Czym jest siła Lorentza?

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film samouczek
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Czym jest siła Lorentza?

Czy to nie ciekawe?

Zanim odpowiemy na pytanie, czym jest siła Lorentza, najpierw powiemy, kim był Lorentz.

Hendrik Antoon Lorentz (1853 - 1928) był fizykiem holenderskim, który w wieku zaledwie
49 lat został uhonorowany nagrodą Nobla. Przez współczesnych mu fizyków był on
uznawany za jednego z najwybitniejszych fizyków swojego czasu.

Lista jego dokonań jest długa: Rozwinął on teorię elektromagnetyzmu zaproponowaną

przez Maxwella. Zapoczątkował teorię elektronową budowy materii, w tym przewodnictwa
elektrycznego. Prowadził prace nad ujednoliceniem teorii zjawisk elektromagnetycznych
i optycznych. Wyjaśnił zjawisko rozszczepienia linii widmowych w polu magnetycznym
(zjawisko Zeemana). Niezależnie od Einsteina, w 1904 roku, podał wzory dla transformacji
czasu i przestrzeni przy zmianie układu odniesienia, dziś znane jako transformacje
Lorentza.

Hendrik A. Lorentz, uznany przez fizyków teoretycznych za mistrza i lidera, był

przewodniczącym pięciu kolejnych tzw. kongresów solvayowskich w latach 1911 - 1927, czyli
naukowych konferencji koncentrujących się na kluczowych, otwartych problemach
z zakresu fizyki i chemii, w których uczestniczyli najznamienitsi fizycy tamtych czasów.
Kongresy te odbywały się w Brukseli i były organizowane przez Międzynarodowy Instytut
Solvaya – ufundowany przez belgijskiego przemysłowca o tym nazwisku.

Pierwszy z tych kongresów odbył się jesienią 1911 roku. Tematem kongresu
było Promieniowanie i kwanty. Lorentz postawił na nim zagadnienie stworzenia mechaniki
mikroświata.

Rys. a. Hendrik Lorentz wśród uczestników Pierwszego Kongresu Solvaya w roku 1911 (Bruksela). Siedzą od
lewej do prawej: W. Nernst, M. Brillouin, E. Solvay, H. Lorentz, E. Warburg, J. Perrin, W. Wien, M. Skłodowska-
Curie H. Poincaré. Stoją od lewej do prawej: R. Goldschmidt, M. Planck, H. Rubens, A. Sommerfeld, F.
Lindemann, M. de Broglie, M. Knudsen, F. Hasenöhrl, G. Hostelet, E. Herzen, J.H. Jeans, E. Rutherford, H.
Kamerlingh Onnes, A. Einstein, P. Langevin. Źródło:
h ps://pl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz#/media/Plik:1911_Solvay_conference.jpg

Kiedy po 16 latach powstała upragniona mechanika mikroświata i podczas V Kongresu

Solvaya (1927 r.) zaprezentowano interpretację kopenhaską mechaniki kwantowej, Lorentz
wyraził swoje rozczarowanie słowami: „Straciłem przekonanie, że moja praca naukowa
prowadziła do obiektywnej prawdy, i nie wiem, po co żyłem: żałuję tylko, że nie umarłem
pięć lat wcześniej, gdy jeszcze wszystko wydawało mi się jasne”. Jakże gorzkie i odważne
wyznanie!

Na szczęście nie jest prawdą, że Lorentz nie pozostawił po sobie żadnej spuścizny. Wniósł
ogromny wkład do rozwoju elektrodynamiki i o malutkim elemencie jego prac w tej
dziedzinie opowiemy w tym materiale.
Rys. b. Wszyscy, 29 osób, uczestnicy Piątego Kongresu Solvaya (1927) spośród, których aż 17 uzyskało
Nagrodę Nobla. Widoczna w pierwszym rzędzie (trzecia od lewej) Maria Skłodowska-Curie jako jedyna
z uwiecznionych na tym zdjęciu uczestników Kongresu zdobyła tę nagrodę w dwóch dziedzinach (fizyce
i chemii). Na zdjęciu stoją, od lewej: Auguste Piccard, Émile Henriot, Paul Ehrenfest, Edouard Herzen, Théophile
de Donder, Erwin Schrödinger, Jules-Émile Verschaffelt, Wolfgang Pauli, Werner Heisenberg, Ralph Fowler, Léon
Brillouin. Siedzą (w drugim rzędzie): Peter Debye, Mar n Knudsen, William L. Bragg, Hendrik A. Kramers, Paul
Dirac, Arthur Compton, Louis de Broglie, Max Born, Niels Bohr. W pierwszym rzędzie: Irving Langmuir, Max
Planck, Maria Skłodowska-Curie, Hendrik Lorentz, Albert Einstein, Paul Langevin, Charles E. Guye, Charles T.R.
Wilson, Owen W. Richardson. Źródło: h ps://pl.wikipedia.org/wiki/Kongresy_Solvaya

Twoje cele

Dzięki temu materiałowi:

dowiesz się, czym jest siła Lorentza,

nauczysz się obliczać wartość tej siły,
zastosujesz regułę trzech palców Fleminga do wyznaczania kierunku i zwrotu tej
siły,
wyjaśnisz, dlaczego siła Lorentza nie wykonuje pracy.
Przeczytaj

Warto przeczytać

Definicja siły Lorentza

Siła Lorentza, o której mowa w tytule tego materiału jest pojęciem związanym
z elektromagnetyzmem, który znajdował się w centrum zainteresowań Lorentza. Jest to siła
działająca na cząstkę obdarzoną ładunkiem, która znajduje się w polu
elektromagnetycznym, przy czym pole elektryczne jest charakteryzowane przez wektor
E B
natężenia → , a pole magnetyczne przez wektor indukcji magnetycznej → . Lorentz opisał tę
siłę w następujący sposób:

F→L = qE→ + qv→ × B→ ,

gdzie q jest wartością ładunku elektrycznego cząstki, która porusza się z pręskością v→.
Ważne!

Obecnie przez siłę Lorentza rozumie się tylko składową magnetyczną siły opisanej przez
Lorentza jako suma dwóch sił (od pola elektrycznego i magnetycznego). Pełną siłę,
opisaną równaniem (1), nazywa się uogólnioną siłą Lorentza. Podążając za tą tradycją,
w tym materiale, siłę Lorentza będziemy utożsamiać z siłą magnetyczną:

F→L = qv→ × B→ .
Własności siły Lorentza

W definicji siły Lorentza występuje iloczyn wektorowy dwóch wektorów: wektora

v B
prędkości → i wektora indukcji magnetycznej → , co sprawia, że siła ta ma następujące
właściwości (zob. materiał pt. Iloczyn wektorowy, por. Rys. 1.):

F v
1. Wektor siły →L jest prostopadły zarówno do wektora prędkości →, jak i wektora indukcji
B F
magnetycznej → . Inaczej mówiąc - wektor siły →L jest prostopadły do płaszczyzny,
v B
w której leżą wektory → i → (Rys. 1a.).
F
2. Zwrot wektora siły →L jest określony regułą śruby prawoskrętnej (Rys. 1a.) lub regułą
prawej dłoni (Rys. 1b.).
3. Wartość siły jest opisana wzorem:

FL = |q| ⋅ v ⋅ B ⋅ sin α,
gdzie α jest kątem między wektorami v→ i B→ .
− →
Rys. 1. Graficzne przedstawienie związku między wektorem siły Lorentza FL , wektorem opisującym prędkość
→ →
dodatnio naładowanej cząstki v oraz wektorem indukcji magnetycznej B . a) Ilustracja reguły śruby
− → →→
prawoskrętnej pozwalającej wyznaczyć kierunek wektora FL na podstawie wektorów v i B . b) Ilustracja
reguły prawej dłoni, która jest równoważna regule śruby prawoskrętnej.

Ważne!

Reguła prawej dłoni (równoważna regule śruby prawoskrętnej) jest uniwersalna

i można ją zastosować do znalezienia zwrotu i kierunku dowolnego wektora będącego
iloczynem wektorowym dwóch innych wektorów. Stosując tę regułę do wyznaczenia siły
Lorentza, która działa na poruszający się w polu magnetycznym dodani
ładunek, wszystkie (oprócz kciuka) palce prawej dłoni kierujemy wzdłuż wektora →, v
B
a samą dłoń ustawiamy w taki sposób, by wektor indukcji → „wychodził” z jej wnętrza.
Można to sobie wyobrazić w taki sposób, że kierunek zgiętych palców wskazuje kierunek
v B
„nakręcania” wektora → na wektor → . Przy takim ustawieniu dłoni skierowany pionowo
F
do góry kciuk wskazuje kierunek wektora →L . Zaznaczmy jeszcze, że dla poruszającego
się ładunku ujemnego, np. dla elektronu, po zastosowaniu omówionej procedury, należy
zmienić zwrot siły na przeciwny lub ... posłużyć się lewą dłonią zamiast prawej (sprawdź
to!).

Jeśli wolisz reguły mnemotechniczne, to do wyznaczenia kierunku siły Lorentza możesz

użyć reguły trzech palców prawej dłoni (Fleminga). Regułę tę przedstawia Rys. 2.
 Rys. 2. Ilustracja reguły trzech palców (prawej dłoni) Fleminga w zastosowaniu do wyznaczenia wektora siły
Lorentza.

Siła Lorentza w działaniu na poruszającą się naładowaną cząstkę

Zwróćmy uwagę na trzy interesujące fakty związane z działaniem siły Lorentza na

poruszającą się, dodatnio naładowaną cząstkę:

Po pierwsze:

Naładowana cząstka może poruszać się w polu magnetycznym, a siła Lorentza w ogóle nie
będzie na nią działała. Z taką sytuacją spotkamy się wtedy, gdy kąt między wektorem
prędkości a wektorem indukcji będzie wynosił zero albo 180° (wówczas sinus tego kąta
będzie równy zeru, zob. równanie (3)). Tak więc wtedy, gdy cząstka porusza się równolegle
do linii pola magnetycznego, nie działa na nią siła Lorentza. Sytuację taką przedstawia Rys.
3a.

Po drugie:

− →
Ze względu na kąt α między wektorami v
→iB
→ , z maksymalną wartością siły Lorentza FL max
mamy do czynienia wtedy, gdy α = 90∘ lub 270∘ . Wartość siły Lorentza jest wtedy równa:
|FLmax | = |q| ⋅ v ⋅ B. Sytuację tę pokazano na Rys. 3c.
Rys. 3. Siła Lorentza w działaniu na poruszającą się w polu magnetycznym, dodatnio naładowaną cząstkę. Linie

pola magnetycznego zaznaczono kolorem szarym, są one styczne do wektora indukcji B . W każdym z trzech
→

prezentowanych przypadków wektor prędkości cząstki

→
v tworzy z wektorem indukcji inny kąt: a) α , b)
= 0
∘

0
∘
< α < 90
∘
, c) α = 90
∘
. W przypadku a) siła Lorentza jest równa zero, w dwóch pozostałych przypadkach
jej wartość jest niezerowa. Kierunek siły Lorentza oznaczony czerwonym kółkiem z kropką w środku oznacza,
że siła jest skierowana w kierunku 'przed ekran'.

Po trzecie:

Siła Lorentza, która działa na cząstkę poruszającą się w polu magnetycznym, jest
v
skierowana prostopadle do wektora prędkości →, a więc i prostopadle do wektora
r F
przesunięcia Δ→ . Jeśli zapiszemy definicję pracy tej siły →L jako FL = ⋅ Δ ⋅ cos 90∘ , to W F r
widzimy, że praca tej siły jest równa zeru. To ważny wynik: Praca siły Lorentza jest (zawsze!)
równa zeru. Siła ta nie może zmienić energii kinetycznej naładowanej cząstki – nie może jej
przyspieszyć. Może ona jednak zmienić kierunek jej ruchu!

Siła Lorentza działająca prostopadle do wektora prędkości cząstki jest więc siłą
dośrodkową. Powoduje zakrzywienie toru ruchu cząstki. Widzimy to na pięknym zdjęciu
(Rys. 4.) przedstawiającym wiązkę elektronów poruszających się po orbicie kołowej
w stałym polu magnetycznym.
Rys. 4. Elektrony zderzają się z atomami argonu, wypełniającymi pod niewielkim ciśnieniem szklaną bańkę.
W ten sposób pobudzają je do świecenia, co obrazuje przy okazji tor ruchu elektronów. By Marcin Białek -
Praca własna, CC BY-SA 4.0, Żródło: h ps://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5257178

Słowniczek
Linie pola magnetycznego

(ang.: magnetic field lines) - poglądowy obraz pola magnetycznego. Przebieg linii
odzwierciedla przestrzenny rozkład wektora indukcji magnetycznej → , ponieważ B
B
w każdym punkcie pola wektor → jest styczny do linii pola.

Pole elektromagnetyczne

(ang.: electromagnetic field) - stan przestrzeni, w której na obiekt fizyczny mający

ładunek elektryczny działają siły o naturze elektromagnetycznej. Pole
elektromagnetyczne jest układem dwóch pól: pola elektrycznego i pola magnetycznego.

Pole magnetyczne

(ang.: magnetic field) - stan przestrzeni, w której na poruszający się ładunek elektryczny
działa siła Lorentza. Wielkością charakteryzującą pole magnetyczne jest wektor indukcji
magnetycznej → . B
Siła dośrodkowa

(ang.: centripetal force) - siła powodująca zakrzywianie toru ruchu ciała, skierowana
prostopadle do toru, w stronę środka jego krzywizny. Wartość siły określa wzór:
Fd = mv2 , gdzie m - masa ciała, v - wartość prędkości ciała, r - promień krzywizny toru.
r
Siła dośrodkowa nie zmienia wartości prędkości ciała, ale zmienia kierunek prędkości.
Film samouczek

Czym jest siła Lorentza?

W tym samouczku przedstawimy pouczające i piękne, a przy tym bardzo proste,
doświadczenie z użyciem oscyloskopu katodowego. Nie w każdej szkole znajduje się ten
zabytkowy przyrząd, dlatego warto, chociaż w ten sposób - przy pomocy samouczka,
pokazać doświadczenie z jego użyciem. Oprócz oscyloskopu użyjemy jeszcze magnesu
sztabkowego, będącego źródłem pola magnetycznego.
Obejrzyj film‐samouczek, a następnie przeczytaj i rozwiąż umieszczone poniżej polecenia.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DPgNbjFWU

Polecenie 1

W jakiej pozycji względem przedstawionego na filmie oscyloskopu należy umieścić magnes, by

plamka na ekranie przesunęła się w lewo, a jak, żeby przesunęła się w prawo? Wykonaj
vB F
odpowiednie rysunki i zaznacz na nich wektory: →, → i →L . Swoją odpowiedź porównaj
z odpowiedzią wzorcową umieszczoną poniżej.

Uzupełnij
Polecenie 2

Zaznacz, w którą stronę odchyli się strumień elektronów w oscyloskopie katodowym, gdy
przyłożymy do niego dwa magnesy w taki sposób, jak pokazano to na rysunku.

□ □

□ □

□ □
□
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Czy na poruszającą się w polu magnetycznym cząstkę zawsze działa siła Lorentza? Zaznacz
prawidłową odpowiedź.

Tak, ponieważ siła Lorentza działa na wszystkie cząstki, które poruszają się w polu
magnetycznym.

Nie, ponieważ siła Lorentza działa tylko na poruszające się w polu magnetycznym cząstki,
które mają różny od zera ładunek elektryczny.

Nie, ponieważ siła Lorentza działa na te naładowane cząstki, których wektor prędkości nie jest
równoległy do linii pola magnetycznego.
Ćwiczenie 2 輸

Rysunek przedstawia dodatnio naładowaną cząstkę, poruszającą się w jednorodnym polu

magnetycznym. Jak skierowana jest siła Lorentza działająca na cząstkę? Wybierz prawidłową
odpowiedź z podanych poniżej.

 w prawo

 w lewo

 w górę (w płaszczyźnie rysunku)

 w dół (w płaszczyźnie rysunku)

 w płaszczyźnie prostopadłej do rysunku - za ekran (w głąb rysunku)

 w płaszczyźnie prostopadłej do rysunku - przed ekran (w Twoim kierunku)

Ćwiczenie 3 輸

Czego dotyczy pojęcie "uogólniona siła Lorentza"? Spośród podanych poniżej odpowiedzi
wybierz właściwą.

 Działania na naładowaną cząstkę tylko pola magnetycznego.

 Działania na naładowaną cząstkę zarówno pola elektrycznego jak i magnetycznego.

 Działania na naładowaną cząstkę tylko pola elektrycznego.

Ćwiczenie 4 醙

Chcemy, aby elektrony wypadające z pewnego źródła (zobacz rysunek) i wpadające do

obszaru pola magnetycznego zakręciły do góry. Na rysunku pokazano tor elektronów
przerywaną linią. Jaki powinien być kierunek i zwrot wektora indukcji B
→ ? Zaznacz prawidłową
odpowiedź.

 w dół (w płaszczyźnie rysunku)

 prostopadle do płaszczyzny rysunku ,w głąb rysunku

 w prawo

 prostopadle do płaszczyzny rysunku, do nas

 w górę (w płaszczyźnie rysunku)

 w lewo
Ćwiczenie 5 醙

Na rysunku przedstawiono symbolicznie ślad pewnej cząstki w detektorze. Wiemy, że podczas

ruchu w ośrodku umożliwiającym obserwowanie śladu cząstki traci ona energię w wyniku
zderzeń. Jej prędkość jest coraz mniejsza, dlatego coraz mniejszy jest też promień krzywizny jej
toru. Cząstka zatem porusza się po spirali, w kierunku jej środka. Przedstawione na rysunku
symbole (zamknięty w kółku znak ×) obrazują skierowany w głąb rysunku (za ekran) wektor
B
indukcji magnetycznej → .

Zaznacz znak ładunku, jakim obdarzona jest cząstka.

+ −
{ } \ {# }
Ćwiczenie 6 醙

Naładowana cząstka (proton albo elektron) wpada w obszar jednorodnego pola

magnetycznego, zakreśla półokrąg, a następnie opuszcza ten obszar (zobacz rysunek).
Rozstrzygnij, jaka to cząstka.

Ta cząstka to

Ćwiczenie 7 醙
Proton poruszający się z prędkością o wartości v = 10 5
m/s wpada w obszar jednorodnego
pola magnetycznego pod kątem 60° do linii tego pola. Wartość wektora indukcji pola wynosi:
B = 0,1 T.

a) Oblicz wartość siły Lorentza działającej na proton. Przyjmij, że ładunek protonu wynosi 1,6 ·
10 -19 C.

b) Oblicz promień krzywizny toru, po jakim porusza się proton. Przyjmij, że masa protonu
wynosi 1,67 · 10 -27 kg.

Obydwa wyniki podaj w notacji wykładniczej, z dokładnością do dwóch cyfr znaczących.

a) FL = · 10 -15 N
b) r = · 10 -2 m
 Ćwiczenie 8 難

Na rysunku przedstawiono tor ruchu protonu, który porusza się w zaznaczonych szarym
kolorem obszarach jednorodnego pola magnetycznego wartościach wektorów indukcji: B1 i B2.
Oceń, które pole magnetyczne jest silniejsze.

Silniejsze jest pole o indukcji {#B1} \ {B2}.

−
−
→ →
Określ kierunek i zwrot obydwu wektorów indukcji magnetycznej: B1 i B2 . Zaznacz
prawidłowe stwierdzenia.

Obydwa wektory leżą w płaszczyźnie rysunku.

−
−
 → →
Wektor B1 ma zwrot w prawo, a B2 w lewo.

Obydwa wektory są prostopadłe do płaszczyzny rysunku.

−
−
 → →
Wektor B1 ma zwrot przed ekran, a B2 za ekran.

Obydwa wektory są prostopadłe do płaszczyzny rysunku.

−
−
 → →
Wektor B1 ma zwrot za ekran, a B2 przed ekran.

Obydwa wektory leżą w płaszczyźnie rysunku.

−
−
 → →
B
Wektor 1 ma zwrot w lewo, a 2 w prawo. B
Dla nauczyciela

Scenariusz lekcji
Imię
i nazwisko Nina Tomaszewska
autora:

Przedmiot: Fizyka

Temat zajęć: Czym jest siła Lorentza?

Grupa III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

docelowa: i rozszerzony
 Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wykorzystanie pojęć i wielkości fizycznych do opisu zjawisk oraz

wskazywanie ich przykładów w otaczającej rzeczywistości.

II. Rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem praw i zależności

fizycznych.

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:

4) przeprowadza obliczenia liczbowe posługując się kalkulatorem;
7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków
schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla
opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje
w różnych postaciach.

VIII. Magnetyzm. Uczeń:

Podstawa 2) opisuje jakościowo oddziaływanie pola magnetycznego na
programowa: przewodniki z prądem i poruszające się cząstki naładowane; omawia
rolę pola magnetycznego Ziemi jako osłony przed wiatrem
słonecznym.

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Wymagania przekrojowe. Uczeń:

4) przeprowadza obliczenia liczbowe posługując się kalkulatorem;
7) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków
schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla
opisywanego zjawiska bądź problemu; przedstawia te informacje
w różnych postaciach.

IX. Magnetyzm. Uczeń:

2) posługuje się pojęciem wektora indukcji magnetycznej wraz z jego
jednostką, analizuje oddziaływanie pola magnetycznego na
przewodnik z prądem oraz na poruszającą się cząstkę naładowaną
(siła Lorentza, siła elektrodynamiczna); opisuje rolę pola
magnetycznego Ziemi jako osłony przed wiatrem słonecznym.
 Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

Kształtowane
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk
kompetencje
przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kluczowe: kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności
uczenia się.

Uczeń:

1. wyjaśnia, czym jest siła Lorentza,

2. oblicza wartość siły Lorentza.
Cele 3. analizuje, w jaki sposób kierunek i zwrot siły Lorentza zależy od:
operacyjne: znaku ładunku elektrycznego poruszających się ciał, ich wektora
prędkości i wektora indukcji magnetycznej,
4. ocenia kierunek, zwrot i wartość wektora indukcji na podstawie
toru ruchu naładowanych cząstek,
5. stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania zadań problemowych.

Strategie
blended‐learning
nauczania:

Metody - pogadanka,
nauczania: - burza mózgów.

Formy zajęć: wykład informacyjny wspomagany pokazem multimedialnym

Środki
praca w zespole klasowym
dydaktyczne:

Materiały Niniejszy e‐materiał + komputer z rzutnikiem lub tablety do

pomocnicze: dyspozycji każdego ucznia.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel opowiada uczniom, kim był H. Lorentz i w jaki sposób zasłużył się dla
rozwoju fizyki. Można powiedzieć kilka słów o kongresach solvayowskich, których
Lorentz był wielokrotnym przewodniczącym i pokazać piękne zdjęcia przedstawiające
znanych Noblistów - uczestników tych kongresów.

Faza realizacyjna:
Nauczyciel mówi o uogólnionej sile Lorentza, której częścią składową jest siła
pochodząca od pola magnetycznego i działająca na obdarzoną ładunkiem cząstkę,
która porusza się w polu magnetycznym. Podaje wzór Lorentza na siłę magnetyczną
w postaci wektorowej i dokładnie omawia cechy wektora siły, które wynikają z iloczynu
wektorowego. Mówi również o tym, że jako siła dośrodkowa, siła magnetyczna nie może
zmienić prędkości cząstki, a jedynie zmienia kierunek jej ruchu – praca wykonywana
nad cząstką przez siłę magnetyczną jest równa zeru. Samouczek jest omówieniem
pewnego znanego pokazu z zastosowaniem oscyloskopu katodowego i magnesu
sztabkowego. Mamy tu okazję do aktywizowania uczniów. Można zapoznawać się z nim
wspólnie i wraz z zespołem klasowym zastanawiać się nad poleceniami umieszczonymi
pod samouczkiem.

Faza podsumowująca:

W fazie podsumowującej uczniowie pod kierunkiem nauczyciela rozwiązują zadania: 5,

7 i 8 z zestawu ćwiczeń.

Praca domowa:

Zadania z zestawu ćwiczeń: obowiązkowo zadania 1‐4 i zadanie 6 dla chętnych

uczniów.

Wskazówki
Materiał zawarty w samouczku mógłby służyć jako podstawa
metodyczne
nauczania w formie klasy odwróconej, zwłaszcza jeśli wcześniej
opisujące
omówiony byłby temat : „Jak definiujemy siły magnetyczne”.
różne
Uczniowie wtedy zapoznaliby się z samouczkiem w domu przed
zastosowania
lekcją i jeden z nich mógłby omówić zagadnienie odchylania plamki
danego
świetlnej w oscyloskopie w obecności pola magnetycznego.
multimedium: