Welke gevolgen heeft de eenkindpolitiek in China?

Wassim Moustabchir
4B
2023-2024
inhoudsopgave

1 Inleiding 2
2 Wanneer en waarom? 3
3 Doel bereikt? 5
4 Effecten 6
4.1 Vergrijzing 6
4.1.1 Geslachtsverhouding 7
4.1.2 Verbetering in gezondheidszorg 7
5 Conclusie 8
6 bronnenlijst 9

1
1 Inleiding
In de voorbije jaren werd in het nieuws herhaaldelijk gemeld dat de eenkindpolitiek werd versoepeld.
Sinds 2015 mogen Chinese gezinnen twee kinderen hebben. Recent is dat weer aangepast naar drie.
60% van de huidige wereldbevolking leeft in Azië, waarvan 1,4 miljard (19%) in China (Minten,
2021) . Dit maakt China het land met de meeste inwoners ter wereld. Betekent dit dan dat de
eenkindpolitiek geen invloed heeft gehad? Of wel?
Een andere facet waar China mee bekend is, is haar economische macht in de wereld. In de afgelopen
dertig jaar was China de snelst groeiende grote economie ter wereld met een jaarlijkse groei van
ongeveer 10% (Alex Lammertsma, Sarah Creemers, 2020). Is er een mogelijkheid dat de
eenkindpolitiek hier een rol heeft gespeeld? Zijn er andere gevolgen van deze politiek te zien in de
economie?

In mijn werk analyseer ik de eenkindpolitiek in China, meer specifiek de economische gevolgen

daarvan. Ik ben van start gegaan door deelvragen op te stellen die mijn onderzoeksvraag
ondersteunen. Dit ging vrij vlot omdat ik al een idee had van hoe ik tewerk zou gaan.

De eerste deelvraag die in mij opkwam was: ‘Wanneer en waarom?’ Hiermee wil ik de lezers
uitleggen hoe men tot deze beperkende maatregel is gekomen zodat ze het onderwerp beter begrijpen.
Verder vertel ik dan of het doel van de eenkindpolitiek bereikt is of dat alles voor niks is geweest.
Vervolgens bespreek ik de impact die de maatregel heeft op de samenleving van China. Van daaruit
behandel ik dan de economische gevolgen. Aansluitend licht ik nog toe wat China te wachten staat in
de toekomst. Op het einde beantwoord ik dan de onderzoeksvraag met een conclusie.

2
2 Wanneer en waarom?
China is momenteel het land met de meeste inwoners ter wereld. Het is al eeuwenlang van belang dat
Chinese families worden voortgezet. Chinese gezinnen werden aangemoedigd zoveel mogelijk
kinderen te krijgen in de hoop meer geld naar het land te brengen, een beter leger op te bouwen en
meer voedsel te produceren

(China's Overcrowded Population, 2016).

Na de Tweede Wereldoorlog in 1949 werd die evolutie van de bevolking een probleem. De
bevolkingsaangroei gaf aanleiding tot overbevolking. Dit betekent dat het aantal inwoners in een
bepaald gebied te groot wordt in vergelijking met de voedselproductie. In 1949 werden de
communisten de overwinnaars van een burgeroorlog, in oktober 1949 proclameerde Mao vanaf de
Tiananmen-poort de Chinese Volksrepubliek waarvan hijzelf president werd en Zhou Enlai premier.

Er volgde een periode van zuiveringen waarbij heel wat grootgrondbezitters (“kapitalisten”) het leven
lieten (Mao Zedong, n.d.)

De Chinese economie werd centraal geleid door middel van een systeem van vijfjarenplannen. Het
eerste plan (1953 - 1957) gaf geen soelaas: de landbouwproductie groeide nauwelijks aan. In China
waren er steeds meer stemmen die het probleem van de overbevolking opwierpen. In 1953 kwam er
een wet waarin geboorteregeling en abortus werd toegestaan. De eerste premier Zhou Enlai drong in
1956 al expliciet aan op een beperking van kindertal. Tussen 1958 en 1961, in de periode van het
tweede vijfjarenplan dat de naam “Grote Sprong Voorwaarts” meekreeg, stierven 20 miljoen
Chinezen door ondervoeding en kelderde de totale vruchtbaarheid van 6,2 naar 3,3 kinderen per
vrouw (Engelen, 2019)

Boeren werden ondergebracht in volkscommunes naar Russisch model. De productie zakte als gevolg
van dit systeem echter in elkaar. De boeren bleken niet bereid zich extra in te spannen zonder
beloning in het vooruitzicht. Mao Zedong wilde bovendien een snelle transformatie van China van
een agrarische economie naar een industriële maatschappij, en gebruikte een deel van de oogst om
machines uit het buitenland te betalen. In deze periode van de Chinese geschiedenis van de afgelopen
eeuw liggen de sterftecijfers dan ook hoger dan de geboortecijfers. Velen stierven de hongerdood.

Pas in de jaren 70 zette de overheid voor het eerst een programma in gang om anticonceptie te
propageren en de middelen daartoe ook beschikbaar te maken. Naar buiten toe verkondigen Chinese
vertegenwoordigers nog wel dat de theorieën over een bevolkingsexplosie verzinsels waren van
supermachten. Maar binnenlands werden waarschuwingen van demografen en economen steeds
serieuzer genomen. Begin jaren 70 startte de Wan-Xi-Shao politiek. Wan staat voor “later trouwen”,
Xi voor een groter leeftijdsverschil tussen de kinderen en Shao voor minder geboorten. De
propaganda bleek te werken: mannen en vrouwen trouwden steeds later, twee kinderen per gezin werd
de norm, en de aanbevolen tijd tussen twee geboorten nam toe tot vier jaar (Engelen, 2019).

In 1979 werd tenslotte beslist om de limiet op één kind per gezin te stellen. Deze strengere eis werd
vervolgens echter ongelijk toegepast in de provincies van het land, en tegen 1980 trachtte de centrale
regering het één-kind-beleid in het gehele land te standaardiseren. Op 25 september 1980 riep het
Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij in een openbare brief aan de leden van de
partij iedereen op zich te houden aan het één-kind-beleid, en die datum wordt vaak genoemd als de
"officiële" begindatum van het beleid (Pletcher, 2022).

De eenkindpolitiek kende per regio bepaalde uitzonderingen. Voorbeelden zijn: boeren op het
platteland mochten twee kinderen hebben als het eerste kind een meisje was; ook werd vaak een
tweede kind toegestaan wanneer beide ouders uit een eenkindgezin afkomstig waren. Een koppel

3
kreeg ook geen sanctie opgelegd wanneer onverhoopt een meerling werd geboren. (Eenkindpolitiek,
2019)

De eenkindbeleid werd gevoerd tot in 2015. De Chinese bevolking is al die jaren blijven toenemen, zij
het in een vertraagd tempo. Dit kan verklaard worden door de daling van het sterftecijfer en de
toename van de gemiddelde leeftijd na de tweede wereldoorlog.
(figuren nummeren en bijschrift toevoegen - bron vermelden + toevoegen aan bronnenlijst)

Figuur 1 - Populatie van China 1960-2021 Nominaal en procentueel uitgedrukt (China Population
1950-2023 | MacroTrends, 2023)

4
3 Doel bereikt?
De bevolkingstoename is afgezwakt, zoals we in grafiek van figuur 2 kunnen zien. We zien in de
grafiek hieronder dat het vruchtbaarheidscijfer van 2015 (1,7 per vrouw) in vergelijking met dat in
1979 (2,9 kind per vrouw) is gedaald, zoals de bedoeling was. Het beoogde resultaat is dus bereikt, al
kan men zich afvragen of dit zonder dit beleid ook niet was gebeurd. De vruchtbaarheid tussen 1970
en 1979 zakte immers al van 5,9 naar 2,9 kind per vrouw. Er was reeds een halvering van de
vruchtbaarheid voordat de eenkindpolitiek van start ging. Wellicht had ook de Wan-Xi-Shao-politiek
al invloed of speelden er andere factoren mee. Volgens de demografen was het beleid niet nodig
geweest als men het beter had aangepakt, aangezien de vruchtbaarheid al aan het dalen was.

Figuur 2 Vruchtbaarheidscijfer van China 1970-1979 nominaal en procentueel uitgedrukt (China

Fertility Rate 1950-2023 | MacroTrends, 2023)

De mening van econoom Hans Stegeman over de eenkindpolitiek: ‘Die Chinezen waren op zich best
verstandig met hun eenkindpolitiek. Alleen over de economische inrichting op de langere termijn
hadden ze wel te weinig nagedacht.’ (Die Eenkindpolitiek Van De Chinezen Was Zo Slecht Nog Niet
(Column), 2017)). Zoals eerder vermeld is de bevolkingstoename afgeremd, het doel is bereikt. Maar
de eenkindpolitiek heeft echter voor negatieve consequenties gezorgd. Voorbeelden hiervan zijn de
geslachtsverhouding en de vergrijzing. In de volgende hoofdstukken gaan we dieper op die aspecten
in.

5
4 Effecten

4.1 Vergrijzing
Hieronder zie je het bevolkingspiramide (invoegen voetnoot met uitleg van het woord) van het jaar
1950 en 2021. De piramide in 1950 is expansief om reden dat de basis breed is en de top smal. De
vruchtbaarheid en sterftecijfers waren beide hoog. Doorheen de jaren verhoogt de levensverwachting
zoals je kunt zien in de grafiek van 2021. De leeftijdspiramide daar is constrictief. D.w.z dat de basis
smaller is dan van de volgende leeftijdscategorie. We kunnen dus hieruit concluderen dat de
vruchtbaarheid doorheen de jaren is verlaagd

Door de verhouding van figuur 1 kun je afleiden dat er in de toekomst meer ouderen zullen zijn en
relatief weinig jongeren. Dit aspect noemen wij de vergrijzing. De daling van de vruchtbaarheid in
China loopt parallel met de stijging van de levensverwachting. In 1950 lag de levensverwachting bij
de geboorte nog rond de 40 jaar, in 2013 was dit al 70 jaar (Engelen, 2019) Vooral op het platteland
zijn veel ouderen afhankelijk van hun kinderen en blijven ze tot op hoge leeftijd werken om in hun
levensonderhoud te voorzien.

Figuur 4.1.1 Leeftijdspiramide

figuur 3 - bevolking van China. (Population Pyramid, 2019) China 2021

Een kind geboren tijden de “eenkindpolitiek” staat in voor twee ouders. Een gezin met kinderen
waarvan beide ouders enig kind zijn moet instaan voor de kinderen en eventueel nog voor 4 bejaarde
ouders. Is dit altijd economisch haalbaar?

6
 4.1.1 Geslachtsverhouding
Geslachtsverhouding of sex ratio kan worden gedefinieerd als ‘het demografische concept dat het
aandeel mannen en vrouwen in een bepaalde populatie meet. Het wordt meestal gemeten als het aantal
mannetjes per 100 vrouwtjes. De verhouding wordt uitgedrukt in de vorm van 105: 100, waarbij in dit
voorbeeld 105 mannen voor elke 100 vrouwen in een populatie zouden zijn’
Het eenkindpolitiek zorgde ervoor dat de voorkeur voor een jongetje werd versterkt. Er werden veel
abortussen gepleegd wanneer men wist dat het geslacht van het ongeboren kind een meisje zou zijn.
Een jongen staat namelijk veel sterker in de maatschappij t.o.v. het ander geslacht. Zij houden de
familienaam in stand, worden geacht beter geld te verdienen en voor hun ouders te kunnen zorgen.
Een meisje kost volgens de gangbare cultuur voornamelijk veel geld zoals bij een bruidsschat. Het
gevolg hiervan is een scheve balans tussen de man en vrouw (Eenkindpolitiek, 2019).

4.1.2 Verbetering in gezondheidszorg

China had besloten om de gezondheidszorg te verbeteren voor vrouwen en het vermijden van het
risico op overlijden als gevolg van zwangerschap. Vrouwen kregen gratis anticonceptie en prenatale
lessen die in twee opzichten hebben bijgedragen aan het succes van het beleid.

Nadat een vrouw haar eerste kind kreeg was ze verplicht van een anticonceptie- spiraaltje (IUD)
operatief te laten installeren. Na het krijgen van een tweede kind was ze verplicht om zich te laten
steriliseren. Vrouwen die dit weigerden zouden hun baan bij de overheid kwijtraken, kinderen kregen
geen toegang tot onderwijs of gezondheidsdiensten en de privileges van de vrouwen werden ook
ingetrokken. Zo zorgde de overheid dus ook voor een lage vruchtbaarheidscijfer (White, n.d.).

7
5 Conclusie
Door de vermindering van het aantal actieven krijgt de Chinese overheid te maken met dalende
belastinginkomsten, terwijl de kosten voor pensioen en gezondheidszorg oploopt door de vergrijzing.
Dit zorgt ervoor dat het pensioensysteem onder druk staat. Bejaarden in steden voorzien hun
levensonderhoud via pensioengeld. Maar de bedroevend laag pensioenbedrag zorgt ervoor dat de
bejaarden na hun pensioenleeftijd nog steeds moeten werken om te overleven.

We kunnen er niet naast kijken dat de ecologische druk op onze globale leefomgeving steeds groter
wordt. Eén van de oorzaken ervan is het groeiend aantal mensen op aarde, in combinatie met de
gangbare economische logica van steeds “meer”. Samen met Hans Stegeman kunnen we echter stellen
dat een kleiner aantal mensen op aarde kan bijdragen tot een duurzame toekomst. Op voorwaarde dat
we welvaart kunnen creëren met een economisch systeem dat niet afhankelijk is van een steeds
groeiende bevolking. Stof tot nadenken!

8
6 bronnenlijst

Alex Lammertsma, Sarah Creemers. (2020). Economisch profiel van China - China -

Internationaliseringsmonitor | CBS. Overzicht recente publicaties. Retrieved November 6,

2023, from https://longreads.cbs.nl/im2020-2/economisch-profiel-van-china/

China Fertility Rate 1950-2023 | MacroTrends. (2023). Macrotrends. Retrieved November 6,

2023, from https://www.macrotrends.net/countries/CHN/china/fertility-rate

China Population 1950-2023 | MacroTrends. (2023). Macrotrends. Retrieved November 6,

2023, from https://www.macrotrends.net/countries/CHN/china/population

China's Overcrowded Population. (2016, March 31). Business Insider. Retrieved November

6, 2023, from https://www.businessinsider.com/chinas-over-crowded-population-2016-3?

international=true&r=US&IR=T#overpopulation-in-china-began-after-world-war-ii-in-1949-

when-chinese-families-were-encouraged-to-have-as-many-children-as-possible-in-hopes-of-

bringing-more

Die eenkindpolitiek van de Chinezen was zo slecht nog niet (column). (2017, April 17). RTL

Nieuws. Retrieved November 6, 2023, from

https://www.rtlnieuws.nl/economie/column/122731/die-eenkindpolitiek-van-de-chinezen-

was-zo-slecht-nog-niet

eenkindpolitiek. (2019, March 9). ';;' - YouTube. Retrieved November 6, 2023, from

https://nl.wikipedia.org/wiki/Eenki

Engelen, T. (2019, March 9). De eenkindpolitiek in China. ';;' - YouTube. Retrieved

November 6, 2023, from

https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/handle/2066/106961/106961.pdf?

sequence=1&isAllowed=y

Mao Zedong. (n.d.). Wikipedia. Retrieved November 6, 2023, from

https://nl.wikipedia.org/wiki/Mao_Zedong

9
Minten, D. (2021, May 31). China wil meer kinderen, maar willen de Chinezen dat wel? De

Standaard. Retrieved November 6, 2023, from

https://www.standaard.be/cnt/dmf20210531_96456953

Pletcher, K. (2022). One-child policy | Definition, Start Date, Effects, & Facts. Britannica.

Retrieved November 6, 2023, from https://www.britannica.com/topic/one-child-policy

Population Pyramid. (2019). Population Pyramid. Retrieved November 6, 2023, from

https://www.populationpyramid.net/nl/volksrepubliek-china/2019/

White, T. (n.d.). One-child policy. Wikipedia. Retrieved November 6, 2023, from

https://en.wikipedia.org/wiki/One-child_policy#:%7E:text=The%20one%2Dchild%20policy

%20

10