KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG NOLI ME
TANGERE ilang kababayan sa Madrid, subalit hindi nila
Talambuhay ni Dr. Jose Rizal – isang
mahalagang Kasaysayan ng Noli Me Tangere (
dahil sa personal na dinanas ni Rizal ay ang nasa
Noli – bakit at paano naisulat ang Noli )
Maihahalintulad ang kabayanihan ni Rizal sa Noli
Me Tangere – bukod ang dalawa, pero parehas
silang nagbibigay ng inspirasyon
Ferdinand Blumentritt (1881-1887) – kaibigan ni
Jose Rizal
- “Ito ay isang aklat na isinulat sa dugo ng
puso” – dahil maaring mapahamak si Rizal
kapag nalaman ng mga kastila na ito’y
isinusulat nya na makakapagbukas ng mata
ng mga Pilipino
- dugo – pag-aalsa / rebolusyon
Dito ay binuo ng bayaning si Rizal ang kaniyang
kaluluwa at diwa upang gisingin ang natutulog na
kamalayan ng mga kababayan
- Karapatan (malaman ang karapatan ng mga
pilipino)
- Damdaming Maka-Pilipino
1896 - nabuo ang himagsikan laban sa kastila (may
nagising na)
24 na Taong Gulang
- Unang kalahati : isinulat sa Madrid
- Pangalawang kalahati : Paris
- Ikatlong bahagi : Berlin, Germany
Ika-21 ng Perbrero, 1887 – natapos ang nobela
Nabunsod kay Rizal na sulatin ang Noli nang
matapos niyang basahin ang:
- The Wandering Jew (Ang Hudyong
Lagalag) – Eugene Sue
Nakaimpluwensya rin ang aklat na tumatalakay sa
pagmamalupit ng mga puting Amerikano sa mga
Negro:
- Uncle Tom’s Cabin – Harriet Beecher
Nakipagtulungan kay Graciano Lopez Jaena at
binigyang halaga ang mga ganitong uri ng
hangarin.
Ang pamagat na Noli Me Tangere ay hinango ni
Rizal na ang ibig sabihin ay “ Huwag mo akong
salingin”.
- Nobelang nagpapakita ng kanser ng
lipunan.
Walang Pilipinong naglakas loob na sumalang;
tanging si Rizal lamang ang matapang na
naglantad ng kabulukan ng pamahalaan at ng
Simbahan.
Simula ng sinulat ni Rizal ang Noli Me Tangere
natuto siyang magtipid. Kumakain siya ng
dalawang beses maghapon sa isang maliit na
restawran sa kagustuhan niyang makaipon ng
salaping magagamit sa pagpapalimbag ng Noli Me
Tangere.
Si Rizal ay naharap sa kagipitan noon sapagkat
hindi na dumarating ang perang ipinadala ni
Paciano. Sa kabutihang palad, dumating si Dr.
Maximo Viola upang dalawin siya. Pinahiram siya
nito ng salapi na nagkakahalagang P300 na
magagamit niya sa paglilimbag ng Noli.
- Hindi naman nagtagal ay nabayaran niya
din niya kaagad, sapagkat pinadalhan si
Rizal ng P1,000 ng kaniyang kapatid na si
Paciano.
- 11 silang magkakapatid (pang-7 si Jose
Rizal), Paciano : matandang kapatid
Sa Imprenta Lette sa Berlin ipinalimbag ang unang
2,000 sipi ng Noli Me Tangere. Ang nobela
naipalimbag noong Marso, 1887.
- Ang unang kopya ay napunta kay Dr.
Maximo Viola
Ang manuskripto ng Noli ay itinago noong panahon
ng himagsikan sa Pilipinas sa isang pader na
tinapalan ng semento. Taong 1945 sa paglalaban
sa Maynila ng Amerikano at Hapones ay
mahiwagang nailigtas ang manuskriptong ito.
Ang manuskripto ng Noli ay binili ng Pamahalaan
ng Pilipinas sa halagaang P25,000. Sa ngayon,
ang manuskripto ay nasa pag-iingat ng
Pambansang Aklatan.

SIMBOLISMO NG PABALAT NG NOLI ME

TANGERE

PAGPAPAKILALA NG PABALAT
- Ang pabalat ay idinisneyo mismo ni Rizal
para sa kanyang nobela
- Pinili ni Rizal ang elemento na ipapaloob
niya rito, hindi lamang sa aspektong
astetiko ang kaniyang naging
konsiderasyon – higit sa lahat ay ang
aspekto ng simbolismo
Ang Kanang Triangulo ay isang paglalarawan ng
mga elemento na bumubuo ng panlipunang
realidad sa kapanahunan ni Rizal
● Paa ng Prayle
- Pinaka-ibabang bahagi ng tatsulok
- Ang pinakabase ng kolonyal na
lipunan sa kaniyang kapanahunan
- Pagpaparamdam kung sino ang
tunay na nagpapalakad ng bayan

● Sapatos
- Pag-iwan ng mga prayle sa aral ni
Cristo para sa kaniyang mga tunay
na alagad (Mateo 10:10)
- Sapatos sa paanan ng prayle ay
isang anyo ng pagbubunyag sa
pagiging maluho ng mga prayle sa
Pilipinas

● Nakalabas na binti sa ibaba ng abito

- Ang Kaliwang
Triangulo na makitid ang
paanan, subalit lumalapad
sa ulunan
- Paghahati ay hindi
itaas iyong mapapansin
na hugis
- Ang Kanang
Triangulo na malapad
ang paanan, subalit
papakitid ang ulunan
● Helmet ng Guardia Sibil
- Kalaswaan ng pamumuhay ng mga
prayle sa Pilipinas
- O isang lihim na paglalarawan ni
Rizal sa balahibo ng lobo na nasa
loob ng damit ng kordero (lihim na
ipahihiwatig ni Rizal sa kabanata 14
noong murahin ni Don Filipo si San
Agustin ng “putris” at sa isang sulat
ni Rizal kay Blumentritt – Peb. 2,
1890)
- Kapangyarihan ng kolonyal na
hukbong sandatahan ng
nang-aabuso sa karapatang pantao
ng mga Pilipino sa kaniyang
kapanahunan
 - Helmet sa ilalim ng paanan ng - Pagkatapos ng paghahandog ay
prayle unti-unti ng lumiliit ang panig ng
tatsulok
● Latigo ng Alperes - Nakikini-kinita na niya ang paglaho
- Kalupitan ng opisyal ng kolonyal na ng kolonyal na lipunan,bilang
hukbong sandatahan resultah ng kaniyang nobela
- Personal na naging biktima si Rizal
ng latigo ng Alperes. Hindi niya
malimutan ang ginawang pananakit
sa kaniya ng Alperes sa Calamba
noong kaniyang kabataan
- Ilalim ng paanan ng prayle

● Kadena
- Kalawang kalayaan ng mga Pilipino
sa ilalim ng kolonyal na pamahalaan

● Suplina
- Ang pananakit at pagpapahirap ng
mga guardia sibil ay hindi pa sapat
● Bulaklak ng Sunflower
at kailangan pang mga pilipino
- Natatanging bulaklak dahilan sa
mismo ang nagpahirap at manakit
kakayahan nito na sumunod sa sikat
sa sarili
ng araw
- Maging halimbawa na sundan at
● Lagda ni Rizal
ipagpatuloy ang pagbabasa ng
- Nasa triangulong nakaukol sa
kaniyang nobela na sa kaniyang
kaniyang kapanahunan
kapanahunan ay ninanais ni Rizal na
- Alam ni Rizal na siya ay kabilang sa
maging liwanag ng kaniyang bayan
kapanahunan na kaniyang
inilalarawan
● Simetrikal na Sulo
- Disenyo na kinalalagyan ng liwanag
● Halamang Kawayan
ng sulo
- Pamamaraan ng mga Pilipino sa
- Karaniwang disneyo na ginagamit
pakikibagay sa mga nagaganap na
noon sa mga pahina ng aklat
kalupitan at pagsasamantala ng mga
- Liwanag ng sulo at ng oryentasyon
naghaharing uri sa kanilang lpunan
ng sunflower
- (isang mataas ngunit malambot na
- Nakatingala ang sunflower sa
puno. malaking kahalagahan sa
liwanag ng sulo, na sa panahon ng
paggawa ng bahay at maraming
kadiliman ng panunupil ng kaisipan
mga mahalagang kagamitan at
ay simbolo ng preserbasyon ng
kasangkapan sa kapanahunan ni
kaalaman ng tao
Rizal)

● Salitang “Berlin” – kung saan ipinalimbag

● Bahagi ng Manuskripto
ni Rizal ang Noli me Tangere
- Paiitaas sa taong 1887 ang
- Mayamang koleksiyon ng lungsod
malaking bahagi ng manuskipto
sa mga materyales ukol sa Pilipinas
paghahandog ng nobela
- Ang bagay na ito ay sinabi mismo ni
Rizal sa kaniyang kaibigang si
Blumentritt
● Bahagi ng Manuskrito ng paghahandog
ni Rizal
- Ang sulo ay nago-overlap sa
manuskripto
- Ang kaniyang sinulat na nobela ay
magsilbing liwanag ng bayan, upang
makita natin ang ating mga kahinaan
na siyang nagiging dahilan ng ating
pagiging huli sa karera ng kaunlaran
- Taong mayroong maliwanag na
isipan lamang aang makakatuklas
ng tunay na kahulugan ng nobela
● Ulo ng Babae
- Ang “INANG BAYAN”
● Krus
- Relihiyosidad ng malaking bilang ng
mga mamamayang Pilipino
- Pinakamataas na lugar ng pabalat
- Nakakataas o nakapaghahari sa
isipan ng Inang Bayan at ng mga
Pilipino
- Optical illusion lamang na sabihing
ang krus ang pinakamataas na
elemento sa pabalat (dulo ng
triangulo ang pinakamataas – hindi
pa nagtatapos at patuloy na
lumalapad ayon sa takbo ng
panahon)
● Supang ng Kalamansi
- Bago ang krus
- Ang kalamansi ay mahusay na
sangkap na paglilinis
- Mataas na anyo ng kaniyang insulto
para sa kolonyal na Katolisismo na
umiiral sa kaniyang kapanahunan
- Walang pinag-iwan sa isang tao na
alam mong hindinaliligo at naamoy
mo na ang pagiging mabaho.
Pagkatapos mong makita ang baho
ay saka mo ilalagay sa kaniyang tabi
ang isang sabong pampaligo
● Mga Dahon ng Laurel
- Korona para sa kanilang mga
mapagwagi, matatapang, matatalino
at mapanlikhaing mga mamamayan
- Hindi pa napipitas sa halaman ang
dahon ng laurel
- Pag-asa ni Rizal na ang mga
kabataang Pilipino ay pipitasin ang
mga laurel na ito upang gawing
korona ng inang bayan
- Ang Krus ay gawa sa bato. Subalit ang
halaman ng kalamansi at laurel ay mga
buhay na elemento na maaring lumago sa
pagsapit ng panahon
- Mamimili ang krus kung siya ay
magpapakalinis at makiki-agapay sa
pagtalino ng bayan
- O sa pagdating ng panahon ay
matatabunan lamang siya ng paglilinis at
katalinuhan ng bayan na hindi na bulag sa
panatisismo
- Konsensiya ang nais na ilarawan ni Rizal
sa kaniyang nobela:
1. Sinasabi ni Ibarra na “bulag na
konsensiya ng bayan”
2. “Pambansang Konsensiya” na nais
ni Rizal na sumibol para sa
sambahayanang Pilipino na
hinahadlangan lamang noon ng mga
makapangyarihang alagad ng
kolonyal na simbahan
PAGHAHAWAN NG BALAKID / MGA
MALALALIM NA SALITA
KABANATA 1 – ISANG SALU-SALO
Binundok - Lugar na ngayon ay Binondo, na tirahan
ng maraming dayuhang intsik.
Anluwage - Kalyeng matatagpuan sa Binondo,
Maynila na ngayon ay Kalye Juan Luna
Bukas ang palad - Matulungin
Pulutong - Pangkat o Grupo
Nakapaisano -Nakasuot damit sibilyan.
Kawal - Sundalo
Hermano Tercero - Isang opsiyal ng local na
pamahalaan noong panahon ng kastila.
Desestanco - pag-aalis ng monopoly sa isang
estado.
Ministro - isang sugo o kinatawan.
Ebanghelyo - Mula sa salitang griyego na ang ibig
sabihin ay MABUTING BALITA.
Indio - tawag ng mga kastila sa mga Pilipinong
hindi kabilang sa mayayamang pamilya.
Pumukaw - gumising
Mangmang - walang pinagaralan at, ignorante.
Utang na loob - Pagtanaw ng Pasasalamat.
Makapagsilbi - Makapaglingkod
Mapapahamak- Mapapasama
Erehe - kaaway ng Simbahan
Tenyente - Opisyal na humahawak ng isang
hukbong militar.
Bangkay - labi ng isang taong namatay.
Heneral - isang ranggong military na ibinigay ng
espanya
Nagpatiwakal - nagpakamatay
Matapat - tunay at totoo
Koadhudor - Katulong ng paring Pilipino.
Katiwasayan - katahimikan
KABANATA 2 – SI CRISOSTOMO IBARRA
Luksang-Luksa – nakaitim
Ikinararangal - ipinagmamalaki
Nasira - namayapa/namatay
Kura - pari
Nagmamasid- nagbabantay
Marangal- dakila o mataas na tao.
Pumapawi- nag-aalis.
Hinala- suspetsya
Umpukan - pangkat o grupo
Pinag-usig- pinasiyasat, pinagtanong.
Makata - Manunula
KABANATA 3 – ANG HAPUNAN
Masama ang loob - nagdaramdam
Kabisera - dulong upuan
Luklukan - upuan
Kompesor - isang paring nagbibigay ng kumpisal at
pagpapatawad.
Pamamalagi - Pagtira
Inang bayan - Lupang tinubuan.
Kasagaan - Kaunlaran
Kadahupan - Kahirapan
Nagpagunita - Nagpaalaala
Maralita - salat, kakaunti, wala
Mapagmataas - Mapagmalaki, Mayabang
KABANATA 4 – EREHE AT FILIBUSTERO
Patutunguhan - Pupuntahan
Kapalaran - sinapit
Mabahala - mag-alala
Pasakitan - magbigay ng sama ng loob, hapdi
Pulpito - kinatatayuan ng paring nagsesermon sa
misa.
Artilyero - sundalong nangangasiwa sa mga
kanyon.
Buwis - pinabayaran sa pamahalaan
Kamangmangan- marunong bumasa at sumulat.
Baston- Batuta
Nalugmok- nakahandusay, nakabulagta
Nagpasuray-suray - humahapayhapay at paliko-liko
sa paglalakad.
Pilibustero- Kalaban ng Pamahalaan
El Correo De Ultamar- Isang pahayagan na
inilathala sa Europa, ipinagbabawal ang pagbabasa
nito sa pagkat nakapagpapalawak ito ng isip ng
mambabasa.
Binitay- pagpatay sa pamamagitan ng Pagbigti.
Batikan- dalubhasa/eksperto.
Paratang- bintang/akusasyon.
Isinakdal- idenemanda/inihabla
Nangangamkam- nangunguha ng hindi niya
pag-aari.
Tulisan- Magnanakaw o Mandarambong
Pagkakapiit- Pagkakakulong.
Kuwartel- Kulungan
Kalesa- sasakyang hila ng kabayo
Fonda de lala - Tanyag na panuluyan sa Pilipinas,
na ang buong pangalan ay Fonda Francesa de
Lola Ary na matatagpuan sa Binundok (Binondo
Maynila) Ngayon
KABANATA 5 – ISANG BITUIN SA GABING
MADILIM
Balisang-balisa – nag-aalala/ di mapakali
Silyon- Upuang may patungan ang mga kamay.
Durungawan- Binatana
Ibayo- Kabilang Pampang
Pangitain- Bisyon
Mayumi- Mahinhin/Mabini
Beateryo - kumbento/Paaralan ng mga Madre.
Ibayong dagat- ibang bansa.
Nakalulunos- Nakahahabag, Nakaaawa.
KABANATA 6: SI KAPITAN TIAGO
Hitso - nganga o buyo.
Apyan - ipinagbabawal na gamut
Pang-aalipusta - panglalait o panghahamak.
Mestizo - tumutukoy sa lahing Pilipinong may
dugong malayo, europeo at intsik
Mangangalakal - isang negosyanteng
nakikipagpalitan ng kalakal upang kumita ng salapi.
Pagsasayaw sa Obando - Isang tradisyon upang
magkaanak ay kailangang sumayaw sa Obando,
Bulacan
Binyag- isang sacramento o binyag ng mga
kristyano kung saan binubuhusan ng tubig sa
ulunan.
Prayle- Paring kastila na ipinadala sa Pilipinas,
makapangyarihan dahil sa ispiritwal na
kapangyarihan.
Pag-isahinng-palad - Isang idyoma na ang ibig
sabihin ay ipakasal.
KABANATA 7: SUYUAN SA ASOTEA
namumutla – mapusyaw ang kulay na tila may sakit
inaama- ninong
Pista- isang malaking pagdiriwang sa iba’t ibang
bahagi ng Pilipinas
Ikinagalak - ikinatuwa o ikinaligaya
Magkasi - magkasintahan
Asotea - balkonahe
Marilag - maganda
Dakilang - mahusay o magaling
Namumukod - natatangi
Putong - korona
Chloe - salitang griyego “munting luntiang usbong
Gugo - isang uri ng halamang pangkabundukan na
mainam panglinis ng buhok.
Mitolohiya - kwento tungkol sa bathala at bayan.
Hangal - tanga
Sambong - isang uri ng halamang gamut na ang
dahon ay mabalahibo at may matapang na amoy.
Kalupi - pitaka.
Munti - Maliit.
Katwiran - dahilan, argumento
Baltazar - isang Pilipinong manunulat
Tungkulin - Gawain/responsibilidad
KABANATA 8: MGA ALA ALA
Nakapagpaggunita - Nakapagpaalaala
Karumata - Kalwaheng hila ng kalabaw.
Nakatanikala - nakakadena
Nagpipison - naghahakot
Nakabulagta - nakalugmok
Magagara - elegante at maringal
Kawani - empleyado
Napawi - Nawala o naibsan
Hardin Botaniko - isang lugar na pinaglalagyan ng
koleksyon ng iba’t ibang halaman para sa
siyentipikong pag-aaral, pangangalaga at
pagtatanghal.
Matanda - luma o sinauna
Karunungan - Kaalaman, Pangunawa.
Natatamo - Nakukuha
Banyaga - dayuhan
KABANATA 9: MGA BAGAY-BAGAY NA UKOL
SA BAYAN
Kumbento - monastery, tahanan ng mga
namamanata tulad ng monghe.
Puerto de Isabel II - tarangkahang binuksan noong
1861 sa intramuros.
Natambad - nasiwalat, nalantad.
Makahahadlang - makasagaabl o makapigil
Korporasyon - samahan, kapisanan katunggali-
kaaway tapat - wagas, tunay, totoo.
Basag-ulo - away o kagalitan.
Paglalakbay - pagbibiyahe
Itulos - itinirik
KABANATA 10: ANG BAYAN NG SAN DIEGO
Baybayin – aplaya o pangpang.
Kahangalan - kahibangan o katangahan
Kampanaryo - tore ng simbahan na kilanalalagyan
ng batingaw o kampana.
Alamat - isang uri ng panitikan na nagkukwento
tungkol sa pinagmulan
Matatas - mahusay sa pananalita.
Hiyas - mamahaling bato
Pastol - tagapangalaga ng mga hayop gaya ng
tupa, baka at kambing
KABANATA 11: ANG MGA MAKAPANGYARIHAN
Makapangyarihan - maimpluwensya o malakas.
Orkestra - Kalipunan ng mga manunugtog.
Akalde-mayor - Punong Bayan
Papa - tumutukoy sa Obispo na pinakamataas na
awtoridad sa daigdig sa mga paksa ng paniniwala,
mga asal at pansimbahang paniniwala ng
simbahang Katolikong Romano.
Magkapingki - Magkalaban
Humalili - Pumalit
Pangingilin - Pag-iwas sa pagkain ng karne.
Pag-aayuno - kusang pagpigil sa pagkain na may
layuning ispiritwal.
Sawimpalad - Kaawa-awa
Kasawian - Kabiguan o masamang kapalaran.
Sakristan - batang lalaki na katulong ng pari sa
simbahan.
Sermon - Pangaral
Alila - utusan o katulong
Makapanungaw - nakasilip o nakadungaw.
Pranela - Telang mainit pero malambot
Kukutyain - Tutuksuhin