜Óc Anh N˜Óc Mˇ N˜Óc Mˇ D¸ báo bùng nÍ
nguÁn  nhi∑u trung tâm
kinh t∏
ThÌi gian Gi˙a ∏n cuËi th∏ k CuËi TK XIX ∏n CuËi TK XX D¸ báo kho£ng
b≠t ¶u XVIII ¶u TK XX gi˙a TK 21
Thành CÏ khí hóa s£n xußt, iªn khí hóa s£n K∏t nËi không dây, Siêu CSDL (big
t¸u n´ng l˜Òng Ët than, xußt, Îng cÏ Ët i∑u khi∫n t¸ Îng, data); siêu k∏t nËi
Îng cÏ hÏi n˜Óc trong, PP tÍ ch˘c cá nhân hóa các IoT, Trí tuª nhân
SX dây chuy∑n,... thi∏t b‡ vi x˚ l˛, In- t§o AI,...
ternet, công nghª
sinh hÂc AND
K∏t qu£ Khi ¶u Công H§ t¶ng phát Bùng nÍ thông tin, Siêu h§ t¶ng
nghiªp hóa, hình tri∫n, hình thành toàn c¶u hóa kˇ thu™t, kinh
thành chı nghæa t˜ chı nghæa t˜ b£n t∏ tri th˘c thay
b£n, nh˜ng v®n d¸a Îc quy∑n, thúc cho kinh t∏ công
trên các ph˜Ïng pháp ©y th˜Ïng m§i nghiªp
qu£n tr‡ thı công quËc t∏
L˜u ˛: B£ng chø cung cßp cái nhìn tÍng th∫ v∑ 4 giai o§n cıa CMCN, i thi vi∏t d˜Ói d§ng o§n v´n.

31
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
Hai ∞c tr˜ng cıa CM khoa hÂc công nghª hiªn §i

– ∞c tr˜ng th˘ nhßt, ngày nay khoa hÂc tr thành LLSX tr¸c ti∏p, bi vì:

+ S˚ dˆng tri th˘c khoa hÂc có vai trò chı y∏u và tr¸c ti∏p ∫ t§o nên s£n ph©m. Khoa hÂc ã
d®n ∏n s¸ phát tri∫n cıa các công nghª mÓi nh˜ trí tuª nhân t§o, robot, và máy tính, giúp
cho viªc s£n xußt tr nên hiªu qu£ hÏn và nhanh chóng hÏn, c£i ti∏n quy trình s£n xußt, áp
dˆng nhi∑u lænh v¸c khác nhau.

+ Các ngành s£n xußt d¸a trên thành t¸u cıa Cách m§ng công nghiªp hiªn §i ngày càng chi∏m
t trÂng chı y∏u trong n∑n kinh t∏ quËc dân.

– ∞c tr˜ng th˘ hai, thÌi gian nâng cßp các phát minh ngày càng ˜Òc rút ng≠n i: Các công
nghª mÓi nh˜ trí tuª nhân t§o, hÂc sâu, và blockchain ã giúp cho quá trình nghiên c˘u và phát
tri∫n tr nên nhanh chóng hÏn và hiªu qu£ hÏn. S¸ c§nh tranh gi˙a các công ty trong các ngành
công nghiªp khác nhau ã giúp t´ng tËc Î phát tri∫n và nâng cßp s£n ph©m. Ví dˆ: Trong ngành
công nghiªp máy tính: Máy tính kˇ thu™t sË ¶u tiên ENIAC ra Ìi n´m 1946; 30 n´m sau, n´m
1981, IBM mÓi cho ra Ìi chi∏c PC nh‰ gÂn ¶u tiên; 9 n´m sau, HTML và WWW ra Ìi; nh˜ng
chø 2 n´m sau, các chip vi x˚ l˛ ra Ìi, và ti∏p ó 1 n´m ho∞c th™m chí sau ó vài tháng, l¶n l˜Òt
các phát minh nh˜ công cˆ tìm ki∏m Google, k∏t nËi internet không dây, hª i∑u hành Window,...

Trình bày khái niªm do £ng CÎng s£n Viªt Nam ˜a ra v∑ Công nghiªp hóa

– V∑ tính chßt: Công nghiªp hóa, hiªn §i hóa là quá trình chuy∫n Íi c´n b£n, toàn diªn các ho§t
Îng s£n xußt, kinh doanh, d‡ch vˆ và qu£n l˛ kinh t∏ - xã hÎi

– V∑ ph§m vi: Công nghiªp hóa t™p trung vào phát tri∫n các ngành công nghiªp chı chËt nh¨m nâng
cao n´ng sußt lao Îng và giá tr‡ s£n xußt cıa ßt n˜Óc, phát tri∫n các doanh nghiªp t˜ nhân, thu
hút ¶u t˜, gi£m quy mô các doanh nghiªp Nhà n˜Óc không c¶n thi∏t, t´ng c˜Ìng xußt kh©u,... c£i
cách các cÏ quan qu£n l˛ Nhà n˜Óc, ˜a ra các chính sách mÓi v∑ thu∏ và tài chính, nâng cao trình
Î dân trí, ào t§o nhân l¸c.

– V∑ nÎi dung: T¯ s˚ dˆng lao Îng thı công là chính sang s˚ dˆng mÎt cách phÍ bi∏n s˘c lao Îng
cùng vÓi công nghª, ph˜Ïng tiªn, ph˜Ïng pháp tiên ti∏n, hiªn §i d¸a trên s¸ phát tri∫n cıa công
nghiªp và ti∏n bÎ khoa hÂc - công nghª.

– V∑ mˆc ích: Mˆc ích cıa công nghiªp hóa là t§o ra mÎt cÏ s s£n xußt công nghiªp b∑n v˙ng,
t§o ra n´ng sußt lao Îng xã hÎi cao, t´ng c˜Ìng s˘c c§nh tranh cıa n∑n kinh t∏ Viªt Nam trên th‡
tr˜Ìng quËc t∏, xây d¸ng cÏ s v™t chßt kˇ thu™t cıa chı nghæa xã hÎi, t¯ ó nâng cao Ìi sËng cıa
ng˜Ìi dân và phát tri∫n ßt n˜Óc.

L˜u ˛ ∞c i∫m th¸c hiªn công nghiªp hóa t§i Viªt Nam

– Th˘ nhßt, v∑ th∫ ch∏ và mˆc tiêu: quá trình công nghiªp hóa diπn ra trong n∑n kinh t∏ th‡ tr˜Ìng
‡nh h˜Óng xã hÎi chı nghæa có nh˙ng ∞c i∫m riêng biªt, bao gÁm s¸ phát tri∫n cıa các doanh

32
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
nghiªp t˜ nhân và hÒp tác xã, s¸ tham gia tích c¸c cıa ng˜Ìi lao Îng, s¸ c£i thiªn i∑u kiªn sËng
và Ìi sËng v´n hóa cıa ng˜Ìi dân và s¸ i∑u hành cıa chính phı thông qua các chính sách và quy
‡nh phù hÒp.

– Th˘ hai, v∑ kˇ thu™t công nghª: Quá trình công nghiªp hóa  Viªt Nam diπn ra trong s¸ bùng nÍ
cıa c£ hai cuÎc Cách m§ng Công nghiªp hiªn §i l¶n th˘ ba và l¶n th˘ t˜, óng vai trò quan trÂng
trong s¸ phát tri∫n kinh t∏ cıa Viªt Nam.

– Th˘ ba, v∑ th‡ tr˜Ìng: CNH t§i Viªt Nam diπn ra trong xu th∏ toàn c¶u hóa và hÎi nh™p kinh t∏
quËc t∏. Nó ã t§o ra i∑u kiªn m rÎng th‡ tr˜Ìng, ti∏p thu KHCN, vËn, chuy∫n d‡ch cÏ cßu kinh
t∏ trong n˜Óc, t§o cÏ hÎi ∫ nâng cao chßt l˜Òng nguÁn nhân l¸c, t§o i∑u kiªn ∫ thúc ©y hÎi
nh™p cıa các lænh v¸c v´n hóa, chính tr‡, cıng cË an ninh quËc phòng.

Phân tích 03 nÎi dung cıa công nghiªp hóa

– MÎt là, phát tri∫n LLSX trên cÏ s thành t¸u cách m§ng KHCN hiªn §i

+ Ÿng dˆng các thành t¸u CMCN 4.0, ∞c biªt là công nghª sË vào Áng bÎ các lænh v¸c kinh
t∏ nh˜: nông nghiªp, d‡ch vˆ, s£n xußt hàng tiêu dùng,... t¯ ó ti∏n tÓi xây d¸ng n∑n kinh t∏
tri th˘c.

+ T™p trung phát tri∫n ti∑m l¸c KHCN, Íi mÓi c´n b£n giáo dˆc ào t§o nhân l¸c trình Î cao.
Thúc ©y Íi mÓi sáng t§o, khi nghiªp trong toàn xã hÎi.

+ ¶u t˜ h§ t¶ng Áng bÎ, ti∏p c™n trình Î tiên ti∏n nhßt trong các lænh v¸c trÂng i∫m nh˜
viπn thông, CNTT, truy∑n thông, tài chính ngân hàng

– Hai là, chuy∫n Íi cÏ cßu kinh t∏ theo h˜Óng hiªn §i, hÒp l˛, hiªu qu£

+ Khái niªm CÏ cßu kinh t∏: là t™p hÒp các bÎ ph™n hÒp thành tÍng th∫ n∑n kinh t∏ và mËi
t˜Ïng quan t lª gi˙a các bÎ ph™n hÒp thành so vÓi tÍng th∫.

+ D‡ch chuy∫n cÏ cßu kinh t∏ ∫ thích ˘ng vÓi CMCN 4.0 thì c¶n ph£i:

* Nâng cao t trÂng công nghiªp và d‡ch vˆ ( ∞c biªt là công nghiªp công nghª cao), gi£m
t trÂng cıa nông nghiªp. Nh˜ng c£ 3 lænh v¸c ∑u ph£i t´ng v∑ giá tr‡

* Công nghiªp hóa, hiªn §i hóa “Nông nghiªp, nông thôn và nông dân”

* Quy ho§ch vùng kinh t∏, chu©n b‡ các chi∏n l˜Òc phát tri∫n mÓi phù hÒp vÓi s¸ bi∏n Íi
khí h™u và xu th∏ cıa th‡ tr˜Ìng nhân l¸c trong bËi c£nh hÎi nh™p

– Ba là i∑u chønh QHSX và Ki∏n trúc th˜Òng t¶ng phù hÒp vÓi s¸ phát tri∫n LLSX

+ Kinh t∏ Nhà n˜Óc d¸a trên công h˙u v®n là chı §o, n≠m gi˙ lænh v¸c then chËt

+ T§o i∑u kiªn cho các thành ph¶n kinh t∏ phát tri∫n, kinh t∏ t˜ nhân là mÎt nguÁn l¸c then
chËt cho CNH, H H

33
 HÈ trÒ Sinh viên Bách Khoa
CLB HÈ TrÒ HÂc T™p
+ Hoàn thiªn th∫ ch∏ KTTT ‡nh h˜Óng XHCN, hoàn thiªn hª thËng lu™t pháp, c£i cách hành
chính, xây d¸ng chính phı iªn t˚, phòng chËng tham nhÙng

+ Tích c¸c và chı Îng hÎi nh™p kinh t∏ quËc t∏, trên nguyên t≠c £m b£o n∑n kinh t∏ Îc l™p
t¸ chı, £m b£o an ninh quËc phòng

34