Friendship in the Eyes of the Angelic Doctor (From Aristotle’s Nichomachean Ethics and Aquinas’

commentary)

Ang barkada ni Jane nag-abot sa ilaha kay birthday man niya. Unya, sakto pud nga mao lay pag graduate
nila sa senior high school. Ang party gipahigayon didto sa Kalunopan Beach Resort. Nag-una una si Tom,
ang pinaka balaan kuno sa ilang grupo, kay sacristan man ni siya.

Scene: Tom preparing the venue, and jane arrived.

Jane: My tommy, nganong ikaw may naa diha? You are one of my guests, ikaw na man hinuoy ga
prepare.

Tom: Ay sige lang gud langga, last na biya ni nimo ron nga birthday.

Jane: Hoy! Unsay last?! Tuo nimog mamatay nako human ani? No waaaaay! Daghan pa kog pangandoy
sa kinabuhi! Muadto pa kog Singapore, Malaysia, Indonesia, ug ilang mommy Dionesia no!

Tom interrupting Jane: Aw dili man sa ingon nga mamatay na ka, kuan ba, kanang last na nimo ron nga
year kay next year naman pud ka mag birthday.

Jane: Ay bitaw no, sorry nihinay ang signal.

Tom: Jane, ari ra gud, lingcod sa ta. Gusto ko makigstorya nimo mintras wa pa sila.

Jane: Aaaaaay! Tommy! Ngano man na? Mo propose na ka nako? Aaaaaaaa! Yes tommy, I do! I do!!!!

Tom: Dili uy! Naunsa gud ka. Kuan ba, kanang, kuan, kanang

Jane: Kanang kanang kanang kuan unsa!

Tom: Kanang gusto unta ko mananghid nga…

Ug niabot ang usa nila ka amigo, si Tiago

Tiago: Ohooooooooooy unsanamane naa na may hinunghungay, I smell something fragrant lagi, murag
naa may manguyab rong adlawa ba.

Tom and Jane in unison: Wala oy!

Jane: Abi gani unta nakog magpakasal na mi nya mananghid man diay, mura man tag inahan nga
pananghirag anak kung mulaag.

Tiago: uy hatdog my tommy ngano man na bai? Asa man ka? Mananghid ka nga… manguyab na niya?

Tom: Dili oy, basta unya na nako isulti. Kanang andam na ko ug sure na gyud ko.

Jane: Aaaaaaay murag panguyaban na gyud ko nimo ani kol. Ayg dugaya kol, I do na lageee!

Tiago: Bitaw jane, happy birthday diay. Pasensya na wala pa akong gift ha, marble image man gud to
from Rome.

Jane: Rome? Italy?

Tiago: Dili oy, Rome- Romblon ba naunsa naa may marble daghan didto nganong adto man jud kag
Europe?

Jane: Ay abi ko mag ala Michelangelo creations na imong ihatag nako. I would appreciate it much
because I love art pieces my gosh!

Tiago: Tagaan tika kay nihatag biya ka nako og load sige, maong I treasure tika kay pirme man ka nga mo
provide nako. Pirme gyud mi mag videocall sa akong bebelabs tungod nimo. Thaaaank youuuuu! (about
to hug jane)

Tom: (coughs) unsamana nganong touching naman kaayo

Tonyo: Uy may nagseselos! Janeeee! Happy birthday mahfreeend! I wish you more blessings mahfreend!
Tagaan ka unta og taas nga kinabuhi ug kalit nga…

Jane: Sige tiwasa! Kay ikaw juy makadawat anang butangag pinakalit! Last year pa ka ana ha!

Tonyo: Dili uy, joke ra bitaw. Saon nalang wa na nya koy matawag sa laag kung boringan kos balay. Ikaw
ra biyay pirmeng naa kay si Tom, nag apong pirme sa simbahan nya kanang usa nga bulingit, sig
mwamwa anang iyang uyab diha sa screen.

Tomas: Hoyyyyyyyy sige na, mangaon sa ta. Gusla na kaayo. Sig charchar oy.

Jane: Hahaha bitaw ay kay ganina ra ko gigutom pero nabusog man ko pagkakita nako nimo tommy uy.

Tonyo and Tiago: Ew kaluod!

Tom: (attempts to throw chair but stopped by jane)

Jane: Hala sige na, mangaon na ta.

Tonyo: Jane, puslan man nga birthday nimo ron, dako kaayo kog pasalamat nga nagkaila ta. Saon nalang
no kung wala ka, siguro wala koy mabunlot kuyog sa laag, or makuyog kung mangumpra, or kuyog sa
mga party party. Bahalag magtan-aw lang ka ok na kaayo nako nga naa ka kay para di sad ko lonely. Saon
sige man kag tuon sigeg rason nga magtuon, mao nang mangluod ko nimo kay 75 ray gipangayo sa
gobyerno nya ganahan jud kag sigeg nobenta.

Jane: Hahahaha pasalamat gani ko nga ako jud imo tawgon kay may nalang naay makahunahuna nakog
invite ba, aside nilang tommy og tiago. You’re a real friend jud.

Tonyo: Ana man jud unta na dapat. Friends must go together sa mga lingaw lingaw ug laag, nya dapat
mokuyog jud ka kay you’ll look like a fake friend kung di mouban. And comfortable man ko nga ikaw
akong kuyog kuyog kay para naa sad mo support nako kung magkita mis akong gipanguyaban ba. Gaan
man gud kas pamati iuban.

Tiago: Bitaw, tinuod gyud na ay. Ako sad dako sad ko’g pasalamat nimo Jane kay imo jud ko tagaan ug
load. Nya sige kag panglibre sa canteen kada recess maong di jud ko kahimo nga modecline sa imong
isugo.

Tonyo: Ayses, dako lang jud kag kaon mao nang di ka kabuwag, maglibog na lang imong uyab kung miga
ba mong jane or imo na siyang mama kay asta sa date, adto man ka mangayo niya
Tiago: Ay pagbuot, wa man gani na nireklamo si Jane nga magpangayuan ko niya. Kana maoy true friend,
mo provide jud.

Jane: shhhhhh ayaw na mo paglalis diha, diba niana ko ninyo nga bastag naa moy kinahanglan, naa ra
jud ko pirme? Dako man pud og ihatag nga bawn silang mama ug papa nako mao nang makashare pud
ko ninyo ginagmay. Thank you kaayo nga na value ninyo akong actions.

Tom: Jane, ako sa laing bahin mapasalamaton ko kay bisan sa mga flaws namo, you are always there. In
times of difficulties and troubles, you didn’t leave us. I am not referring to the materialistic side ha but
what I mean is that you never failed to will the good of others. And always remember that wherever you
go, I’m always at your side.

Tonyo: Introductory statement na sa pagpanguyab bai? Pa kopyaha ko bi, balik kuno

Tom: Saba diha! Manguyab ba gud. What I mean is that we are now in the phase where we will decide
on what course to take in college. Ako, I’m still in the process of discerning kung asa ba gyud ko.

Jane: Ka sweet biya nimo tommy my baby oy! Bisag as aka padulong, kon hain man imong padulgan,
mosunod ko nimo tommy. Bisag sa north pole pa or south pole, ako pay plite nimo, mag uban lang gyud
ta!

Tom: Hahahaha! Dili sad ko molarga man, ari ra tas syudad mangeskwela kay daghan mag colleges and
university, take for instance ang San Carlos Seminary College diha sa Mabolo.

Jane: Unswaaaaaaaaa! Nganong nakahisgot man kag seminary? Ganahan diay kag sige og seminar?
Kapuol ako na lay seminar nimo saman about ba nas proper etiquette when eating? Or about diet? Dali
kay andam ko maghimog visual aid, in powerpoint with morph transition pa.

Tom: Unsay seminar? Ang seminary eskwelahan nas mga gustong magpari. Naa man gud niadto sa
simbahan gahapon nga seminarista, si Brother Kent Mangubat, nya iya ko gi duol and gi explainan ko
niya about ana. Pero di pa sad ko mosulod og seminaryo uy. Nagdiscern pa man ko kay galibog man ko
og para asa jud ko, magpari ba or minyoan ba nako si…

Jane: Ako! Minyoan ko nimo?!

Tom: Nanasaaad

Tiago: Sus ka sweet biya ninyo oy. Taysa mamalit sa mig mani kay wan a tay masima-sima. Balik ra mi
dayon.

Tom: Sige bai, pagdali mo ha kay naa koy importanteng tuyo, pero palit sa mog mani aron lingaw ra
atong storya while gakaon.

Jane: Pero bitaw Tom, kada kita nako nimo sa altar ba, mahimuot biya ko magtan-aw. Dili man sa ingon
nga kiligon ko or unsa, pero the way you move, the way you wear your monastic alb, you look so perfect
and handsome in white. I can feel the holiness that is rooted in you. Maong sa sugod, ganahan gyud ko
magkasuod ta. Gatuo gani ko nga kinahanglan pa tika gastuhag dako or mostay kos imong kiliran pirme
just to make you mine… I mean my friend, pero sayop ko. I saw your genuineness in our friendship by
the way how you take care of me, and how you wish good of me.
Tom: Real friendship is rooted not in pleasure, not in utility, but in virtues, especially in charity. Kanang
walay pili ba, wala puy pinalabi. Pero bitaw, sa tinuod lang, akong pagtan-aw sa mga friends nako no kay
equal ra gyud. Mas nakita nako akong greatest love diha sa Eucharist, sa true body and blood ni Christ.

Jane: Sukad sad bitaw nasulod ko sa youth nya gidala-dala ko ni Sister Bernadette nausab pud akong
pagtan-aw sa kinabuhi. Ganahan na ko moalagad sa mga masakiton, sa mga bata, ug sa mga
nanginahanglan. Naibog man gyud kaayo ko nimo ba, sauna pa…

Tom: Unya, nganong wa man ka niangkon? Don’t tell me, the feeling is mutual?

Jane: Wala kay kahibaw man ko nga naa pay mas makaayo pa sa imoha, and if I’ll try, what if things will
not work out? Mao to nga niingon ko, kon hain man imong padulngan, adto sab ko. Wala magpasabot
nga pakaslan na tika, kay lain akong gustong pakaslan.

Tom: Ha, unsa? Naa na diay nakauna nako? Pero sige lang, you will always be my first love.

Jane: Dili man ako imong first love tom, dili pud ikaw akong first love. Pero we share the same first love.

Tom: What do you mean?

Jane: Because of you, I fell in love with Jesus. Ganahan na ko magmadre tom. Dawat na nako nga ikaw,
sa pagkapari gyud ka padulong. Nagkastorya na mis imong mama oy, pwerte na gani nakong hilak
pagkahibaw nakos imong desisyon. But then I realize nga naa pa man diay mas labaw ani nga pagbati.
Niadto kos adoration chapel gahapon ug didto may tingog akong nabati, daw gitawag man ko Tom.

Tom: To love…

Jane: …is to will the good of others! Mao nay giingon sa katekista adtong valentine’s day while
nagpaabot ko nimo kay niana ka nga mag date ta.

(Niabot silang Tiago og Tonyo)

Tiago: Taysa, murag luya lage mo, pero hayag inyong mga nawong. Naunsa mo? Nasubraan mog tutok sa
suga?

Tonyo: Basin gibasted ni Jane si Tom, or gibasted ba ni Tom si Jane?

Jane: Dili uy. Kuan, kanang…

Tom: MAGPARI KO

Jane: MAGMADRE KO

(Nagtinutokay ang duha unya nipahiyom)

Tiago: Ah, taysa taysa murag binuang man ni. Jane birthday nimo pero saman, ika’y clown kay ikaw may
magpakatawa? Ayaw mo pagsulti ana oy. Bahalag unsa nang kursoha mag-uban lang ta, support nako
ana. Jane, please, ayaw? Saon na lang akong load og snacks ani!

Tonyo: Gigalgal nasad na nimos Jane anang imong kabalaan kuno Tom? Gusto gyud ka sige no nga imo
na siyang ma solo? Date date kunohay as a friend pero lain diay tuyo? Nya, malangit ka ana? Galibog
lang gyud ka kay di man ka ganahan nga mabuwag ni Jane kung mapari ka maong imo sad siya gigitik
gitik anang pagmadre kunohay. Saman, sumbagay?!