Veiligheid

Samenvatting
Semester 1

2020-2021

Elektromechanica

1
Veiligheid
Inhoudsopgave
Wet welzijn binnen de EU ....................................................................................................................... 5
Welzijnswet: wat? ............................................................................................................................... 5
Preventiestructuren ............................................................................................................................ 6
Inspectie / Toezicht ............................................................................................................................. 6
Mileuwetgeving ................................................................................................................................... 6
Rechten en plichten................................................................................................................................. 8
Werkvergunningen .............................................................................................................................. 9
Veilig werken ..................................................................................................................................... 10
Alcohol en drugs op de werkvloer? ................................................................................................... 10
Orde en netheid op de werkvloer ..................................................................................................... 10
Oorzaken van gevaar/risico ............................................................................................................... 11
Preventie ........................................................................................................................................... 12
Veiligstellen van werkplek ................................................................................................................. 12
Borden ................................................................................................................................................... 13
Markeringen .......................................................................................................................................... 15
Gevaarlijke stoffen ................................................................................................................................ 16
Sensibiliserend................................................................................................................................... 17
Vervoer van gevaarlijke stoffen............................................................................................................. 18
Preventiemaatregelen ....................................................................................................................... 19
Zuurstof ............................................................................................................................................. 20
Veelgebruikte gevaarlijke stoffen ..................................................................................................... 21
Lekkage .............................................................................................................................................. 21
Brand ..................................................................................................................................................... 22
Hoe ontstaat een brand .................................................................................................................... 22
Verschillende soorten branden ......................................................................................................... 23
Blusprincipes ..................................................................................................................................... 23
Nadelen van blusmiddel .................................................................................................................... 24
Wat te doen bij brand? ..................................................................................................................... 24
Atex........................................................................................................................................................ 25
Arbeidsmiddelen ................................................................................................................................... 26
Preventiemaatregelen ........................................................................................................................... 27
Algemene veiligheidsmaatregelen voor elektrische machine............................................................... 27
Veiligheidscomponent ........................................................................................................................... 28
Machinerichtlijn: globaal certificatieschema .................................................................................... 28
Noodstopvoorziening ........................................................................................................................ 28

2
Veiligheid
Algemene veiligheidsmaatregelen voor machine ................................................................................. 29
Noodstopvoorziening ........................................................................................................................ 29
Hekbewaking ..................................................................................................................................... 29
Tweehandsbediening ........................................................................................................................ 29
Lichtgordijn ........................................................................................................................................ 30
Veiligheidsmatten.............................................................................................................................. 31
Veiligheidsbumpers ........................................................................................................................... 31
Veiligheidsmodules ........................................................................................................................... 31
SIL Level ............................................................................................................................................. 31
Vaste machines...................................................................................................................................... 32
Kolomboormachine ........................................................................................................................... 32
Vast opgestelde slijpmachine ............................................................................................................ 32
Vast opgestelde cirkelzaag ................................................................................................................ 32
Aangedreven handgereedschap ........................................................................................................ 33
Handslijpmachine .............................................................................................................................. 33
Handcirkelzaag .................................................................................................................................. 33
Nagel- en nietmachines ..................................................................................................................... 33
Kettingzaag ........................................................................................................................................ 33
Eenvoudig handgereedschap ............................................................................................................ 34
Hijswerktuigen................................................................................................................................... 35
Vorkheftruck ...................................................................................................................................... 36
Palletwagens ..................................................................................................................................... 37
Specifieke werkzaamheden en omstandigheden.................................................................................. 37
Lassen en branden:............................................................................................................................ 37
Gevaren en risico’s bij het lassen ....................................................................................... 38
Gevaren/risico’s bij slopen................................................................................................. 38
Graafwerken ...................................................................................................................................... 39
Atex........................................................................................................................................................ 40
Explosie.............................................................................................................................................. 40
AREI en ATEX richtlijnen .................................................................................................................... 41
Wetgeving: AREI vs ATEX ................................................................................................................... 42
EVD vs Zoneringsdossier.................................................................................................................... 42
AREI art. 105 ...................................................................................................................................... 43
Werken op hoogte................................................................................................................................. 44
Gevaren bij werken op hoogte .......................................................................................................... 44
Gebruik van ladder ............................................................................................................................ 44

3
Veiligheid
 Steigers/Stellingen............................................................................................................................. 44
Werkbakken voor personen .............................................................................................................. 45
Hoogwerkers ..................................................................................................................................... 45
Werken in besloten ruimten ................................................................................................................. 46
Elektrocutie en straling.......................................................................................................................... 47
Invloed van elektriciteit op menselijk lichaam .................................................................................. 47
Vlammenboog en kortsluiting ........................................................................................................... 47
Veiligheidsmaatregelen tijdelijk elektrisch materiaal ....................................................................... 47
Haspels en verlengsnoeren ............................................................................................................... 47
Statische elektriciteit ......................................................................................................................... 48
Ergonomische werkplek ........................................................................................................................ 48
Lawaai ................................................................................................................................................ 48
Tillen van lasten ................................................................................................................................. 48
PBM’s ................................................................................................................................... 48
Gebruik PBM...................................................................................................................................... 48
Oog en gelaatsbescherming .............................................................................................................. 49
Gehoorbescherming .......................................................................................................................... 50
Ademhalingsbescherming ................................................................................................................. 50

4
Veiligheid
Wet welzijn binnen de EU
VCA➔ Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers

Welzijnswet: wat?
• Betreffende welzijn werknemers bij uitvoering werk
• 4 augustus 1996
• Basisregels ivm veiligheid, gezondheid en welzijn
• Codex
• ARAB
➢ Algemeen Reglement voor ArbeidsBescherming

Welzijnswet: Waarom?
• Beschermen bij uitvoeren werkzaamheden
• Vermijden ziektes, ongevallen, schade,…
• Verbetering veiligheid en gezondheid
• Zorgen voor goede arbeidsomstandigheden

Welzijnswet: Toepassingsgebied
• Omschrijft rechten en plichten zowel werknemer als werkgever
• Werkgever➔verantwoordelijk, Werknemer➔plichten
• Op arbeidslocaties
• Werkplaatsen,…
• Wegenwerken
• Binnen alsook buiten
• Kantoor
• Toepassing op
➢ Werkgever, werknemer
➢ Stagairs

7 onderdelen wat welzijn is voor de wet

1. Arbeidsveiligheid
➢ Vermijden van ongevallen
2. Gezondheid
➢ Beschermen beroepsziekten vb, via inentingen
3. Psychosociale aspecten
➢ Beleid tegen pesten, ongewenst gedrag
4. Ergonomie
➢ Werk en werkpost aanpassingen voor de mens vb, verlichting, lawaai
5. Arbeidshygiëne
➢ Voorkomen blootstelling gevaarlijke stoffen
6. Verfraaiing werkplaats
➢ Aangenaam en verzorgd, voldoende wasgelegenheid en refter
7. Leefmilieu
➢ Aandacht voor het milieu, afvalinzameling, opslag gevaarlijke stoffen,…

5
Veiligheid
Preventiestructuren
• IDPBW
➢ Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk met preventieadviseur
➢ <20 werknemers➔ Werkgever toegestaan om deze functie te vullen
• EDPBW
➢ Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk indien deze deskundige
niet in huis is

Preventiedienst: Taken
• Meewerken aan risico-inventarisatie en -evaluatie
• Meewerken aan onderzoeken van ongevallen
• Advies verlenen aan werkgever en werknemer op gebied van welzijn
• Uitvoeren van gezondheidstoezicht

Gezondheidstoezicht
• ➔aangesteld door werknemer om medisch onderzoek te ondergaan ter voorkoming en
beperking van risico’s voor gezondheid.
• Werknemer heeft het Recht arbeidsgeneesheer te raadplegen bij klachten ivm werk.

Inspectie / Toezicht

Er zijn 2 inspecitediensten bij de FOD WASO:

1. Directie toezicht welzijn op het werk

➢ Afdeling Basistoezicht
➢ Afdeling Toezicht op chemische risico’s
2. Directie toezicht op de sociale wetten

De inspectie kan werkpost bezoeken en informatie verzamelen bij een onderzoek.

➔Bij een klacht of ongeval dient iedereen mee te werken aan het onderzoek

Maatregelen inspecteurs
• Waarschuwing
• Actie opleggen om wetgeving na te leven
• Werk stilleggen indien ernstig gevaar
• Proces verbaal opstellen bij overtreding

Mileuwetgeving
Wat is het?
• Voorziet regels om mens en omgeving te beschermen tegen schadelijke effecten van
industriële activiteiten.
• VLAREM➔ Vlaanderen

6
Veiligheid
Doel
• Afval en uitstoot zo veel mogelijk te beperken

Arbeidstijden
• Te lang werken kan gezondheid en veiligheid in gevaar brengen
• Arbeidstijdenwetgeving voorziet regels ivm rusttijden
• Combinatie werk/gezin bevorderen

CE-Markering
• Vrij verkeer van goederen over het Europese grondgebied
mogelijk te maken
• CE
➢ Conformité Européenne

7
Veiligheid
Rechten en plichten
Plichten werknemer
• Medeverantwoordelijk voor een veilige, gezonde en prettige werkomgeving
• Dient op de correcte wijze gebruik te maken van machines,…
• Beveiliging machines moeten gebruikt worden
• Juist gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen
• Ongevallen en incidenten melden aan leidinggevende
• Ernstig en onmiddellijk gevaar voor de veiligheid/gezondheid melden aan leidinggevende
• Samenwerken met werkgever en preventiediensten
• Positieve bijdrage tot preventiebeleid
• Voorzien info, opleiding en instructies volgen
• Niet pesten

Rechten werknemer
• Recht op veilige en gezonde werkomgeving
• Recht op opleiding en informatie
• Recht op degelijk onthaal binnen een onderneming
• Bij gevaar heb je recht om het werk te onderbreken

Plichten Werkgever
• Uitvoeren risicoanalyses
• Overleg stimuleren tussen werknemers
• Verzekering afsluiten
• Melden en hulp bij onderzoek van ongevallen aan inspectie
• Voorzien van beschermingsmiddelen

VGM Overleg
• Wetgeving voorziet in overleg tussen de werkgever en werknemers
• Vindt plaats in Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW)

Doel:
• Advies geven over alle punten van het VGM beleid

Bestaat uit:
• Werkgever of afgevaardigden is voorzitter van dit overlegorgaan
• Leidinggevenden
• Werknemers
• Deskundigen

8
Veiligheid
VGM overleg: Toolboxmeeting
• Overleg tussen leidinggevende en zijn operationele medewerkers
• Instrumenten om veiligheidsbewustzijn te verhogen
• Korte informele vergadermomenten
• Doel:
➢ Motiveren en voorlichten van medewerkers om veiligheid te verbeteren.

Werkvergunningen
• Voor werkzaamheden op terrein of installaties
• Bij risicovol of specifieke maatregelen
• Meestal 1 dag geldig
➢ Onder bepaalde voorwaarden langer

Voorbeelden

• Betreden besloten ruimtes

• Graafwerken vervuilde grond
• Graven in grond waar leidingen lopen
• Werken bij stralingsbronnen
• Hijswerken nabij belangrijke installaties
• Werken met asbest
• Werken op hoogte

Functie van werkvergunning

• Zorgen voor overleg met betrokkenen
• Maken van bindende afspraken
• Vasteleggen voorwaarden en maatregelen
• Verlenen van toestemming voor starten werkzaamheid

Inhoud Werkvergunning
• Werkzaamheden die uitgevoerd dienen te worden
• Werkverdeling
• Te nemen maatregelen
• Maatregelen te nemen door operationele medewerkers
• Maatregelen om werkomgeving veilig achter te laten
• Geldigheidsduur

Vuurvergunning
• Vaak gebruikte werkvergunning
• Brandgevaarlijk werk
• Slijpen, branden, lassen in brandgevaarlijke omgeving

9
Veiligheid
Veilig werken
Welk gedrag wordt van jou verwacht?

• Positieve ingesteldheid
• Houden aan veiligheidsvoorschriften
• Persoonlijke hygiëne
• Zie je onveilig werk➔spreek collega’s aan

Alcohol en drugs op de werkvloer?

• Verminderde waakzaamheid
• Verminderd inschattingsvermogen
• Overschatting van eigen mogelijkheden, roekeloos gedrag
• Verminderd functioneren
• Verlaagde drempel tot grensoverschrijdend gedrag
• Verstoring werkorganisatie met meer druk op collega’s
• Slechte werksfeer en relaties met collega’s

Gedragsregels
• Geen alcohol of drugs tijdens of voorafgaand het werk
• Wanneer onder invloed, geen gevaarlijke werkzaamheden ondernemen
• Signaleer aan leidinggevende wanneer iemand onder invloed is
• Zoek hulp!

Medicijnen
• Raadpleeg arts of je risicovolle werkzaamheden mag uitvoeren

Orde en netheid op de werkvloer

• Bevordert veilig werken
• Reduceert kans op vervuiling
• Minder verloren gereedschap

Gevaar en risico’s
Gevaar
• Kenmerk van producten en/of situaties dat schade KAN Veroorzaken
➢ Vb; een mes kan snijwonden veroorzaken

Risico
• De KANS dat een gevaar leidt tot een ongewenste gebeurtenis met schade
➢ Vb; de kans dat je in je vingers snijdt.
• 2 Zaken van belang
➢ Grootte van de kans dat er schade zal optreden
➢ De omvang van de schade

10
Veiligheid
Oorzaken van gevaar/risico
Soort werk
• Lassen
➢ brandwonden, lasogen
• Elektriciteitswerken
➢ elektrocutie
• Laborant
➢ vergiftiging, brandwonden

Werkplek
• Werken in besloten ruimte
➢ Nek-, rugproblemen
• Werken in diepvries
➢ Onderkoeling

Arbeidsmiddelen
• Slijpen
➢ Brandwonden, verlies vingers
• Giftige Producten
➢ Inademing,…

Omstandigheden
• Verlichting in de werkplaats
➢ Struikelen over zaken
• Extreme hitte
➢ Uitdroging

Kennis en bekwaamheid medewerkers

• Een kok laat je niet lassen
• Geen risicotaken zonder opleiding arbeider

Gedrag medewerker
• Agressie
• Grensoverschrijdend gedrag
• Speelvogel

11
Veiligheid
Preventie
• Voorkomen dat gevaren en risico’s tot ongevallen kunnen leiden
➢ Gevaar uitschakelen
➢ Risico’s beperken

Preventie: Aanpak
• Oorzaak van de onveilige situatie wegnemen
➢ Indien niet mogelijk situatie afschermen of beveiligen

Preventie: Risicoanalyse
1. Zijn er gevaren?
2. Zijn er risico’s?
3. Beoordeel de risico’s
4. Neem maatregelen
5. Stop met werken
6. Alles veilig?, start werken

Verplaatsingen te voet
• Oorzaken ongevallen te wijten aan struikelen
➢ Ondergrond niet egaal
➢ Te weinig verlichting
➢ Hoogteverschillen
➢ Schoeisel
➢ Hoge of lage afstap

De werkplek
• Optimaal mogelijk ingericht om efficiëntie, comfort en veiligheid van de werknemer te
verhogen.

Veiligstellen van werkplek

1. Onderbreken van elektrische voeding waardoor deze niet meer onder spanning staat
2. Vergrendel de schakelaar met een slot
3. Markeren (NIET INSCHAKELEN)
4. Meten of de installatie spanningsloos is

Mechanische vergrendeling
• Steekflens
➢ Volle flens die geplaatst wordt als afsluiting om leidingdelen te scheiden
➢ Gebruik bij schoonmaken, repareren, vervangen van kranen
▪ Werken in besloten ruimte om de toevoerleiding tot de ruimte af te sluiten

12
Veiligheid
Signalisatie op de werkplek
Doel

• Aanwijzing of voorschrift met betrekking tot de veiligheid of gezondheid op het werk

Borden
Verbodsborden
• Geeft aan dat iets verboden is
• Rond witte borden met rode rand en
rode diagonale streep
• Zwart symbool

Gebodsborden
• Verplicht
• Ronde blauwe borden
• Wit symbool

13
Veiligheid
Waarschuwingsborden
• Waarschuwing voor bepaalde risico’s en
gevaren
• Driehoekig geel bord met zwarte rand
• Zwart symbool

Aanwijzingsborden voor veiligheidsvoorziening

• Duid aan waar nooduitgangen zijn
• Rechthoekig of vierkant groen bord
• Wit symbool

Aanwijzingsbord brandbestrijding
• Duiden aan waar je brandbestrijdingsmiddel
kan vinden
• Rechthoekige of vierkant rood bord
• Wit symbool

14
Veiligheid
Markeringen
Een markering is geen afscherming

Lint rood/wit:
• Duid gevaar en risico aan
• Rood/wit (algemeen waarschuwing gevaarlijke situaties)
• Gebruik
➢ Werken met hoogtewerker
➢ Uitgravingen

Lint Geel/wit
• Duidt gevaar en risico aan
• Geel/zwart signalisatie voor:
➢ Voorwerpen die uitsteken
➢ Voorwerpen die niet aangereden mogen worden
➢ Voorwerpen waaraan men zich kan stoten
➢ Markering gebied gevaarlijke stoffen

Vaste markering
• Doorgangen, trappen, drempels,…
• Geplaatst bij weinig onderscheid tussen vloer en traptrede
• Geel/zwarte of witte strepen

15
Veiligheid
Gevaarlijke stoffen
Een stof die een gevaar vormt voor de gezondheid en/of de omgeving

• Ingedeeld in verschillende gevarencategorieën

• Iedere categorie heeft een eigen symbool of gevarenpictogram

Explosief
• Omschrijving
➢ Explosief
• Risico’s
➢ Ontploffen zonder inwerking van zuurstof bij bepaalde
temperatuur, wrijving, schokken of in contact komen met
andere stoffen
• Voorbeeld
➢ TNT, Buskruit

Ontvlambaar
• Omschrijving
➢ Zeer licht en licht ontvlambaar
• Risico’s
➢ Vliegen gemakkelijk in brand, zelf bij normale temperatuur
• Voorbeeld
➢ Benzine, White spirit

Oxyderend
• Omschrijving
➢ brandbevorderend
• Risico’s
➢ Stoffen die zuurstof vrijmaken en daardoor reageren met stoffen
en zo brand veroorzaken
• Voorbeeld
➢ Zuurstofwater, ozon

Giftig
• Omschrijving
➢ toxisch
• Risico’s
➢ Zeer giftige en giftige stoffen kunnen bij inademen dodelijke
gevolgen hebben
• Voorbeeld
➢ Methanol, koolstofmonoxide

16
Veiligheid
Schadelijk
• Omschrijving
➢ schadelijk
• Risico’s
➢ Schadelijke stoffen kunnen vervelende effecten hebben op
gezondheid
• Voorbeeld
➢ Verf, lijm, vernis

Corrosief
• Omschrijving
➢ corrosief
• Risico’s
➢ Bijtende stoffen kunnen vernietigende werking hebben op ieder
levend weefsel
• Voorbeeld
➢ Zuren, base en logen

Irriterend
• Omschrijving
➢ Schadelijk (irriterend)
• Risico’s
➢ Veroorzaken bij aanraking, ontstekingen en irritatie met de huid
• Voorbeeld
➢ Verdunde of zwakke zuren, basen en logen

Lange termijn gezondheidsgevaarlijk

• Omschrijving
➢ Schadelijk voor de gezondheid
• Risico’s
➢ Stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid op lange termijn
(kanker)
• Voorbeeld
➢ Asbest, mutageen, voortplanting: lood, kwik, alcohol

Asbest
• Omschrijving
➢ asbest
• Risico’s
➢ Kan kanker veroorzaken

Sensibiliserend
• Omschrijving
➢ schadelijk
• Risico’s
➢ Kunnen allergie veroorzaken
• Voorbeeld
➢ Harsen, kleurmiddel, schoonmaakproducten

17
Veiligheid
Gevaar voor milieu
• Omschrijving
➢ milieugevaarlijk
• Risico’s
➢ Zijn gevaarlijk voor het milieu
• Voorbeeld
➢ CFK’s pesticiden

Gassen onder druk

• Omschrijving
➢ Houder onder druk
• Risico’s
➢ Verhoogd risico door de hoge druk
• Voorbeeld
➢ Stikstof, butaan

CFK’s en PCB’s
CFK’s
• ChloorFluorKoolwaterstoffen
• Koelmidder, opzwellingsmiddel voor schuim, drijfgas
• Tast de ozonlaag aan

PCB’s
• PolyChloorBifenyl
• Isolatievloeistof in transformatoren, smeermiddel, brandvertrager
• Productie en verbruik is verboden

Vervoer van gevaarlijke stoffen

Specifieke preventiemaatregelen zijn nodig om gevaarlijke stoffen te vervoeren

Etikettering
• Ieder gevaarlijk product heeft een verplicht informatieticket nodig ivm de gevaren
• Bevat het volgende
➢ Naam van de stof
➢ Gevarenpictogram
➢ Risico’s en gevaren
➢ Preventiemaatregelen of veiligheidsaanbeveling
➢ Gegeven van de leverancier, invoerder of fabrikant

18
Veiligheid
H en P Zinnen
H-Zinnen
• Vertelt iets over de gevaren en risico’s van de stof
• H250: vat spontaan vlam bij blootstelling aan lucht
• H362: Kan schadelijk zijn voor borstvoeding

P-Zinnen
• Te nemen preventiemaatregelen om risico’s te voorkomen
• P201: alvorens te gebruiken, de speciale aanwijzing raadplegen
• P273: Voorkom lozing in het milieu

Preventiemaatregelen
Opnemen van gevaarlijke stoffen kan gebeuren via:

• De Mond
➢ Inslikken van deze stoffen, stoffen opgenomen door te eten of drinken met vuile
handen
• De huid
➢ Contact met oplosmiddel zoals aceton, wasbenzine, verfverdunners
• De ademhalingswegen:
➢ Meest voorkomende opnameweg
• Directe opname
➢ Gevaarlijke stof dringt via wonde het lichaam binnen en komt direct in de bloedbaan

Vermijden
• Eliminatie
➢ Geen gevaarlijke stoffen gebruiken
• Vervanging
➢ Gebruik een vervangend minder gevaarlijk product
• Aanpassing
➢ Grondstof in tabletvorm ipv poedervorm

Blootstelling verminderen
• Ventilatie of plaatselijke afzuiging
➢ Verontreinigende lucht wordt naar buiten gezogen
• Scheiding van mens en bron
➢ Werken met gevaarlijke stoffen in een trekkast of zuurkast
• Jezelf beschermen
➢ Beschermen van de ogen, huis
➢ Wondes afdekken en schoonmaken
➢ Eten en drinken enkel in de refter
➢ Persoonlijke monitor: meetapparatuur dat gevaarlijke stoffen opspoort

19
Veiligheid
Grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling
De grenswaarden gelden onder volgende voorwaarden

• Bij een normale werkdag (8uur)

• Bij een normale werkweek (40uur)
• Voor normale gezonde personen
• Onder normale werkomstandigheden
• Bij normale lichamelijke inspanning

Grenswaarde – Via Reuk

Aardgas bevat een reukstof zodat een lek kan worden waargenomen

• Vele stoffen zijn niet door geur waarneembaar

• Sommige gassen enkel waarneembaar via geur bij grote concentraties
• Andere aanwezige gassen kunnen de geur van gevaarlijke gassen verdoezelen
• De ene neus is gevoeliger dan de andere

Zuurstof
Zuurstof is noodzakelijk voor alles wat leeft

Te weinig zuurstof
• <19% zuurstof: ademhaling verloopt moeizamer
• Bij verdere daling: suf voelen
• <14%: dood

Preventie

• Verluchting
• Ventilatie

Te veel zuurstof
• Op zich niet gevaarlijk
• Te hoge zuurstofdruk ➔zuurstofvergiftiging (duikersziekte)
• Creeert wel een groter risico op explosiegevaar

Preventie

• Slangbreukdetectie
• Flessen uit werkruimte, geventileerd

20
Veiligheid
Veelgebruikte gevaarlijke stoffen
Organische oplosmiddelen

• Gemaakt uit aardolie vb terpentijn

• Veel gebruikt in verven
• Cyclische verbindingen zitten in nagellak
• Zware metalen (lood, kwik, cadmium)
• Cement
• Afwasmiddel
• Koolmonoxide (CO)

Lekkage
• Slecht onderhoud (slijtage)
• Verkeerde montage (flensen)
• Fouten bij vullen (tanks, vaten)
• Lekkende kranen
• Schade/ongeval (aanrijding door heftruck)

Gevolgen

• Explosie
• Milieuverontreiniging
• Uitglijden
• Verspreiding van de gevaarlijke stof in de ademlucht

Preventie

• Grote lekbak
• Lek repareren
• Gelekt product vakkundig verwijderen

Industriële gascilinders
Wettige kleurcode + etiket

• Helpen bij identificatie

• Snel herkenbaar
• Aangebracht op schouder van gasfles

Nooit platleggen, als er iemand tegen rijd vliegt de gasfles weg

21
Veiligheid
Brand
Hoe ontstaat een brand
Een chemische reactie die enkel mogelijk is als 3 elementen samenkomen

• Brandbare stof
• Zuurstof
• Ontsteking

Basisbegrippen
• Ontstekingsenergie
➢ Energie waarmee een brand of explosie op gang wordt gebracht
• Ontstekingsbron
➢ Verschaft energie (vlammen, hete gassen, vonken van lassen,…)
• Vlampunt
➢ Temperatuurgrens waar de stof brandbaar wordt (lager➔gevaarlijker)
• Zelfontbrandingstemperatuur
➢ Laagste temp. Waarop een stop spontaan in brand vliegt. (lager➔gevaarlijker)
• Explosie
➢ Supersnelle ontbranding
• Onderste explosiegrens LEL
➢ Minimale hoeveelheid gas of damp die nodig is om een explosie te kunnen
veroorzaken
• Bovenste explosiegrens UEL
➢ Maximale hoeveelheid gas of damp die nodig is om een explosie te kunnen laten
plaatsvinden
• Explosiegebied
➢ Gebied tussen de LEL en UEL

Hoe ontstaan een brand

1. Ontwikkelingsperiode
➢ Brandbaar materiaal is ontstoken en de temp loopt geleidelijk op
2. Groeifase
➢ Temp loopt op naar 250°C a300°C
3. Brandfase
➢ Temp loopt snel op naar 800 a 100°C
4. Dooffase
➢ Al het brandbare materiaal is op en de brand dooft

Invloed brand op omgeving

• Beperkte zichtbaarheid door rookontwikkeling
• Rook is vaak schadelijk/giftig
• Gassen negatief effect op milieu
• Meeste slachtoffers door rook inademing
• Ten gevolge van hitte kunnen ook andere stoffen ontbranden (kettingreactie)

22
Veiligheid
Rook zorgt voor de meeste slachtoffers

Verschillende soorten branden

Brandklasse A: Vaste stoffen
• Branden van vaste stoffen;
➢ hout, papier, katoen
• Brandstof blijft smeulen als de vlammen gedoofd zijn.
• Nablussen is noodzakelijk

Brandklasse B
• Branden van vloeistoffen of van stoffen die door warmte snel smelten;
➢ olie, rubber, naft
• Nooit blussen met water

Brandklasse C
• Branden met een gas als brandstof;
➢ propaan,butaan, methaan
• explosiegevaar door gasflessen die in directe omgeving staan (dienen gekoeld te worden)

Brandklasse D
• Branden van ontvlambare metalen
➢ Magnesium, kalium, aluminium, natrium
• Sommige metalen (magnesium, natrium) reageren heftig met water

Brandklasse E
• Branden aan elektrische instalaties
• Elektrocutiegevaar

Brandklasse F
• Branden van vetten (kookproducten)
➢ Plantaardige of dierlijke oliën en vetten
• De letter F staat voor het engelse Fat

Blusprincipes
Neem 1 van de 3 elementen voor vuur weg en de brand zal doven

• Brandstof wegnemen: gas af

• Zuurstof wegnemen: brand verstikken
• Warmte reduceren: koelen met water

23
Veiligheid
Nadelen van blusmiddel
Water
• Waterschade
• Elektrisch geleidend
• Veel chemische stoffen reageren met water
• Gevaarlijk wanneer gebruik bij brandende vloeistoffen
• Gevoelig voor bevriezing
• Milieuschade door verontreinigd bluswater

Bluspoeder (ABC)
• Weinig koelende werking
• Vermindert het zicht in kleine ruimtes
• Moeilijk toe te passen buiten bij veel wind
• Vervuilt. Geeft nevenschade en veel opkuiswerk.

Schuim
• Elektrisch geleidend
• Niet goed voor het milieu
• Gevoelig voor bevriezing
• Geeft beperkte schade

CO2
• Verstikkende werking door zuurstofverdringing: verluchting nadien noodzakelijk
• Gevaar voor vrieswonden
• Enkel geschikt in gesloten ruimte

Zand
• Koekt snel aaneen en verhard
• Bij grotere branden is een transportmiddel nodig (kraan)

Blusdeken
• Je moet dicht bij het vuur komen
• Indien niet goed toegepast, gevaar voor blusser
• Indien onvolledig afgedekt, meer kans op letsel en schade.

Wat te doen bij brand?

1. Blijf kalm
2. Breng jezelf in veiligheid
3. Verlaat de brandende omgeving
4. Meld de brand
5. Breng mensen in de omgeving op de hoogte van de brand
6. Help anderen in veiligheid brengen
7. Sluit ramen en deuren achter ja
8. Blus de brand (indien opgeleid)

24
Veiligheid
Evacuatie
• Volg de aanwijzingen van de verantwoordelijke
• Nooit de lift gebruiken
• Begeef je naar de dichtstbijzijnde verzamelplaats
• Brandalarm is signaal voor evacuatie
• Brandwonden ➔ eerst water de rest komt later.

Zelf een brand blussen??

• Zorg eerst voor je eigen veiligheid
• Kies het juiste blusmiddel
• Probeer het vuur te doven
• Als je de situatie niet aankan, stop met blussen en ga naar de verzamelplaats
• Blijf aandachtig wanneer het vuur gedoofd is. Het kan altijd opnieuw aanwakkeren

Sprinklers
• Helpt om brand te blussen en branduitbreiding te vermijden
• Rookontwikkeling wordt beperkt
• De verlaagde temperatuur wordt schade aan gebouw beperkt

Brand melden
• Doe je via brandmeldinstallaties
• Via rookmelders of warmtemelders

Atex
• Atmosphères Explosives

25
Veiligheid
Arbeidsmiddelen
Wat zijn arbeidsmiddelen?
• Hulpmiddelen voor het uitvoeren van jouw taken
➢ Machines en gereedschappen

Arbeidsmiddelen: definities
• Machine
➢ Samenstel van onderling verbonden onderdelen waarvan ten minste 1 kan bewegen,
worden aangedreven met een krachtbron
▪ Draaibank
• Aangedreven handgereedschap
➢ Gereedschap dat je in de hand houdt en dat met een externe kracht wordt
aangedreven
➢ Valt ook onder definitie machines
• Eenvoudig handgereedschap
➢ Gereedschap dat niet wordt aangedreven door externe krachtbron
▪ Hamer, schroevendraaier

Gevaren en letsels door arbeidsmiddelen

• Gegrepen worden door bewegende delen
• Snijdende delen
• Gekneld of geplet worden
• Delen die onder spanning staan
• Gehoorschade
• Lichamelijke klachten door trillingen

Gevaren, letsels werken met arbeidsmiddel

• Getroffen worden door wegspringend materiaal
• Wegschieten van de nagel
• Letsel door losschieten en slingeren persluchtslang
• Doorboord of gestoken worden
• Terugslag of afwijken op harde metalen
• Brand of explosie door vonkoverslag
• Lang uitlopen van machine
• Temperatuur van het werkstuk/machine
• Inademen van gevaarlijke stoffen
• Storing of hapering in besturing/energiebron

Gevaren verkeerde bediening, onderhoud

• Fysische overbelasting door foute werkhouding
• Concentratie verlies
• Slecht onderhoud, storingen
• Verkeerd gebruik, kan leiden tot ontwrichtingen
• Letsels door contact met bewerkingsresten (spanen)

26
Veiligheid
Preventiemaatregelen
Preventiemaatregelen arbeidsmiddelen
• Moeten voldoen aan veilig technisch ontwerp
• Moeten CE markering dragen
➢ Voldoen aan de veiligheids- en gezondheidseisen Europese richtlijnen
• Jaarlijks gekeurd
• Moeten in goede staat zijn en geschikt voor het uit te voeren werk zodat veilig werk mogelijk
is

Instructies
• Voorschriften en instructies voor gebruik en onderhoud moeten in de taal van gebruiker
beschikbaar zijn

Eisen aan machines en aangedreven handgereedschap

• Voorschriften en handleiding
• Vaste machine
➢ Noodstop
• Aangedreven handgereedschap
➢ Voorzien dodemansknop
▪ Vb. stopsysteem jetski

Algemene veiligheidsmaatregelen voor elektrische machine

Nullastschakelaar
• Na stroomuitval/noodstop mag de machine niet zomaar opstarten
• Eerst moet de opstartprocedure gestart worden

Grootste gevaar
• Bewegende onderdelen op de machines

Oplossing
• Afscherming die contact vermijdt
➢ Dient op zijn plaats te blijven bij bewerkingen
➢ Zit vast aan de machine
➢ Verhindert toegang tot de gevaarlijke zones

27
Veiligheid
Veiligheidscomponent
Wat is een veiligheidscomponent?
• Component welke volgens de fabrikant een veiligheidsfunctie vervult
• Bij gebrekkige of slechte werking vormt de component een gevaar voor de veiligheid vd
persoon

Eisen veiligheidscomponent
• Ganse levensduur werking vervullen
• Dezelfde certificatieprocedure als machines
• EG-typekleur voor bepaalde veiligheidscomponenten
• Moet II.1.A verklaring hebben
• CE kenmerkteken

Machinerichtlijn: globaal certificatieschema

Noodstopvoorziening
Risico- Samenvatting Eis Systeemgedrag
Categorie
B Beveiligd zijn zodat ze te verwachte invloeden Bij fout, kan dit tot verlies van
kunnen weerstaan de veiligheidsfuncite leiden
1 B + gebruik van beproefde veiligheidscomponenten Met hogere mate van
en veiligheidsprincipes betrouwbaarheid v/d
veiligheidsfunctie van B
2 B + 1 + moeten met gepaste tijdsintervallen door de Optreden tussen 2
besturing worden gecontroleerd. tijdsintervallen kan tot een
verlies van veiligheidsfunctie
leiden
3 B + 1 + een enkele fout kan niet leiden tot verlies Sommige, maar niet alle
van veiligheidsfunctie, indien mogelijk de enkele fouten kunnen worden
fout wordt gedetecteerd gedetecteerd.
Opeenhoping van niet
gedetecteerde fouten kan tot
verlies van veiligheidsfunctie
leiden
4 Heel veilig, geen enkele fout kan voor verlies van Fouten worden tijdig
veiligheidsfunctie leiden gedetecteerd waardoor verlies
van veiligheidsfunctie wordt
voorkomen

28
Veiligheid
Machinerichtlijn eist dat iedere machine voorzien is van één of meerdere noodstopvoorzieningen!

Algemene veiligheidsmaatregelen voor machine

Noodstopvoorziening
• Veiligheidstechnisch beproefd
• Duidelijk herkenbaar
➢ Rood en Geel
• Eén of meerdere gedwongen verbreekcontacten
• Toegankelijk
• Vergrendeld zichzelf na indrukken
• Handmatige reset

Hekbewaking
• Vaste afscherming
➢ Permanent op zijn plaats gehouden
➢ Verwijderen zonder gereedschap niet mogelijk
➢ Mag zonder bevestigingsmiddelen niet op zijn plaats blijven
• Beweegbare afscherming
➢ Door mechanische middelen met machine verbonden
➢ Kan zonder gereedschap geopend worden
➢ Met of zonder beveiliging

Richtlijn- en normeisen: hekbewaking

• Veiligheidtechnisch beproefd
• Voldoen aan norm EN60947.5
• Positief bekrachtigd: indrukken bij open hek
• Mechanisch gedwongen contacten
• Vergrendeling noodzakelijk als toegangssnelheid persoon ➔ stopsnelheid proces.

Tweehandsbediening
• Gelijktijdigheid bediening < 0,5seconde
• Uitgangssignaal pas na loslaten beide drukknoppen
• Loslaten van 1 of 2 drukknoppen
➢ Onderbreken uitgangssignaal
• Reglementering positie drukknoppen

29
Veiligheid
Lichtgordijn
• Opto-elektronisch beveiligingssysteem gebaseerd op signalering object gevarenzone
• Veiligheidsafstand is nodig
• Afhankelijk van 4 parameters
1. Toenaderingssnelheid
▪ Snel ingrijpen
2. Stoptijd
▪ Reactietijdenbesturing
▪ Massatraagheid
▪ Remcapaciteit
3. Oplossend vermogen
▪ Objectgrootte moet in acht genomen worden
4. Opstelling
▪ Er moet een groot genoeg gebiedsbeveiliging zijn
▪ Inloopbeveiliging
▪ Ingrijpbeveiliging

Gebiedsbeveiliging

Inloopbeveiliging

Ingrijpbeveiliging

30
Veiligheid
Lichtgordijnen kunnen gemute worden

Muting mag enkel in gang

• Pers: in- en uitnemen materiaal
• In/uitgaande systemen
• Materiaal voeding

Vb

Veiligheidsmatten
• Vlakschakelsensoren
• Betreden van de mat ➔Stop commando

Veiligheidsbumpers
• Voor transportvoertuigen en zelfrijdende transportwagens

Veiligheidsmodules
• Stand alone module
• Veiligheidscontroller
• Veiligheidsklemmen in standaard plc

SIL Level
• Safety integrity level
➢ Analyse systeem
voor het
verkrijgen van
betrouwbaar en
dus veilig proces.

31
Veiligheid
Vaste machines
Kolomboormachine
• Gevaren/risico’s:
➢ Losslaan van werkstuk
➢ Boor afbreken
➢ Rondvliegende deeltjes
➢ Letsel wegvegen boorsel met hand
• Veiligheidsmaatregelen:
➢ Afschermen van boor en boorkop
➢ Werkstuk goed klemmen
➢ Boorsel wegvegen met borstel
➢ Boor niet verstellen tijdens uitdraaien

Vast opgestelde slijpmachine

• Gevaren en risico’s
➢ Kapot springen slijpsteen
➢ Inademen slijpstof
➢ Aanraken van slijpsteen
➢ Rondvliegende deeltjes
➢ Klemmen van werkstuk tegen slijpsteen
• Veiligheidsmaatregelen:
➢ Slijpsteen is rond
➢ Slijpsteen is vlak
➢ Slijpsteen niet dichtgeslibd
➢ Vervanging door deskundigen
• Steunvlak
➢ Afstand leunspaan en slijpsteen 3 mm
➢ Regelmatig bijstellen
• Machine
➢ Zijkanten afgeschermd
➢ Beschermingsruitje tegen vonken, moet gebruiken !
➢
Vast opgestelde cirkelzaag
• Gevaren en risico’s
➢ Contact met de zaag
➢ Inademen schadelijke stoffen
➢ Wegvliegende stukken
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Voorzien geschikte beschermkap
➢ Spauwmes gebruiken
➢ Duwhout gebruiken om kleine werkstukken vervoeren
➢ Grote werkstukken rollebaan of 2de persoon voorzien

32
Veiligheid
Aangedreven handgereedschap
Gereedschap aangedreven door externe krachtbron

• Elektrisch aangedreven gereedschap gevaren en risico’s

➢ Dubbel geïsoleerd, geschikt voor vochtige omstandigheden of niet
➢ Veilige/lage spanning werken in vochtige ruimtes
• Pneumatisch aangedreven gereedschap gevaren en risico’s
➢ Trillingen, geluid, slang met perslucht los schieten
➢ Pauze nemen met werk met trillingen
➢ Luchttoevoer afsluiten wanneer gedaan (druk aflaten)
Handslijpmachine
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Voorzien van zijhandvat
➢ Beschermkap over slijpschijf
➢ Slijpmachine uitgerust met dodemansknop
➢ Werkstuk goed vastzetten
➢ Pas neerleggen bij volledige stilstand
➢ Zijkant slijpmachine niet gebruiken
➢ Max toerental slijpschijf niet overschrijden
Handcirkelzaag
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Vast bevestigde beschermkap schermt niet snijdend deel af
➢ Snijdend gedeelte automatisch vrijkomen
➢ Spouwmes aangepast aan diameter en dikte zaag
➢ Elektrische geleider achter machine
➢ Recht zagen zodat niet klemt
Nagel- en nietmachines
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Controleer max werkdruk
➢ Knop stevig op werkstuk drukken
➢ Vrije hand zo ver mogelijk van machine
➢ Nagels en nieten geschikt voor machine
➢ Controleer geleider leeg alvorens nieuwe te plaatsen

33
Veiligheid
Kettingzaag

• Veiligheidsmaatregelen
➢ Zaagbladbescherming
➢ Kettingvanger
➢ Inwendig trilling demping systeem
➢ Gashendel vergrendeling
• PBM’s
➢ Broek met antisnij en blokkeervezels
➢ Veiligheidsbril, helm en vizier
➢ Gehoorbescherming
➢ Handschoenen met zaagbescherming

• Gebruik
➢ 2 handen vasthouden
➢ Veilige houding staan
➢ Ketting en zaagblad geslepen
➢ Van boven naar beneden snijden
➢ Ketting mag niet te vast en niet te los zitten

34
Veiligheid
Eenvoudig handgereedschap
• Meest voorkomende ongevallen  slecht gebruik
• Slecht of beschadigd gereedschap  vragen om ongevallen
• Vervang slecht gereedschap tijdig
• Hamers
➢ Kop zit goed vast op steel
➢ Steel is ongeschonden
➢ Kop is gaaf
➢ Hamers niet tegen elkaar slaan
• Sleutels
➢ Niet beschadigd
➢ Verleng sleutels met juiste stukken
➢ Ringsleutel is beter dan steeksleutel
➢ Bek moet op moer passen
• Schroevendraaiers
➢ Blad niet te scherp
➢ Niet gebruiken als hefboom, hamer, …
➢ Schroevendraaier op maat van schroefgleuf
➢ Kleine werkstukken klemmen
• Vijlen
➢ Stevig heft
➢ Nooit vasthouden aan het uiteinde, platte hand op het einde wel
➢ Heft zit vast en onbeschadigd
• Beitels
➢ Geen bramen op beitels
➢ Handbescherming aanbevolen
➢ Veiligheidsbril
• Tangen
➢ Bek en scharnier zijn gaaf en schoon
➢ Snijvlak is ongeschonden
➢ Gebruiken voor de juiste toepassing

• Messen
➢ Mes in functie van het werk uitvoeren
➢ Snij steeds weg van lichaam en hand
➢ Gebruik enkel scherpe messen
➢ Uitschuifbaar lemmet niet te ver uitschuiven

• Zagen
➢ Zaagblad in functie van uit te voeren werk
➢ Goed zetting van zaag bij zaaghouding
➢ Gebruik enkel goedgeslepen of scherpe zaagbladen

35
Veiligheid
Hijswerktuigen
Verplaatsen van zware voorwerpen

• Hijs – en hefwerktuigen = toestellen om voorwerpen horizontaal/verticaal te veplaatsen

• Hijstoebehoren = kabel, ringen, haken, …
• Risico’s en gevaren
➢ Slechte plaatseing van hijswerktuig
➢ Vallen van last
➢ Last kan andere onderdelen, werven raken
• Algemene maatregelen bij hijsen
➢ Hijswerktuigen en hijstoebehoren voldoen aan Europese richtlijnen
➢ CE- markering dragen
➢ Keuringsgegevens zijn herkenbaar via stikker
➢ Documenten aanwezig bij hijswerktuigen:
▪ Keuringsverslag zowel hijswerktuig als huistoebehoren
▪ Hijstabellen en grafieken
▪ Kraanboek
• Veiligheidsmaatregelen bij hijsen
➢ Juiste toebehoren voor last kiezen
▪ Gewicht van last
▪ Afmetingen van last
▪ Vorm van last
▪ Afstand van verplaatsing
➢ Nooit maximale belasting overschrijden
➢ Visuele controle
➢ Bij veel wind of onweer geen gebruik van hijswerktuigen
➢ Kraanbestuurder en assistent staan goed in contact
➢ Hijswerktuigen stabiel staan
• Veiligheidsmaatregelen bij gebruik van kettingen
➢ Belasten van kettingwerk in lengterichting
➢ Forceer kettingwerk niet
➢ Draai bouten van sluitingen volledig aandraaien, niet te vast
➢ Belast nooit de punt van de haak
➢ Visuele controle ketting voor schade
• Veiligheidsmaatregelen van staalkabels
➢ Kabels opslaan in droge ruimte
➢ Vermijd contact met corrosieve stoffen
➢ Geen kabels knopen
➢ Kabels controleren op slijtage

36
Veiligheid
 • Samenstel
➢ Combinatie van hijsgereedschap
➢ Sommige lasten moeten in evenwicht blijven aan de hand van ophangpunten
➢ Types:
▪ Hijsjuk
▪ 2 sprong
▪ 3 sprong
▪ 4 sprong
➢ 4 kettingen met elk een haak
➢ Horizontale balk met ophangpunten
• Handtakels
➢ Hijstoestel zonder aandrijving
➢ Meestal gebruikt voor kleinere lasten of als hijstoestel niet mogelijk is
➢ Grootst risico is breuk van takel of bevestigingspunten

Vorkheftruck
Tillen en verplaatsen van lasten met behulp van vorken

• Gevaren en risico’s
➢ Vallen van de last
➢ Kantelen van vorkheftruck
➢ Aanrijden van personen
➢ Inademen van uitlaatgassen (dieselmotor in magazijn)
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Lading stabiel stapelen
➢ Heftruck niet in gangen laten staan
➢ Enkel ermee rijden na een gepaste opleiding
➢ Veiligheidsgordel dragen

37
Veiligheid
Palletwagens
Voertuig geschikt voor het verplaatsen van pallets.

• Gevaren en risico’s
➢ Rugklachten
➢ Vallen van de last
➢ Aanrijden van personen, goederen
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Verzorg je houding
➢ Veiligheidsschoenen dragen met stalen tip
➢ Lading stabiel stapelen
➢ Enkel rijden over effen ondergrond

Specifieke werkzaamheden en omstandigheden

• Aandacht voor zowel werkzaamheden als de omstandigheden bij :
➢ Lassen en branden
➢ Slopen
➢ Werken op hoogte
➢ Enzovoort

Lassen en branden:
• Lassen
➢ Manier om 2 metalen onderdelen aan elkaar te verbinden, door te smelten
➢ Hoge temperatuur nodig en soms extra materiaal toegevoegd
• Branden
➢ Metalen doorgebrand door krachtige vlam
➢ Vlam doet metaal smelten waardoor het wordt gesneden
• Elektrisch lassen
➢ Elektrische vlamboog tussen werkstuk en smeltende elektroden
➢ Vlamboog maakt materiaal heet
➢ Niets anders dan beheerste kortsluiting
• MIG lassen
➢ Gewerkt met constante spanning
➢ Mechanisch draad aanvoeren, dient als toevoeging en zo wordt plasma boog
gevormd
• TIG lassen
➢ Gewerkt met een constante stroom
➢ Plasmaboog tussen wolfraam elektrode en werkstuk
➢ Word gestart door een hoogspanningsontlading
➢ Wolfraam heeft smelttemperatuur van 3410 °C smelt elektrode niet af
• Autonoom lassen
➢ Warmte tot 3000 °C
➢ Mengsel van brandbaar gas en zuurstof verbanden
➢ Brander gebruikt met een mengsel om de elektrode te doen smelten

38
Veiligheid
Gevaren en risico’s bij het lassen
• Gevaren en risico’s
➢ Brand en explosie
➢ Warmte straling vergiftigd door lasrook
➢ Knie en rugpijn
➢ Straling
▪ UV straling
▪ Zichtbaar licht
▪ IR straling
• Specifiek gevaren bij elektrisch lassen
➢ Elektrocutie
• Specifieke gevaren bij autogeen lassen
➢ Verhoogd brand- en explosiegevaar wegens zuurstof onder druk
➢ Vlamterugslag
➢ Propaan is zwaarder dan lucht  blijft hangen in kelders
• Veiligheidsmaatregelen bij lassen algemeen
➢ Goede bescherming voor de ogen
➢ Wegens straling steeds goed sluitende werkkledij
➢ Gebruik van lasgordijnen om omgeving te beschermen
➢ Goede ventilatie/afzuigsystemen
➢ Blusmiddel binnen handberiek
➢ Vuurvergunning

• Veiligheidsmaatregelen bij autogeen lassen

➢ Slangbreukbeveiliging geplaatst op begin van de leiding
▪ Gas stopt bij breuk leiding
➢ Terugslagklep
➢ Gasflessen in verticale stand
➢ Gaskeerkleppen
Gevaren/risico’s bij slopen
• Gevaren en risico’s
➢ Instabiliteit: gedeeltelijk of volledig instorten van constructie
➢ Vallend materiaal
➢ Val van hoogte
➢ Struikelen wegens los materiaal
➢ Lawaai
➢ Gevaarlijke stoffen die vrijkomen
• Veiligheidsmaatregelen
➢ Slopen aan de hand van doordacht plan
➢ Inventaris van de aard en plaats gevaarlijke stoffen
➢ Niet boven elkaar werken
➢ Stortkokers voorzien voor zo weinig mogelijk stofhinder
➢ Persoonlijke beschermingsmiddelen dragen
▪ Helm, schoenen

39
Veiligheid
 • Verwijderen asbest en keramische vezels
➢ Verwijderen door opgeleid personeel
➢ Fixeermiddel zodat vezels niet vrijkomen
➢ Wegwerpoverall
➢ Probeer materiaal niet te breken
➢ Geen stortkokers
• Openingen in vloeren vormen een gevaar voor vallen van personen
➢ Afdekken met draagkrachtig materiaal
➢ Randbeveiliging aanbrengen

Graafwerken
• Zorgvuldig graven
➢ Mogelijke economische schade
➢ Mogelijke milieuschade
➢ Verzekeren dienstverlening nutsbedrijven
• Gevaren en risico’s
➢ Brand/explosie door beschadigde gasleiding
➢ Wateroverlast
➢ Bedolven worden
➢ Elektrocutie
• Gevaren en risico’s te vermijden
➢ Enkel graven indien liggingsgegevens gekend zijn
➢ Aanwijzingen leidinggevende volgen
➢ Proefsleuren maken
➢ Graafbak zonder tanden
• Te nemen veiligheidsmaatregelen
➢ Stutten van wanden bij te grote helling
➢ Uitgegraven aarde ver genoeg leggen
➢ Hekwerk rond uitgraving
➢ Snelle ontruiming
▪ Min. 2 ladders

40
Veiligheid
Atex
Explosie
Wat?

• Plotselinge heftige vrijzetting energie

• Gepaard met opbouw van drukgolven

Soorten explosie

Fysische explosie Chemische Explosie

Thermische explosie
Begeven van drukvat
Oververhitte vloeistof
BLEVE: Boiling Liquid Expanding Vapour
Explosion
Runaway: ongecontroleerde polymerisatie
Exotherme verbrandigsreachtes: stof/Gas
Decompositiereacties
Nucleaire reacties

• 3 componenten nodig
o Zuurstof
o Brandbaar Gas / damp
o Onststekingsbron
• Ideale mengeverhouding

• AREI
o Algemeen Reglement Elektronische Instalaties
o Opstellen zoneringsdossier
• ATEX 114
o Atmosphere Explosive
o Apparatuur
▪ Voor de fabrikant
▪ Types beveiliging
• ATEX 153
o Veilig werken
o Voor de werkgever
o Risicoanalyse en maatregelen

41
Veiligheid
AREI en ATEX richtlijnen
• Gebaseerd op explosiedriehoek

o
Explosierisico vaststellen

• Brandbare stoffen
o Vinylacetaat
o Butadieen
• Zuurstof
• Juiste hoeveelheid + Staat + Temp
• Atex is van toepassing

Explosieveiligheidsdocument (EVD)

• Beheersmaatregelen
o Technisch
o Organisatorisch

Technisch beheersmaatregelen

• Juiste apparatuur gebruiken

o Categorieën van explosieveilig elektrisch materieel

42
Veiligheid
Wetgeving: AREI vs ATEX
AREI (BE)➔Zoneringsdossier➔Eisen aan: elektrische instalatie➔ondertekening werkgever (EDTC)➔
controle door erkende organisme (EDTC)

ATEX (EU)➔sociale richtlijn (atex 153)➔technische

maatregelen(ontstekingen)➔verantwoordelijk(werkgever) ➔ controle door bevoegd persoon.

EVD vs Zoneringsdossier
Beveiligingsgraden elektrische apparatuur

• Kenplaten

➔ Product stemt overeen met Europese richtlijnen

0344➔ identificatie nummer van Notified Body (Keuringsinstantie)

➔Elektrisch apparatuur geschikt voor explosiegevaarlijke omgevingen

II➔Apparaatgroepen (De Groepen worden verder nog uitgelegt)

2➔Apparaatcategorieën

G/D➔ Gas/Dust

Eex➔E= Europese norm, Ex= Explosieveilig

e➔Beschermingsmethoden

II➔ Gasgroep

T3➔Temperatuursklasse

43
Veiligheid
Groep 1 Groep 2

Gasgroep/Explosiegroep

Temperatuurklasse

AREI art. 105

• Indeling in zones
• Omschrijving in verslag+plannen
• Goedkeuring door werkgever en
EDTC

44
Veiligheid
Werken op hoogte
Gevaren bij werken op hoogte
Gevaren zijn

• Personen of voorwerpen die vallen

Maatregelen hangen af van de situatie en gebruikte hulpmiddelen

• Gebruik van Veilige steiger/stelling

• Leg Vloeropeningen dicht
• Geen materiaal laten rondslingeren
• Harnasgordel dragen indien randbeveiliging niet mogelijk is
• Voorzie randbeveiliging

Gebruik van ladder

Voorwaarden

• Maximale hoogte, 7.5m

• Enkel voor werken van korte duur (4uur)
• Reikwijdte buiten ladderboom is max. de armlengte

Maatregelen

• Ladders moeten regelmatig gekeurd worden

• Opstellen onder een hoek van ongeveer 75°
• Opstellen op stevige, vlakke ondergrond
• Vanaf 25 sporten verplicht bovenaan vastmaken
• Geen ladders boven windkracht 6
• Metalen ladders op 2m afleiding elektrische leidingen

Steigers/Stellingen
Stijgerkaart

• Rode kaart➔niet klaar met opzetten

• Groene kaart➔klaar

Staande steiger:

• Enkel op steiger werken na opleiding

• Nooit constructie veranderen van steiger
• Geen materiaal laten rondslingeren
• Geen gladde vloerplanken
• Nooit ladder tegen steiger zetten
• Indeling klasse volgens belasting

Hangsteiger

• Katrolsysteem
• Eerst getest worden
• Nooit onbeheerd achterlaten+Walkietalkies
• Bij storingen➔steiger verlaten

45
Veiligheid
Rolsteiger

• Met wielen
• Wielen blokkeren voor gebruik
• Materiaal niet omhoog sleuren
• Goed opgeruimde werkvloer
• Geen gebruik boven windkracht 6

Werkbakken voor personen

• Opgehesen aan 1 bevestigingspunt
• Gekeurd door externe dienst voor tech. Controle
• Specs staan aan de buitenkant vermeld
• Kraanbestuurder en persoon in werkbak hebben oogcontact
• Valbescherming dragen in werkbak

Hoogwerkers
Types

• Zelfrijdende hoogwerkers
• Op vrachtauto/bestelauto
• Schaarlift

Gevaren en risico’s bij hoogtewerkers

• Omvallen van de hoogtewerker

• Vallende voorwerpen
• Elektrocutie (laagspanningslijn)

Eisen

• Gekeurd door EDTC

• Gebruikshandleiding
• Keuringssticker met geldigheidsduur

Preventiemaatregelen

• Horizontaal en op vlakke ondergrond plaatsen

• Steunen inschuiven bij verplaatsen
• Gepaste opleiding
• Assistentie aanwezig in risico omgeving

46
Veiligheid
Werken in besloten ruimten
Ruimte met nauwe, moeilijke toegang

• Vochtig, donker
• Slecht geventileerd
• Weinig bewegingsruimte

Gevaren en risico’s.

• Verhoogd verstikkingsgevaar
• Verhoogd brandgevaar
• Verhoogd vergifitingsgevaar
• Verhoogd electrocutiegevaar
• Knellen, vallen en uitglijden

Wanneer betreden?

• Zuurstofconcentratie minstens 19%

• Voldoende luchtverversingen
• Ruimte is proper en droog
• Permanent toezicht tijdens het werken in ruimte
• Geldig werkvergunning

Beschermingsmaatregelen

• Continu metingen
• Kort mogelijke verblijfsduur
• Maak installaties spanningsvrij
• Persoonlijke beschermingsmiddelen (kledij, ademhalingsbescherming)
• Bewegende delen buiten werking plaatsen
• Controleren op lekkage gassen
• Lassen en snijden
o Blusmiddel binnen handbereik
o Veilige spanning

47
Veiligheid
Elektrocutie en straling
Gevaren en risico’s

• Elektrocutie
• Brandwonden
• Brandgevaar
• Explosiegevaar

Invloed van elektriciteit op menselijk lichaam

• Hoe groter de stroom hoe gevaarlijker
• Drukgolf
• Gloeiende deeltjes die rondvliegen

Vlammenboog en kortsluiting
• Vlammenboog
o Wanneer 2 voorwerpen onder spanning op een afstand van elkaar bevinden treedt
de lucht op als isolator.
• Kortsluiting
o 2 delen onder spanning die direct in contact komen met elkaar

Oorzaken

• Defecte of slechte machines

• Foutieve montage
• Verkeerd gebruik

Oplossing

• Isolatie
• Aarding
• Fysieke afscherming

Veiligheidsmaatregelen tijdelijk elektrisch materiaal

Veiligheidsmaatregelen

• Schakelkast
• Controle door bevoegd persoon

Haspels en verlengsnoeren
Veiligheidsmaatregelen

• Juiste leidingsdikte tov max vermogen

• Volledig afrollen

48
Veiligheid
Statische elektriciteit
• Treedt op bij niet-geleidende stoffen, door wrijven van 2 of meerdere stoffen ontstaat er een
ladingsverschil

Maatregelen om te voorkomen

• Antistatisch schoeisel
• Voldoende Aarding
• Valhoogte beperken van het product
• Alles op dezelfde spanning aansluiten

Ergonomische werkplek
Lawaai
Gevaren en risico’s

• Hinder
• Tijdelijke gehoorvermindering
• Blijvende gehoorschade

Tillen van lasten

Gevaren en risico’s

• Rugletsel
• Kan op de voeten terechtkomen
• Knelzitten vingers

Correct tillen van lasten

• Door de knieën buigen, gestrekte rug, gebruik je beenspieren

• Last zo dicht mogelijk tegen je lichaam houden, met gestrekte armen
• Til geen voorwerken als je zit

PBM’s
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• Vormen geen garantie tegen ongeval maar letsel zal minder zijn

Gebruik PBM
Waaraan moet PBM voldoen

• CE-markering
• Aangepast op omstandigheden
• Goed passend

Verplichtingen bij het op de markt brengen PBM’s

• Getest
• CE-markering
• Betrouwbaar
• Bescherming daadwerkelijk bieden

49
Veiligheid
Plichten werknemer

• Controleren goede staat PBM (CE)

• PBM correct gebruiken en opslaan

Oog en gelaatsbescherming
Veiligheidsbril

• Beschermt ogen
• Uitvoering
o Ontbrandbare montuur, zijkapjes, glas
• Beschermt tegen
o Opspattende vloeistoffen, wegspringende deeltjes

Ruimtebril

• Beschermt ogen
• Uitvoering
o Aansluitend op gezicht
o Elastische band
• Beschermt tegen
o Opspattende vloeistoffen, wegspringende deeltjes, stoffige omgeving

Gelaatsscherm

• Beschermt ogen en gezicht

• Uitvoering
o Kunststof of metaalgaasscherm, kan omhoog geklapt worden
• Beschermt tegen
o Opspattende vloeistoffen, wegspringende deeltjes

Lasbril

• Beschermt ogen
• Uitvoering
o 2 ruiten, 1 heldere en 1 donkere ruit
• Bescherming tegen
o Hitte, straling, lasvonken

Laskap

• Beschermt ogen en gezicht

• Uitvoering
o Met hand vasthouden of bevestigbaar als laskap
• Beschermt tegen
o Hitte, straling, lasvonken

50
Veiligheid
Gehoorbescherming
• Pluggen
o Kunststof staafjes of vervormbaar schuimrolletje
o Demping: 10-15db
• Universele oordopjes
o Speciaal gevormde oordoppen
o Demping 10-15db
• Otoplastieken
o Op maat van dragen, verwisselbare filters, stem blijf je horen
o Demping 25db max
• Gehoorkappen
o Lijkt op koptelefoon, sluiten oren volledig af
o Demping 25db max

Ademhalingsbescherming
Categorieën

• Filtermasker tegen stof

• Filtermasker tegen gas/damp
• Onafhankelijke ademhalingsbescherming met ademlucht via fles.
• Onafhankelijke ademhalingsbescherming met toevoer verse lucht

Wanneer welk type gebruiken

• Bescherming met filters

o Vluchten in noodsituaties
o Zuurstofconcentratie is hoog genoeg >19%
o Concentratie gevaarlijke stoffen boven grenswaarde tijdens werken
• Onafhankelijke beschermingsmiddel
o Onbekende concentratie aan gevaarlijke stoffen
o Zuurstofconcentratie is laag <19%
o Concentratie gevaarlijke stoffen boven grenswaarde in gesloten ruimte

Gebruiksrichtlijnen

• Goed onderhouden en schoonmaken

• Controleer of filter geschikt is voor het te filteren gas
• Masker moet passend zijn
• Lucht moet van goede kwaliteit zijn

Stofmasker

• Bedekt enkel de neus en mond

• Beschermt tegen
o Vaste en vloeibare stofdeeltjes
• Geschikt voor
o Schuren, boren, slijpen en zagen

51
Veiligheid
Masker met verwisselbare filter

• Rubberachtig materiaal voorzien van inlegmechanisme voor vervangbare stoffilter

• Beschermt tegen:
o Stoffen, gassen en dampen
• Geschikt voor
o Schilderen, vernissen, verfspuiten

Soorten filters

• P
o P1: bescherming tegen weinig schadelijk stof
o P2: Beschermt tegen schadelijk stof
o P3: Beschermt tegen giftig stof

Onafhankelijke ademhalingsbescherming

• Masker of helm met automaat dat lucht toevoert

• Beschermt tegen
o Tekort aan zuurstof, inademing gas, damp
• Geschikt voor
o Brandbestrijding, zandstraling, werken in besloten ruimte

Hoofdbescherming

• Harde stevige buitenkant die de eerste schok opvangt

o Binnenwerk rust op hoofd, metalen helm niet toegelaten
• Beschermt tegen
o Vallende voorwerpen of stoten
• Geschikt voor
o Alle bouwwerven

52
Veiligheid
Hand- en armbescherming

• Uit allerlei materialen

o Verschillende maten
• Beschermt tegen
o Hitte, koude, straling, scherpe voorwerpen

Voet- en beenbescherming

• Met beschermde neus

o Antistatische uitvoering
o Bestand tegen oliën, vetten
• Beschermt
o Thermisch, mechanisch, elektrisch

Lichaamsbescherming

• Werkoveral, werkbroek, werkjas

o Signalisatie: fluovest
• Beschermt
o Gevaarlijke stoffen, koude, snijwonden, slechte zichtbaarheid

53
Veiligheid