ZDĄŻYĆ PRZED PANEM BOGIEM

AUTOR: Hanna Krall

RODZAJ LITERACKI: Epika
GATUNEK LITERACKI: Reportaż

okres od lipca 1942 roku, kiedy Niemcy

CZAS I rozpoczęli akcję „przesiedlania
MIEJSCE ludności na Wschód„, powstanie w
AKCJI getcie warszawskim aż po czas
powojenny; Warszawa

W 1975 r. w miesięczniku „Odra„ ukazał się

wywiad Hanny Krall z Markiem Edelmanem -
G ostatnim żyjącym członkiem sztabu
E dowodzącego powstaniem w getcie
N warszawskim, a po wojnie wybitnym
E kardiochirurgiem. Tekst ten nosił tytuł
Z Sposób umierania. Na podstawie wywiadu
A powstało Zdążyć przed Panem Bogiem, które
wydano w 1976 r. w kilku numerach „Odry„.
Wersja książkowa została opublikowana w
1977 r. i wywołała spore kontrowersje.
 BOHATEROWIE

• Marek Edelman - postać historyczna; działacz

opozycji demokratycznej; jeden z przywódców
powstania w getcie warszawskim; wybitny
lekarz - kardiochirurg;
• Mordechaj Anielewicz - komendant Żydowskiej
Organizacji Bojowej; przywódca powstania w
getcie warszawskim; popełnił samobójstwo;
• Antek (Icchak Cukierman) - zastępca Anielewicza;
przedstawiciel ŻOB-u po stronie aryjskiej; tuż
przed powstaniem opuścił getto;
• Michał Klepfisz - jeden z uczestników
powstania w getcie; zasłonił własnym ciałem
karabin maszynowy, umożliwiając ucieczkę
grupie Edelmana;
• Adam Czerniaków - przewodniczący Rady
Żydowskiej; popełnił samobójstwo;
• Pola Lifszyc - żydówka wyprowadzona z
Umschlagplatzu przez Edelmana; dołączyła
jednak do kolumny transportowej, kiedy w
tłumie zobaczyła matkę;
• Teodozja Goliborska - lekarka pracująca w
getcie; w czasie okupacji prowadziła badania
nad głodem, które opublikowała po wojnie;
• Luba Blumowa - w czasie wojny prowadziła w
getcie szkołę pielęgniarek; po wojnie kierowała
domem dzieci żydowskich;
 NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY

• HOLOKAUST I ŻYCIE W GETCIE (Edelman bez patosu

opowiada o ludziach; opisuje także sceny, które
podlegają osądom moralnym)
• GODNE ŻYCIE I GODNA ŚMIERĆ (bohater wywiadu
protestuje przeciwko tchórzostwu stawianemu
mieszkańcom getta, którzy dobrowolnie udawali się
na śmierć; postawa heroiczna)
• BOHATERSTWO W CZASIE WOJNY (wizja powstańców
odległa od stereotypowych obrazów)
• ODPOWIEDZIALNOŚĆ (Edelman jako lekarz bierze na
siebie odpowiedzialność za drugiego człowieka;
Podkreśla, że powstańcom w getcie nie chodziło o
przeżycie, lecz o wybór godnej śmierci)
• ROLA PAMIĘCI (książka podkreśla ułomność ludzkiej
pamięci; utwór jest pochwałą indywidualnej wizji
przeszłości)

UTWÓR MOŻNA WYKORZYSTAĆ W

WYPOWIEDZIACH DOTYCZĄCYCH:

• Holokaustu
• wpływu wojny i okupacji na postawy ludzi
• dylematów moralnych w sytuacjach ekstremalnych
• cierpienia
• poświęcenia się dla drugiego człowieka
• samobójstwa, śmierci
• totalitaryzmu
• bohaterstwa
• deheroizacji