1.

Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn tồn tại xã hội

Nguyên nhân:
+ Do bản chất của YTXH chỉ là sự phản ánh của TTXH cho nên YTXH chỉ biến đổi sau
khi có sự biến đổi của TTXH. Mặt khác sự biến đổi của TTXH do sự tác động mạnh mẽ
thường xuyên và trực tiếp của hoạt động thực tiễn diễn ra với tốc độ nhanh mà YTXH
không thể phản ánh kịp và trở nên lạc hậu

+ Do tính lạc hậu, bảo thủ của 1 số hình thái YTXH và điều kiện tồn tại xã hội mới chưa
đủ để làm cho những YTXH (thói quen, tập quán, truyền thống ) cũ mất đi

+ YTXH mang tính giai cấp và luôn gắn liền với lợi ích của những tập đoàn người nào đó
trong xã hội do đó lực lượng phản tiến bộ luôn lưu giữ, bảo vệ những tư tưởng lạc hậu
đem lại lợi ích cho họ để chống lại các lực lượng tiến bộ trong xã hội
Ý nghĩa: Những tư tưởng lạc hậu , tiêu cực thường không mất dễ dàng nên phải
thường xuyên đấu tranh xóa bỏ các tàn dư của xã hội cũ đồng thời cần gìn giữ
những tư tưởng văn hóa tốt đẹp, xây dựng và phát triển ý thức xã hội mới
VD: Trong thời hiện đại ngày nay vẫn còn tồn tại đâu đó tư tưởng trọng nam khinh nữ,
tâm lý ưa thích con trai để nối dõi của các gia đình hay tư tưởng gia trưởng của người
đàn ông trong gia đình,… đó đều là những tàn dư của xã hội cũ để lại

2. Ý thức xã hội có thể vượt trước tồn tại xã hội

Biểu hiện:
+ Thực tế trong những điều kiện nhất định ,nhiều tư tưởng khoa học và triết học có thể
vượt trước tồn tại xã hội của thời đại rất xa bởi nó phản ánh đúng những mối liên hệ
logic, khách quan tất yếu và bản chất của tồn tại xã hội điều đó đúng ở cả quá khứ,
hiện tại và còn dự báo đúng TTXH trong tương lại , (tuy nhiên có những tư tưởng
vượt trước là phản khoa học rơi vào sai lầm khi nó xuất phát từ ý muốn chủ quan của
con người chứ không phải hiện thực khách quan)

+ Quan trọng hơn dù YTXH có thể vượt trước TTXH thì không có nghĩa ý thức xã hội
phải xuất phát từ TTXH và phản ánh TTXH chính xác hơn, sâu sắc hơn do nó nắm
được bản chất tính tất yếu, quy luật sự phát triển của tồn tại xã hội
Ý nghĩa:
Những tư tưởng khoa học vượt trước có vai trò đinh hướng chỉ đạo hoạt động của con người nếu ko
có tư tưởng ý thức dẫn đường con người sẽ mòn mẫn trong hoạt động dẫn đến thất bại, ngoài ra
YTXH vượt trước TTXH còn phát huy tính năng động, sáng tạo, tích cực của YTXH; phát huy
nhân tố con người.
Ví dụ: sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kĩ thuật giúp con người chinh phục không
gian và tiên đoán được những điều xảy ra trong tương tai như dự báo thời tiết, các
hiện tượng thiên nhiên,….Hay chủ nghĩa Mác- Lenin cũng là 1 minh chứng cho việc
YTXH vượt trước TTXH bởi cho đến nay chủ nghĩa Mác- Lenin vẫn là TGQ và PPL
chung nhất về sự nhận thức