2023-10-12

NIEWYDOLNOŚĆ SERCA

dr n. farm. Agnieszka Saran-Jagodzińska

Niewydolność serca – serce nie jest w stanie wykonać PRACY ODPOWIEDNIEJ DO – zaopatrzenia
organizmu w krew

W zależności od zajętej części serca wyróżnia się HF:

• Prawokomorową (zastój w krążeniu dużym, co powoduje obrzęki kończyn dolnych, nadmierne
wypełnienie żył szyjnych, zastój w różnych narządach wewnętrznych, szczególnie w wątrobie –
obrzęki brzucha). W pozycji leżącej np. w nocy, dzięki lepszemu ukrwieniu nerek i zmniejszonemu
ciśnieniu hydrostatycznemu nerek – obrzęki nóg mogą się wchłaniać !! (NYKTURIA)

• Lewokomorową – powoduje zastój z krążeniu płucnym (obrzęki płuc z zastoinowym zapaleniem

oskrzeli i kaszlem tzw. astma oskrzelowa)

• Uogólnioną (prawo i lewo-komorową)

HF ostra – najczęściej rozwija się w efekcie uszkodzenia znacznego obszaru mięśnia sercowego z
czasie zawału MIĘŚNIA SERCOWEGO (CZĘSTO TEŻ przez nagły wzrost ciśnienia w krążeniu płucnym z
powodu zatorowości płucnej – nadciśnienie płucne)
HF przewlekła – najczęściej rozwój na tle nadciśnienie tętniczego, wad zastawek, zaburzeń rytmu
serca

1
 2023-10-12

Przewlekła niewydolność serca

• Zespół objawów klinicznych, których przyczyną jest dysfunkcja czynności skurczowej lub
rozkurczowej komór serca LUB współistnienie obu tych dysfunkcji

Podstawowe objawy PODMIOTOWE:

 Osłabienie, męczliwość
 Pogorszenie tolerancji wysiłku i wydłużony czas odpoczynku po wysiłku
 Duszność, duszność w pozycji leżącej (orthopnoe), napadowa duszność nocna
 Retencja płynów, obrzęk kostek
Objawy podmiotowe (subiektywne), odczuwane przez samego chorego (np. ból, duszności,
zmęczenie itp.) i przedmiotowe (obiektywne) stwierdzane przez lekarza na podstawie badań (np.
szmery sercowe).
Mniej typowe podmiotowe: kaszel nocny, świsty, uczucie pełności w jamie brzusznej
bendopnea (duszność przy pochylaniu się)

Do tego objawy przedmiotowe: podniesione ciśnienie w żyłach szyjnych, trzeszczenie nad

płucami, płyn w jamie opłucnej, szmery sercowe
w.w. objawy są skutkiem: zaburzeniami budowy i/lub czynności serca

Nieobowiązkowa tabela

2
 2023-10-12

Objawy HF u osób w wieku podeszłym mogą być mniej typowe np.

• Zawroty głowy
• Zasłabnięcia
• Upadki
• Pogorszenie wydolności chodu
• Mogą nasilać się zaburzenia funkcji poznawczych lub incydenty majaczenia na skutek gorszego ukrwienia
OUN

NALEŻY PAMIĘTAĆ, że te objawy u osób starszych nie zawsze wynikają z HF

Np. duszność – z chorób płuc, POChP, niskiej aktywności fizycznej, otyłości, anemii

Zmęczenie i osłabienie – to składowe zespołu kruchości

Obrzęki obwodowe – mogą wynikać m.in. z nadciśnienia płucnego, niskiego poziomu albumin, zakrzepicy żył
głębokich
ROZPOZNANIE w tym wieku nie zawsze jest łatwe, często stawiane jest zbyt późno

Jeśli stężenia BNP jest < 35 pg/ml a dla NT-proBNP < 125 pg/ml – należy brać pod uwagę inne niż HF przyczyny
stwierdzanych objawów
Wraz z wiekiem stężenie peptydów naturalnie rośnie, nie ma ustalonych punktów odcięcia odrębnych zależnie
od wieku

Nadciśnienie płucne – pierwotne i wtórne

• Pierwotne – spowodowane nieprawidłową budową naczyń płucnych – jest

uwarunkowane genetycznie

• Wtórne – przyczyny są wtórne np. wady lewego serca lub zatorowość płucna

• Bardzo wysokie ciśnienie krwi w tętnicach płucnych prowadzących od serca

prawego do płuc.
• Podwyższone ciśnienie obciąża pracę serca i ostatecznie może doprowadzić
do tego, że jego prawa strona przestanie funkcjonować

3
 2023-10-12

• Pacjenci starsi z HF mają kilkukrotnie większe ryzyko ujawnienia

zespołu słabości, co negatywnie wpływa na wyniki leczenia

• Częściej występuje sarkopenia (ubytek masy mięśniowej – mięśni

szkieletowych, osłabienie ich siły i przez to sprawności fizycznej

Patofizjologia HF (i zespół jej objawów) rozwija się w wyniku różnych

nieprawidłowości strukturalnych lub/i czynnościowych, wskutek których
dochodzi do wzrostu ciśnień wewnątrzsercowych i nieadekwatnego tj.
niewystarczającego rzutu serca podczas wysiłku lub w spoczynku
OKREŚLENIE ETIOLOGII HF – zasadnicze znaczenie w diagnostyce – determinuje leczenie

HF – wynika najczęściej z dysfunkcji mięśnia sercowego, która może być skurczowa lub
rozkurczowa

Inne przyczyny:
 Nieprawidłowości w obrębie zastawek, osierdzia lub wsierdzia
 Zaburzenia rytmu (np. często występuje migotanie przedsionków, które zmniejsza
objętość końcoworozkurczową lewej komory) i przewodzenia

 Zakażenia (np. wirusowe zapalenie mięśnia sercowego lub borelioza)

 Uszkodzenia polekowe serca, w przebiegu chorób spichrzeniowych i metabolicznych

4
 2023-10-12

Do rozwoju HF przyczyniają się m.in.:

• Choroba wieńcowa

• Nadciśnienie tętnicze (powodujące przerost lewej komory serca, co prowadzi do

jej usztywnienia)

• Otyłość (niekorzystny wpływ na hemodynamikę serca, czynność układu

oddechowego) przyczyniająca się do wystąpienia bezdechu sennego

Same objawy podmiotowe/przedmiotowe są niewystarczające aby tylko na ich

podstawie rozpoznać HF
• Jest ono bardziej prawdopodobne (poza wyżej wymienionymi) u pacjentów z MI
(zawałem serca –myocardial infarction), przewlekłą chorobą nerek, cukrzycą,
nadużywających alkoholu, z kardiotoksyczną chemioterapią w wywiadzie

• TERMINOLOGIA HF dzieli się na fenotypy w zależności od zmierzonej frakcji wyrzutowej

lewej komory (LVEF left ventricular ejection fraction)
każdy typ ma: objawy przedmiotowe/podmiotowe + określony stopień LVEF

• heart failure with reduced ejection fraction – SKURCZOWA HF

HFrEF - obniżona LVEF tj. ≤ 40% - istotne obniżenie czynności skurczowej

• ROZKURCZOWE HF (cechy dysfunkcji rozkurczu w badaniu echograficznym: LVmrEF i HFpEF

• heart failure with medium-range ejection fraction (dysfunkcja rozkurczowa)
41-49% - łagodnie obniżone LV – LVmrEF;

heart failure with preserved ejection fraction HFpEF

≥50 % - HFpEF: pacjenci z objawami podmiotowymi i przedmiotowymi z
nieprawidłowościami strukturalnymi/czynnościowymi odpowiadającymi obecności
dysfunkcji rozkurczowej + ze zwiększonym stężeniem peptydów natriuretycznych
(w każdej HF peptydy mogą być podniesione, występują nieprawidłowści strukturalne w sercu,
lecz jeśli EF nie jest obniżona, to żeby stwierdzić że występuje HFpEF – powinny też
występować nieprawidłowości rozkurczu, peptydy podniesione lub arytmia)

5
 2023-10-12

• Frakcja wyrzutowa serca u zdrowego człowieka wynosi 50–70%.

• Oznacza to, że w czasie skurczu serce jest w stanie wypompować z komory
od 50 do 70% objętości krwi znajdującej się w niej przed skurczem.

• Frakcja wyrzutowa serca nigdy nie osiąga wartości 100%, ponieważ serce
nie jest w stanie wyrzucić tyle samo krwi, ile dostało.

6
 2023-10-12

Peptydy natriuretyczne są tzw. neurohormonami.

• Uczestniczą w regulowaniu gospodarki wodno-sodowej organizmu oraz odpowiadają

za prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego działają
bezpośrednio na naczynia krwionośne i je rozszerzają.

• Najważniejszymi peptydami natriuretycznymi są przedsionkowy peptyd

natriuretyczny (ANP), peptyd natriuretyczny typu B (BNP).

• We krwi obecne są również nieaktywne formy tych peptydów – NT-proBNP (N-

terminal pro-B-type natiuretic peptide, tzw. N-końcowy fragment propeptydu
natiuretycznego typu B) i MR-proANP (środkowy fragment propeptyru
natiruetycznego typu A, mid-regional pro-atrial natiuretic peptide)

• W praktyce oznacza się zazwyczaj BNP lub NT-proBNP.

7
 2023-10-12

W przypadku niskich poziomów

• dla BNP < 35 pg/ml
• < 125 pg/ml dla NT-proBNP

• Powinno się brać pod uwagę raczej inne niż HF przyczyny

stwierdzanych objawów

• Zwiększone stężenie peptydów natriuretycznych występuje w: niewydolności serca, ale i

innych chorobach np. w zawale serca, nadciśnieniu tętniczym, zatorowości
płucnej, nadczynności tarczycy, marskości wątroby, niedokrwistości, zespole
Cushinga, sepsie, niewydolności nerek, ciężkich stanach neurologicznych (np. udar
mózgu, krwotok podpajęczynówkowy).
• Zmiany stężenia powoduje również niektóre leki np. glikokortykosteroidy oraz hormony
tarczycy podnoszą stężenie we krwi, a np. diuretyki, obniżają

Jakie są wskazania do badania stężenia peptydów natriuretycznych?

• do diagnostyki niewydolności serca Szczególnie u osób z niejednoznacznymi objawami.
• Zwiększone stężenie BNP lub NT-proBNP jest również wskaźnikiem niekorzystnego
przebiegu choroby, konieczności hospitalizacji lub ryzyka zgonu z przyczyn sercowych.
• do wyodrębnienia chorych z niewydolnością serca, którzy kwalifikują się do przeszczepienia
serca lub do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora (urządzenia, które ma uchronić
pacjenta przed nagłym zatrzymaniem krążenia).
• Zwiększone wartości peptydów natriuretycznych zmniejszają się w trakcie leczenia
niewydolności serca.
• Badanie stężenia peptydów natriuretycznych ma również zastosowanie w ocenie ryzyka
w przebiegu zawału serca. Wzrost stężenia BNP/NT-proBNP jest związany z rozległością
uszkodzenia mięśnia sercowego oraz z upośledzeniem jego kurczliwości.

8
 2023-10-12

Tabela

• U pacjentów z patologią poza układem krążenia ale np. z niedokrwistością,

chorobą płuc, tarczycy, wątroby
• mogą występować objawy podmiotowe i przedmiotowe podobne jak w HF
• ale
• jeśli nie występuje dysfunkcja serca – stany te nie spełniają kryteriów HF

• Te patologie mogą jednak towarzyszyć HF i nasilać zespół kliniczny HF

9
 2023-10-12

DYSFUNKCJA PRAWEJ KOMORY (RV right ventricular)

• Mechanika i czynność RV ulega zmianom w warunkach przeciążenia
ciśnieniowego lub objętościowego

• Mimo, iż główną przyczyną przewlekłej HF RV jest nadciśnienie płucne

wywołane dysfunkcją LV – możliwe są też inne przyczyny dysfunkcji RV
(np. zawał m. sercowego, arytmogenna kardiomiopatia RV, wada
zastawkowa)

• Rozpoznanie: echokardiografia - tu zmiana pola powierzchni prawej komory w %,

amplituda skurczowego ruchu pierścienia trójdzielnego (TAPSE) lub prędkość skurczowa ruchu pierścienia
trójdzielnego w echokardiografii dopplerowskiej.

HF

• Postać przewlekła – CHF (chronic heart failure) - u pacjentów, u

których HF rozpoznano już wcześniej lub objawy rozwijały się
stopniowo

• Jeżeli dojdzie do nasilenia CHF – nagle lub powoli to tzw.

„zdekompensowana HF” (może wymagać hospitalizacji, dożylnego
leczenia diuretycznego w warunkach ambulatoryjnych)

10
 2023-10-12

• U niektórych osób z HF – możliwe jest całkowite ustąpienie tego

stanu (np. kardiomiopatia indukowana przez alkohol, wirusowe
zapalenie mięśnia sercowego, kardiomiopatia takotsubo,
kardiomiopatia okołoporodowa lub tachyarytmiczna

• U pacjentów z dysfunkcją skurczową LV po zastosowaniu leczenia

lekami lub za pomocą wszczepianych urządzeń może nastąpić
znaczna poprawa lub całkowita normalizacja czynności skurczowej LV

HF
• Częsta przyczyna hospitalizacji

• Wzrost ryzyka śmiertelności dotyczy osób z większym stopniem

upośledzenia czynności skurczowej LV

• W bardziej zaawansowanym wieku

• Z bardziej nasilonymi objawami w ocenie za pomocą skali NYHA

• Rokowanie pogarsza: niski wskaźnik BMI, niskie ciśnienie skurczowe,

wysoka częstość pracy serca, migotanie przedsionków

11
 2023-10-12

Terminologia dotycząca oceny stopnia nasilenia HF

• Najprostsza to klasyfikacja czynnościowa Nowojorskiego Towarzystwa

Kardiologicznego (New York Heart Association) – NYHA
• Uwzględnia ona jedynie objawy
• Dostępnych jest wiele innych, lepszych wskaźników rokowania w HF

• Nawet u pacjentów z mało nasilonymi objawami ryzyko hospitalizacji i

zgonu może być wciąż duże
• Przewidywanie rokowania jest szczególnie ważne w zaawansowanej HF
– ułatwia dobór pacjentów do transplantacji serca i leczenia za pomocą
wszczepianych urządzeń może nastąpić znaczna poprawa lub nawet
całkowita normalizacji czynności skurczowej LV

• NYHA – prosta skala, stosowana najczęściej do klasyfikacji osób z przewlekłą

niewydolnością serca

Zależnie od liczby występujących typowych dla niej objawów (kołatanie serca, bóle
dławicowe, duszność) i stopnia ograniczenia możliwości podejmowania wysiłku
fizycznego) – klasyfikuje się chorych do 1 z 4 klas:
• NYHA I – praktycznie brak objawów kardiologicznych, możliwość uprawiania
różnych sportów bez dyskomfortu

• NYHA II – objawy występują podczas codziennych czynności życiowych, nie

występują w spoczynku
• NYHA III – objawy pojawiają się podczas prostych czynności z zakresu samoobsługi,
takich jak ubieranie się i mycie, ale znikają w spoczynku

• NYHA IV – objawy przy minimalnym wysiłku, a nawet w spoczynku, duże

upośledzenie aktywności fizycznej

12
 2023-10-12

Zapadalność (nowo zarejesterowane przypadki, zwykle w ciągu roku, INCIDENCE )

i częstość występowania

• 3/1000 (wszystkie grupy wiekowe) i 5/1000 (dorośli)

• Częstość występowania od ok.1% <55 lat do >10% wśród osób w wieku 70 lub
więcej lat

• Na podstawie badań hospitalizowanych pacjentów: 50% HFrEF i 50%

HFpEF/HFmrEF

• W rejestrze dane ambulatoryjne: 60% HFrEF, 24% HFmrEF, a u 16% HFpEF

• Kobiety stanowią nieco >50% pacjentów z HF

13
 2023-10-12

ETIOLOGIA

Najczęstsze przyczyny HF w krajach zachodnich:

• choroba wieńcowa (CAD, coronary artery disease) i nadciśnienie
tętnicze

• HF z mrEF i HFrEF – przeważnie etiologia niedokrwienna

• PRZYCZYNY – PRZYKŁADOWE POSTACIE KLINICZNE

1. Choroba wieńcowa – zawał serca, dławica lub ekwiwalent dławicy, zaburzenia rytmu serca

2. Nadciśnienie tętnicze – niewydolność serca z LVpEF, nadciśnienie złośliwe/ostry obrzęk płuc

3. Zaburzenia rytmu serca – tachyarytmie przedsionkowe, komorowe

4. Kardiomiopatie – wszystkie, rozstrzeniowa, przerostowa, restrykcyjna, ARVC (arytmogenna

kardiomiopatia prawej komory), takotsubo, toksyny (alkohol, kokaina, żelazo, miedź)

5. Wady wrodzone serca

6. Zakażenia – wirusowe zapalenie m. sercowego, HIV, borelioza, choroba Chagasa

7. Uszkodzenia polekowe – antracykliny, trastuzumab, inhibitory VEGF, proteasomu, punktów

kontrolnych i inne

14
 2023-10-12

8. Choroby naciekowe – amyloidoza, sarkoidoza, nowotwory złośliwe

9. Choroby spichrzeniowe – hemochromatoza, glikogenozy, choroba Fabry’ego

Hemochromatoza – nadmierne gromadzenie Fe w tkankach

10. Choroby wsierdzia i mięśnia sercowego – radioterapia, rakowiak

11. Choroby osierdzia – zwapnienia, choroby naciekowe

12. Choroby metaboliczne - gruczołów wydzielania wewnętrznego, niedobory

witaminy B1 i selenu, choroby autoimmunologiczne

13. Choroby nerwowo – mięśniowe - ataksja Freidreicha, dystrofia mięśniowa

• Przeżywalność kobiet jest lepsza niż mężczyzn – chociaż u kobiet rzadziej

stosuje się leczenie oparte na dowodach naukowych

• Ogólnie rokowanie LVmrEF jest lepsze niż LVrEF

• Często pacjenci przechodzą z LVmrEF na LVrEF a rokowanie wtedy jest

gorsze niż u osób, u których poprawia się EF lub jest stabilne

• LVpEF lepsza przeżywalność niż LVrEF ale niewielkie są to różnice

15
 2023-10-12

• Po rozpoznaniu HF pacjenci są hospitalizowani przeciętnie 1 raz w roku – a

większość (63% - tak wykazano w 1 z badań) hospitalizacji następuje z
przyczyn innych niż sercowo-naczyniowe

• Silnymi wskaźnikami predykcyjnymi hospitalizacji z powodu HF są

migotanie przedsionków, większe BMI, stęż. Hemoglobiny A1c (HbA1c)
oraz mały eGFR

• W ciągu najbliższych 25 lat – przewiduje się wzrost hospitalizacji o 50%

• (z uwagi na starzenie się populacji, wzrost populacji i częstość
występowania chorób współistniejących)

• PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ SERCA

• Objawy przedmiotowe/podmiotowe + cechy dysfunkcji serca (EKG,

echokardiografia), stężenie NT-proBNP ≥ 125 pg/ml lub BNP ≥ 35 pg/ml

• Typowe objawy: duszność, męczliwość, obrzęki kostek

(same objawy nie są wystarczające do postawienia diagnozy)

Rozpoznanie jest bardziej prawdopodobne u osób z wywiadem w

kierunku: zawału m. sercowego, nadciśnienia tętniczego, CAD, cukrzycy,
nadużywania alkoholu, przewlekłej choroby nerek, kardiotoksycznej
chemioterapii a także u osób z kardiomiopatią lub nagłym zgonem w
wywiadach rodzinnych

16
 2023-10-12

W ramach oceny pacjentów z podejrzeniem CHF zaleca się następujące badania

dodatkowe: - kolejne slajdy 5 typów badań głównych, mogą być też inne

1. EKG (ELEKTROKARDIOGRAM) – prawidłowy zapis oznacza, że rozpoznanie HF

jest mało prawdopodobne
EKG może ujawnić nieprawidłowości takie jak np. AF (migotanie przedsionków),
załamki Q, przerost LV, poszerzone zespoły QRS, które zwiększają szansę na
rozpoznanie HF a także mogą dostarczyć wskazówek terapeutycznych

• Zespół QRS – w terminologii medycznej określenie fragmentu zapisu elektrokardiograficznego. Mianem tym
określa się największy zespół załamków EKG. Opisuje depolaryzację (pobudzenie) mięśni komór serca i składa
się z jednego lub kilku załamków określanych kolejno jako Q, R i S, w zależności od miejsca wystąpienia i
kierunku wychylenia.
• Załamek Q – pierwsze ujemne wychylenie zespołu QRS
• Załamek R – pierwsze dodatnie wychylenie zespołu QRS
• Załamek S – każde ujemne wychylenie za załamkiem R
• Jeżeli wychyleń R jest więcej niż jedno, to opisuje się jako R', jeżeli wychyleń S jest więcej niż jedno, to opisuje
się jako S'. Zespół QRS dodatni lub ujemny oznacza, że najwyższe wychylenie QRS jest skierowane ku górze
lub ku dołowi. Dla podkreślenia różnic amplitudy załamków stosuje się litery duże i małe: q, Q, r, R, s i S.
Zespół QS - jest to zespół QRS bez załamka R.

• NIEOBOWIĄZKOWE

• EKG (elektrokardiografia) to nieinwazyjne badanie wykorzystywane w celu

diagnozowania chorób mięśnia sercowego na podstawie jego czynności
bioelektrycznej

• W badaniu EKG, dzięki elektrodom umieszczonym na skórze w określonych

miejscach, impulsy elektryczne związane z pracą serca są rejestrowane i
prezentowane w postaci wydruku papierowego.

17
 2023-10-12

2. Oznaczenie natiuretycznych peptydów

 Peptyd natiuretyczny typu B (BNP – B-type natiuretic peptide <35 pg/ml

 N-końcowy fragment propeptydu natiuretycznego typu B (NT-proBNP, N-

terminal pro-B-type natiuretic peptide) < 125 pg/ml

 Środkowy fragment propeptydu natiuretycznego typu A (MR-proANP, mid-regional pro-

atrial natiuretic peptide) < 40 pmol/l

 W.w. czynią rozpoznanie HF mało prawdopodobnym

3. Podstawowe badania laboratoryjne krwi

• Stężenie mocznika i elektrolitów

• Morfologia krwi obwodowej z rozmazem
• Badania czynności tarczycy i wątroby

w.w. – w celu różnicowania HF od innych stanów oraz ukierunkowania

leczenia

glukoza na czczo i HbA1c, lipidogram , wysycenie transferryny, ferrytyna

18
 2023-10-12

4. ECHOKARDIOGRAFIA – podstawowe badanie czynności serca – dane m.in. o:

• LVEF
• Wielkość jam serca
• LVH (left ventricular hypertrophy)- przerost ekscentryczny lub koncentryczny
• Regionalne zaburzenia czynności skurczowej, które mogą wskazywać na CAD
(choroba wieńcowa), kardiomiopatię takotsubo, zapalenie mięśnia sercowego

• Czynność RV (prawej komory)

• Nadciśnienie płucne, czynność zastawek, obecność wad zastawkowych
• Obecność rozstrzeni
• wskaźniki czynności rozkurczowej

5. ZDJĘCIE RTG klatki piersiowej

– ocena innych potencjalnych przyczyn duszności

(np. choroby płuc) lub może dostarczyć danych przemawiających za

rozpoznaniem HF (np. zastój w krążeniu płucnym lub powiększenie
serca)

19
 2023-10-12

OBJAWY PRZEDMIOTOWE – bardziej swoiste • OBJAWY PRZEDMIOTOWE – mniej swoiste

• Zwiększone ciśnienie w żyłach
• Objawy wątrobowo-szyjny
• Przyrost masy ciała (> 2kg/tydzień)
• Trzeci ton serca (rytm cwałowy) • Utrata masy ciała w zaawansowanej HF
• Przesunięcie uderzenia koniuszkowego w bok • Wyniszczenie
• Szmery nad sercem
• Obrzęki obwodowe (kostek, okolicy krzyżowej, moszny)
• Trzeszczenia nad płucami
• Ciśnienie tętna jest to różnica pomiędzy ciśnieniem • Płyn w jamie opłucnej
skurczowym i rozkurczowym. • Tachykardia
• Niemiarowe tętno
• Przykładowo u osoby z ciśnieniem 120/80mmHg
• Tachypnoe – przyspieszony oddech
ciśnienie tętna wynosi (120-80)=40mmHg. • Oddech Cheyne’a-Stokesa
• Powiększenie wątroby
• Parametr ten wyróżniono z uwagi na jego znaczenie w
• Wodobrzusze
ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego, szczególnie u • Zimne dystalne części kończyn
osób w starszym wieku. • Skąpomocz
• Małe ciśnienie tętna

Peptydy natriuretyczne
• Oznaczenie stężenia zaleca się jako początkowy test diagnostyczny u
pacjentów z objawami HF

Są też inne przyczyny wzrostu stężenia peptydów- zarówno sn jak i inne

niż sn, które mogą zmniejszać wartość diagnostyczną np.
• AF (migotanie przedsionków, atrial fibrilation)
• starszy wiek
• ostra lub przewlekła choroba nerek

• Ich stężenie może być nieproporcjonalnie małe u osób otyłych

20
 2023-10-12

ZASADY PREWENCJI/postępowanie niefarmakologiczne

Skuteczne leczenia:
• nadciśnienia
• hiperlipidemii
• Stosowanie flozyn (inhibitory SGLT2) u pacjentów z cukrzycą i chorobami sn lub
dużym ryzykiem ich wystąpienia
• Unikanie siedzącego trybu życia
• Walka z otyłością
• Rzucenie palenia i Nadużywania alkoholu
Zapobieganie: sarkopenii, zespołowi kruchości i niedożywieniu białkowo-
kalorycznemu (przy zagrożeniu – trening oporowy z odpowiednią podażą białka 1.2-
1.5 g/kg m.c./dobę)
Szczególnie po hospitalizacjach zaleca się profilaktykę w.w. niedożywienia
- Suplementy białkowo kaloryczne

LEKI – 4 podstawowe grupy:

• ACEI lub ARA + inhibitor neprylizyny tj. walsartan+ sakubitryl (ENTRESTO)

• Antagoniści receptora angiotensynowego (ARB) z inhibitorem neprylizyny to tzw. ARNI
(angiotensyn receptor-neprylysin inhibitor)
Angiotensin receptor antagonist (ARA) = angiotensyn receptor blocker (ARB)
• Beta-blokery

• Blokery MRA np. spironolakton, eplerenon

• Inhibitor kotransportera sodowo-glukozowego 2 - SGLT2 np.

empagliflozyna (JARDIANCE), dapagliflozyna (FORXIGA), kanagliflozyna

Zaleca się włączenie kombinacji tych grup leków o różnych mechanizmach działania, a nie
stopniowe włączanie kolejnych preparatów
Poprawia to rokowanie i jakość życia
Barierą mogą być ograniczenia finansowe gł. osób starszych

21
 2023-10-12

Oprócz podstawowej farmakoterapii zaleca się zależnie od chorób

współwystępujących oraz objawów:
• Diuretyki (pętlowe, tiazydowe) – gdy obserwuje się retencję płynów

• Przeciwzakrzepowe – u pacjentów z migotaniem przedsionków

• Preparaty naparstnicy (glikozydy nasercowe - digoksyna) – niezbędne w przypadku

braku odpowiedniej kontroli częstości rytmu serca u chorych otrzymujących beta-
bloker, zwiększają siłę skurczy, zmniejszają częstość rytmu [w HF+AF z szybką
czynnością komór, jeśli działanie beta-blokera jest niewystarczające]

• Iwabradynę – u osób z rytmem zatokowym, którzy mimo max. Lub max.

tolerowanej dawki beta-blokera mają czynność serca > 70/min
• Preparaty Fe w przypadku niedoboru
• Korygowanie zaburzeń elektrolitowych, które mogą być efektem podstawoej
terapii HF (hipo-K, hipo-Na)

Korygowania mogą wymagać towarzyszące:

• Zaburzenia lipidowe
• Hiperurykemia

• Warto pamiętać o ogólnej zasadzie: unikać NLPZ, które mogą nasilać objawy HF
i wymagać korekty terapii

• Szczególnie w okresie starości – i zespołem kruchości – ryzyko Dz.N.

• Należy pilnie pilnować pacjenta w zakresie występowania:
1. Hipotonii, hipotonii ortostatycznej, a przez to upadków, ograniczenia
samodzielności, pogorszenia funkcji poznawczych
2. Zaburzeń przewodzenia (skutek działania beta-blokera w przypadku zmian
zwyrodnieniowych układu bodźcotwórczego)
3. Zakażeń układu moczowego, którym sprzyja glukozuria po flozynach,
szczególnie u osób nieprzestrzegających higieny
4. Utraty masy ciała (objaw uboczny flozyn) – szczególnie w sarkopenii i
zespole słabości

22
 2023-10-12

Ankieta samoopieki dla pacjenta z HF – im mniejsza liczba punktów, tym słabsza samoopieka (jej
możliwość jest słabsza)

23
 2023-10-12

LITERATURA wyłącznie dla chętnych

• Wytyczne ESC 2021 dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca

24