Chương 1.Điện Trường Tĩnh (2023)

CHƯƠNG 1:
ĐIỆN TRƯỜNG TĨNH
Chương 1: Biến đổi khí hậu 8-Oct-23

NỘI DUNG
2
1.0. Đặt vấn đề 1.4. Điện thông. Định lý O-G

1.1. Định luật Coulomb 1.4.1. Điện thông
1.2. Điện trường & các đại lượng 1.4.2 . Định lý O-G
đặc trưng 1.4.3. Áp dụng định lý O-G xác định
1.2.1. Khái niệm điện trường điện trường của một số nguồn điện
tích
1.2.2. Vectơ cường độ điện trường
1.5. Điện thế. Mặt đẳng thế
1.2.3. Vectơ cảm ứng điện
1.5.1. Thế năng tĩnh điện
1.2.4. Nguyên lý chồng chất điện
trường 1.5.2. Điện thế
1.3. Đường sức điện 1.5.3. Mặt đẳng thế

trường/đường cảm ứng điện 1.6. Liên hệ giữa vectơ cường độ
điện trường & điện thế
Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

1.0. ĐẶT VẤN ĐỀ
3
Cách thức nhiễm điện cho vật? Tương tác điện?
Cô Tâm tại ExploraScience- 8/2022 Quy Nhơn

1.1. ĐỊNH LUẬT COULOMB
4
Đặt vấn đề:
▪ Tìm lực điện trường
Bài toán:
▪ Hai điện tích điểm q1, q2 đặt cách nhau một khoảng r: lực tương
giữa hai điện tích?
▪ Hai vật tích điện q1, q2: lực tương tác giữa hai vật?

5
Lực tương tác tĩnh điện giữa hai điện tích điểm: Lực điện
Môi trường chân không: F

Môi trường vật chất: F giảm đi một lượng ε

6
Biểu thức ĐL Coulomb: q1, q2 là điện tích điểm
q1 q2 rԦ 1 q1 q2 rԦ
F = k. 2
. = . 2 .
ε. r r 4πεo ε r r
1 q1 . q 2
→F= .
4πεo ε r2

7
ĐL Coulomb: q1, q2 là vật tích điện

▪ Chia nhỏ vật tích điện thành hệ các điện tích điểm
▪ Vật tích điện không đều: vật tương đương với hệ điện tích điểm
rời rạc, các điện tích điểm khác nhau
q1i (i = 1 –n)
q2j (j = 1 – m)
Áp dụng ĐL Coulomb, xác đinh được lực : Fij
Suy ra lực tác dụng giữa hai vật: F = σij Fij

1 q1i . q2j rԦij
F= .෍ 2
.
4π𝜀𝑜 𝜀rij rij
𝑖𝑗

8
ĐL Coulomb: q1, q2 là vật tích điện

▪ Vật tích điện đều: vật tương đương với hệ điện tích điểm liên tục
có giá trị bằng nhau
dq1, dq2 : q1 = σ dq1 ; q2 = σ dq2
Áp dụng ĐL Coulomb, xác định được lực: dF
Suy ra lực tác dụng giữa hai vật:
1 𝑑𝑞 .𝑑𝑞 𝑟Ԧ
F = σ𝑖𝑗 𝐹Ԧ𝑖𝑗 = ‫𝐹 𝑑 ׭‬Ԧ = ‫׭‬ . 12 2 .
4𝜋𝜀𝑜 𝜀 𝑟 𝑟
dq = λdl ; λ là mật độ điện dài, C/m

dq = σdS ; σ là mật độ điện mặt C/m2
dq = γdV ; γ là mật độ điện khối C/m3

1.2. ĐIỆN TRƯỜNG & CÁC ĐẠI LƯỢNG ĐẶC TRƯNG
9
1.2.1. Khái niệm điện trường

1.2.2. Vectơ cường độ điện trường
1.2.3. Vectơ cảm ứng điện
1.2.4. Nguyên lý chồng chất điện trường

1.2.1. KHÁI NIỆM ĐIỆN TRƯỜNG
10
▪ Điện trường là dạng vật chất bao quanh điện tích, có tác
dụng lực điện lên các điện tích khác đặt trong nó.
• Bản chất là môi trường truyền tương tác điện
• Đặc trưng cho phương diện tác dụng lực của điện trường:
• Vectơ cường độ điện trường: E
• Vectơ cảm ứng điện: D

1.2.2. VECTƠ CƯỜNG ĐỘ ĐIỆN TRƯỜNG
11
▪ BT: điện tích thử q0 đặt trong điện trường

▪ Vectơ cường độ điện trường: 𝐄
• Không phụ thuộc vào q0
• Phụ thuộc vào vị trí điểm M trong điện trường
• Tại mỗi vị trí có:
F F
= consԦt →E=
qo qo
• Đơn vị của E: V/m

12
▪ Nguồn sinh điện trường khác nhau, biểu thức E tương ứng:
Nguồn điện tích Vectơ cường độ điện trường 𝐄
F 1 q rԦ
Điện tích điểm E= = . 2.
qo 4πεo εr r
Hệ qi ( i = 1 ÷ n)
Fi 1 qi rԦi
(Vật tích điện không đều) E=෍ = .෍ 2.
qo 4π𝜀𝑜 𝜀ri ri
i i
Hệ điện tích điểm giống dF 1 dq rԦ

nhau dq E=න = න dE = න . .
q0 4πεo εr 2 r
(Vật tích điện đều) toanvat toanvat

13
▪ Nhận xét: E phụ thuộc vào

• Điện tích của nguồn điện tích sinh điện trường
• Môi trường đặt nguồn điện tích
• Vị trí trong điện trường
→ Vectơ cường độ điện trường tại một vị trí nào đó trong điện
trường, đặc trưng về phương diện tác dụng lực của điện trường tại
vị trí đó.

1.2.3. VECTƠ CẢM ỨNG ĐIỆN
14
▪ Vetơ cảm ứng điện: 𝐃

• Tại mỗi vị trí có: D = εo εE
• D, E: cùng phương, cùng chiều

15
▪ Nguồn sinh điện trường khác nhau, biểu thức D tương ứng:
Nguồn điện tích Vectơ cảm ứng điện 𝐃
1 q rԦ
Điện tích điểm D = εo εE = . .
4π r 2 r
Hệ rời rạc qi ( i = 1 ÷ n) 1 qi rԦi
(Vật tích điện không đều) D = εo εE = .෍ 2.
4π ri ri
i
Hệ điện tích điểm giống 1 dq rԦ

nhau dq D = εo εE = න . 2.
4π r r
(Vật tích điện đều) toanvat

16
▪ Nhận xét: D phụ thuộc vào

• Điện tích của nguồn điện tích sinh điện trường
• Vị trí trong điện trường
→ Vectơ cảm ứng điện tại một vị trí nào đó trong điện trường, đặc
trưng về phương diện tác dụng lực của điện trường tại vị trí đó.
1 q rԦ 1 q
▪ Đơn vị của D: D = εo εE = . . →𝐷= .
4π r 2 r 4π r 2
• [D] = C/m2

1.2.4. NGUYÊN LÝ CHỒNG CHẤT ĐIỆN TRƯỜNG
17
▪ Trong cùng một không gian có thể tồn tại nhiều nguồn điện
tích: có sự chồng chập của nhiều điện trường.
▪ Nội dung nguyên lý: Vectơ cường độ điện trường tại một
điểm gây ra bởi một hệ điện tích điểm bằng tổng các vectơ
cường độ điện trường gây ra bởi từng điện tích của hệ tại
điểm đó.

1.3. ĐƯỜNG SỨC ĐIỆN TRƯỜNG/CẢM ỨNG ĐIỆN
18
▪ Hình ảnh trực quan của điện trường sẽ như thế nào nếu mắt
thường nhìn thấy?
• (a): Điện tích điểm

• (b): Hai điện tích điểm cùng dấu
• (c): Hai điện tích điểm trái dấu

19
▪ KN: Đường sức điện trường/cảm ứng điện là đường cong (hở)
trong điện trường mà tiếp tuyến tại mỗi điểm của nó trùng với
phương của vectơ cường độ điện trường/cảm ứng điện tại điểm
đó; chiều của đường sức điện trường/cảm ứng điện là chiều của
vectơ cường độ điện trường/cảm ứng điện tại điểm đó.
▪ Đường sức dày đặc, chỉ vẽ một số ít đường sức theo quy ước: vẽ số
đường sức điện trườn/cảm ứng điện qua 1 đơn vị diện tích đặt
vuông góc với đường sức/đường cảm ứng điện tại một điểm bằng
giá trị E/D tại điểm đó.
▪ Điện trường đều: đường sức song song, cách đều nhau; E và D
không đổi, như nhau ở mọi vị trí.

20
▪ Tính chất:
• Qua mỗi điểm trong điện trường chỉ có một đường sức: đường
sức không cắt nhau
• Đường sức điện là những đường có hướng
• Đi ra từ điện tích dương, đi vào ở điện tích âm
• Là đường cong không khép kín

21
▪ VD: Hình ảnh đường sức

1.4. ĐIỆN THÔNG. ĐỊNH LÝ O-G
22
1.4.1. Điện thông

1.4.2 . Định lý O-G
1.4.3. Áp dụng định lý O-G xác định điện trường của một
số nguồn điện trường

1.4.1. ĐIỆN THÔNG
23
▪ BT: Xét mặt có diện tích S trong điện trường
• Phần tử diện tích dS: σ 𝑑𝑆 = ‫𝑆 = 𝑆𝑑 ׬‬

• Vectơ diện tích?: dS ↑↑ n; /dS/= dS; n là vectơ pháp tuyển của mặt dS

24
▪ Điện thông đặc trưng cho số đường sức xuyên qua diện
tích nào đó trong điện trường
▪ Điện thông gửi qua dS:
dΦe = D. dS = D. dS. cos( D, n) = Dn . dS = D. dSn
(D, n) = α
▪ Điện thông gửi qua toàn bộ S: Φe = න dΦe = න D. dS

S S
• Xét D, n = α = 00 ∶
C
• dΦe = D. dS → dΦe = D . dS = . m2 =C
m2
• Φe ≡ ΦD : thông lượng điện cảm, đơn vị là C

25
▪ Điện thông xác định qua 𝐄 :

▪ Điện thông gửi qua dS:
dΦe = 𝐸. dS = E. dS. cos( E, n) = En . dS = E. dSn
(D, n) = α
▪ Điện thông gửi qua toàn bộ S: Φe = න dΦe = න E. dS
S S
• Xét E, n = α = 00 ∶
V
• dΦe = E. dS → dΦe = E . dS = . m2 = Vm
m
• Φe ≡ ΦE : thông lượng điện trường, đơn vị là Vm

1.4.2. ĐỊNH LÝ O-G
26
▪ Nội dung: Điện thông qua một mặt kín bằng tổng đại số các
điện tích chứa trong mặt kín ấy.
▪ Mặt kín: gọi là mặt Gauss
▪ Biểu thức định lượng của định lý:
Φe = න dΦ = න D. dS = ෍ qi
S S i
▪ Hoặc: qi
Φe = න dΦe = න E. dS = ෍
ε0 ε
S S i

27
▪ Chứng minh ĐL O-G:

• Góc khối: Đơn vị Steradian (sr), 0 - 4π (sr)
dS. cos( OM, n) dS cos α dΩ = ±dΣ

dΩ = =
r2 r2
28
q
• Điện thông: Φe = න dΦe = න dΩ (q có giá trị đại số)
4π
S S
α = (OM, n)
29
▪ TH1: Mặt S bao quanh q (a)

▪ TH2: Mặt S không bao quanh q (b)
Φe = න D. dS = ෍ qi
S i
1.4.3. ÁP DỤNG ĐỊNH LÝ O-G XÁC ĐỊNH E/D
30
Nguồn sinh điện trường:

▪ Điện trường của lưỡng cực điện
▪ Điện trường của mặt cầu mang điện đều
▪ Điện trường của mặt phẳng vô hạn mang điện đều
▪ Điện trường của mặt trụ dài vô hạn mang điện đều
▪ Điện trường của dây có độ dài vô hạn mang điện đều
▪ Điện trường của dây có độ dài hữu hạn mang điện đều

31

LƯỠNG CỰC ĐIỆN
32
1 pe .M2
M2 : E = −
4πεo ε. r 3
𝑟
Trục +q l .O -q
.M1
← 𝑙Ԧ
𝑟
1 2pe
M1 : E =
4πεo ε. r 3
mf trung trực
pe = qԦl : mômen lưỡng cực điện

MẶT CẦU MANG ĐIỆN ĐỀU
33
▪ q > 0:
q
D=
4πr 2 n≡D
𝑞
D 1 q (σ)
E= = . (σ > 0)
εεo 4πεo εr 2 R
r
𝑛 ↑↓ 𝐷 𝐷 .M
▪ q < 0: (σ < 0)
𝑛
q S
D=−
4πr 2
D 1 q
E= =− . BT: Mặt cầu bán kính R tích điện đều
εεo 4πεo εr 2 có đt q và mật độ điện mặt σ.
MẶT PHẲNG VÔ HẠN TÍCH ĐIỆN ĐỀU
34
𝑛 𝐷(𝜎 > 0)
▪ σ>0
σ
.M
D=
2
𝐷
D σ (𝜎 < 0)
E= =
εo ε 2εo ε
Δ𝑞 𝑛
▪ σ<0
σ S
D= 𝜎
2
D σ
E= = Δ𝑆
εo ε 2εo ε
MẶT PHẲNG VÔ HẠN TÍCH ĐIỆN ĐỀU
35
▪ Hai mặt phẳng vô hạn tích điện đều, đặt song song
σA − σB
E=
2εo ε
MẶT TRỤ DÀI VÔ HẠN MANG ĐIỆN ĐỀU
36
▪ q >0:
𝑛
λ 𝑅𝜎
D= = ;
2πr 𝑟
D λ 𝑅𝜎
E= = =
εo ε 2πεo εr εo εr
𝑄 D(λ > 0)
D(λ < 0) .M
M l
▪ q >0 𝑛 S 𝑛
λ 𝑅𝜎
D=− =− ;
2πr 𝑟
λ 𝑅𝜎
E=− =-
2πεo εr εo εr
λ=2πRσ
𝑞
DÂY DÀI VÔ HẠN MANG ĐIỆN ĐỀU
37
▪ Dây vô hạn: coi như tương đương một mặt trụ dài vô hạn có
bán kính R → 0
▪ Dây tích điện đều có mật độ điện dài λ
• λ > 0: λ
D=
2πr
λ
E=
2πεo εr
• λ > 0:
λ
D=−
2πr
λ
E=−
2πεo εr

DÂY HỮU HẠN MANG ĐIỆN ĐỀU
38
▪ Dây AB hữu hạn tích điện đều có

mật độ điện dài λ, xác định E tại
điểm M cách day một khoảng R.
λ
E= (cosθ1 − cosθ2 )
2πε0 εR

1.5. ĐIỆN THẾ. MẶT ĐẲNG THẾ
39
1.5.1. Thế năng tĩnh điện

1.5.2. Điện thế
1.5.3. Mặt đẳng thế

1.5.1. THẾ NĂNG TĨNH ĐIỆN
40
▪ Trường tĩnh điện là trường lực thế

▪ Công của lực điện
• Xét điện tích điểm q0
dưới tác dụng của lực
điện trường dịch chuyển
từ M đến N: xác định
công của lực điện trong
dịch chuyển này.
• Điện trường của một
điện tích điểm q:
N N N
AMN = න dA = න F. dԦs = න F. dr
M M M

41
▪ Nguồn sinh điện trường khác nhau, công của lực điện làm
dich chuyển q0 được xác định: (điện tích trong các công thức mang giá trị đại số)
Công của lực điện trường tác
Nguồn điện tích dụng lên q0 trong dịch chuyển
MN
qo q qo q
Điện tích điểm AMN = −
4πεo ε. rM 4πεo ε. rN
n n
Hệ qi ( i = 1 ÷ n) qo qi qo q
(Vật tích điện không đều) AMN =෍ −෍
4πεo ε. riM 4πεo ε. riN
i=1 i=1
Hệ điện tích điểm giống qo dq qo dq

nhau dq AMN = න − න
4πεo ε. rM 4πεo ε. rN
(Vật tích điện đều) he he
42
Diễn giải:
• Vật tích điện không đều:
qi
dA = F .dr; F =  Fi =  q0 .E i =  q0 .
4 0ri
2
i i i
q0 qi
→ dA =  .dr
i 4 0ri
2
q0 qi q0 qi
→ A =  dA =   .dr =   .dr
he he i
4 0r 2
i he 4 0r
2

43
Diễn giải:
• Vật tích điện đều:
dq
dA = F. dr; F = න dF = න q0 . dE = න q0 . 2
4πε0 εr
he he he
q0 . dq
→ dA = න 2
. dr
4πε0 εr
he
N N N
q0 . dq q0 . dq q0 . dq q0 . dq
→ A = න dA = න න . dr = න න = න −න
4πε0 εr 2 4πε0 εr 2 4πε0 εrM 4πε0 εrN
M M he he M he he

44
• Công thức chung tính công làm dịch chuyển điện tích điểm q0 trong dịch
chuyển MN: với mọi nguồn điện tích có điện trường E :
N N N
AMN = න dA = න F. dԦs = න qo E. dԦs ∈ M, N

M M M
Kết luận: Công của lực điện làm dịch chuyển điện tích trong điện trường
không phụ thuộc vào hình dạng đường đi, chỉ phụ thuộc vào điểm đầu và
điểm cuối của dịch chuyển. Như vậy trường tĩnh điện là trường lực thế.
• Nhận xét: Nếu M, N trùng nhau , ta có AMN = 0
රE. dԦs = 0
Là lưu số của vectơ cường độ điện trường

45
▪ Thế năng: xét thế năng tương tác của trường tĩnh điện với
điện tích thử qo
• Ta có mối liên hệ giữa công A và thế năng W:
• dA = -dW → AMN = -ΔW=WM - WN
• Điện trường gây bởi điện tích điểm:
qo q
W= +C
4πεo ε. r
• Hằng số C phụ thuộc vào vị trị chọn làm gốc thế năng

46
▪ Thế năng: với nguồn điện tích khác
Nguồn sinh điện trường Thế năng

n
qo qi
W=෍ +C
Hệ qi ( i = 1 ÷ n) 4πεo ε. ri
i=1
qo dq
W= න +C
Vật tích điện đều 4πεo ε. r
hê
∞ ∞
W = න dA = න qo E. dԦs + C
Điện trường bất kì
M M

47
▪ Thế năng:
• Thế năng là một dạng năng lượng của một trường vật chất, biểu
diễn khả năng sinh công của trường đó trong điều kiện cụ thể, đơn
vị J.
• Thế năng tĩnh điện là năng lượng cần có để di chuyển một điện
tích chống lại điện trường
• Nhận xét: khi r → ∞ thì W = C
• Như vậy nếu chọn gốc thế năng tại ∞, W∞ = 0 → C = 0

1.5. 2. ĐIỆN THẾ
48
▪ Công thức xác định điện thế:

W
V=
qo
▪ Đơn vị của điện thế : V (Vôn)

▪ Nhận xét: Điện thế V
• không phụ thuộc vào điện tích dịch chuyển q0
• phụ thuộc vào điện tích của nguồn sinh điện trường
• phụ thuộc vào vị trí đang xét

1.5. 2. ĐIỆN THẾ
49
▪ Điện thế tại một vị trí trong điện trường gây bởi các nguồn điện
tích khác nhau (chọn gốc thế năng/điện thế ở ∞)
Nguồn sinh điện trường Điện thế

q
Điện tích điểm q V=
4πεo ε. r
n
Hệ qi ( i = 1 ÷ n) qi
V=෍ +C
4πεo ε. ri
i=1
dq
Vật tích điện đều V= න +C
4πεo ε. r
hệ
∞ ∞
Điện trường bất kì V = ‫𝐸 𝑀׬ = 𝐴𝑑 𝑀׬‬. 𝑑 𝑠Ԧ

1.5.3. MẶT ĐẲNG THẾ
50
▪ Mặt đẳng thế là quỹ tích của những điểm có cùng điện thế.
Phương trình của mặt đẳng thế: V = C = const
▪ Tính chất của mặt đẳng thế:
• Các mặt đẳng thế không cắt nhau
• Công của lực tĩnh điện trong dịch chuyển một điện tích qo trên một
mặt đẳng thế bằng không
• Vectơ cường độ điện trường tại một điểm trên mặt đẳng thế vuông góc
với mặt đẳng thế tại điểm đó

1.6. LIÊN HỆ GIỮA E & V
51
dV
ES = −
ds
▪ Hình chiếu của vectơ cường độ
điện trường trên một phương nào
đó về trị số bằng độ giảm điện thế
trên một đơn vị dài của phương
đó.
▪ E luôn hướng theo chiều giảm
điện thế
dV
▪ α = 0: E = − → E = V/m
dS

ỨNG DỤNG CỦA TRƯỜNG TĨNH ĐIỆN
52
▪ Điện tử: Cường độ điện trường được sử dụng để mô tả và đo đạc tương tác giữa các
điện tích, cung cấp thông tin về lực và tác động của các thiết bị điện tử như bóng đèn,
máy tính, điện thoại di động.
▪ Điện gia dụng: Trong các thiết bị điện gia dụng như tivi, tủ lạnh, máy giặt, cường độ
điện trường được sử dụng để định rõ các thông số liên quan đến điện như điện áp, dòng
điện và gia công điện.
▪ Phòng cháy chữa cháy: Trong các hệ thống báo cháy và chữa cháy, cường độ điện
trường được sử dụng để đo đạc và kiểm tra hiệu lực của các thiết bị báo cháy và hệ
thống mạch điện.
▪ Y tế: Cường độ điện trường có thể được sử dụng trong các thiết bị y tế như máy x-
quang, thiết bị điện diathermy (diện chẩn) để chẩn đoán và điều trị các căn bệnh.
▪ Công nghiệp: Trong lĩnh vực công nghiệp, cường độ điện trường được áp dụng để
nghiên cứu, kiểm tra và điều chỉnh các hệ thống điện, máy móc và thiết bị công nghiệp

ỨNG DỤNG CỦA TRƯỜNG TĨNH ĐIỆN
53
• Hỗ trợ lực căng cơ học: Trong vật liệu áp điện. Ứng dụng trong trường hợp này là khai
thác năng lượng nhờ các dụng cụ công suất thấp có thể hoạt động bằng cách sử dụng
năng lượng tạo ra bởi sự dao động nhiệt.
• Ứng dụng cho micro tinh thể: Sóng trường tĩnh điện chuyển đổi sóng âm thanh thành
tín hiệu điện. Ngược lại, tín hiệu điện có thể di chuyển bộ chuyển đổi áp điện trong loa,
từ đó tái tạo âm thanh.
• Ứng dụng trong máy photocopy và máy in laser: dựa trên quá trình nhiễm điện cục bộ
bị ảnh hưởng bởi ánh sáng mạnh.
• Các nhà máy nhiệt điện than sử dụng thiết bị lọc bụi tĩnh điện để thu thập các hạt mịn
trong các chất thải. Nhờ vậy, các chất thải này có thể được thu gom dưới dạng rắn chứ
không thải vào không khí.
• Ứng dụng trong sơn tĩnh điện: Do hiện tượng tĩnh điện nên sơn bị hấp phụ và bám chặt
vào vật cần sơn hơn, dung dịch sơn bị thất thoát ít hơn.
• Sử dụng trong sản xuất các sản phẩm bảo hộ lao động như: quần áo chống tĩnh điện,
găng tay chống tĩnh điện, giày chống tĩnh điện…

BÀI TẬP
54
Bài tập 1: Xác định vecto cảm ứng điện (D) và vecto cường độ điện
trường (E) của:
1. Lưỡng cực điện (điểm nằm trên trục và điểm nằm trên mặt phẳng trung
trực cách tâm lưỡng cực một khoảng r)
2. Mặt cầu bán kính R tích điện đều có mật độ điện mặt σ (âm/dương) tại
một điểm bên trong/ngoài mặt cầu.
3. Mặt phẳng vô hạn tích điện đều có mật độ điện mặt σ (âm/dương) tại một
điểm bên ngoài mặt phẳng.
4. Trong khoảng không gian giữa hai bản phẳng tích điện đều
5. Mặt trụ dài vô hạn có bán kính tiết diện thẳng R tích điện đều có mật độ
điện dài λ và mật độ điện mặt σ (âm/dương) điểm cách trục của mặt trụ
một khoảng r.
6. Dây dài vô hạn/ hữu hạn tích điện đều có mật độ điện dài λ .

BÀI TẬP
55
Bài tập 2: Cho một điện tích điểm có điện tích q = 2.10-6 C đặt trong
môi trường có ε = 2. Tại điểm M trong điện trường của điện tích điểm,
cách điện tích điểm một khoảng r = 2 cm, xác định:
1. Vecto cường độ điện trường (điểm đặt, phương, chiều và độ lớn);
2. Điện thế tại M.
Bài tập 3: Cho một điện tích điểm có điện tích q = - 4.10-6 C. Tại điểm
M trong điện trường của điện tích điểm, cách điện tích điểm một
khoảng r = 4 cm, đặt một điện tích điểm q0 = - 10-6 C. Xác định:
1. Vecto cường cảm ứng điện (điểm đặt, phương, chiều và độ lớn) tại M;
2. Lực điện trường (điểm đặt, phương, chiều và độ lớn) tác dụng lên q0;
3. Thế năng tại M.
4. Điện thế tại M

BÀI TẬP
56
Bài tập 4: Cho một mặt phẳng vô hạn tích điện đều có mật độ điện mặt
là σ, cho biết σ < 0.
1. Xây dựng biểu thức xác định cảm ứng điện D tại một điểm (nằm ngoài
mặt phẳng mang điện) trong điện trường của mặt phẳng trên.
2. Áp dụng tính giá trị của D biết σ = - 1,6.10-20 C/m2
Bài tập 5: Cho dây thẳng dài vô hạn tích điện đều có mật độ điện dài là
λ (C/m), λ > 0.
1. Xác định vecto cường động điện trường tại một điểm trong điện trường
của dây, biết rằng điểm đó cách dây một khoảng R.
2. Áp dụng tính E, cho biết λ = 2.10-19 C/m, R = 1 cm.

BÀI TẬP
57
Bài tập 6: Cho dây hữu hạn có độ dài AB tích điện đều có mật độ điện dài
là λ(C/m), λ < 0, điểm C nằm trong điện trường của dây sao cho ABC
nằm ở 3 đỉnh của một tam giác đều.
1. Tìm biểu thức tính cường độ điện trường E tại C.
2. Áp dụng tính E tại C, cho biết: λ = - 2.10-19 C/m, AB = 4 cm.
Bài tập 7: Cho hai điện tích điểm q1 = 2.10-6 C, q2 = -10-6 C đặt cách nhau 10
cm. Tính công của lực tĩnh điện khi điện tích q2 dịch chuyển trên đường
thẳng nối hai điện tích đó xa thêm một đoạn 90 cm.
Bài tập 8: Một điện tích điểm q = 2/3.10-9 C nằm cách một sợi dây dài tích
điện đều một khoảng r1 = 4 cm; dưới tác dụng của điện trường do sợi
dây gây ra, điện tích dịch chuyển theo hướng đường sức điện trường đến
khoảng cách r2 = 2 cm, khi đó lực điện trường thực hiện một công A =
50.10-7 J. Tính mật độ điện dài của dây.

BÀI TẬP
58

BÀI TẬP
59
Bài tập 10: Khối cầu tâm O, đặt trong môi trường không khí, có bán kính R =
20cm, tích điện đều với mật độ điện khối  = 6.10–9 C/m3. Xác định điện
trường E và điện thế V tại:
1. điểm B nằm ngoài quả cầu, B cách O một khoảng r (r > R), áp dụng tính
với r = 50cm.
2. điểm D nằm ngoài quả cầu, D cách O một khoảng r (r < R), áp dụng tính
với r = 10cm.
3. điểm C nằm trên mặt quả cầu, C cách O một khoảng r (r = R).
(Làm trong hai trường hợp chọn gốc điện thế i) tại vô cùng và ii) tại bề mặt
khối cầu)

HƯỚNG DẪN GIẢI
60
Bài tập 7
𝑟Ԧ12
𝑟റ
𝑞1 > 0 𝑞2 < 0 Phương dịch chuyển
▪ Chọn gốc tọa độ O (chọn q1 là gốc tọa độ) , chiều dương OX trùng với
phương dịch chuyển của q2.
▪ q2 dịch chuyển từ vị trí r1 = 10 cm đến r2 = 100 cm

61
Bài tập 8
dE = dE1 + dE2
෍ dE1 = 0
→ E = නdE2 = නdE. cos α
= න dE. cos( 90 − θ) = න dE. sin θ
1 𝑑𝑞 1 𝜆𝑑𝑙
𝑑𝐸 = . 2 = . 2
4𝜋𝜀0 𝜀 𝑟 4𝜋𝜀0 𝜀 𝑟
𝑅 𝑙 𝑅. 𝑑𝜃
𝑟= ; = cot 𝑔 𝜃 → 𝑑𝑙 =
sin 𝜃 𝑅 sin2 𝜃

62
Bài tập 7 θ2
1 λ sin θ
→ E = න dE. sin θ = න . . dθ
4πε0 ε R
θ1
π
1 λ cos θ λ
=− . න =
4πε0 ε R 2πε0 εR
0
▪ Trường hợp dây hữa hạn, chứng mình làm tương tự như trên và cho kết
quả:
λ
E= (cosθ1 − cosθ2 )
2πε0 εR
▪ Trường hợp tự như hình trụ dài vô hạn có tiết diện thẳng R →0 và không
có mật độ đidây vô hạn có thể dùng cách khác để chứng minh/xác định E:
Áp dụng ĐL O-G (tương ện mặt)

63
Bài tập 10

64
Bài tập 10

Chương 1.Điện Trường Tĩnh (2023)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1.Điện Trường Tĩnh (2023)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 1:

ĐIỆN TRƯỜNG TĨNH

Chương 1: Biến đổi khí hậu 8-Oct-23

1.0. Đặt vấn đề 1.4. Điện thông. Định lý O-G

1.3. Đường sức điện 1.5.3. Mặt đẳng thế

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Cách thức nhiễm điện cho vật? Tương tác điện?

Cô Tâm tại ExploraScience- 8/2022 Quy Nhơn

Đặt vấn đề:

▪ Tìm lực điện trường

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Môi trường chân không: F

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Biểu thức ĐL Coulomb: q1, q2 là điện tích điểm

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

ĐL Coulomb: q1, q2 là vật tích điện

Suy ra lực tác dụng giữa hai vật: F = σij Fij

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

ĐL Coulomb: q1, q2 là vật tích điện

dq = λdl ; λ là mật độ điện dài, C/m

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

1.2.1. Khái niệm điện trường

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ BT: điện tích thử q0 đặt trong điện trường

• Đơn vị của E: V/m

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Nguồn điện tích Vectơ cường độ điện trường 𝐄

Hệ điện tích điểm giống dF 1 dq rԦ

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ Nhận xét: E phụ thuộc vào

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ Vetơ cảm ứng điện: 𝐃

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Nguồn điện tích Vectơ cảm ứng điện 𝐃

Hệ điện tích điểm giống 1 dq rԦ

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ Nhận xét: D phụ thuộc vào

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

• (a): Điện tích điểm

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ VD: Hình ảnh đường sức

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

1.4.1. Điện thông

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ BT: Xét mặt có diện tích S trong điện trường

• Phần tử diện tích dS: σ 𝑑𝑆 = ‫𝑆 = 𝑆𝑑 ׬‬

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ Điện thông gửi qua toàn bộ S: Φe = න dΦe = න D. dS

• Φe ≡ ΦD : thông lượng điện cảm, đơn vị là C

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ Điện thông xác định qua 𝐄 :

• Φe ≡ ΦE : thông lượng điện trường, đơn vị là Vm

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23

▪ Chứng minh ĐL O-G:

dS. cos( OM, n) dS cos α dΩ = ±dΣ

▪ TH1: Mặt S bao quanh q (a)

Nguồn sinh điện trường:

Chương 1: Điện trường tĩnh 8-Oct-23